CZYNNOŚCI BANKOWE

CZYNNOŚCI BANKOWE
Czynnościami bankowymi „sensu stricto” są: Art. 5 PB –
(CZYNNOŚCI KTÓRE MOGĄ BYĆ WYKONYWANE TYLKO PRZEZ
BANKI)
! przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem
oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,
! prowadzenie innych rachunków bankowych,
! udzielanie kredytów,
! udzielanie gwarancji bankowych,
! emitowanie bankowych papierów wartościowych,
! przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,
! wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w
odrębnych ustawach.
Czynnościami bankowymi „sensu largo” są:
(CZYNNOŚCI KTÓRE MOGĄ BYĆ WYKONYWANE RÓWNIEŻ PRZEZ
PARABANKI)
! udzielanie pożyczek pieniężnych,
! operacje czekowe i wekslowe,
! wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,
! terminowe operacje finansowe,
! nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,
! przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie
skrytek sejfowych,
! wykonywanie czynności obrotu dewizowego,
! udzielanie poręczeń,
! wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów
wartościowych.
Banki poza wykonywaniem czynności bankowych, o których mowa w art. 5,
mogą: Art. 6 PB
! obejmować lub nabywać akcje i prawa z akcji, udziały innej osoby prawnej nie
będącej bankiem lub jednostki uczestnictwa w funduszach powierniczych, z tym
że ich łączna wartość w stosunku do jednego podmiotu nie może przekroczyć 15%
funduszy własnych banku,
! zaciągać zobowiązania związane z emisją papierów wartościowych,
! dokonywać obrotu papierami wartościowymi,
! dokonywać na warunkach uzgodnionych z dłużnikiem zamiany wierzytelności na
składniki majątku dłużnika, z tym że bank jest obowiązany do ich sprzedaży w
okresie nie dłuższym niż 3 lata od daty nabycia,
! nabywać i zbywać nieruchomości oraz wierzytelności zabezpieczone hipoteką,
! świadczyć usługi konsultacyjno-doradcze w sprawach finansowych,
! świadczyć inne usługi finansowe.
Czynności bankowe dzielą się na:
bierne (pasywne) – gromadzenie wkładów i lokat, emitowanie własnych papierów
wartościowych, inne czynności zmierzające do zwiększenia sumy funduszy
znajdujących się w dyspozycji banków
czynne (aktywne) – wykorzystywanie zgromadzonych funduszy poprzez udzielanie
różnego rodzaju kredytów, lokowanie w przedsięwzięcia inwestycyjne
pośredniczące (usługowe) – wykonywane na zlecenie i ryzyko klientów, rozliczenia
pieniężne, usługi doradcze
OPERACJE CZYNNE
Cechą operacji aktywnych jest działanie banku na własny rachunek i ryzyko.
