Zobacz/Otwórz - Repozytorium UMK

J.\,SAPERE
AUDE '\I
N
SAPERE.AUDE
N
PAMIĄTKOWA
Ks1ĘGA
KgĘcnPAMIĄTKOWA
HAB.MARIANOWI
M,tzunNowt
PRorn,sonowl
DR'HAB.
Sz,tRłtncHowl
oF1ARowANAPRoFEsoRow1DR.
SZARMACHOWI
oFlARoWANł
Zz omzal
65 RoczN1cY
URooz1N
IKAZJI6S
noczxtcY
uRoDZtN
pod
redakcja
podredakcja
Mlror't.lczyr,ł
IRENEUSZA
M1KoŁAJczYKA
InBnBuszn
WydawnictwoUniwersytetuMikołajaKopernika
Wydarvnict
woUniwersytetuMi kolajaKopernika
Toruń
Toru 2004
2004
-- SAPERE
AUDESAPE,RE
-~›
Auoe
--›
KsttçcfxP..-xn1‹'\'1`1<9“'~”`*
Kstt;c'tt"rllt\ttitltt"
'- '
ollARow^NA
onARowANAPaowsoaoxx-'1DR
z.^.RMf\c.Ho\\"|
ll,t gI't\oN I SSzARr\lAcHowl
Pnol txoronjron.ma
rt.rtl.1\11.-xrtmoxvz
tRol)llN
RoczNlcr
oKAT'.tt
65 1-1ocfz::×'1cYĽROIW*
Z7'omzat65
2001
TołuŃ
TORUŃ
2004
Z s t c N t E , wN u n c z u r
ZBIGNIEWNenczuk
(Toruit)
(lbruń)
NIEBYCIE
TRAKTATGORGIASZAO
TRAKTAT GORGIASZA O NIEBYCIE
SEKSTUSA EMPIRYKA
W PARAFRAZIE
PARAFRAZIE SEKSTUSAEMPIRYKA
W
wielką Zagadkędla
tylko wielkązagadkędla
niebyciestanowi rrietylko
raktatGorgiaszaO
rilktatGorgiasza o niebyciestanowinie
inrÓwnież doskonały przykł'adZmiall inhistorykówfilozofii,ale
historykÓw filozofii, ale równieżdoskonałyprzykładzmian
paradoksalniejednoznacznyii paradoksaljakim podlegać moze niejednoznaczny
pretacyjnych,jakimpodlegaćmoże
rpretacyjnych,
przestrzeni
bowiem na przestrzeni
tekst'.Traktatbyłbowiemna
w
reścitekstl.Traktatbył
w swej
swejfilozoficznej
fi|ozofi'cznejttreści
stajako
manifest
wiele sposobÓw:j ako manifeststana wielesposobów:
tatniegostuleciapostrzegany
tatniegostuleciapostrzeganyna
takretorycznabłahostka,
błahostka,aa taknihilizmu,jjako
żytrtego
żytnegosceptycyzmu
ako retoryczna
sceptycyzmuii nihilizmu,
novum,
dla novum,
rvyjściadla
tradycją i punkt wyjścia
jako rozprawaz
jako
filozoficznątradycjąipunkt
rozprawa zfi|ozoficzną
kie
ie wprowadzado
wprowadza do filozofiisofistyka.
filozofii sofistYka'
ktore wynikająz
paradokwynikają z paradokDo trudnościW
interpretacjtttraktatu,
trudnościw interpretacji
Do
raktatu,które
rodzajowej
ubostwa i rÓznorodnościrodzajowej
lnościgłoszonychtreści
oraz ubóstwairóżnorodności
lności
głoszonychtreścioraz
na\ezyproblemywynikająproblemy wyrrikająchowanychtekstów
cłrorvanychtekstÓw Gorgiasza,dodać
Gorgiasza,dodać należy
' Przeuląd
traktatowiw: Z. Nerczuk, Traktat
I Pfleglądgłównychtekstówpoświęconych
traktatowiw
: Z. Nerczuk,Traktat
głÓwrrychtekstowpoświęconych
Filozoficzny.
Nowa Seria,Rocznik VI,
,
Leontinoi,Przeg|ąd.
flfiebyffß”
G
orgiaszaz
Leontinoi,
P
rleglądFilozoficzmlNOWE1
Seria,RocznikVI,
"ieby,i,,,,cłrgio,,,
Tusz-ynska-Maciejewska,
Fi/tlpolskinr:^K'
(23) 1997,
prace w j. Polskim:K'
|997,s.
ł 79-94.Inne
zs_są.Irrne praceWl'
¬33 (23)
Tu57'YŸ1Sl<&-l\/laciejewska,
Filo(1'wretorycecorgiasza z Leontinoi,Poznai
”_ W "@f0ryceGorgíaszaz Leontinoi,P oznań 1987,
B. }','..::':k"'
Miłuńska,Gorgiasz:O
tym
1n|l'^l
9:ę".,' .o,:!:
Filozofia'
1991'
Xrr
Toruri 1991,
z' 228,
ff8' Toruń
nie Í*-“SĹ
jest,Acta
Copernici' F
Nicolai
't.tu Universitatis
me
uni,r"..itatisN
icolaiCopernici,
ilozofia,X
II z.
t. 27
27
Studia Metodologíczne,
55-68,
Metodo\ogiczne, 1155-68, M.
M. Wesoły,,,Argamem°własny”GUTŜÍÜSZĹLStudia
W"..ł" ,,Argument wlasny',corgiasza,
o,,,*:!',:i',:
992),s.
I
.
Gajda,Przedplatońskie
k0HC@PCÍ@Pmwdy.Gorgíasza
Leontinoí,
n?z), .. 267-297.
_z;;.
267
i.' ćajia, Przedplątoriskie.koncepc)e^praw,dy.
.corgiasz
Studia
Prąwda,jęz1,Ę
szczęście.
ska-Siury'Prawda,język,szczęście.
c"ia"' ;. Orzechowski,
ub.-ui
il.l l-l. Gajda,A.
Dembińska-Siury,
S tudia
o;;;ł;;'lc, D.
(II)'Wroclaw 1992'
ofi starożytnej
lozofiistarożytnej
(Ü),Wrocław1992.
186
186
ZBIGNIEW
Z r l c N n r r v Nr.RczUi<
NrRczux
jego
ce
ie zachował
ssię
ię bowiemoryginał
eczjego
Cezz przekazu
przekazudzieła.
Nie
zaci-lował
bowic.nloryginałtekstu,
dzieła,N
tekstu'l|ecz
jak możnasąpoźrleparafrazy:
pierwsza,jak
dwietrudnedo
pierwsza,
dwie trudrredo uzgodnienia
uzgodnieniaii późneparafrazy:
nroznast1zawartarv dziełkuO
dziełkuo 1)/lelissosíe,
dzić,pseudoarystotelejskał
zawartaW
Ksefiofarzedzić,pseudoarystotelejska.,
Melissosie,
KsenofaneMe],tooou,rrept
Sevogo,voug,
sie,
tepi Eevocpotvoug,
rtepi
sie,Gorgiasza(Hept
Gorgiaszu([-kft Mekioooo,
nepi I¬opyio'o)~ł
fopytoo)r oraz
oraz
(|Ipoq
sięw
w Przeciwko
Przeciwkomaterrzatj/koiri
ttlaternatykon(Hpog uot0r]uot'tti<o'og)
drugaznajdująca
drr-rgaznajdującasię
trra0r1pcxnrcouq)
.j
Empiryka'r.
Sekstusa
.
SekstusaEmpiryka
porLlszanąproblematyką
Ponadto,
raktatO
raz charakPonadto,ttraktat
o mebycíeporuszaną
nieLsycie
problematykąo
oraz
cl.rarakteremodbiegaod
terernoribiegaod tego
tegoobrazuGorgiasza,
ol'rrazuGorgiasza,którydominuje
ktory dominujeW
w zachowazachor,r'anych
fazy
nych przekazach.
przekazach' Z
Z tego
tego względuW.
względu W. Nestle,wyróżniając
Nestle, vtyrozniającfazy twórtlt'orczości
czościGorgiasza,umieszczago
Gorgiasza, unieszćza go w
w okresie
okresie pierwszym,fizykalnym,
pierrvszym, fizykalI.ryllr'
dodającprzy
dodającprzy tym,
tyltl, że
ze Gorgiaszpóźniejzrywa
Gorgiasz poźniejzrywa zZ tego
tego typu
t1,puzainteresowaniami
ii koncentruje
s
ię
na
retoryceå.
P
latońskie
przedstawienie
sorr.aniami
koncentrujesię na retoryces.
Platonskieprzedstawielrie
Gorgiasza
Gorgiaszaw
w dialoguGorgíasz
dialogu Gorgiasznie
rriepodejmuje
podejmujeżadnegoz
zadnegoz wątkówobeclvatkon'obecnych
atomiastobfitujew
nych wtraktacie,
lv traktacie,n
natomiast
obfituje lv aluzje do mów
lncir,r,popisowych
proprisorvycl-r
jegodziałalności.'.
Gorgiasza
a
spektujegodziałalnościú.
Inneprzekazy
Gorgiaszaorazretorycznego
or.azretoryczllego
aspektu
Ilrneprzekazy
również
zawierają
znaczących
i
bezpośrednich
nawiązań
rÓwlriez nie
nie zarvierająznaczqCych
nawiązarido treści
treści
2r A
u t o r s t w ottraktatu
r a k t a t uO Mel:`ssosz'e,
Gorgiasza
M X G )jjest
e s tp
rzedmioAutorstrvo
Melissosie,Kseriofarzesie,
Kseno;fanesie,
Gorgiaszu((MXG)
przedmiottenr
em d
y s k u s j iO
. dH
i e l s a((Doxographi
D o x o g r a p hGraeci,
i
B
e r l i n1879)
y w o d z issię
ię p
rzekonadvskusji.
od
H.. D
Dielsa
Grtleci,
Berlin
l879) w
rr,1.lvoc1zi
przekorranie,
e d l e kktÓrego
t ó r e g ottraktat
r a k t a tten
e n nnie
i e jjest
est d
z i e ł e mA
r y s t o t e l e s aale
, jjakicgoś
a k i e g o śa
rystotellie, w
wcc1le
clziełerrr
Arystotelesa,
arystote.
llika
i k a żżyjącego
y j ą c e g on
a j p r a w d o p o d o b nw
i eIIj w
i e k up.n.e.P
ó ź n i e j s z allite.ratul.a
iteratura
o
granicza
najprawdopodobniej
rr'ieku
p.n.e'I)ćlznie,jsza
ograrricza
się
raktycznie
d
o p
owtarzania
o
p i n i iH
i e l s a .W
ś r ó db
a d a c z yrreprezentor,r,ally
eprezentowany
się p
pral<tycznie
por,l'tarzal-ria
do
opinii
H.. D
Dielsa.
Wśriid
badaczy
jjest
e s tjjeclnak
e d n a krrÓrvnież
ó w n i e żp
o g l ą d z,zgoclnie
g o d n i ez k
t ó r y mlMXG
\ / I X Gjjest
e s to
ryginalnym
d
z i e ł e mA
rypogląd,
ktÓryrn
clrygin:rltryrn
dzicłem
Arystotelesa
p o r .l\/I.Wesoły,
r g a r r i e nw
t ł a s n yGorgíasza.
t u d i alMetodo|ogiczne,t.27
\ / I e t o d o l o g i c z nt.e27
,
stotelesa((por.
M. lVesoły'A
ArgunerLt
własny
cLlrgiasza,S
Studia
((11999922))ss, ,..226677)). .
33 N
a j n o w s z ew
y d a n i attekstu:
e k s t u :B
a r m e r i i d eLe
. ttraitć
r a i t éa
r i o r i y r r iDe
e M
eNajnowsze
lvydania
B.. Cassin,
Cirssin,S
Sii P
Pąrmenide.
a|l()rry|me
klelissaX
ertophanG
e
o r g i a .E
d i t i o r zccritique
r i t i q a eet
L
i l l e1980,o
r a zG
o r g i a svor:
lissoXenophane
Corgia.
Etlition
et comrrzeritaire,
commentaire,
Lilie
1980,oraz
Gorgitts
von
L
e o n t i n iReden,Fra___gn~zente,
.
n d Testimorzien.
H
erausgm
.nrit
it Ü
b e r s e t z u nu
gn d K
omLeontitti.
Reden,
Fragmente,a
untl
Testimotilen.
Herausg.
Ubersetzung
unci
Korn.I]
m
e n t a rvr,'orl
o n T. B
u c h h e i mH
, a m b u r g1989.P
o l s k ip
r z e k ł a dwz
r y s t o t e l e sPisrriaróz,
mel]tar
Buchheiln'
Hanrbur.g
19B9.Polski
prz,ekłacl
tv:A
Arystoteles'
Pi.snri
rri;rie,t
ł u m .L.
W
a r s z a w a1978,s.
łrc,tłull-l.
L' Regner,
Regrrer,
Warszawa
1978,s. 398--1.20.
398_.120.
"''rW
y d a n i ettekstu
e k s t uw
ie F
r a g m e n t ed
er V
o r s o k r a t i k eG
r .r i e c h i s c hu
nd D
eutsch
Wydanie
w:: D
Die
Fragmente
Vorsokratiker.
der
und
Griechisch
Deutscfi
vvon
on H
e r m a n nD
i e l s .H
e r a u s g e g e b evvon
no n W
a l t h e rK
r a n z ,t.
-3, D
u b l i n-- Z
iirich
Hermann
Diels.
Herausgegeben
walther
Kranz,
t. 1
1-3,
Dublin
Zririch
1968,o
razw
o r g i a svon
e o n t i r u . .P
. o l s k i ep
r z e k ł a d yttekstu
e k s t uw
mpiryk,
l968, oraz
w:: G
Gorgias
von L
Leontini...
Polskie
przekłady
w:: SekstusE
SekstusEmpiryk,
P
r z e c i wIlogikotn,
o g i k o m ttłum.
, ł u m .I.
ą m b s k aW
, a r s z a w a1970,s.
8 - 2 3o
r a z w:
a j d a ,SofiPrzeciw
I' D
Dąnlbska,Warszarr,a
i970, s. 118_23
rr':I.
oraz
Gajda,
Srlfi.
). G
śścl..',
c i . . . ss.
,. 2
30-235.
230-235.
