Prawa i obowiązki radnego

Prawa i obowiązki radnego
Mandat radnego to zbiór praw i obowiązków reprezentanta wspólnoty
samorządowej, który obejmując swą funkcję zobowiązuje się przestrzegać prawa i
rzetelnie wykonywać obowiązki. Według Słownika języka polskiego, „prawo”
oznacza między innymi uprawnienie przysługujące komuś zgodnie z
obowiązującymi przepisami.
Pojęcie to należy zaliczyć do kategorii normatywnej, gdyż sformułowaniem tym
posługuje się przede wszystkim ustawodawca. Następstwem jest stosowanie tego pojęcia
w języku prawniczym, czyli w różnego rodzaju omówieniach, interpretacjach,
komentarzach i opiniach. Składając ślubowanie radny jednoznacznie stwierdza, że
wszystkie obowiązki są mu dobrze znane i świadomie godzi się je wykonywać. Są to
obowiązki nałożone na radnego nie tylko przez przepisy prawa. Innym ich źródłem
mogą być np. zobowiązania wynikające z programu wyborczego czy kodeksu
etycznego.
Radny winien być wzorem i przykładem do naśladowania. Nie może pozwolić sobie
na niestosowne zachowanie, ponieważ jest reprezentantem mieszkańców i takie
zachowanie godzi również w dobre imię samorządu, który reprezentuje. Ślubując
rzetelne sprawowanie swoich obowiązków zobowiązuje się do sumiennego i
aktywnego działania nie tylko w samych obradach rady i komisji, ale i poza nią.
Radny został wybrany po to żeby sam działał i aktywizował do działania innych.
Zobowiązuje się do solidnego wykonywania swoich obowiązków.
Radny powinien za każdym razem szczegółowo uzasadniać wszystkie podejmowane
decyzje i przedstawiać czynniki, które były ich podstawą. Działania radnego
powinny być na tyle skonkretyzowane, aby mógł być z nich rozliczany. Powinien
działać w sposób jawny, publicznie przedstawiać swoje plany i zawsze być gotowym
ponieść konsekwencje swoich działań.
Radny wykonuje swoje obowiązki z myślą o wspólnocie samorządowej i mieszkańcach.
Nie podejmuje działań mając na uwadze tylko swoją popularność i własne interesy.
Radny wykonuje swoje obowiązki rzetelnie poprzez działalność na wielu płaszczyznach,
a kontakty z mieszkańcami są tylko jedną z nich. Bardzo ważne są dobre relacje z
pozostałymi radnymi, współpraca z wójtem, zarządem powiatu, aktywność podczas
prac w komisjach, obecność na sesjach rady i składanie interpelacji.
W Europejskim Kodeksie Radnych zwraca się również uwagę na rzetelne wykonywanie
obowiązków w sferze budżetowej i finansowej, np. z zakresu kontroli gospodarki
finansowej i wykonywania budżetu w ramach funkcjonujących komisji rady, przy
udzielaniu absolutorium.
Uczciwe wykonywanie obowiązków
Uczciwe wywiązywanie się z obowiązków można rozumieć w kilku aspektach. Pierwszy
z nich to uczciwe postępowanie wobec wyborców. Radny powinien jasno
przedstawiać nawet najtrudniejsze sprawy, szczerze mówić o problemach i
zagrożeniach. Nie może zwodzić swoich wyborców, ani świadomie gmatwać spraw,
licząc, że w przyszłości „same się rozwiążą”. Jeśli czegoś nie udaje mu się
przeforsować w radzie lub jej komisjach, powinien o tym otwarcie powiedzieć wyborcom.
Mieszkańcy łatwiej zrozumieją np. przesunięcie terminu kosztownej inwestycji gminnej,
jeśli o jego powodach będą informowani na bieżąco i w sposób przekonywujący.
Drugi aspekt uczciwości to niewykorzystywanie do swoich prywatnych celów pozycji,
jaką daje funkcja radnego. Radny jest przedstawicielem mieszkańców i reprezentuje
ich interesy. Na ich rzecz pracuje i z ich kredytu zaufania korzysta. Dlatego nie może
wykorzystywać piastowanego stanowiska do realizacji swoich własnych interesów,
korzystać z funkcji po to, by osiągać finansowe lub inne materialne korzyści dla
siebie, swojej rodziny czy przyjaciół. Ponadto radny ma obowiązek ujawnienia
wszystkich sytuacji, w których jego interes prywatny jest w konflikcie z interesem
publicznym. W przypadku ich zaistnienia powinien dołożyć wszelkich starań, żeby
konflikt ten został rozstrzygnięty bez uszczerbku dla interesu publicznego. Radny
nie może wobec zewnętrznych osób podejmować finansowych lub innych
zobowiązań, które to zobowiązania mogłyby wpływać na sposób wykonywania przez
niego obowiązków.