Podział operacji kredytowych
Podział operacji kredytowych według terminu:
• krótkoterminowe (do roku)
• średnioterminowe (do 3 lat)
• długoterminowe (powyżej 3 lat)
Podział transakcji kredytowych według metod udzielania:
• w rachunku bieżącym
• w rachunku kredytowym (transze, harmonogram spłat)
Podział transakcji kredytowych według przeznaczenia:
• kredyty celowe (np. inwestycyjne)
• kredyty obrotowe
Kredyt w rachunku bieżącym (kasowy, przejściowy, obrotowy)
• konieczność posiadania rachunku bieżącego
• możliwe saldo debetowe i kredytowe
• wysokie ryzyko
• konieczność zwrotu w krótkim okresie z bieżących wpływów
Kredyt w rachunku bieżącym – otwarty
• odrębna umowa kredytowa
• możliwość wykorzystania go do realizacji zleceń płatniczych
• spłata zadłużenia w terminie określonym odrębną umową kredytową
Kredyt dyskontowy
• istota WEKSLA, definicja, funkcje weksla (w tym funkcja kredytowa)
• samoistność weksla oraz abstrakcyjność zobowiązania wekslowego jako
decydujące o jego przydatności jako instrumentu kredytowego
• operacja udzielenia kredytu dyskontowego (weksel handlowy, weksel
finansowy, analiza formalna i merytoryczna weksla)
• redyskonto weksli (warunki ustalone przez NBP)
• formuła wyliczania wysokości kredytu dyskontowego
Kredyt akceptacyjny
• bank odpłatnie akceptuje ciągniony nań weksel trasowany zobowiązując się
tym samym do jego wykupienia przy jednoczesnym udzieleniu klientowi (w
razie braku środków) na udzielenie mu kredytu akceptacyjnego
• podstawą korzystania z akceptu bankowego jest umowa między bankiem a
klientem
• kredyt akceptacyjny może być udzielany w ramach transakcji jednorazowych
lub linii kredytu akceptacyjnego
Kredyt lombardowy
! udzielany pod zastaw papierów wartościowych, towarów lub innych
przedmiotów wartościowych
! przechowywanie przedmiotu zastawu – warrant – szczególny dokument
składowy
Kredyt hipoteczny
! zabezpieczenie hipoteczne
! rodzaje hipoteki (zwykła, kaucyjna, przymusowa, łączna, ustawowa)
! szczególny rodzaj kredytu inwestycyjnego - długoterminowego
! analiza efektywności inwestycji
Kredyty konsorcjalne
! ograniczona zdolność kapitałowa
! utrzymanie współczynników koncentracji
Kredyt konsumpcyjny
! konsument kredytobiorcą, towary konsumpcyjne przedmiotem kredytu
! udzielane w postaci kredytów gotówkowych i bezgotówkowych
! mogą być spłacane jednorazowo lub ratalnie
! sprzedaż ratalna
! pożyczki studenckie
! pożyczka a kredyt
Procedura kredytowa:
wniosek kredytowy, zdolność kredytowa, umowa kredytowa (charakter cywilnoprawny, prawo bankowe, elementy, regulamin kredytowy), zabezpieczenie
Leasing
• dostarczenie przez leasingodawcę – leasingobiorcy przedmiotu leasingu
• leasingobiorca zobowiązuje się do wnoszenia opłaty leasingowej
• może być przewidziane przeniesienie własności na leasingobiorcę, wówczas w
racie jest zawarta część spłaty wartości przedmiotu leasingu
• klasyfikacja leasingu:
1. leasing bezpośredni
2. leasing pośredni
• klasyfikacja leasingu:
1. leasing finansowy – czas porównywalny z okresem amortyzacji, automatyczne
przejście na własność leasingobiorcy
2. leasing finansowy – krótszy okres, ewentualne przejście na własność
leasingobiorcy poprzez odrębną umowę kupna-sprzedaży
• brak uregulowania prawnego umowy leasingu
• banki wspierają słabe kapitałowo firmy leasingowe zabezpieczając się zazwyczaj
zastawem na przedmiocie leasingu i cesją należności z tytułu spłat leasingowych
Gwarancje bankowe
• zobowiązanie banku podjęte na podstawie zlecenia klienta, że zaspokoi roszczenie
przyjmującego gwarancję gdyby zlecający nie wywiązał się ze swoich zobowiązań
• bank nie angażuje własnych środków, ale podejmuje ryzyko, dlatego to jest
operacja aktywna a nie pośrednicząca