5s W.
e s t l eD
, ie V
o r s o k r a t í k eI re.n a 1922,s.
n.
W N
Nestle,
Die
Vorsokratiker,Iena
1922.s. 87
87 n
nn.
6
6 N
a ttemirt
e m a to
b r a z uG
o r g i a s z aw
d i a l o g uppor.Z,
o r .Z. N
e r c z u kS
, z t u k aaą p r a w d a .P
roNa
obrazu
Gorgiasza
lvdialogu
Nerczuk,
Sztuka
Prawda.Problerns
z t u k iw
m
i ę d z yGorgiaszem
atl Platorzem,
l \ / l o n o g r a fiFNP.SeriaH
e
umablem sztuki
()tlrgiaszent
w dyskn.s_ji
dyskus'ji
ntiędz|,
Platonem'Nlonogralie
FNP'
Seria Hul-na.
n
i s t y c z n aW
, r o c ł a w2
0 0 2 ,s.
8 .1192.
92.
nistyczlla,
Wrocłarv
2002,
Enpiryka
ticbycie', W
paraJrazie Sekstusa
Se/<.sltt.srl
w parafra-zie
T
raktaG
t()orgiasza
orgiasza„,,()
O nie!-›ycie”
E
mpiryka
Traktąt
1187
87
źrÓdłenl
dostępnymnam
|]amźródłem
W tej
tejsytuacji,jedynym
sytuacji'jedynymdostępnym
traktatu
W
traktatuO
o r1z`ebycz'e7'.
niebycie1.
są obieparafrazy.
obie parafrazy'
Gorgiaszasą
wiedzyo
Gorgiasza
wiedzy o tej
tej sferzedziałalności
sferzedziałalności
interpretacjitraktatu
traktatumusibyć
nrusibyćpopo.
ze podstawą
podstawąinterpretacji
lna wątpliwości,
w4tplirvości,
Nie
że
Nie ma
ich
lzetell1a
ocena
zawartości'
ktÓra
mogłaby
równanieparafrazoraz
rzetelnaocena
ich
zawartości,
któramogłaby
rÓrvnalrieParafraz oraz
Parniętajmy,żze
stanowićfundament
ekonstrukcji.
Pamiętajmy,
e obie
stanowićfundalnent rrekollstrukcji.
obie parafrazy
parafrazy są
są
oryginałr.r.
GorgiaszżyłW
zyłwwiekuV
bardzoodległeod
Gorgiasz
bardzo odległeod oryginału.
wieku V p.n.e.p.n.e. być
byćmoże
moze
zmarłna
zwanąI\/IXGH.
Zmarł.
na początku
początkurIV
IV p.n.e.Parafrazę
p.r-r.e.
Perrafrazę
ZwanąMXG H. Dielsdatujena
Diels datujena
jest
jeszcze
II w
i e kp.n.e,
s tjeszcze
wiek
p.rr.e,podczasgdy
poclczas gdy parafrazaSekstusaEmpirykaparafraza SekstusaErnpiryka - j e
poźniejsza,bo
późniejsza,
powstaław II
bo powstaław
II wiek
wiek n.e.
n.e. Ponadto,parafrazy
Ponadto, parafrazy te
te znacznie
znacznie
różniąsię
filozoficzne
roznią się od
od siebie,a
siebie,a ich
ich konstrukcja,
korlstrukcja,cechystylistyczne
cechy stylistyczneiifiIozoficzne
są
rientacją
sąwyraźnie
lvyraźnie uwarunkowane
uwarun ko\,Va
ne o
orientacj
hlozoficzrląich twórców.
ttvorcow.
ą filozoficzną
jest więc,że
Zrozumiałe
zagadnieniu
ocenyparafraz
Zrozumiałejest
więc, ze zagadnieniuoceny parafrazpoświęcono
poświęcono
bardzowieleuwagijuż
bardzo wiele uwagi juz od
samegopoczątkubadań
od samegopoczątku
nad Gorgiaszem.
bada nad
Gorgiaszelll.
Bez
Bez przesadymożnapowiedzieć,
przesadytnozna powieclzieć,że
ze dziejeinterpretacji
dziejeirrterpretacjitraktatu
traktatubyły
były
w
w pewnejmierzewalkądwu
pełvnejmierze walką dtvu poglądówdającychpierwszeństwo
jedpoglądÓw dającyclrpierwszeóstwojednemuz
one
w
stopniutak
wielkim,
ż
e
od
akcepnemu z przekazów.
przekazow.Różniąsię
RÓznią sięone stopniutak wielkim,ze
tacjiwersji
ednegozz nichzależyocenawymowycałychargumentacji.
tacji wersjijjednego
nich zalezyocenawymowy całychargunlentacji.
Dyskusjana
bu przekazówzaczęłasię
Dyskusja tra temat
temat wierności
wiernościo
przekazow zaczęł'a
obu
się bardzo
bardzo
wcześnie.
Wedługnajstarszych
pracowań,liniazwolenników
wcześnie.
Wedługnajstarszyclro
opracowari,
linia zwolennikÓw Sekstusa
aa zwolenników
sa Empirykasięga
Empiryka sięgaW.
W. G.
Tennemanna8,
G. Tennemannag,
ZwoletlnikÓw Arystotelesa
Arystotelesa
(czy jednegoZ późniejszych
(czyjednegoz
rystotelików)
-_ H.
poźniejszycha
arystotelikÓrv)
H' E.
E. Fossag.
Fossag.
Zwolennicy
arafrazySekstusaEmpiryka
wojeprzekonaZwolennicy pparafrazy
SekstusaEmpiryka opierali
przekonaopierali ss\'voje
niew
głównej
m
ierzena
płynności
przekazu.
Za
większą
wiernością
p
anie w głÓwnejmierze na płynnoś
ci przekazu'Zawiększąwiernością
parafrazySekstusaoptowali
rafrazySekstusaoptowaliH
H.. Gomperz”,
Gomperzl0,W.
\M Nestle”,
Nestlell,aa pośrednio
pośredniotakże
takze
H.
tekstSekstusa
jedynie tę
H. Diels,któryprzedłożył
Diels,ktÓry prz.edłozył
nad MXG
tekstSekstusanad
IVIXGii jedynie
pierwszt1
tę pierwszą
zz parafraz
w
parafrazumieścił
umieścił
w swoimwydaniufragmentów
swoim wydaniufragmentÓwpresokratyków”.
presokratykÓwl2.
77 W
z m i a n k aoo ttraktacie
r a k t a c i ezznajc1uje
n a j d u j esię
e d y n i ew
H
e l e n yIIsokratesa
s o k r a t e s a((82
82
Wzmianka
się jjec1ynie
w Pochwale
PochwcłIe
Heleny
BB 1).
a r tu
w a g ijjest
e s tjjednak
e d n a kd
i a l o gSojistaP
l a t o n akktÓry,
, t ó r y ,jjak
ak m
o ż n asądzić,
n
awiąl ). W
Wart
uwagi
dialog
Sofsfa Platorra,
możtra
sąc1zić,
nawią.
zzuje
u j edo
ą t k ó wzzawartyclr
a w a r t y c hw ttraktacie
r a k t a c i eG
orgiasza.
c1ow
rr'ątkÓw
Gorgiasza.
H' VV.
e n n e m a n nH
, i s t o r i ap
liilosopliia
e ,1.,
e i p z i g 11798.
, 798.
W. G.
G. T
Tennenliurn,
I-Iistorin
philosopltiae
t.
J, L
Leipzig,
, t.
.,
"' H
eG
o r g i a.Leontino
Cornrrzentatio,
a l i sS
a x o n u m 1,l {l28.
828.
E. l¬`oss,D
H'. E.
Foss,De
Gorgia
Leontittt'l
Ctlntmetllątitl,H
Hirlis
Saxonum,
'”
e rr zzS
i i isstti a
G oonmt p
pe
,,Sooppl h
ikkn d R h e t o r i kL, e i p zziigg1912,s.
u
1 9 1 2 s, . 18.
18.
"'H
I {..G
'IIrW.
NV. N
e s t l e ,D
ie S
c l i r i f„tU b e rdie
a t u roder
ai'iller
b e rdas
NicIitseiem.1e”,
H
e r m e s ,557
7
Nestle,
I.)ie
Scltrift,,Uber
die N
I'łt.ttur
t]tłs
t>der
Nichtsciettdc,',
Herlrres'
((1922),
1 9 2 2 ) Ss.
,. 5
54-555.
55-l*555.
13t)D
ie F
r a g m e n t ed
er V
o r s o k r a t i k eG
r .r i e c h i s c u
hnd D
e u t s c hVon
e r m a n nD
iels.
I)ie
r^ragmenlc
Vorsokratikcr.
der
Griechisch
und
von H
Deutsch
Heln.lr'Lnn
Diels.
H
ge
He
e rr a
au
u ss g
c gg ee bb eevnno n W
\ Vai illtthheerK
r r a n zz,,tt.. 1 - 3 ,D
,D uubblliinn-- Z uurriicchh1
l 9966881” r. .
188
r88
N nnni icczzuu<k
ZBIGNIEW
Z r r c N r p wN
Gomperz'..
i Th. Gomperz”.
Apeltrr iTh.
O.. Apelt”
Przeciwnestanowiskoprezentowali
Przeciwne stanowiskoprezentowaliO
przekonal.liu'
o
wspol-l.rnieć
o. Apeltawarto
Apelta warto wspomniećo przekonaniu,
Spośródważnychuwag
SpośrÓdrvaznychuwag O.
Ze przeprzeSądzi ol1,że
siebierriezaleznie.
od siebieniezależnie.
powstały
przekazy
obydwa
że
powstałyod
Sądzion,
żeobydwaprzekazy
zewrrętrznych.
wewnętrznychii zewnętrznych.
jest wierniejszy
MXG jest
wierniejszyzzprzyczyn
kaz
przyczynwewnętrznych
kaz MXG
zamieszczona
parafrazazamieszczona
takżeinteresujiicą
on
Przedstawia
n takżeinteresującą
ssugestię,
ugestię,żze
e parafraza
Przedstawiao
jego
poprzednikÓrv.
byc dziełem
dzie|elrrjego poprzedników.
uu Sekstusamoże
Sekstusamoze być
wcześniepoja.
telrratowib
bardzo
temu
poświęconej
W
temu tematowi
ardzowcześniepojaW literaturze
literaturzepoświęconej
parafraz,
charakteruparafraz,
temat charakteru
badaczy na temat
słuszneuwagi badaczyna
się także
takze słuszneuwagi
wiły
wiły się
tekstr5wsympatiami fiflIozoficzobu tekstówsympatiami
mianowicie
lozoficzmianowicie silnegozabarwienia
sih-regozabarwieniaobu
ZeIIerpisze,ze uu Sekstusamamy
Sekstusalnamy
przykładE' Zellerpisze,że
nymi
nymi ich
ich autorów.Na
autorow.Na przykładE.
jednak
eigenen
seiner eigenen
pisnra Gorgiasza,
Gorgiasza,j ednak,,in
v\ryciągzz pisma
szczegółowy
szczegołowywyciąg
,,in seiner
jeclynieW
w przypisie.
przypisie.
wspominajedynie
F..Zeller
relacjiA
Anonima
Sprache”15.
O
nonimaE.
Zellerwspomina
Sprache"rs.
O relacji
vollstd'ndig'l
badacz opieonit,,mittder
w opiniiZellera
opinii Zellerajest
Ponieważ
jest ona
,,minderV
ollständig”,
badaczopiePoniewazw
uwaSekstusa,zzwracaji1c
naparafrazie
traktatuna
ra
parafrazieSekstusa,
wracającuwara swojąinterpretację
swojąinterpretacjętraktatu
przez
dokonanymi przez
wydająsię dokonanymi
przypisachna
na te
te elementy,
elementy,kktÓre
gę
tórewydająsię
gę w
w przypisach
powtaZel\er słuszniezauwaia,żze
tekstu' E. Zellersłuszniezauważa,
Sekstusamodyfikacjami
e powtaSekstusamodyfikacjamitekstu.E.
jest do(,,zarazenr
iriebyt''),jestdobyt ii niebyt”),
rzający
byt
rzającysię,trzeciczłonargumentacji
się,trzeci czł.onargunlentacji (,,zarazem
drugiej znaleźcmoz.
w tezie
tezie drugiejznaleźćmożtakze,ze W
datkiemSekstusa.
Wspomirra
spominatakże,że
datkiem Sekstusa.W
Sekstusa
dla Sekstusa
charakterystyczltych
styiistycznychcharakterystycznych
wiele elementtiwstylistycznych
na
dla
na wieleelementów
nie
trzeciej,cchociaz
tezie trzeciej,
Sekstusaw tezie
dostrzegaśladyingerencji
śladyingerencjiSekstusaW
oraz
hociażnie
oraz dostrzega
polegają.
Mręty te polegają.
wyjaśnia,
na
na czym
czy|n Wtrętyte
wryjaśrria,
przyzrTawane
przedmiotu pierwszetistwoprzyznawane
w literaturze
literaturze przedmiotupierwszeństwo
Obecnie
Obecnie W
punkteln prze.
Wydaje
się,że
że punktemprzejest parafrazie
tzw. Anonima(1\/IXG).
Anonima (MXG). W
jest
parafrazletzw.
ydajesię,
Gigona'u,
placa o. Gigona”,
przekaz rv była
byłapracaO.
obu
łomowymW
ocetlien'ierności
o
bu przekazów
łomow7mw oceniewierności
jestanłrchronicznzr,
przeEmpirykajestanachroniczna,
którywykazał,
ż e relacjaSekstusa
relacjaSekstusaEmpiryka
aa przektory wykazał'ze
_
sposobem
znacznleodbiegastrukturą,sposobem
kaz
swojcj płyrrności
- znacznieodbiegastrukturą,
kaz - mimo
nrimo swojejpłynności
prafragmentp
pierlvowzoru'
Zacytujmytten
i
leksyką
od
argumentacji
Zacytujmy
en fragment
raargumentacjii leksykąod pierwowzoru.
O. Gigona:
cy
cy O.
Gigona:
l3O.
Rheirlisches
und
SextusEtnpit-icłs,
'3
p e l t ,G
o r g i a sbei
s e a d o - A r i s t o t e la
ensd bei
R
heinisches
o. A
llei SextasEr-ripiricas,
Ape'lt,
Gorgias
bei P
Pseudo..t\ristoteles
M
m,44
, 3,
M uu sseeuum
1 8 8 8 s, ..2200 33 ..