Dbałość o dobro gminy (wspólnoty samorządowej powiatu) i dobro mieszkańców
Dobro gminy (wspólnoty samorządowej, powiatu) realizuje się poprzez skuteczne
zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej, np. z zakresu ochrony
zdrowia, edukacji publicznej, kultury fizycznej i turystyki, i wielu innych. Jednak żeby
dobrze zdefiniować potrzeby danej jednostki samorządu terytorialnego, trzeba poznać
potrzeby mieszkańców. Nie stanowią oni jednolitej grupy, a ich stosunek do gminy, władz
lokalnych, oczekiwania i poglądy są bardzo różne.
Radny powinien doskonale orientować się, jaki jest status mieszkańców (biedni, bogaci,
młodzi, starzy), jakie mają plany i oczekiwania wobec gminy, co stanowi ich największy
problem. Dopiero po takiej analizie może spróbować zdefiniować, co będzie działaniem
na rzecz „dobra” tej konkretnej jednostki samorządu terytorialnego, co właśnie tu i teraz
można zrobić pożytecznego, co zaproponować, a przed czym przestrzegać.
Ślubuje, że będzie dbał nie tylko o dobro swoich wyborców, ale także o dobro
wszystkich mieszkańców oraz to, że będzie się liczył z ich opiniami, skargami i
postulatami. Nie może realizować postulatu „troski o dobro”, nie zważając na opinie
ludzi. Musi swoje działania tak wyważyć, żeby jednocześnie osiągnąć zadowolenie
jak największej liczby mieszkańców. Powinien przyjmować i przekazywać
właściwym organom, komisjom rady, całej radzie, organowi wykonawczemu jedynie
te wnioski i postulaty, które uzna za zgodne z interesem całej wspólnoty
samorządowej.
Interwencje radnego mogą przybierać formę interpelacji i wniosków. Należy pamiętać, że
mieszkańcy nie mają uprawnień do zaskarżania uchwał radny gminy, które są niezgodne
z ich żądaniami dotyczącymi np. zmiany nazwy ulic (por. wyrok NSA z 6 listopada 2002
r., sygn. akt II SA 1968-1974/2002).
Mieszkańcy oczekują od radnego nie tylko szybkiej informacji i efektywnego
działania, ale także składania sprawozdań z podejmowanych inicjatyw i pracy w
radzie. Radny powinien starać się być osobą znaną, by każdy zainteresowany mógł do
niego dotrzeć. Wywiady, odczyty, wystąpienia telewizyjne czy radiowe nie mogą być
celem samym w sobie, ale muszą dawać mieszkańcom poczucie, że ktoś o nich dba i
interesuje się ich sprawami, stara się pomóc w rozwiązywaniu problemów danej
społeczności.
Kwestią indywidualną, często uzależnioną od charakteru i temperamentu radnego, jest to,
jak rozłoży akcenty w kontaktach z mieszkańcami. Ustawy nie określają, jak radny ma
utrzymywać stałą więź z mieszkańcami. Najbardziej rozpowszechnioną formą są dyżury.
Ustawodawca nie określa gdzie powinny się odbywać. Najwłaściwszym rozwiązaniem
jest, aby dyżury radnych odbywały się w urzędzie gminy/starostwie powiatowym, nie ma
jednak przeszkód, aby radni pełnili je w lokalach stanowiących siedziby popierających
ich komitetów wyborczych czy partii politycznych (na ten temat czytaj także: R. Skwarło,
Dyżury radnego w lokalu komunalnym, „Wspólnota” nr 7/2005, s. 46). Kontakt z
mieszkańcami może być również realizowany bezpośrednio.
Duże możliwości dają również współczesne środki komunikacji, np. fora
internetowe, strony www czy własna skrzynka e-mailowa – pewni anonimowości
internauci są bardziej szczerzy, dzięki czemu chętniej dzielą się swoimi uwagami.
Dobrą formą podtrzymywania kontaktu ze społecznością lokalną są wysyłane co
jakiś czas listy do mieszkańców własnego osiedla czy okręgu wyborczego, informujące o
najważniejszych kierunkach działań oraz o osiągniętych i spodziewanych efektach prac
radnego.
Czasem działanie w interesie lokalnym przybierać będzie postać działania nie tylko w roli
radnego. Niekiedy będzie wymagana postawa obiektywnego obserwatora, który nie stara
się przekonywać do jakiegoś działania, ale po prostu chce poznać opinie. W niektórych
sytuacjach radny może być gorącym zwolennikiem jakiegoś rozwiązania i działać na
rzecz jego wdrożenia, skutecznie przeciwstawiając się innym propozycjom. Jego rola
może sprowadzać się do poszukującego skutecznego rozwiązania mediatora, który dąży
do polubownego, bezkonfliktowego rozwiązania sprawy będącej problemem dla różnych
grup mieszkańców.
Źródło:http://www.wspolnota.org.pl/portal-dla-radnych/prawa-i-obowiazki-radnego/ /wejście
11.01.2017/