• gwarancja jest niezależnym zobowiązaniem banku
• gwarancja warunkowa lub bezwarunkowa
• rodzaje gwarancji:
1. zabezpieczające zapłatę
2. zabezpieczające spłatę kredytu
3. zabezpieczające realizację kontraktu
4. zabezpieczające zapłatę cła
5. zabezpieczające zwrot zaliczki
6. zabezpieczające zapłatę wadium (przetarg)
Awalizowanie weksli
• udzielenie przez bank gwarancji wekslowej
• awal udzielany przez bank na zlecenie klienta wiąże się z pełnomocnictwem banku
do obciążenia rachunku klienta
Faktoring
• przeniesienie wierzytelności handlowej na faktora (bank), który zobowiązuje się
do ściągania tych wierzytelności (inkasowanie należności)
• do umowy dochodzi gdy bank zaakceptuje listę odbiorców dostarczonych mu
przez faktoranta
• funkcje faktoringu:
1. finansowania
2. przejęcia ryzyka (del credere – faktoring pełny, forfighting)
3. usługowa (zwolnienie faktoranta z obowiązku analizowania zdolności
finansowej wielu kooperantów)
• faktoring jawny i cichy
• brak prawnego uregulowania – przelew wierzytelności (cesja wierzytelności)
Operacje lokacyjne
• lokowanie środków w walorach rynku pieniężnego i kapitałowego
• organizowane przez NBP aukcje sprzedaży i skupu papierów wartościowych
(bony skarbowe, bony pieniężne)
• operacje otwartego rynku realizowane przez NBP (transakcje warunkowe i
bezwarunkowe)
• zakup akcji i obligacji na rynku pieniężnym
• przejmowanie udziałów w przedsiębiorstwach
OPERACJE BIERNE
Banki gromadzą powierzone im środki pieniężne i inne walory, aby łącznie z
kapitałami własnymi lokować je w udzielonych kredytach i innych operacjach
czynnych.
Źródłem środków gromadzonych w ramach operacji biernych mogą być:
• wkłady oszczędnościowe gospodarstw domowych (rachunki terminowe i a’vista)
• pieniądz transakcyjny i lokaty terminowe jednostek gospodarczych gromadzone na
rachunkach bankowych
• lokaty przyjmowane od innych banków
• kredyt refinansowy zaciągany w banku centralnym
• własne papiery wartościowe emitowane przez bank (akcje, obligacje, certyfikaty
depozytowe, bony oszczędnościowe)
•
w banku hipotecznym operacją bierną jest emisja listów zastawnych –
długoterminowych papierów wartościowych, emitowanych na bazie
wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczonych hipotecznie
•
•
•
•
oszczędności gromadzone w walutach obcych
środki gromadzone przez jednostki sfery budżetowej
w banku emisyjnym operacją bierną jest emitowanie znaków pieniężnych
operacje na międzybankowym rynku pieniężnym
Rachunki bankowe (Prawo bankowe)
Art. 49
1. Banki prowadzą rachunki bankowe dla osób fizycznych i osób prawnych oraz dla jednostek organizacyjnych
nie mających osobowości prawnej, o ile posiadają zdolność prawną.
2. Rachunki bankowe są prowadzone w złotych i w walutach obcych.
3. Bank swobodnie dysponuje powierzonymi środkami pieniężnymi a w zamian dokłada wszelkich starań w
zakresie bezpieczeństwa powierzonych środków pieniężnych bankowi.
Art. 50
1. Banki mogą prowadzić w szczególności następujące rodzaje rachunków bankowych:
1) rachunki bieżące,
2) rachunki pomocnicze,
3) rachunki lokat terminowych,
4) rachunki oszczędnościowe - wkłady oszczędnościowe.
2. Rachunki oszczędnościowe są prowadzone dla osób fizycznych. Mogą być one również prowadzone dla
szkolnych kas oszczędnościowych i pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych.
3. Rachunki oszczędnościowe nie mogą być wykorzystywane przez ich posiadaczy do przeprowadzania rozliczeń
pieniężnych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Art. 51
Posiadacz rachunku bankowego dysponuje swobodnie środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku. W
umowie z bankiem mogą być zawarte postanowienia ograniczające swobodę dysponowania tymi środkami.