3 , 1888,8
Philosophie,
Griechischen
Geschichte
14raT
Th.
h.G
o m p erz,
r zGriechiscbe
,
D
Danker,
e r i k e rEineGeschichte
Eine
,
dder
e rGriechiscberi
P
hilosophie,
Gompe
Criechische
t.
s .384.
384.
t. 1
1 -- 33 ,B
,B eerrlliinn-- L
L eeiippzziigg1
19
92
22
2 -- 11 99 33 1
1t.
t,,. 1,
I , s.
in iihrer
geschichtlichen
Entwicklung,Erster
'5rsE.
e l l e rD
, i eP
b i l o s o p h idder
ee rGriecheri
h r e rgescbichtlícberi
E
ritwicklanE
g .r s t e r
E. Z
Die
Philttsophie
Griechenin
Zeller,
'Iheil,
761.
-s.761.
Tiibingen,
18-56r,
Vorsoklatischc
Philosopl.rie,
Allgerncine
Einleitung.
T h e i l ,A
llgemeinE
e
i n l e i t u n gV
.o r s o k r a t i s c hP
eh i l o s o p h i eT
,ü b i n g e n18563,s.
,
r"O.
Hertnes,
186-21-3.
1**
i g o n ,G
o r g i a s,, Ü b e rdas
dns Nickitsein”,
Nichtsein",
H
e r m e s 7Tl
, 1 ((1936),
1 9 3 6 ) ss.
,. 1
86-213.
O. G
Gigor.l,
Gorgias,,Uber
'Iiaktat
parafrazie
ttiebycic"
w” p
Sekslrr.sa
Empiryktt
TraktaG
tGorgiasza
orgiasza,,,O
,O n
i e b y c i eW
a r a f r a z iS
e ekstusaE
mpiryka
118899
in der
der RegelSextusbevorzugt.
RegelSextusbevorzugt.Seinei
Seine irn
ganzen
Von
i r din
m ganzen
Vrn diesenbeidenw
diesenbeiden wird
und scharfeD
scharfeDisposition
glatteGedankenftll'rrung
erwecken
Ĺiberaus
und
i s p o s i t i oe
nrweckenden
iiberausglatteGedankenfuhrung
den
gro(3er
zum
g.irlzen
Neihezum Original.
Original. [. ] Im
lm ganzendürfteIVIXG
diirfte lvlXG den
E
i n d r u c kgroßerNähe
E,indruck
den
'fext
bieteu.Die stilistische
stilistischeG
der \×Vortzuverlässigeren
Text bieten.Die
ewandtheit
und
zuverldssigeren
Gewandtheit
und der
Wortaber sie
sie sind
sirid falsch,wie
rł,ieZellerm
p
r u n kdes
i t Recht
prurrk
des Sextusbestechen,
Sextus bestechen'aber
firlsc}r,
Zeller lnit
Iłecht
'I'eile
betont.Schon
lickauf
des
betont.Schon ein
fluchtigerB
Blick
auf andereTeile
andere
Sextuszeigt,in
ein flüchtiger
des Sextuszeigt,in
iu
welcheml\/lafšeer
das
Gorgiasexzerpt
in
seineneigenenStilhineingearrvelchemlvlirlSeer das Gorgiasexzerpt seineneigenenStil hineingearbeitethat.Veränderungen
beitet hat.Verdnderungenim
einzelneuwerdensich
werden sich spăternachweisen
sptiternachweisen
im einzelnen
lassen;
i rbegnügen
i t dem
u fdie
lassen;w
wir
begnrigerluns
uns hierm
dem Hinweis
auf
die zweigroßenLuzwei grof3enLiihier mit
Hinweis a
cken,die
\/IXGhat:
cken,die er
im erstenTeil
erstenTeil fehltdas
fehlt das Stücküberdie
Sttick tiber die
er gegenüber
gegentiberlMXG
hat:im
ganzezweiteHdlfte.M
MXG
volistrindigeriim
Bewegung,
md
r i t t e ndie
X G ist
m
Bewegung,iim
dritten
dre ganzezweiteHälfte.
ist Vollständiger
sein.
Ausfiihrlicher
Ganzen,
ag auch
m Einzelnen
u s f ü h r l i c h esein.Die
r Die
Ganzen,m
mag
auch Sextusi
Sextusim
EinzelnenVielfach
vielfachA
Gedanken des Sextusw
Sextus wird
durchgängige
iel größereEinfachheit
ird
durchgdngigevviel
grol3ereEinfachheitder
der Gedankendes
auchkaumf
i i riihn
h n sprechen”.
auch kaum fur
sprechelrr;.
przedstawia WiarygodwiarygodGigonjest
Gigon jest zatem
zatem przekonany,
przekonany, że
ze tekst
tekst MXG
MXG przedstawia
podnoszoniejsząparafrazę
e głównyargument
odnoszoniejszą parafrazę traktatu.
Wskazuje, żze
traktatu. Wskazuje,
gŁowny argument p
jest styliprzez badaczyza
ny
parafrazy
akimjest
ny przez
vnryzszością
parafrazy Sekstusa,
stylibadaczy za wyższością
Sekstusa,jjakim
stycznaswobodanarracjiSekstusa,
est złudny,albowiemdowodzi
styczna swoboda narracji Sekstusa, jjest
złudny, albowiem dowodzi
raczejtego,że
Sekstusdostosowuje
traktatdo
raczej tego, ze Sekstus dostosowuje traktat do swego
swego własnegostylu,
własnego stylu,
względem
podkazdym
całkowicie
nifikującargumentację
orgiaszapod
każdymwzględem
całkorvicieu
unifikując
argumentację G
GorgiasZa
rvaznych
zzresztą
resztąswojegodzieła.Brak
tekścieSekstusadwu
wtekście
sekstusa drvu ważnych
swojego dzieŁa, Brak także
takze W
fragmentów
zęścibrakujefragmenfragmentÓw zawartych
zawartych W
w MXG:
w pierwszej
pierwsze j cczęści
brakuje fragmenMXG: W
_
rezultacie O.
o. Gigon
Gigon
tu o ruchu,w
trzeciej całej
caŁej drugiejpołowy.W
drugiej połowy. W rezultacie
ruchu, w trzeciejtraktatu.
przyjmuje,
ersjętraktatu.
przyjmtlje, że
wersję
ze l\/IXGzawierapełniejszą
MXG zawiera pełniejsząi wierniejszą
wierniejszą W
Przytoczyliśmy
Przytoczyliśmy tak
tekstu o. Gigonaz
Gigona Z tego
tak obszernyfragmentz
obszerny fragnrent z tekstuO.
przedstawzględu,
e niniejsza
yśliprzedstawzględu, żże
niniejsza pracama
praca ma stanowićrozwinięcie
myśli
stanowić rozwinięcie m
jest tekwionejprzeztegobadacza,
z godniezzktor4parafraza
którąparafrazaSekstusa
wionej przez tego badacza,zgodnie
Sekstusajesttekjęzyka i sposobumystem mocnoprzetworzonym,
mocno przetrtlorzonynl,dostosowanym
sposobu mydostosowatlym do językai
,,vyrazanej p
śleniapóźnegosceptycyzmu.
rzez Wielu
ślellia poźnego sceptycyzmu. Mimo
badaczy
przez
wielu badaczy
Mimo wyrażanej
świadomości
świadomościtego faktu,jak
opracowanie
faktu, jak dotąd
nie powstałożadne
powstało zadne opracowanie
dotąd nie
poświęcone omówieniu
trakta.
poświęcone
tóre W
omÓwieniu tych
tyclr elementów,
ktÓre
w parafrazie
parafrazie traktaelernentÓrg k
tu
tt-tsą
są oczywistymi
lrroze
Iclr wskazanie
r,q'liczenie może
oczywistymi anachronizmami.
anachroniztrrami. Ich
wskazanie i wyliczenie
być pomocneW
opomocne rv oceniewiarygodności
porealizacji p
parafrazy,a po realizacji
ocenie wiarygodnościparafrazy,
dobnegozamiaruW
do
tekstuMXG,
konfrontacji
rezuldobnego zamiaru w odniesieniu
rezultekstlr MXG, konfrontacji
odniesieniu
' Ii bbiiddeemm, s, .. 1
l B8S8- -I18899 .
'T
190
190
Z nnricoNm
r Eer w
vN
N EeRnccz z
uu
xk
Z
pirrafrazachrzeczywiście
rzeczyl,viście
tego,co
co W
w obu
lvskazalliu tego,
obLl parafrazach
tatów,następnie
tattlw następniewskazaniu
eleatÓrv,z którymi
ktÓrynri
GorgiasZaCZy od
od eleatów,z
wprost oc1Gorgiaszaczy
mogłobypochodzić
mogłobypochodzić wprostod
dać
podstawę
do
blizszej
oryginałowi
polemizr"rje,
nrogłoby
Gorgiasz
mogłobydać podstawędo bliższejoryginałowi
Gorgiaszpolemizuje,
argumentolvGorgiasza.
Gorgiasza.
rekonstrukcji
argumentów
rekonstrul<cji
jvz, ze badacze,
bac]acze,
nstruujący treśćtraktatu
treśc
tral<tatu
GclrWspominaliśmy
już,że
rreko
ekonstruujący
GorWspornitlaliśnry
w swej
llapotykają
drviegłÓwnetrudności..ft.udnośc
swejanalizie
analizienapotykają
giasza,
nna
a dwiegłównetrudności.
Trudność
giasza,W
problemyzwiązaneze
związaneze złymstanem
złymstaneln
nie
stwarzają
r"liedo
przezl,^tycięzenia
stwarzająproblemy
do przezwycięźenia
jako MXG. Druga trr-rdność
parafrazyokreślanej
określanej
wynika z filof:r]otekstuparafrazy
jakoMXG.Drugatrudność
Wynikaz
tekstr-r
pozoficznej
rientacjiautloiraMXG
óżnicepozoficznejo
orientacji
autoraA,IXGorazSekstusa
oraz SekstusaEmpiryka.
Ernpiryka.R
Roznice
lnogą bowiembyć
międzyobiemaparafrazami
między obiema parafrazalnimogą
bowielrr być wynikiemnie
lr,ynikiem nie tylko
tylko
źrodŁa,
na podstawie
poclstar'vie
ktÓrego paratrazowano,ale
odmiennego
któregoparafrazowano,
ałodnriennegoźródła,na
ale ii ccałjakich wywokowicieróżnychfilozoficznych
ympatiio
raztradycji,
korvicie roznych fiIozoficznychssympatii
oraz
tradycji,zz jakichWywodzilisię
ie wiemy,czy
dzili się obaj
lvielnv' czy parafrazy
parafra4, są
obaj autorzy.
autorzy.N
Nie
są dziełemAnonima
dzie|emAnotrinra
ii SekstusaEmpiryka,
zy też
SekstusaErnpiryka,cczy
tez może
moze obaj
po prostuskorzystali
prostLlskorzyslxli zz gotoobaj po
gotojednak pewni,79W
wych
Możemybyć
wych streszczeń.
streszczen.Mozenry
byćjednakpewni,że
\Ą'pierwszym
pierlvszylnwypadwypadku
ył
arystotelik,
W
drugimzaś
sceptyk.
P
arafrazy
ku autoremparafrazy
autorem parafrazyb
byłarystotelik,w drugim zaśsceptyk.Parafrazy
dostarczają
ięc,poza
źródłową,
cciekawego
iekawegoprzykładostarczająw
rvięc,
poza swojąwartością
przykła.
srvojąrvartościii
źrodłowq,
du
du interpretacji
interpretacjitekstuz
tekstuz dwu
dwu odmiennych
fiIozoficznychperspektyw.
perspektyw.
odmierrnychfilozoficznych
Przyjrzyjmysię
Przyjrzyjmy się zatem
Zatem tym
tym elementom
parafraelementom zawartym
Zawartym W
w parafrazie
rzez Sekstusa,
tóre są
zie traktatuO
traktatu o niebyciedokonanej
niebyciedokonanejpprzez
Sekstusa,kktÓre
s4 charaktecharakterystyczne
ceptycznej
ak
rystycznedla
tradycji ssceptyczrr
dla tradycji
ej bądź
bądźteż
tez dla
dla samegoSekstusa.
samegoSeksttrsa'j)ak
możnawnioskować,
autorparafrazy
był nim
zy też
lnozna wtrioskować,
czybył
nim sam
autor parafrazy- czy
salrrSekstus,
Sekstus,ccz'y
tez
jakiśwcześniejszy
jakiś
p
rzedstawiciel
nurtu
i a łbowiem
wcześniejszy
przedstitwiciel
nurtu sceptycznego
sceptycznego-_m
miał
bowienr
jego adaptację
na
ekstu,aale
le ii jego
na celu
celu nie
nie tylkoułatwienie
tylko ułatwieniezrozumienia
zrozulnieniattekstu,
adaptacjędo
do
sposobów
W
sposobÓw argumentacji
argumentacjisceptycznej
sceptvczrrejobowiązującej
obor,viqzujqcej
w owym
owyln czasie.
czasie'
MOTYWYLei<sYi<ALNo-Po}Ęc1ow'E
Mor.y lvy LL'KSYKALNo-PoIĘCIowE
W
W zakresieleksykalnym
zakresieieksykalnymipojęciowym
i pojęciowymparafrazaSekstusajest
parafrazaSekstusajest W
w pełpeł.
ni
W skróciecytowane
tri zintegrowana
zintegrowanazZ tekstemPrzeciwznaternatykorn
tekstenrPrzeciw matematykont((w
skrÓcie cytowane
jakoAM). Pojęciafilozoficzne,
jakoAM).Pojęcia
któresię
W
niejpojawiają,
są
filozoficzrre,
ktoresięw niej pojawiają,
p źne- wy\Vysąpóźnepracowane
oraz nurt
W
pracowaneprzezszkołyhellenistyczne
przez szkołyhellerristyczne
llurt sceptyczny.
sceptyczny'już
w
sa.