Art. 54
1. Otwarcie rachunku bankowego następuje przez zawarcie z bankiem umowy na piśmie.
2. Umowa rachunku bankowego powinna określać w szczególności:
1) strony umowy,
2) rodzaj otwieranego rachunku,
3) walutę, w jakiej rachunek jest prowadzony,
4) czas, na jaki rachunek został otwarty,
5) wysokość oprocentowania i warunki jego zmiany,
6) sposób dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunku,
7) terminy wypłaty lub kapitalizacji odsetek,
8) terminy realizacji zleceń posiadacza rachunku,
9) zakres odpowiedzialności banku za terminowe i prawidłowe przeprowadzenie rozliczeń pieniężnych oraz
wysokość odszkodowania za przekroczenie terminu realizacji dyspozycji posiadacza rachunku,
10) tryb i warunki dokonywania zmian umowy,
11) sposób i termin wypowiedzenia lub rozwiązania umowy rachunku,
12) zasady rozwiązania umowy w razie niedokonywania na rachunku żadnych obrotów.
3. W umowie rachunku bankowego wskazuje się zasady i sposób ustalania wysokości prowizji i opłat za
czynności związane z prowadzeniem rachunku.
Art. 56
2. Skarb Państwa nie odpowiada za zobowiązania banków, z wyjątkiem zobowiązań:
1) z tytułu rachunków oszczędnościowych, na które wystawiono dokumenty imienne, nie dłużej jednak niż
do dnia 31 grudnia 1999 r., w bankach: Powszechna Kasa Oszczędności Bank Państwowy, Polska Kasa
Opieki S.A. i Bank Gospodarki Żywnościowej S.A. w zakresie przekraczającym gwarancje ustawowego
systemu gwarantowania środków pieniężnych określone ustawą z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym
Funduszu Gwarancyjnym (Dz.U. z 1995 r. Nr 4 , poz. 18 i Nr 133, poz. 654 oraz z 1997 r. Nr 24 poz.
119, Nr 79, poz. 484, Nr 85, poz. 538 i Nr 88, poz. 554),
2) w zakresie przekraczającym gwarancje ustawowego systemu gwarantowania środków pieniężnych,
określone ustawą, o której mowa w pkt 1, z tytułu wkładów oszczędnościowych zgromadzonych na:
a) książeczkach mieszkaniowych wystawionych do dnia 23 października 1990 r.,
b) imiennych rachunkach oszczędnościowo-kredytowych w bankach prowadzących kasy mieszkaniowe
według zasad określonych odrębnymi przepisami - do łącznej wysokości trzykrotności kwot objętych
gwarancjami Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, jeżeli wkłady były gromadzone przez okres nie
krótszy niż 2 lata,
3) za które przyjął odpowiedzialność z tytułu gwarancji i poręczeń.
OPERACJE POŚREDNICZĄCE
Rozliczenia pieniężne mogą być:
1. gotówkowe – strumienie mają postać przepływu gotówki
2. bezgotówkowe – zapisy na kontach
Jeżeli przynajmniej jedna ze stron rozliczenia posiada rachunek bankowy, wówczas
rozliczenie (gotówkowe lub bezgotówkowe) może być dokonane za pośrednictwem banku
(par.2.1)
ZARZĄDZENIE PREZESA NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO z dnia 29 maja 1998 r. w sprawie
form i trybu przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banków. (M.P.Nr 21, poz. 320 z
dnia 30 czerwca 1998 r.)
Na podstawie art. 68 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. Nr 140, poz. 939)
zarządza się, co następuje:
§ 1. Zarządzenie określa formy i tryb przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banków
w obrocie krajowym w złotych.
§ 2. 1. Za pośrednictwem banków są przeprowadzane rozliczenia pieniężne między stronami rozliczenia,
jeżeli przynajmniej jedna strona rozliczenia (dłużnik lub wierzyciel) posiada rachunek bankowy.
2. Rozliczenia pieniężne przeprowadza się gotówkowo lub bezgotówkowo.
§ 3. Rozliczenia gotówkowe przeprowadza się czekiem gotówkowym lub przez wpłatę gotówki na rachunek
wierzyciela.
§ 4. 1. Czek gotówkowy stanowi dyspozycję wystawcy czeku (dłużnika) udzieloną trasatowi do obciążenia
jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz wypłaty tej kwoty okazicielowi czeku (czek na
okaziciela) lub osobie wskazanej na czeku (czek imienny).
2. Czek gotówkowy jest przedstawiany do zapłaty bezpośrednio u trasata lub w innym banku. Zapłata
czeku gotówkowego przedstawionego do zapłaty w innym banku następuje - z zastrzeżeniem ust. 3 - po
uzyskaniu przez ten bank od trasata funduszy wystarczających do zapłaty czeku. Szczegółowe warunki
przedstawienia czeku do zapłaty w innym banku określa umowa między tym bankiem i posiadaczem
czeku.
3. Banki mogą zawierać porozumienia, w których - na zasadach wzajemności - określą tryb
przedstawiania do zapłaty czeków gotówkowych z rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych.
§ 5. Rozliczenia bezgotówkowe przeprowadza się w jednej z następujących form:
1) polecenia przelewu,
2) polecenia zapłaty, z zastrzeżeniem § 7 ust. 2,
3) czeku rozrachunkowego.
§ 6. 1. Polecenie przelewu stanowi udzieloną bankowi dyspozycję dłużnika obciążenia jego rachunku
określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela.
2. Bank wykonuje dyspozycję dłużnika w trybie przewidzianym w umowie rachunku bankowego.
§ 7. 1. Polecenie zapłaty stanowi udzieloną bankowi dyspozycję wierzyciela obciążenia określoną kwotą
rachunku bankowego dłużnika i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Dyspozycja wierzyciela stanowi
równocześnie jego zgodę na cofnięcie przez bank dłużnika obciążenia rachunku dłużnika i cofnięcie
uznania rachunku wierzyciela w przypadku dokonanego przez dłużnika odwołania polecenia zapłaty, o
którym mowa w ust. 6.
2. Przeprowadzanie rozliczeń w formie polecenia zapłaty jest dopuszczalne pod warunkiem:
1) posiadania przez wierzyciela i dłużnika rachunków w bankach, które zawarły porozumienie w sprawie
stosowania polecenia zapłaty, określające w szczególności: zakres odpowiedzialności banków
wykonujących polecenie zapłaty, przyczyny odmowy realizacji polecenia zapłaty przez bank dłużnika,
procedury dochodzenia wzajemnych roszczeń banków, wynikających ze skutków odwołania polecenia
zapłaty przez dłużnika, wzory jednolitych formularzy oraz zasady realizacji przez banki poleceń zapłaty
przy użyciu elektronicznych nośników informacji,
2) udzielenia przez dłużnika wierzycielowi upoważnienia do obciążania rachunku dłużnika w drodze
polecenia zapłaty w umownych terminach zapłaty z tytułu określonych zobowiązań,
3) zawarcia pomiędzy wierzycielem a bankiem, prowadzącym jego rachunek, umowy w sprawie
stosowania polecenia zapłaty przez wierzyciela zawierającej w szczególności: zgodę banku na stosowanie
formy polecenia zapłaty przez wierzyciela, zasady składania i realizowania poleceń zapłaty, zgodę
wierzyciela na obciążenie jego rachunku kwotami odwoływanych poleceń zapłaty wraz z odsetkami, o
których mowa w ust. 7, zwróconymi dłużnikowi w związku z odwołaniem polecenia zapłaty, oraz zakres
odpowiedzialności wierzyciela i banku,
4) że maksymalna kwota pojedynczego polecenia zapłaty nie przekracza równowartości przeliczonych na
złote według kursu średniego EURO (1) ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski w ostatnim dniu
kwartału poprzedzającego kwartał, w którym dokonywane jest rozliczenie pieniężne:
a)1.000 EURO (2) - w przypadku gdy dłużnikiem jest osoba fizyczna nie prowadząca działalności
gospodarczej,
b)10.000 EURO (3) - w przypadku pozostałych dłużników.