Juz samym
rzechtez
mym brzmieniu
brzmieniu streszczenia
streszczeniattrzech
tez Gorgiasza
zaznaczają
Gorgiasza wyraźnie
luyraźniezaznaczają
się
ypowedla
p
ojawiająsię
się cechystylistyczne
cechystylistyczlrettypowe
dla dziełaSekstusa:
dziełaSekstusa:
pojawiają
się tu takie
wyrazyjak
((poznawalne),ćtt<ot¬td7tn1t'tov
(niepoznawalne),
(niepoznalvalne),
wyrazy j ak i<oc'cot7t11:r-roi»
rcato),qrcrov
poznawalne),
arcara)"qruror'
k
t ó r esszczesÓlrrie
zczególniz
ezlviązane
w i a z a n esą
t o i c y z m e mczy
, też
((rrieniektore
są ze
ze sstoicyzmenl'
czy
cxveĘotocor'
tei oivešototois'
.I-raktąt
T r a k t a tG
orgiasza
„,,o
On
i e b y c i eW
”p
a r a f r a z iS
e ekstusaEn'1piryka
tticby6i2''
w
Scł.sfrlsrr
Bnpiryka
Gorgiasza
Parrtfrązic
1r91
91
jedyrlie u Sekstuprze\<azallia)
wyraz,ktÓry występLrje
możliwedo
-- wyraz,którywystępuje
jedynieu
rnożliwedo przekazania)
Sekstu.
Apostaty|8,Szczegoł'owe
przedstawienie
pÓź.
wszystkichpóźsa
Szczegółowep
rzedstawienie
wszystkich
sa ii uu Iuliana
|ulianaApostaty”.
parafrazySekstusaWymagałoby
Seksttrsawymagałobyosobnejpracy.Ograniczcech parafrazy
osobnej pracy.ogranicznych
rrychcech
przedstawienia
części
z nich.
nich'
my
częściz
my się
sięwięctylkodo
więc tylko cloprzedstawienia
jest charakterystycznych
zawartychW
w parafrazie
partrfraziejest
Wiele
Wiele terminów
terminow zawartych
charakterystycznych
filozolii okresu hellenistycznegoii późniejszej.
poźniejszej.
dla
Należądo
dla filozofiiokresuhellenistycznego
Nalezą clo nich
niclr tata(przysługiwać),
(substansłorvajak: ooußortvetv(przysługiwać),
to inroiceiuevov
kie
to
kie słowajak:
ooprBuLyeLv
Ónorcetpevov(substan(istniec
to,
cja,
to,
co
istniejesamodzielnie),
'i)1to1<e`i.c5(%)on
(
istniećniezależnie)”,
cja,
co istnieje samoclzielnie),onorceioOcrt
niezaleznie)re,
i<<x0e<_'›"roĹiç
istniejący),
'co
W
,,to,co
cCzy
zy
}co0sotoq((istniejący),
to euneptexov
eprrreptexoy
lV znaczeniu
znaczeniu,,to,
co otacza”2“
otacza,,zn
pobrzmiewający
platońskozwrot'rng
pobrzr-niewający
platonskozwrot n1q 'bnotpćetoçueteyetv(uczestniÓnopĘeoq lreTe1erv(uczestrriczyć
czyc W
w istnieniu).
istnieniu).
Leksyka
aką posługujesię
Leksyka związanazteoriąpoznania,
związana z teori4 poznania,jjaką
posługujesię Sekstus
Sekstus
jest terminami
W
ypracowanymi
W
filow swej
swej parafrazie,
parafrazie,przepojona
przepojonajest
wypracowanymi
u'filoterminami w
zofiiszkółhellenistycznych.
Znajdujemy
W
uż termizofii szkÓłhellenistycznych.Znajdujemy
w niejWspomniane
niej wspomnianejjuz
terminy icorcoütnrcrov,
Krccrta}"crprBovetv
orcoütoiußowetv((ujmować,
ujmować,
roto}'r1ntov,ou<ot'coi2tn'it'rov“,
oroto}"qntov2l,dveåoiotov,
ctveĘototol,,'
(,,padać'':
pojmować),npoortintetv
(,,padać”:W
znaczeniubodźca
zmysłowepojmować), rpooninteti,
w znaczenhl bodźca zmysłowe(Sekstusuz}nvago częstozamienniez
go) (Sekstusużywago
éyicupnotçfł
często zamiennie z rteptnintetiz')22,
ftepLTtLft,Ee1i')22,
eyrcupĘotg2.
(spotkanie,zetknięcie
(ujęcieznrysłolve),
(spotkanie,
(icverctifóirrcov
zetknięciesię),'bnórtrœotg
się),Ónontcootq(ujęciezmysłowe),
civerrti'ot1,cov
(niemozliwy
(niemożliwy
d
o pomyślenia),
ebenütoytotov
((łatwe
łatwedo
do
pomyślenia),
euent}.oytotov
do zrozumienia).
zrozumienia).
Ponadto,
awieratypowedla
Sekstusaprzeciwstawienie
Ponadto,zzawiera
typowe dla Sekstusaprzeciwstawieniepoznania
ropoznania rozumowegoz
ii zmysłowego:
Zltll1owego:'roc
qpovoDlrs}'d
ta vontocoraz
voqtri oraz 'roi
Tu (ppovobuevot
Te ocio0n'tot.
oio01tu.
zmysłowego:'tor
Inny
Inny znaczącywątekepistemologiczny
znaczący wątek epistenroiogiczny wprowadza
wprowadza słowo
słowo Kptrrjptov,
l(ptf,l]ptov,
którewiążesię
ktÓre wiążesię zz podstawowym
podstawowyrndla
dla całej
zagadcałejepokihellenistycznej
epoki hellenistycznejzagadr*Por.A
'B
Lexicon,
c o m p i l e db
i d d e l l - S c o ItIX
tX, E
d i t i o nO
, x f o r dss.
, . 133.
Por.A Gr'eek-Erzgli`s1ii
Crcek-Englislt
133.
Lcxicon,compilecl
byy L
Liddell-Scott,
Oxford,
Edition,
l, W
'Ü
a r a f r a z iS
e ekstusab noreio0ut
n o i c e i o fi oW
n ystępujeW
e s t a w i e n izzu eictór;
M
W p
parafrazie
rvl'stęptrje
w zzestilrvielliu
Sekstusa
ćrtoq -- np.
np.A
AM
.|o
IIX
X 352
W
n a c z e n i u„''przedmiot
p r z e d m i oiistniejqcy
ts t n i e j ą c yssamodzielrlie']
a m o d z i e l n i eTo
”.
3.52-- Í-;mog
ćrrog 'onoiceiuevov
norceipeuol,,
w zznaczeniu
p
o ł ą c z e n i 'e
ortoi<eio0on
ze
k r o çWyrażat
a k ccharakter1'styczlre
h a r a k t e r y s t y c zddla
nlea ssceptyc1.zrnu
c e p t y c y z mSeku
polączenie
unorceio0or
śrcrog
lvyraza tak
stusap
r z e c i w s t a w i e nssfery
ifee r yp
o d m i o t o w ei jp
rzedmiotowej.
stusaprzeciwstarvienie
podmioton'ej
przedmiotowej.
2.,W
2”
p r a w d z i eWyrazt
en W
o s t a c in
e p i e x o vw
y s t ę p u j ejjuż
u ż uu P
l a t o n a tto
, o jjednak
ednak
Wpralvdzie
rvyrazten
lv p
postaci
llcptg1ov
rvystępuje
Platona,
d
ofi
l o z o fiw
i k r a c z ad
ziękA
iArystotelesowi
rystotelesow
((r.iz1,ka
Fi i z y k a2212a20)
1 2 a 2 0 )W
w i ą z k uz rroul,aŻaniaozważaniado
filozofii
r'vkracza
dzięki
rv zzrviązku
m
e m a tm
iejsca.
rnii na
na tternat
n.riejsca.
2''' Por.s
ł y n n ettrvierdzerrie
w i e r d z e n iP
e y r r o n aoóöài-=i<ot'ro0tn1t'tóv.
:
Por' słytlne
P).rrona:
ouEel,
rato}'1ntot'.
2]O
23
b a tterlniny
e r m i n yw
i ą ż ąsię
e r m i n e mo
znaczającym
p
o z n a w a n izzlllysłorve
em y s ł o w e-_ ífiept.
tepioba
lviqzą
sięzz ttet.nlinr'In
oznaczajlrcynr
poznarvaIrie
nrœotg,
z y l i„,'uj'.'.'-'l
u j ę c i e mna
p
o
d
s
t
a
w
i
e
p
o
s
t
r
z
e
ź
e
n
i
z
a
m
y
s
ł
o
w
e
g
o
(Sekstus,
”
iaItTootg,ccz1lli
(Scksttrs,Adversas
l)a podstawiepostrzezelliazlllysło.'vego'
nn.
Atiycrsusn
tlhemąticos
b e m a t i c oIIX
sX 3
9
9
)
.
399)'
r] S
33
ł o w otto
op
o j a w i asię
y l k ouu F
i l o d e m ai Sekstusa
m p i r y k aW
H It 37
X
Słowo
pojalvia
(rv IIX
się tt1.lko
Fi]oclerla
SeksttrsaE
rv P
37 (W
Enlpiri,kir
Pl-{
tt rr oo p
e )) ..
p ii e
1192
92
N pennccz -zuuxk
Z sBrIcGt lNr EI E, w
Z
W
N
Charakterystyczne
prawdziwego.
poznania
kryterium
n
i e n i e mk
r y t e r i u mp
o z n a n i ap
r a w d z i w e g oC
. h a r a k t e r y s t y c zddla
nlea
nieniem
jakieś
przekonatrie,
dyskwalifikirjące
S
e k s t u s asSą
ą ttakze
a k ż ep
r z y m i o t n i dk yi s k w a l i fi k u j ąjcaek i e śp r z e k o n a n i e ,
Sekstusa
Przymiotniki
w
y r a ż a j ą c sesprzeczność
p r z e c z n o ś-_ćttakie
a k i ejjak
a k ocinepqoivov
u t e u g o o i f i v o((niedorzeczne),
vn i e d o r z e c z n eodro)r t,o wyrazające
rvykluczające)
rnov
t o v ((rriespotykane),
n i e s p o t y k a nóovatpettrccr
et )v,o u p e m c o((wzajenrrrie
w
t z a j e m n issię
ei ęzznoszące'
n o s z ą c eW
, ykluczające)
(słuszne
oę(ov
crro}"ouOtuv
rcoi ou<o7to'o0io‹v
ooraz
r a zuuznające
z n a j ą c essłuszność:
ł u s z n o ś ćbĘteq
:y t e gIcon
o ‹ i ) § o v( s ł u s z n eii kkononssekwentne).
ekwentne).
w pparafrazie
W
i e l ezzwrotÓw
w r o t ó wzzawartych
awartych
W
a r a f r a z ijjest
ee s t ccl-rarakterystycznych
harakterystycznych
Wiele
ktory
eni,
do
nich:
Nalezą
Sekstusa'
greki
d
l a ppoźne)
óźneg
j r e k icczy
z yssan"Iego
a m e g oS
e k s t u s aN
. a l e ż ąd
on
i c h :öooy
oove
r t i ,k
tóry
d|a
(pod
względen-r
trll
łjooy
eivut
ćrut
we zzwrocie
wy pparafrazie
zznajdujemy
n a j d u j e mW
a r a f r a z iW
w r o c i eö o o vś
n i 'róg e i v o u( p o dw z g l ę d e m
(przel<azujące)
czy
(o
ile),
b
y
c
i
a
)
Í
,
]
(
o
i
l
e
)
,
u
n
v
o
t
t
i
c
o
(
v
p
r
z
e
k
a
z
u
j
ą
c
c
e
z)ynnupu'oTuTl'Koq
t x p o t o t o r t t k o((Irrzedstapgr z e d s t a bycia),n
LrnyuTtKoy
w
i a j ą c y yYsyynTtKoy
) ,e v v n r t i c o((rodzące,
vr o d z ą c ezzdolne
,d o l n eddo
o rrodzenia).
odzenia).
wiający),
K oE
S IS' RTURK U
C YK/ N
AY
RRGG
UM
TA
I NCEY III N
lM\ o
/ Ir O
U EMNE
NCTYA
K
ONN
CEY j N E
v wTvY WA
Sekpełrri
wp
Gorgiasza
P
a r a f r a z ttekstu
ae k s t uG
o r g i a s zjjest
ae s tW
e ł n izzunilikor,r.ana
u n i fi k o w a nzzattekstem
e k s t e mS
ekParafraza
przeciw
Argr-imentacja
argumentow.
konstrukcji
pod
względem
sstusa
t u s ap
odw
zględem
k
o n s t r u k ca
j ri g u m e n t ó w
A .r g u m e n t a cpj ar z e c i w
sty
się
d
chartrkter
y
na
o
p
i e r w szej
z etI'ezie
ej z i err ozp
o z pooCzy
c z y nsai ę o d c h a r a k t e r y scznej
t y c zfformuły
noer jm u ł :y :
pierws
albo
<coś>
bowiem
w
A
en
i cn
i ejjest,
e s t r,rozumuje
o z u m u jW
e ttaki
a k issposÓb;
p o s ó bjjeśli
;e ś l b
i o w i e m<
c o ś >jjest,
e s t ,tto
oa
lbo
nic
nie
A żze
ani
nie
byt,
niebyt.
albo
jjest
e s tb
y t ,a
albo
l b on
niebyt,
i e b y ta
, l b ojjest
e s tzzarowno
a r ó w n ob
y t ,jjak
a k ii n
i e b y tjlednak
.e d n a ka
nin
ie
byt,
jak
jak
i
o
t1,n
jak
ani
b;,t
i
niebyt,
tv'vłozy,
niebyt,
ani
jjest
e s tb
y t , j ad
ko w i e d z i a
e n, in
i e b y t , j aw
ky ł o ż ya, n ib y ti n i e b y t , j ai ko t y m
byt,
dowiedzie,
nic
nie
p
o u c z yn
; i czzatem
a t e mn
i ejjest2i.
est”.
pauczy;
P
odw
z g l ę d e mssrvej
w e js
struktury
t r u k t u rjjest
y
e s toona
n a ccałkorvicie
a ł k o w i c izzgodna
eg o d n azze
e sschemachemaPod
lvzględem
tekściers.
razy
całym
swoim
wiele
w
wykorzystuje
ttem,
e m ,k
t ó r yS
Sekstus
e k s t u sw
y k o r z y s t uw
j ei e l er a z yW c a ł y ms w o i mt e k ś c i e ” .
ktÓry
mozna
pow'tarzalnośc
B
i o r ą cp
pod
o d uuwagę
w a g ęp
o w t a r z a l n o śttego
ećg o sschematu,
c h e m a t um
, o ż n asstwierdzić'
twierdzić,
Biorąc
ktÓry
żze
e jjest
e s ttto
on
i e m asstyl
l t y lfformularny'
o r m u l a r nnna
ya, k
t ó r ysskłada
k ł a d assię
i ę sszereg
z e r e gaanalogicz.
nalogiczniemal
argument
Kazdy
n
y c hk
o n s t r u k ccczy
jzi y n
nawet
a w e tttakich
a k i c hssamych
a m y c hzzwrotÓlv.
w r o t ó wK
. a ż d ya
rgument
rrych
konstrtrkcji
od
przyjęcia
się
jest
sposÓb:
rozPoczyna
podobny
rv
j e s tp
przygotow}nvany
r z y g o t o w y w aW
n yp
odobny
s p o s ó br: o z p o c z y nsai ę o d p r z y j ę c i a
zapolviedz
następr'rje
potem
do
aporii,
ttezy,
e z y ,kktÓrą
t ó r ąIlna
n assię
ię d
o p r o w a d zd
i ćo a
p o r i ip
, o t e mn
a s t ę p u j ze
apowiedź
doprowadzić
po
drtrp
r z e d s t a w i a j ąw
c saz y s t k im
e o ż l i w o ś czzi kktÓrych
, t ó r y c hkkazda,
a ż d ajjedna
,e d n ap
od
ruwszystkie
moziiwości,
przedstawiająca
g
i e j ,zzostają
o s t a j ąd
o p r o w a d z o nddo
eo ssprzeczności'
przeczności.
giej,
doprowadzone
2aS
w
przekładzie
Sekstusa
Enrpiryka
24
e k s t u sA
,MV
6 .W
s z y s t k iffrirgrnel.rty
er a g m e n tS
ye k s t u s E
a m p i r y kW
ap
rzekładzie
VIII I6
Wszystkie
Sekstus,
AM
66.
w
ł a sr-rytn.
nym.
ivłas
2-*r 5Np.Sekstus,
M IX
308-309.
N p . S e k s t u s ,A
AM
I X z8o~281;
2 8 0 - 2 8 1X; 308-309.
I}
p aarrafraz
Sek.sćl,t.srl
w”p
T
a kattaG
r gai sazsa,,
z, a
,oOn
e yb cyi e,,
c i eW
a f r ai ezS
i ee k s t u s E
am
mppi riyrka
yka
Trrąkt
Gt oo rgi
n iieb
1193
93
podziału,
ktory
w iinterrcji
nretodzie
A
r g u m e n t a ctte
jeeo
p a r t essą
ą nna
am
etodzip
e
o d z i a ł uk
,t ó r yW
ntencji
Argumentacje
oparte
l-nozliwości.
Wielokrotnie
wszystkie
wi ess\ĄTm
ma
wyczerpywać
a
u t o r am
aW
y c z e r p y w aW
ć s z y s t k im
e o ż l i w o ś cW
i . i e l o k r o t i iW
wym
irrttora
posługuje
Sekstus
d
z i e l eS
e k s t u sp
o s ł u g u j essię
i ę zzwrotem
w r o t e mzzaznaczającym
a z n a c z a j ą c y kkompletność
mo m p l e t n o ś ć
dziele
jego
prawdziwości
warunek
wywodÓw
Sekp
o d z i a ł ukkt<lra
,t ó r asstarrowi
t a n o ww
i a r u n e kp
r a w d z i w o śjceig oW
y w o d ó wS
. ekpodziału,
celu
charakterystycznych
forlrruł,
ktÓre
powtarztr.
w
tym
Llzywa
sStuS
tusu
ż y w aW t y m c e l u c h a r a k t e r y s t y c z n fyocrhm u łk, t ó r ep o w t a r z a przy
odmialrach
bardzo
rvielu
podziałach,
rupcl
w rrÓzllych
jją
ą ssię
ię W
ó ż n y c ho
d m i a n a cp
h r z yb
a r d z oW
i e l up
odzialach
nIlp.:
p, . :rcoipot
yoeiy
nupcr
6b
oDK Š
ćoTty
ö6e
e 'toutcrq
c o n r t o i gócx}"}"o
i?t7to'ttt t v o e i vooDrc
ó i c eev5e1etcrt]6,
vöeyetutłń
rtotpocö
,
e ttcrutcrg
o n r c o t ço^ó1<
ortif
ćott ttpttoy28'
Zrvrot
występr-rje
śEy.|)oe1v17,
ż v v o e i v ł łrncrpu
,t o t p o tö6s
e 'tcxÓtcr
t o t í r t o tooÓ6by
u ö e t ' Š-:ott
p t t o v ł iZ
i . w r o ttten
en w
ystępuje
za
koficzy
w
ktorej
argumentacja
pierwsz4
tezą
rv pparafrazie,
ttakze
a k ż eW
a r a f r a z iW
e ,k t ó r e a
j r g u m e n t a czj a p i e r w s z ą
t e z ąk o ń c z yssię
ię
W
a k issposrib:
posób:
rv ttaki
e sstta
a nniin
a,nniio
e ggoon
l l iieed
d aa ss ii ęę
b yytt,,a
n iieebbyyt ,ta
ob
j)e ś
ś llibi ool w
b aa,,aa o pprroóccz ztt e
v i ei emmn iieejj e
a nniib
jest29.
ouÓćv
nic
nie
nniczego
i c z e g op
o m y ś l e ((nop<r
ćn a p aö6ś
ś rtoutq
ciiira
o
ó ö å vvvoeitot),
o e i r o u tto
)o, n
i cn
i ej e s t ” .
ponlyśleć
metody
elementem
Sekstusowej
IInnym
n n y mccharakterystycznym
h a r a k t e r y s t y c z ne
yl m
ementem
S
e k s t u s o w em
j e t o d yppodziaodziajest
przyjlrruje
możiir'vości,
wi ,kktÓrej
łłólv
wj e s tp
r z e d s t a w i a nttrzeciej
ri ez e c i em
j o ż l i w o ś cW
t ó r ep
j r z y j m u jssię,
ei ę ,żze
e
przedstawianie
Y)') .F
mozliwość
X ii Y
Fornrułę
zz'achodzi
a c h o d zp
i i e r w s z aii d
r u g am
o ż l i w o ś ((zarÓwno
ćz a r ó w n oX
o r m u ł ęttaką
aką
pierwsza
drtrga
dlvukrotnie
we a
zznajdujemy
n a j d u j e mW
a r a f r a z id
ew u k r o t n iW
r g u m e n t a czza
aj i ppierwszątez4
i e r w s z tąe z ą
wy p
parafrazie
argulnentac)i
ttrirktatu
r a k t a t u((66;
6 6 ;668).
8 ) .K
o n s t r u k c jtta
ao
k r e ś l accałą
a ł ąsstruktulę
t r u k t u ra
ęr g u m e n t a c j i
Konstrukcja
argumentacji
określa
w
s p i e r a j ą c ttę
eęj ttezę.
e z ę .jJest
e s to
n a zzapowiadal]a
a p o w i a d a nnna
aa w
s t ę p i ettekstu:
ekstu:
wstępie
rvspierającej
ona
<coś>
albo
iv
bowienl
A
en
i cn
i ejjest,
e s t ,rrozulluje
o z u m u jW
e ttaki
a k issposob;
p o s ó bjjeśli
;e ś l b
i o w i e m<
c o ś >jjest,
e s t ,tto
oa
lbo
rric
A żże
nie
zrni
nie
byt,
jjest
e s tb
y t ,a
l b on
i e b y ta
, l b ojjest
e s tzzarowno
a r ó w n ob
y t ,jjak
a k ii n
i e b y tjlednak
.e d n a ka
nin
ie
niebyt.
byt,
albo
niebyt,
albo
jak
jak
jest
jak
o
tylli
niebyt,
j e s tb
y t , j ad
ko w i e d z i a
e n, in
i e b y t , j aw
ky ł o ż yaalli
, n ib
y tii n
i e b y t , j aii ko t y m
ani
rtryłoży,
byt
byt'
clor,r'iedzie,
rriebyt,
p
o u c z yn
; i czzatem
a t e mn
i ejjest3o.
est”.
pouczy;
nie
nic
A
r g u m e n t a co
j ap a r t anna
a sschemacie
c h e m a c i ,e
, z a r ó W n oX
I Y ”n
a s t ę p u j jjako
ea k o
Argunrentacja
X iY''
następuje
oparta
,,zarowno
o
s t a t n i za
g o d n i ezz d
okonanym
p
odziałem:
ostatnia
zgodnie
dokonanym
podziałenr:
byt
lliebyt.
Ł
a t w ed
y w n i o s k o w a njjest
ei a
s tzzaś
a ś tto,
o ,żże
e nnie
i e iistnieją
s t n i e j ooba
ą b a -_ b
y ti n
iebyt.
Łattve
doo W
tr,ywnioskort'irnia
byt
jJeśli
e ś l ib
o w i e mn
i e b y jjest
te s tii b
y tjjest,
e s t ,ttoo n
i e b y tb
ę d z i ettym
y m ssamym
a m y mccoo b
yt
bowieln
niebyt
będzie
niebyt
byt
rlich
rrie
p
odw
zględem
b
y c i a((łloov
ó o o veĆnt
r t t 'trip
i v c x t i) d
l a t e g ożzadne
a d n ezz n
i c hn
i e bbęępod
rvzględem
dlatego
tci e
eiygt)
bycia
jest
jest,
wykad
z i eiistniało
s t n i a ł,oT
.
o
,ż
e
n
i
e
b
y
n
t
i
ej
e
s
t
,
j
e
s
to
g
ó
l
n
i
e
p
r
z
y
j
ę
t
e
a
;
z
o
s
t
a
ł
o
w
y
k
adzie
przyjęte;
zostało
ze
og<ilnie
To,
niebyt nie
2('S
2f`
e k s t u sZ
,a r y s P
y y r r o skie
i i s k((PH)
iPeH )II II 11 7711. .
Pyrro
Sekstus,
Zarysy
r 7S
P,,H
3?
H Ii lI 11 7766..
S ee kk ssttuussP
r*S
3*
e k s t u sA
, M V I I I2275.
75.
AMYIII
Sekstus,
2 eS
V IIII77 66..
A,,M
29
MV
S ee kkssttuussA
roS
VII
AM
3”
e k s t u sA
, MV
I I666.
6.
Sekstus,
194
194
NERczux
Z n r c N I t l v Nfinczuk
Zßiomisw
bęrtiebęzaterrriiorl
triebyt.Azatem
jest (xtxßeotcaç)
(rccrOeotcoq)
co niebyt.A
slrt-rryrn
zane,ze
byt
ttyIrr
ym samym
co
on nie
ZźIne,Ze
byt jest
nlogą
to
nie
jest
co
Iliebyt,
jeśli
tym samym
sall]ylnco niebyt,to nie mogą
byt jest tym
istniał.[76]Jednakjeślibyt
dzie
dzie istniał.[76]
Jednak
jeślitym samym,
samym,
samyn, a jeślitym
tym
nie [są]
to nie
bowierrroba,to
oba
j eślibowiemoba,
tym
samym,a
oba istnieć;
istnieć;jeśli
Isą]
to
to oba
oba nie
nie [istnieją]“.
Iistnieją]rl.
znaiduiepierwsze
konstrukcji p
takiej troj dzielnej konstrukcji
Potwierdzenie
ierwszejtezy
Potwierdzenie takiejtrójdzielnej
i tezy znajdujechwilę potenl:
w chwilępotem:
następującym W
argutnentacji następującym
my
my W
w podsumowaniu
podsul-nowaniu argumentacji
da się
się
jeślibowiemnie
rlie.da
jestani
oba,aa oprócztego
opr cz tegonie
uiliiniebyt,ani
niebyt,ani oba,
ani byt,
byt' ani
Jeśli
bolviernnie jest
jestr2'
nic nie jest”.
niczegopomyśleć,
tto
onicnie
niczego porrryśleć,
jako pomocniczy
pomoclliczy
X iY”
i Y'' występuje
występuje jako
Po raz drugikonstrukcja
„zarazemX
drugi korrstrukcja,,ZarazelTr
jest wiecznelub
wieczne iub
ze jest
moziiwość,
elementw
ozwijającejm
ozliwość,ze
element w argumentacji
argumentacji rrozwijającej
Sekstusa schematem najdla
charakterystycznym d
powstałe.Z
Zgodnie
powstałe.
godniezZ charakterystycznym
la Sekstusaschematemnajjest
wyliczenie lrrozliwości:
pierwdokonywane
pierw dokonpvane jest wyliczeniemożliwości:
jest,to jest
jestalbo
albo
powstaaibo wieczny,
wieczrry,a
jest ii byt.Ieślibowiembyt
bowiem byt jest,to
byt. Jeśli
Ale
lbo powstaAle nie
nie jest
jest
ani
wieczny,
Ale
nie
(yevqtoi'),
zarazem,
i
powstały
albo
wieczny powstałyzarazem.Ale nie jest ani Wieczny,
ły
lbo wiecznyi
ły (yevn'|:ov),a
rvykażelnyr].
taki naraz,jak
rraraz'jak wykaże1:ny33.
ani
taki ii taki
ani
a
ni taki
arripowstały,
porvstaty,
Następnieprzedstawienie
ozumowania:
Następnie przedstawienie rrozumowania:
ztlowieczny i powstały;znopowstarły;
taki, Zari]Zeffl
Ze
ani tez
teżtaki
tarkiii taki,zarazemwiecznyi
Ze względuna
wzglęc1una to
to -- ani
jest wieczny,to
powstał,
nie powstał,
wieczny,to nie
byt jest
szą
iijeśli
jeślibyt
sZąone
one bowiemsiebienawzajem,
bowiem siebierrawzajenl,
jest
jest
wieczny ani
jeślipowstał,to
byt nie
rriejest Wiecznyani
aa jeśli
wiecztry.Zatemjeśli
jeśli byt
powstał,to nie
nie jest wieczny.Zatem
jestr'r.
byt nie
taki, to byt
nie jest”.
ani
zarazemtaki ii taki,to
powstały,
ni zarazemtaki
powstaty,a
konstrukcji ((zarazem
tej konstrukcji
w oryginalność
oryginalnośctej
już
zarazem
Ze||er,powqtpiewając W
Iuz E. Zeller,powątpiewając
to
dodatek
mozejest
uwagę, zebyc
niepowstał'e,,),zwracał
powstałe i niepoWstałe”),
powstałei
zwracałuwagę,że
być może jest to dodatek
Glieder er
Dilemma, dessen beide Gliederer
bei einem
einem Dilemma,dessenbeide
Sekstusa,który,,liebtes,
Sekstusa,ktory,,liebt es,bei
auch nichtbeidezusamnicht beide zusamzeigen,dass auch
widerlegt
at,noch
noch besonderszu
widerlegt h
hat,
besonders zu zeigen,dass
men
men Wahr
wahr sein
kcinnen"3s.
sein können”35.