3. Bank, który udzielił wierzycielowi zgody na stosowanie poleceń zapłaty, jest wobec banków sygnatariuszy porozumienia, o którym mowa w ust. 2 pkt 1, odpowiedzialny finansowo za działania
wierzyciela związane ze stosowaniem poleceń zapłaty, w szczególności jest zobowiązany do
natychmiastowego uznania kwotą odwołanego polecenia zapłaty rachunku banku dłużnika wraz z
odsetkami, o których mowa w ust. 7, również w przypadku braku środków na rachunku wierzyciela lub
wystąpienia innej przyczyny uniemożliwiającej obciążenie rachunku bankowego wierzyciela.
4. Uznanie rachunku bankowego wierzyciela następuje po uzyskaniu przez jego bank od banku dłużnika
funduszy wystarczających do pokrycia polecenia zapłaty.
5. Dłużnikowi przysługuje prawo do odwołania w każdym czasie upoważnienia, o którym mowa w ust. 2
pkt 2.
6. Dłużnik może odwołać pojedyncze polecenie zapłaty, którym obciążono jego rachunek bankowy, w
terminie:
1) 30 dni kalendarzowych od dnia dokonania obciążenia rachunku bankowego - w przypadku
gdy dłużnikiem jest osoba fizyczna nie prowadząca działalności gospodarczej,
2) 5 dni roboczych od dnia dokonania obciążenia rachunku bankowego - w przypadku
pozostałych dłużników.
Odwołanie polecenia zapłaty dłużnik składa w banku prowadzącym jego rachunek.
7. Odwołanie polecenia zapłaty przez dłużnika rodzi dla banku dłużnika obowiązek natychmiastowego
uznania rachunku bankowego dłużnika kwotą odwołanego polecenia zapłaty. Uznanie rachunku dłużnika
następuje z datą złożenia odwołania polecenia zapłaty, z obowiązkiem naliczenia - od dnia obciążenia
rachunku dłużnika kwotą odwołanego polecenia zapłaty - odsetek należnych dłużnikowi z tytułu
oprocentowania rachunku bankowego.
8. Bank będący wierzycielem może przeprowadzać rozliczenia w formie polecenia zapłaty na warunkach
określonych w zarządzeniu, z tym że:
1) do rozliczeń tych nie stosuje się przepisów ust. 2 pkt 3 i ust. 3,
2) bank ten jest zobowiązany do natychmiastowego uznania kwotą odwołanego polecenia
zapłaty rachunku banku dłużnika.
§ 8. 1. Czek rozrachunkowy stanowi dyspozycję wystawcy czeku udzieloną trasatowi do obciążenia jego
rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku.
2. Na wniosek wystawcy czeku bank może potwierdzić czek rozrachunkowy, rezerwując jednocześnie na
jego rachunku odpowiednie fundusze na pokrycie czeku. Bank może potwierdzić również czek niezupełny.
3. Czek rozrachunkowy jest przedstawiany do zapłaty bezpośrednio u trasata lub w banku, w którym
posiadacz czeku posiada rachunek. Uznanie rachunku posiadacza czeku kwotą czeku - z zastrzeżeniem
ust. 4 - następuje po uzyskaniu przez jego bank od trasata funduszy wystarczających do zapłaty czeku.
Szczegółowe warunki przedstawienia czeku do zapłaty określa umowa między bankiem posiadacza czeku i
posiadaczem czeku.
4. Banki mogą zawierać porozumienia, w których - na zasadach wzajemności - określą tryb
przedstawiania do zapłaty czeków rozrachunkowych z rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych.
§ 9. Banki mogą określać w umowach z klientami kwestie związane z odpowiedzialnością stron oraz
trybem postępowania w przypadku utraty (kradzieży, zagubienia) blankietów czekowych i czeków.
§ 10. Na warunkach określonych w umowach strony mogą stosować w rozliczeniach bezgotówkowych
także okresowe rozliczenia saldami, rozliczenia planowe oraz karty płatnicze.