Wprawdzieu
pocirrvalnych rÓwrriez rvieloWprawdzie u GorgiaszaW
Inowach pochwalnychrówniezwieloGorgizrsza w mowach
-“r r Sekstus,
MI VII
S e k s t u sA
V I I 75.
75.
A, N
I Sekstus,
-ll
MI VII
S e k s t u sA
V I I 76.
A, N
76.
I Sekstus,
33
M VII
S e k s t u sA
A, M
V I I 68.
68.
raSekstus,
VII 72.
34
M VII
Sekstus,A
AM
72.
3 5E.
35
E . Zeller,Die
Z e l l e r ,D i e Philos0pliie...,
P h i l o s o p h i e .t.L. .3,
,3 ,s.
s . 762.
762
Sek.sllrsrt lł np i ry k a
ćł
zi e SekstusaL`mpiryka
p a raJ.|.
n i eby c i e''w
w paraj}"azie
o niebycie”
TraktatGorgiasza
7,rakt ąt G o rgi a sz a,,„O
r95
*(195
jednak
podziału,to jednak
występujekonstrukcja wyczerpującegopodziału,to
krotnie
krotnie Występujekonstrukcjawyczerpującego
schelnacie,,zarnozlilvościw schemacie,,załqczerliamozliwościW
idea łączenia
się idea
pojawia się
rrie pojawia
nigdzie
lrigdzie nie
jest
wszechobecny.
ten jest wszechobecny.
schemat ten
Sekstusaschemat
Natomiast u Sekstusa
i Y': Natomiastu
X iY”.
razem
,orr^ X
rozwŹl.
w rozwawszystkichksięgach'szczegolnieczęstoW
lve wszystkichksięgach,szczególnieczęsto
Znajdujemygo
Znajdujemy go we
fizykalnych36'
zaniachontologicznych
ub fizykalnych3f'.
zaniach ontologicznychllub
Mo'rYwY1-"1LozoFiczNE
N'lo'rvwvFILozoFICZNE
istnienia
temat istnienia
rozwazan na temat
od rozważańna
ParafrazaGorgiaszarozpoczynasię
Parafraza Gorgiasza rozpoczyna się od
rriebytu:
ztrrÓwtro bytu, jak ii niebytu:
bytu,niebytuoraz
bytu, niebytu oraz zarównobytu,jak
jest, to
to
jeślibowiem<coś>
bowiem <coś>
jest,rozumujeW
spos<5b;
taki sposób;jeśli
rozumuje w taki
nie jest,
nic nie
A
jest,
A ze
że nic
niebyt.Jednakani
jest zarównobyt,jak
zarÓwno byt,jak ii niebyt.Iednakani
jest byt,
rriebyt,albo jest
byt, albo
albo niebyt,albo
albo
albo jest
niebyt,jak
byt ii niebyt,jak
wyłoży,ani byt
jak dowiedzie,
ani
niebyt,jak wyłozy,ani
jest byt,
dowiedzie,a
byt, jak
nie
ni niebyt,jak
nie jest
tt)37'
jest (01`J1<
(our ółpoi
apu ëoti
botl tt)-37.
nie jest
zatenrnie
pouczy;nic zatem
tym pouczy;nic
ii oo tym
PrzerÓwniez w Przei niebytr'r pojawiają się równieżW
bytu iniebytupojawiająsię
temat bytu
Rozważaniana
Rozwazania na temat
komzlrajdttjemy
tego traktatuznajdujemy
traktatu
księdze II tego
IX_X)' W księdzeII
ciwjizykom(AM
komciw Jlzykom (AM IX-X).W
powstar,vasię
obala
z
niclr
pierwszej
w
plementarneargumentację:
plementarne argumentacje: W pierwszejz nich obala się powstawaw drugiejginięcie
drrrgiej ginięcie
gdy W
podczas
X 326-327),
326_327),p
niebytu (AM X
nie
odczasgdy
albo niebytu(AM
rrie bytu
bytu albo
czytamy:
pierrł.szylnfragmencie czytamy:
X 344-345).W
344_345).W pierwszymfragmencie
niebytu (AM X
bytu
lub niebytu(AM
bytu lub
stwierbezpośrednio,
Moznajednakrówniez,przedstawiając
ttrudności
rudnościb
ezpośrednio,stwierMożna jednak rowniez,przedstawiając
niebytl8,
albo powstajebyt,albo
powstajebyt, albo niebyt”.
powstaje'tto
cośpowstaje,
dzić,ze
jeślicoś
o albo
dzic, Żejeśti
clrwilę potem:
DrugifragmentnastępujeW
Drugi fragment następuje w chwilępotem:
bor'rieginie.
girrie.Ieśli
IeśliboSamyrrr[rozumowaniem]
Z tym samym
Zgodnie
rrÓlvtliez
ówniez nie
Zgoclrrieztym
[rozurrrowarriem]
niebyt...,.
albo giniebyt,albo
ginie byt, albo niebyt”.
cośginie,to
ginie, to albo
wiem
rviem coś
].'Np.
jest to
to albo
albo
prawdziwego,tto
'.. istniejecoś
istniejecośprawdziwego,
VIII 40:
40: ,,]eśli
if”
o jest
Sekstus,AM VIII
Np. Sekstus,AM
,,Jeśli
jest ii noetyczny,
unlysłowyJ';
noetyczny,iizarazeln
przedmiot zzmysłowy,
albo
noetyczny,a
albo
przedmiot
mysłowy,a
lbo noetyczny,
lbo jest
zarazemumysłowy.”;
jako ttrzecia
X 234:
234:podział
podziałttrÓjkotv1'
1.arazeln''
lnoż-lirvośc.;
X
zarazem”jako
rzeciamozliwość;
X
rójkowy
X 234:
234:,,ciałoi
niecielesr-re
,,ciałoi niecielesne
rtiwnież11'wypadkuczasu.
równieżW
11'ypadkuczursu.
r; Sekstus,
Vil 66.
66.
AM
3?
M VII
Sekstus.A
r8Sekstus,
326.
X 326.
AM
3**
MX
Sekstus,A
s"Sekstus,
AMX344.
39
M X 344.
Sekstus,A
196
t96
Sełstus.,lEt ttp i r1,ka
TraktatGorgiasza
,,O iiiebycic”
p arafrttzic 5fi'I<$fU5flE"'”Pff}'k“
niebs,cie',w pmrlffflžíß
Traktat G orgia sza,,o
ZiiioNii=.w
NtRczr-rx
Z B r c w u l v Ni¬:Rczui<
Przedstawione
Przedstarvione powyżejfragmentywydająsię
powyzej f r.agnrentylr'ydaj4 się stanowićpewną
stanowic pe\Vl].-lcało
całość
('1-_ dopiero
WyczerpująinożliwościnakreśloneWpardopiero wszystkietrzy
wszystkie trzy vtyczerpuj4 rrrozliwościnakreślorrew parmenidejskimpoemacieO
menidejskim poemacie o naturze.Te
naturze' Te trzy
trzy możliwościto
mozliwości to „istnienie”,
,,istnienie'',
,,powstaWanie”
,,ginięcie”b
ytu lub
,,powstawanie''ii,,ginięcie''
bytu
lub niebytu.Podobieństwo
niebytu. Podobienstwo tych
tych arguargumentacjiskłaniado
mentacji skłania do zastanowienia,
zastallowienia, czy to
tt-;któryś
ktÓryś ze sceptykówświasceptykÓw świadomie
komplementarne
domie skonstruowałargumentacjęanalogiczne
skonstruował argunrentacje analogiczne iikomplelnentarne
W
zy też
w stosunkudo
stosunku do wywoduGorgiasza,
wylvodr,rGorgiasza, cczv
tez odwrotnie
odwrotnie -- SekstuswykoSekstus wykorzystałschematsceptyczny
tóry
rzystałschemat sceptyczny W
w swej parafrazietekstu
paratrazie teksttt Gorgiasza,
Gorgiasza, k
ktÓry
być
byc może
moze zdecydowanie
zclecydowahie od tego schematuodbiegał.Ta
schematu odbiegał.Ta druga
druga możlimozi,i.
wość,
prawdopodobna,
powinnajednakbyć
wość,chociażWydajesię
chociaz wydaje się mało
tnało prawdopodobtla, powinlra jednak być
Wzięta
wzięta pod
pod uwagę
ulvagę W
w sytuacji,gdy
sytriacji, gdy mamy
nlamy tak niewielezewnętrznych
niewiele zervtrętrznych
źródełna
źrodeŁna temattraktatuO
temat traktatu o riiebj/cz'e.
niebycie.
jaki W
Rówiiieżsposób,W
RÓwrriez sposÓb, w jaki
w tych
tych trzech
trzeclr przypadkachprzebiegaarprzypadkach przebiega ar.
gumentacja,
art
jest
przeanalizowania.
Rozpocznijmy
gumentacja,W
wart
przeanalizowania.Rozpocznijmy od tezy „nie,,niejest']ktÓrą przedstawia parafrazatraktatuGorgiasza:
byt
byt nie
nie jest”,którąprzedstawia
parafraza traktatu Gorgiasza:
Ľ/Ją
jest. Ieśli
A
A niebytnie
niebyt nie jest.
bowiem niebyt jest,to zarazembędzie,jak
Zarazembędzie,jak ii nie
)eślibowiemniebytjest,to
nie
jako
będzie;o
bowiemjest
rozumianyjako
niebyt
(fi
będzie;o ile
jest
ile bowiern
rozumiany
(n uż-:v
pbu 'ytip
yap oiiic
łlv
our öv
voeitoii),
o nie będzieistniał”,
aa o ile jest
ur]
öv),
voeitcrt),tto
jest niebytem(ij
będzie istniałao,
niebytem (n öż-3
pr1
6. ëoti
ćott
łiv),
to
to znowu
znowu będzieistniał.Całkowicie
będzie istniał.Całkowiciedziwacznezaś
jest,by
dziwacznezaśjest,
(tb
by coś
cośbyło
było (to
eivou
eivot ti)
tr) i zarazemnie
(pr1eivoii).A
zarazemnie było
było(un
elvot).A więc
jest.Ponadto,
rvięcniebytnie
niebyt nie jest.
Ponadto,
jeśliniebytjest,to
jeśli
niebytjest'to byt nie będzieistniał;są
będzieistniał;
Sąone
one bowiemsobie
bowieln sobieprzeciwprzeciwne
rzysługuje(oiiußeßiiice)
bycie (to eivoii),to
ne ijeśliniebytowi
i jeśiiniebytowi p
(oupBepqrce)
przysługuje
eil'ot),to bytowi
bytolvi
przypadnie niebycie(to
(to
przypadnie
iii]
eivoii).Ale
byt
z
pewnością
jest,a
<zatem>
pr1 eivot).Ale
niebycie
jest,a <Zar-em>
pewnością
jestar.
niebytnie
niebyt nie jest”.
ArgumentacjaWe
Argumentacja we fragmencieX
fragmencie x 326 przeciw
przecirv powstawaniuniebytu
powstawaniu niebytu
i bytu
bytu biegnieW
bieglrie w następujący
następującysposób:
sposÓb:
Możnajednakrównież,przedstawiając
ttrudrrości
rudnościb
ezpośrednio,stwierMożltrtjednak rÓwlrież,przedstawia.1ąc
bezpośredtrio,
stwierjeślicoś
dzić,
albo
niebyt.Ale
dzic, że
ze jeśli
cośpowstaje,to
powstaje,to albo powstajebyt,
powstajebyt, albo niebyt.Ale nieniebyt
owiemniebytowi
ie przysługują
żadne
byt nie
nie powstaje;
powstaje;b
bowienr
niebytowi n
nie
przysługują
zadne właściwości
właściwości
(ou6ćvouußeßnicev),
(oiiöàv
aa temu,czemu
nie
ooprpćBr1rev),
tenlu,czetnunic nie przysługuje,
przysługuje,
nie może
nrożeprzyprzysługiwaćpowstawanie
Ponadto,to,
co
powstaje,
d
osługiwacpowstawanie(to
(to yiveoiłłoii).
yiveoOut).[327]
Ponadto,
to,
co
pot'r,staje,
do|327)
.Ib
a.rTo
4”
przekonanie
SekstusaAine'/.ydernos
( Sekwyrirżatakze referowany
ref-erorvanyprzez
Przekorlirtriewyrażatakże
L'trzezSekstusa r\inczyclemos (Sekstus,A
M IIX
X 270).
stus,ANI
270).
\
a rSekstus,
4'
M VII
S e k s t u sA
A, M
V I I 67.