§ 11. Traci moc zarządzenie Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 11 grudnia 1992 r. w sprawie
form i trybu przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banków (Monitor Polski Nr 39,
poz. 293 i z 1997 r. Nr 77, poz. 732).
§ 12. Zarządzenie wchodzi w życie z dniem 1 lipca 1998 r.
Rozliczenia gotówkowe mogą być przeprowadzane pomiędzy osobami fizycznymi oraz
osobami fizycznymi a podmiotami gospodarczymi.
Od 1994 przywrócono obowiązek bezgotówkowego rozliczania większych transakcji
gospodarczych pomiedzy podmiotami gospodarczymi (Ustawa z dnia 23 grudnia 1998 O
DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ, s.342)
Rozliczenia gotówkowe
Wpłata gotówkowa na rachunek wierzyciela
Bankowy dowód wpłaty - wpłaty zamknięte, skarbce nocne
Czek gotówkowy
Czek – jedna z najstarszych form rozliczeń. W celu ujednolicenia zasad posługiwania się nim
podpisano konwencję Genewską w 1931, ratyfikowaną przez Polskę, na skutek czego
uchwalono polskie Prawo Czekowe w 1936.
Czek jest pisemnym zleceniem bezwzględnego wypłacenia określonej kwoty, wydanym
bankowi przez posiadacza rachunku
Wyróżnia się czek:
1. gotówkowy
2. rozrachunkowy
Każdy czek musi posiadać następujące elementy:
1. wyraz CZEK
2.
3.
4.
5.
6.
bezwarunkowe polecenie zapłaty wymienionej w czeku kwoty
nazwę trasata (banku w którym wystawca czeku ma rachunek)
określenie miejsca płatności (najczęściej w siedzibie trasata)
określenie miejsca i daty wystawienia czeku
podpis trasanta
Remitentem może być również wystawca czeku lub okaziciel
Wypłata gotówki za pomocą asygnaty wypłaty – gospodarka własna banku, zamiast czeku
gotówkowego
Karty bankomatowe
Rozliczenia bezgotówkowe
Polecenie przelewu
Najpopularnirejsza forma regulowania zobowiązań, inicjatorm jest dłużnik
Przebieg transakcji rozliczenia pomiędzy dłuznikiem a wierzycielem
Polecenie zapłaty
Stroną inicjująca jest wierzyciel. Dotyczyć może tylko określonych umowa wierzytelności.
Dyspozycja wierzyciela jest jednocześnie wyrazem zgody na cofniecie środków w przypadku
gdyby dłużnik nie zgodził się na zapłatę. (par.7.)
Czek rozrachunkowy
Trasant zleca trasatowi uznanie w ciężar swojego rachunku rachunku remitenta (beneficjenta).
Na podstawie czeku rozrachunkowego nie wolno wypłacać gotówki
Potwierdzenie czeku klauzula na odwrocie. Ogranicza to zatory płatnicze. Wystawca
powinien mieć pokrycie na rachunku.
W przypadku braku pokrycia, remitent może notarialnie czek oprotestować i na tej podstawie
dochodzić od wystawcy swej wierzytelności.
Czek jest surogatem pieniądza, to znaczy może między innymi realizować funkcję płatniczą.
W przypadku czeku in blanco zapłata polega na przekazaniu czeku. W przypadku czeku
imiennego odbywa się to za pomocą indosu in blanco albo imiennego. W Polsce nie
wykorzystuje się tej cechy czeku a indosowanie odbywa się cp najwyżej na inny niż trasat
bank.
Realizacja czeku w innym niż trasat banku dokonać się może dopiero po uzyskania przez
bank środków od trasata. Odbywa się to poprzez wzięcie czeku do inkasa. Wyjątkiem jest
realizacja czeków osób fizycznych z ROR realizowana wramach porozumienia
międzybankowego.