67.
r97
197
jest bowiemcebowienl cedozDa$'anie
doznawac; d
moz.edoznawać;
niebyt rticzegoIlie może
znaje,a
oznawaniejest
znaje,a niebytniczegonie
. . ' -iz
p o w 5 t J j c l. : .
n i c b y t l 1 i epowstaje
b y t t r ;7 a t e l nniebytnie
chą
c h ą bytu;zatem
rriebytu:
przecirvgirrięciubytu ii niebytu:
argut}rcI1tację
koniec przytoczr,nY
rrakoniecprzytoczmy
II na
argumentację
przeciwginięciubytu
bonie ginie.
ginie. Iesli
)eśliboStllxyl-lr[rozumowaniem]
tYlI samym
Zgodnie
rrowllież
ównież nie
Zgodnie zZ tym
Iroz-tlt.l-loivaniem]
ginie;giniebytnie ginie;giniebyt.]ec1nak
giniebyt,albo niebyt.lednakniebytnie
albo giniebyt,albo
ginie,to albo
cośginie,to
wiem
wiem coś
jest
juz
lv
niebycie,
niebyt
a
skoro
rriebytu,
clo
borvienl
przecłrodzib
nąc
owiemdo niebytu,a skoro niebytjużjest W niebycie,tto
o
nąc przechodzi
giniea3.
niebyt nie ginie
Zatem
dokonywactakiegoprzejścia.
potrzebujedokonywactakiegoprzejscia.
nie
Z
atemniebytnie
.
nie potrzebuje
tyclr trzech
trzech
w tych
argumentacyjne W
podobieóstwo argumentacyjne
Wyraźniewidocznejest
Wyraźnie widoczne jest podobieństwo
polegającym
sclrenracie,p
tla tym
tym samym
samy]n schemacie,
one na
wywodach.Opierająsię
olegającym
l1.ywodach.opierają się one
drodze rona
lrastępnie'n
clrce się
się obalić,a
obalic, a następnie,
ktore
ztrłozelria,k
przyjęciu założenia,
na
tórechce
a drodzerortaprzyjęciu
arguWe wszystkich
WSZystkichargudo sprzeczności.
sprzeczrrości.
doprowadzetrilt
zumowania,
oprowadzeniuggo
o do
We
zumowania, d
potę samą
samą logicznąmetodę:wyczerpujący
\ogiczną metodę: wyczerpltjąCy poinentacjachznajdujemy
rrrentacjachzrrajdujemy tę
tezą założoną,posługiwanie
zał'oioną,posługiwanie
wniosku z tezą
dział,wykazaniesprzeczności
dział,wykazanie sprzecznościwnioskuz
jest
Wspolne
takze pojęcie bytu jako ,,tego,co
się zasadąsprzeczności.
takżepojęciebytujako,,tego,co
zasadą sprzeczności.Wspólnejest
jest'l Ponadto,byt ii niebyttraktoniebyt traktonie jest”.Ponadto,byt
jest'loraz niebytu,
niebytu,jjako
jest”,oraz
ako ,,tego,co
,,tego,co nie
jak przeciwieństwa.
wane są
przeciwieóstlva.
są jak
dotyczące istnienia, powstawa.
argrtmentacjedotycząceistnienia,powstawasą też
tez argumentację
Warte
uwagi są
Warte uwagi
papo\ĄIyzszych rĘ,wodor,v.W pania
llia iginięciastanowiącekolejnyetap
i ginięcia starrowiqce kolejny etap powyższychWywodów.W
jest rozbudowana,
się bowiem
bowiem
rozbudowana, sskłada
rafrazietraktatuargumentacja
kłada się
rafrazie traktatu argumentacja jest
wiepowstały,jjeden
wieczny
z dwu
ieczny- powstały,
eden -- Wieantytezach:w
dwu częściopartychna
częściopal.tych na antytezach:
pozostałych fragmerrle.
są argumentacjęW
argumellttlcje w pozostałychfragmenIe, Znacznie
Znacznie skroinniejsze
skrolrrniejsze są
tach.W
e byt nie powstaje:
tach. W pierwszym,
pierlvszym , żzebyt
juz bowiem
powstał;więc
by
nie ma
ma potrzeby,
potrzeby,b
Ani
y powstał;więc
bowiem istniejei
Ani też
tez byt;
byt; byt
byt już
istrriejei nie
jeśliani byt,ani
oprocz
powstaje,
niebytnie powstaje,
równieżi
yt nie
A
aa oprocz
byt
powstaje.
A jeśliani
byt,arriniebytnie
rÓwnieżi b
nie powstaje.
jest
powstałe,|l'
nich
nie
moznapomyslecniczegotrzeciego,
t
o
nic
nie
jest
powstałe
.
niczego
to
nic
nie
r.richnie Inożllilpomyślec
trzeciegcl,
.
.
'
I
I
'
'
'
'
°
r
Oraz
byt nie ginie:
Oraz W
w drugim,że
drugim, zebyt
Ani
Ani też
tez byt.
byt. Albo
bowiem ginie,gdy
w bycie,
gdy nie
nie trwa.
trwa.
Albo bowiem
ginie, gdy trwa
trwa W
bycie, albo
albo gdy
,zniszcz.ojeśiitrwając'tto
A
o zarazembędziei
A jeślitrwając,
zarazembęciziei nie
nie będzie,zniszczony
będzie,zntszczonyii nie
njezniszczoj e ś lnie
ny;
r l y laa jeśli
u l c g azniszczeniu,
lil i e trwając,to
t r w a j ą ct,o ulega
z l r i s z c z , c l l ii lginiejuż
.uli,l l i ej u żnie
llien i c byt,
l l y t .lecz
I e c znie*ZrrSekstus,
MX
Sekstus,A
326.
AM
X 326.
arSekstus,
43
M X 344.
Sekstus,A
344.
AM
o''Sekstus,
4*
MX
Sekstus,A
327.
AM
X 327.
198
198
ZßiomawNEi2czUi<
Z n r c N r p wN e n c z u x
jeślinie ginieani
byt.Wlrezultacie,
jeślinie
byt.W.rezultacie,
ginieani byt,ani
byt,ani niebyt,a
niebyt,a oprócznich
oprocznich nic nie
nie
jest,
jest,to
to nic
nic nie
nieginie”.
ginieas.
Szczególnieciekawywypadek
powyżej
SzczegÓlnie ciekarvy wypadek stanowi przedstawiona
przeclstałViona
powyżej arguargumentacja(AM
345)
wykazująca,
iż
niemożliwe
jest,by
byt
powstawał,
mentacja(AM X
X 345)vrykazu;ąca'
iz nienoż|iwejest,by byt powstawał,
ponieważfragmentten obala tę
ponieważfragmentten
tę samą
samątezę,
tezę,która
ktÓra pojawiasię
pojawiasię W
w traktatraktacie,
żzebytjest
e byt jest powstały:
cie,mianowicie
mianowicietezę
tezęgłoszącą,
głoszącą,
powstały:
Anitez
Ani
też byt
j)eśli
eślibowiempowstał,
tto
o powstał
a
lbo
byt nie
nie może
mozebyć
byćpowstały.
powstały.
bowiempolvstał,
polvstał
albo
zzbytu,
bytu,albo
nie
powstałz
bytu;jeśli
bowiemjest
bytem
albozz niebytu.Lecz
niebytu.Lecz niepowstał
z bytu;jeślibowiemjestbytem
(łiviżotiv),to
(öv
ćottv),to nie
juz jesttló;ani
jesta6;
nie powstał,ale
powstał,
a|ejuż
irniteż
tez [nie
plolvstat]
rriebytu;
z niebytu;
Iniepowstał]z
niebytbowiemnie
nic
zrodzić,
p
onieważz
konieczności
to,
niebytbowiemnie może
możeniczrodzic,poniewaz
z konieczności
to'co
co coś
coś
rodzi,musi
W
rodzi,musi uczestniczyć
uczestniczyc
(ÓrupĘeroq
w istnieniu
istnieniu(imótpfiecogue'ceXetv)47.
pertyetv)a7.
W
W parafrazieobala
parafrazie obala się
się tezę,
tezę,że
ze byt powstaje,wykazując,że
powstaje, vtykazując,ze mógłby
mogłby
powstaćjedynie z bytu lub niebytu.Nie
powstaćjedyniez
riiebytu.Nie można
jednak przyjąc zadmozna jednakprzyjąćżadnej
W
e fragmennej zz tych
tych moźliwości,
możliwości,
w rezultacie
rezultaciebyt nie jest powstały.
We
fragrnen.
Powstały'W
cie
a
le za
cie AM
AM X
X 327
327 równieżdowodzisię,
r1wniez dowodzi się'że
żebyt nie jest powstały,
powstały,
ale
za popomocą
yt nie powstaje,
owiemjuż
mocą prostszegorozumowania:
prostszegorozumowalria:b
byt
powstaje,b
juz istnieje.
bowiem
istnieje.
Trudnojednaknie
e ten sam argument„byt
Trudno jednak nie zauważyć,
zauwazyc,żze
argument ,,bytnie
nie powstaje,
powstaje,
bowiemjuż
ojawiasię
równieżwe
Wnioskowaniu
z
bowiem juz istnieje”
istnieje''p
pojawia
rÓwniez
się
we wnioskowaniuz parafraparafrazy
„skorobyt
aale
le już
Zy,,skoro
jest bytem,to
byt jest
bytern,to nie powstał,
jużjest”.Oba
polvstał,
jest'loba fragmenty
fragmentysą
są
Więc
więc sobie
sobie bliskienie
bliskie llie tylko
tylko pod względemtezy,którą
względemtezy,ktÓrą obalają,ale
obalaj4, a|eii ze
ze
względuna
względu na założeniaoraz
zaŁozeniaoraz metodę.
Powyższeargumentację
ł ączyjeszczejedenelement:wszystkie
PovtyzszeargumetrtacjeŁączy
jeszczejedenelement:wszystkiewieńrviericzy
czy ten
ten sam
sarn wspomniany
wspolllniany już
jui powyżejzwrot:„a
powyzej zwrot:,,aoprócznich
oprocz nich nie
nie możmoz_
na
( AM X 227)
oraz„a
oprócznich
nic
na pomyślećniczegotrzeciego”
pomyślecniczegotrzeciego,,(AM
227)oraz,,aoprocz nich nic nie
nie
jest''(AM
(AM X 345).
jest”
podsumowaniu
345).Ten
Tetrsam
sam zwrot pojawiasię
pojawia się także
takze W
wpodsumowaniu
całej
przeciwistnieniu
całejpierwszejargumentacji
pierwszejargumer'rtacji
przecirvistnierriubytu
bytu ii niebytuW
niebyturv traktatraktacie:„a
nie
da
się
niczegopomyśleć”
(AM
VII
76).
cie:',a oprócztego
oprocz tego
się niczegopomyśleć''
(AM VII 76).
Podobieństwo
owyPodobieristwo zachodzące
zachodzące pomiędzy
pomiędzy przedstawionymi
przedstawionymi p
Połvyżej
kłaniado
zej fragmentami
fragmentami sskłania
do wysunięciatezy,
wystrnięciatezy,że
że autoremczy
autorem czy kompikompilatoremtych
argumentacji
była
ta
sama
osoba.Być
latorenrtych paralelnych
paralelllych
byłata sama osoba.Byc może
moze
asSekstus,
45
M X 345.
Sekstus,A
AM
3'15.
*Ű
Por.
Sekstus,
A
M X 327;
P.r.
Sekstus,
AM
327;AM
ANl XI 237:
237:konstrukcja
"'
konstrukcjaopartana
oparta na parmenidejskim
parmc-niclejskim
założeniu
„byt nie
p
onieważ
już
jest”pojawiasię
załozentu,,byt
llie powstaje,
porvstaje,
już
ponielvaz
jest''pojarviasię kilkukrotnie
kilkukrotrrieuu Sekstusa.
Sekstusa.
a7Sekstus,
4?
M VII
Sekstus,A
AM
VIi 71.
71.
SeksflrsaEnpirl'ka
paraJ'razie
TraktatGorgiasza
„O niebycie”
üflłfffłzffř
5@k5fU5üEmPÍł'}"k“
Traktat Gorgiasza,,O
niebycie"w p
Í
r99
199
wcześniejszych
mozejednak jeden zz wcześniejszych
SekstusEmpiryk' być możejednakjeden
sam SekstusEmpiryk,być
był
to sam
byłto
II księgaZWYSÓWP}”"7"0ń`
księgaZarysÓwpyrroitsię,ze H
Focjuszadowiadujemy5Ífž›Że
odd Focjuszadowiadujemy
Sçeptyków.
sceptykÓw.O
przyczyn, rU'
Atnezydemosapodejn-rowałazagadnienie zasad' PŸZYCZYIÊfu"
skich
skich Ainezydemosapodejmowałazagadnieniezasad,
Kl'y1.loECDq.
ncrOoll'.
gillięcia(uitiolv'TCÜĹÜUJIŠ
Yeygogoq
znlian, powstawaniaii gi11Í'f2CÍ¿1I0filTÍ0JV›
chu
'<Wl"IÜÊœŜ›YÊVÊŰÊIDŜ
chtt,zmian,powstawania
nie'
zawierał.a
ta
Księga
T8
Księgata zawierałanietoototq ćvovttrov)as.
tdlv 'toirtoicgàv(xv'ti.œv)t“*.
qQopog,icoii
xcri 'cdäv
rat q>()0pöig
te K051,
więc autoremdwu
autoremdwu
moze więc.
pojęć.Byc może
obalenietych pojęć.Być
wątpliwiekrytykęi
wątpliwiekrytykę i obalenietych
oraz
ginięcia bytu oraz
powstalvaniaii ginięciabytu
dotyczącychpowstawania
pgzostałycli
fragirrentowdotyczących
pozostałychfragmentów
Gorgiasza.
dziełem
zainspirowanyd
Ainezydelrros,
niebytumógłbyć
zainspirowany
ziełemGorgiasza.
lriebytumÓgł byćAinezydemos,
filozoficzne
na
wskaz1.wać
raczej
wydajesię raczejwskazywaćna filozoficzne
ktÓry
Innymwątkiem,
tórywydajesię
Inrrymwqtkiem,k
Gorgiasza,jjest
na oryginalnąmyśl
oryginalną rnyślGorgiasza,
parafrazyniz na
upodobaniaautora
est
Llpodobaniaautora parafrazyniż
się
II
sugeruje
tezie
W
tekście
w
Sekstusa'
obecny
empiryczny
wątek
empiryczny
obecnyW
tekścieSekstusa.W
tezie
II
sugerujesię
wątek
świadecich swiadecna podstawie
podstawieich
zmysłyi na
poznaniasązmysłyi
kryterium poznaniasą
bowiem,że
bowiem,ze kryterium
Charybdy.
istnienieScylli i Charybdy.
odrzuca się istnienieScyllii
twa odrzucasię
twa
myśli,
jeśli
bycieprzedmiotem
bytowiprzysługuje
pervnością,
dlategoz pewnością,
II dlategoz
jeślibytowiprzysługuje
bycieprzedmiotem
m)tŚli„
jest
nieto
myśli.
A
przedmiotem
nie
być
nTpadało byc przedmiotemmysli.A to jestnieto
ędziewypadałonie
to niebytowi
niebytowibbędzie
wielu innychniebyChimerze,ii wieluinnychniebyScylli i Chimerze,
myślisięoo Scyllii
albowiem
dorzeczne;
a
lbowiemmyślisię
dorzecznei
jestprzedmiotem
myśliso'
przedmiotem
niejest
byt nie
A zatem
zatenrbyt
tacli”.A
myśli”.
taclr]9.
na podstawieparafrazySekpodstawieparafrazySekjednoznacznierozstrzygnąć
rozstrzygnąć
Trudnojest
na
Trudno jest jednoznacznie
samego
od samego
stusa,czy
err-rpiriiargument w1vodzi się od
stusa' CZyten
ten bazującyna
bazujący na empiriiargumentwywodzisię
krytyczw swej
slvejkrytyCZ'
instrumentW
tę tezęjako
tezęjako instrument
ktÓry
wykorzystujetę
Gorgiasza,
tóryWykorzystuje
Gorgiasza,k
autora
sympatii empirycznychautora
to wyraz
wyraz sympatiiempirycznych
czy też
tezjest
nej
jest to
nej argumentacji,
argumentacji,czy
WydaargumentusceptyCznego,Wydakl asycznego argumentusceptycznego.
parafrazy
p ar afrazy ii powtórzenie
p owtÓrzenie klasycznego
bytotraktatu
autora
je się
jednak,zeprzyjęcieempirycznej
orientacji
je
rientacjia utoratraktatubyłoprzyjęcieelrrpirycznejo
sięjednak,że
nie.
traktatu o nieogÓlnym charakteremtraktatuO
by
by niezgodne
niezgodnezz niewyrokującym
niewyrokującymogólnymcharakterem
wypowiedzi
jest, że
niektÓre wypowiedzi
bycie.
bycie. Prawdą jest,
Pąlamedesaniektóre
ze W
w Obroriie
obronie Palamedesa
pojego sympatiędla
empirycznejkkoncepcji
Gorgiaszawskazująna
oncepcjipo-O
Gorgiaszawskazująrrajego
sympatiędla empirycznej
jego
retorycznej
i
znania,
a
ponadto
Platon
zarzuca
Gorgiaszowii
jego
retorycznej
znania, a ponadto Platon zarzuca Gorgiaszolvi
umiejętności
bazowaniena
umiejętności
podstawachs'.jednaklinię
empirycznychpodstawachiłl.
bazowaniena empirycznych
|ednak linię
tę W
tę
w dalekowiększymstopniurozwijasceptycznaszkołaempiryczna
daleko większym stopniu rozwijasceptycznaszkołaempiryczna
oraz
oraz szkołymedycznepóźnejstarożytności.
starożytności.
szkołymedycznepoź,ne)
n nFocjusz,
4”
F o c j u s zB
, iibliotli.,
c, o d .212,
2 I 2 ,I70b.
B
b l i o t h .cod.
170b.
ooPor.
4”
Por.Sekstus,AM
iX 49;
IX 123.
123.
Sekstus,AM IX
49;AM
At{ IX
s"Sekstus,
5”
M VII
Sekstus,A
80.
AM
VII 80.
5*st Por.
Z. Nerczuk,
ztukaaa prawda...,
s.
Por.Z.
Sztuka
prawda...,
s. 128
128rin.
nn.
Nerczuk,S
200
200
ZßioNii-;W
Z n t c N l l , l v NERczUi<
Nencz-ux
jednym z fragmentów
W
W jednym
fragmentow Przeciw
Przeciwfizykom
czytarny bowiem:
Lrolviern:
Jlzl,kom czytamy
jestpomyślane
Skoro
co
uczestniczy
Skoro nie
trieWszystko,
wsz,ystko,
co jest
pol.tlyślalre
uczesttliczyW
lv istnieniu,
istnietliu,lecz
lecz może
llroże
być
ale
hipocentaur
b'vćcoś
cośpomyślane,
pomyślane,
ale nie
nie istnieć,jak
istniec,jak na
na przykład
prz1,kład
hipocentaur i Scylla,
Scylla,
trzeba
bogów
trzeba będzie
będzie -- po
po dociekaniach
dociekaniachna
na temat
temat wyobrażenia
r'vyobrazenia
bogow -- zastazirstanowić
nolvić się
się nad
nad ich
iclr istnieniemåz.
istnieniern52.
Podobna myśl
myślpojawia
pojalvia się
rÓwnież W
się również
w innym
innym miejscu:
lniejScu:
jest bowiem
Pobożność
jest
Pobozność
bowieln wiedzą
wiedzą o służbie
słuzbiebogom,
bogonr,aa skoro
skoro nie
nie może
nrożebyć
byc
żadnej
służby
co
Wiedzy na
żardrrej
stużbyczeifiuś,
czellTus,
co nie
nie istnieje,
istnieje,to
to i nie
nie będzie
będzieżadnej
zadnejwiedzy
na ten
ten
jak nie
jest możliwe,
temat.
na
temat
służby
hipotemat'II jak
nie jest
możIiwe,by istniała
istniaławiedza
wiedza
temat służby
centaurom,
wiedzy
centaurom,ponieważ
ponieważone
orrenie istnieją,
istnieją,tak
tak też
teżnie
lrie ma
lnir żadnej
żadrrej
lviedzy na
na
temat
tematsłużby
słuzbybogom,jeśli
bogom'jeślioni
oni nie
nie istiiieją”.
istIliejq5].
W
W obu fragmentach znajdujemy przekonanie obecne także
takze wparaw parafrazie
W
pierwszym
z
nich
kwestionuje
się
frazie traktatu Gorgiasza.
Gorgiasza. W pierwszvlrr tlich kwestionuje się istnieistnienie hipocentaura
hipocentauriri Scylli,
Scylli, W
w drugim
druginr istnienie
istrrierriehipocentaura.
lripocelrtaura'Można
Mozna się
się
domyślać,
domyślać,że
ze kryterium
jest świadectwo
kryterium istnienia jest
śrviadectwozmysłów,
zmysłÓw, a więc
kryterium
kryterium empiryczne,
empiryczne, tak bliskie samemu Sekstusowi.
Sekstusowi. Te
Te sympatie
Sekstusa
także
częste
użycie
przymiotnika
Sekstusa odzwierciedlać może
moze takżeczęste uŻycie przymiotnika ócrteucinep(w traktacie
(poiivov
79), który
traktacie AM
AM VII
vII79),
ktÓry wywodzi
wywodzi się
się od åugooiiveoßoii
elrqolyso0ot
9olvoy (W
(jawić się)
(jawić
Wspomniesię)il znaczy ,,sprzeczne
oczywistościązmysłową”.
zmysłow4'lWspomnie,,sprzecznez oczywistością
liśmy
liśmy już
takze powyżej
powyzej o terminie
terminie związanym
związanym z empiryczną
empiryczną teorią
)uz także
jak rtpooitirtteiv,
poznania, takim jak
który
pojawia
się
npoorctft.ceLy,ktÓry
się W
lv II
II części
częścitekstu:
tekstu:
jest słowem,
A
A skoro
skoro nie
nie jest
słowem,to nie
nie może
moze być
byc przekazane
przekazanekomuś
komuśinnemu.
ilrnelrru.
Słowo
wywołujących
Słowobowiem,
bowienl' mówi,
nrowi,powstaje
powstajeod rzeczy
rzeczy zewnętrznych
zewnętrznychwywołujących
postrzezeniezmysłowe
postrzeżenie
(npoontntovttlv)5'l'
zllrysłowe(rtpooitiittovtaivjål.
Ponadto podstawą
podstawą wywodów
wywodÓw Sekstusa
jest pewne ukryte
Sekstusa jest
ukryte założezaŁozenie o istnieniu tego,
założenie
W
całej
jawi, Ze względu na to
tego, co się
się jawi.
to zał.ozeniew całejII
II
i III
III części
częścitraktatu tak wyraźnie
jest przeciwstawienie
wyraznie zarysowane
zarysowane jest
przecir,vstawienie'cóz
tu
'bitoiceiuei-'tx
Tor.
Órroreipl'ei,cri tego,
jedynie pomyślane
tego, co jedynie
(tcx tppovoiiuevoc).
pomyślane (roi
rppovoupevcr).
Tcr imoiceiimoreLs2Sekstus,
52
Sekstus,AM
AM
srSekstus,
55
Sekstus,AM
AM
5 aSekstus,
5**
S e k s t u sAM
A, M
IX 49.
49.
IX 123.
r23.
VII
V I I 85.
85.
.
- i- t,b c.-i c,'
"W
`- zi
-7e Seltstimt
H t u sa
' Eiiipiiykfi
Et ttp iryk a
S`=eks
p araJju
u, pcirajirizic
-.|rtlkt
tt 1,
G o r~ ęi a sza,,()
tlt Gorgiasza
Traktat
,, O iiiclijirie
_M
-
201
201
istniejąrzeczy iSU'11@lą'
to rzeczy
eKToq,to
zestarviotre
odkreślenia zestawione
zZ àictog,
dla ppoc1kreślenia
częstodla
ptevcr'
łł””[”””Zę”tO
Ĺ
”
'
P
'
stawienie
podrr-riotu.Przeciwstawienie
.
- . »' ' ,'na
ia zewnątrz
rzeciw
Zewnątrz,,podmiotu.
l'liez,alezrtie,
."ol,-,i. -- niezależnie,
ce
„I
." realnie
jest
pewnościqzwiązarrejtęęt
całąpewiiościąízwiązaiie
przeclnriotowe,
tę-gg,
zz całą
poclIlriotoweii przedmiotowe,
co podmiotowe
tego,C0
ł4czycje, przyna|nniej rv tak
więc lfiCZYC
truc]rroWIĘC
Sceptycyzlllern,trudno
pozllyn scePtYCYZmem,
zz Późnj/In
193 Przyndlmmeł W d Q
Gorgiaszellr'
z
technicznej
formie,
z
Gorgiaszem.
' 4
formie,
techlticznej
jakże
trudrle pytaale
podstzrwowe,
to
ztrdac
lraleztrłoby
koniec należałoby
Na
zadać to podstawowę, ale jakze trudne pytnNa koniec
źrÓwiar1'goclne
moze wiarygodne
stanorr,ić
Sekstusastanowic
parttfr,azir
mierze parafraza
jakiejmierze
n1e,w
Sekstusa
moze
zrol]ie,w jakiej
jednoznacznieod:
od.
jest jednoznacznie
Niełatrvojest
Gorgiasza.Niełatwo
djo
traktatuGorgiasza.
rekorrstrukcjitraktatu
clto 1-@1<0nş;i1'nI<cji
jednak zastanawiać
zastanawiac
lrrożnajednak
Z całą
cał.ąpewnością
pytarrie.Z
to pytanie.
na to
powiedzieć
pewnością można
powiedziećna
trakrvynrowytrakzrnierriłwymowy
nie zinienił
sceptyknie
inny sceptyk
tezjakiś
bądźteż
Się,
jakiś inny
Sekstusbądź
.,y Sekstus
.lę, czy
duzy,
tak
się takduzy,
wydajesię
GorgiaszaWydaje
tekstuGorgiasza
przefbrlrrułowatria
Stopieriprzeformułowania
tatu.
tekstu
taiu.Stopień
rnoargunlel]tacji
rodzaj
stanowicrodzaj argumentacjimorrrogłstanowić
iz traktat
traktatmógł
to, iż
na to,
wskazujena
że
ze wskazuje
sceptyczrlej'
szkołysceptycznej.
Co\ntnlłne
jako boimiii
bottutttcoiifimiirze
funkcjorlowaćjako
delowej
szkoły
clelowejii funkcjonować
jest tylko
zary.
tylko zarytekstjest
powyzszytekst
podkreślic.,
nalezypodkreślić:
ztrko czenie należy
Na
powyższy
Na zakończenie
Gorgiasza.
do rekonstrukcjiƒtraktatu
rekonstrukcjitraktatu Gorgiasza.
prowadzącejdo
ctrogiprowadzącej
pewllej drogi
sem
sem pewnej
niebyo niebytraktatuO
treścitraktatu
interpretacjatresci
ze interpretacja
jest pokazanie,
pokazanie,że
ładaniemjest
jego
Jegozadaniem
wrazenie.
złudnewrazenie.
stwarzaćzłudne
moŻestwarzac
parafrazmoże
treściparafraz
na treści
opartajedynie
cie
jedynie na
cie oparta
nich
wyczyta zz nich
interpretatorwyczyta
ze interpretator
niebezpiecze stwo,że
bowiem niebezpieczeństwo,
Istnieje
Istniejebowiem
Empiryk
SekstusEmpiryk
Gorgiasza Sekstus
w traktacie
traktacieGorgiasza
chciałW
co dostrzec
dostrzec chciał
to, co
raczej
raczejto,
reDo resanr Gorgiasz.
Gorgiasz..Do
potviedziećsam
co zamierzał
zanlierzał'
nie to,
to, co
czy
powiedzieć
Anoninr, aa nie
czy Anonim,
anajest Więc
takżeanarvięctakze
potrzebnajest
traktatupotrzebna
lvątkÓrvtraktatu
głÓwnychWątków
konstrukcji
konstrukcjigłównych
elewszystkie elebadaniu wszystkie
poddającabadaniu
rv MXG
MXG poddająca
przekazuzawartego
zawartegoW
liza
Iiza przekazu
arystotelikow
kręgu arystotelil<0W
się zz kręgu
tt1.wodZąCego
dla Wywodzącego
są typowe
typowe dla
menty,
się
n'renty,które
ktÓre są
trakwtedzyoo traknaszejwiedzy
źrodeł.
obu źródeł
konfrontacjaobu
autora
naszej
autoratekstu.
tekstu.jedynie
)edyniekonfrontacja
tyclr,
preferencji tych,
uwzględtlienienr preferencji
tacie
tacie Gorgiasza,
ze szczególnym
szczego|nynruwzględnieniem
Gorgtasza, ze
fiich fikonteksturich
całegokontekstu
takze całego
którym
a także
ktoryn.rwiadomości
zawdzięCzamy,a
wiadomościte
te zawdzięczamy,
zrotraktatuii zrotekstutraktatu
odczytaniatekstu
lozofowania,
może przyczynić
się
lozofolvania,lnoze
siędo
do odczytania
prZyCZynlc
zumienia
zumieniaintencji
Leontinoi.
intencjiretora
retorazz Leontinoi.
Ê"ę,