Karty płatnicze
• debetowe
• kredytowe
•
•
charge
do bankomatów
Inne formy realizacji rozliczeń bezgotówkowych
•
Rozliczenia planowe – do rozliczania dostaw o charakterze cyklicznym, dokonuje się na
podstawie umowy pomiędzy kontrahentami po powiadomieniu banku
Okresowe rozliczenie saldami – dotyczy kontrahentów będących wzajemnie jednocześnie
dostawcami i odbiorcami.
Dokumentowe formy rozliczeń
Akredytywa dokumentowa
1. Otwarcie akredytywy przez importera (inicjator rozliczenia) w banku importera wraz z
instrukcją zawierającą listę dokumentów, których otrzymanie przez importera ma być
warunkiem zapłaty za towar (np. dokumenty portowe, certyfikat jakości itd.)
2. Bank importera przesyła zlecenie akredytywy do banku eksportera
3. Bank eksportera informuje eksportera o warunkach akredytywy
4. Eksporter wysyła towar
5. Eksporter przekazuje bankowi eksportera dokumenty, w zamian za co otrzymuje
automatycznie zapłatę
6. Bank eksportera przesyła dokumenty do banku importera za co otrzymuje natychmiast
refinansowanie płatności
7. Bank importera przekazuje dokumenty importerowi i automatycznie obciąża jego
rachunek
eksporter
5
importer
4
3
7
1
2
bank
eksportera
bank
importera
6
Inkaso dokumentowe
1. Realizacja kontraktu – wysyłka towaru
2. Eksporter – inicjator rozliczenia – składa do swojego banku uzgodnione z importerem
dokumenty wraz z instrukcją co do trybu ich prezentacji płatnikowi
3. Bank eksportera przesyła dokumenty do banku importera wraz z warunkami, jakie ma
spełnić importer aby dokumenty mogły mu zostać przekazane
4. Bank importera informuje importera o warunkach inkasa i wzywa go do zapłaty
5. Importer dokonuje płatności w zamian za co otrzymuje dokumenty handlowe
6. Bank importera przesyła pieniądze bankowi importera
7. Bank eksportera przekazuje pieniądze eksporterowi
eksporter
2
importer
1
7
5
4
6
bank
eksportera
bank
importera
3
WEKSEL
Weksel jest to papier wartościowy o określonej dokładnie przez prawo wekslowe formie,
charakteryzujący się tym, że złożenie na nim podpisu stanowi podstawę i przyczynę
zobowiązania wekslowego podpisującego. Jedyną osobą uprawnioną do realizacji praw z
weksla jest prawny posiadacz weksla.
Charakter zobowiązania wekslowego
BEZWARUNKOWOŚĆ - wystawca weksla przejmuje na siebie pełną odpowiedzialność za
zapłatę weksla
SAMODZIELNOŚĆ - zobowiązanie wekslowe każdej z podpisanych na wekslu osób jest
niezależne od zobowiązania innych osób podpisanych na wekslu
SOLIDARNOŚĆ - posiadacz weksla może dochodzić roszczeń wedle swojego wyboru
przeciw jednemu, kilku lub wszystkim dłużnikom podpisanym przed nim na wekslu
ABSTRAKCYJNOŚĆ - zobowiązanie wekslowe odrywa się od sytuacji gospodarczej, w
związku z którą został wystawiony i wręczony weksel
Funkcje weksla – zwracam uwagę na funkcję płatniczą weksla
FUNKCJA PŁATNICZA - wręczany jest zamiast zapłaty przy zakupie towarów bądź usług.
Ponieważ nie jest jednak surogatem pieniądza, wręczenie go nie jest równoważne z zapłatą.
FUNKCJA KREDYTOWA - wyraża się w odroczonym do daty wskazanej na wekslu
terminie płatności za towar lub usługę (kredyt kupiecki)
FUNKCJA OBIEGOWA - wynika z nieograniczonej możliwości przenoszenia praw z
weksla z jednej osoby na drugą za pomocą indosu
FUNKCJA GWARANCYJNA - polega na zabezpieczeniu zapłaty weksla przez wszystkie
osoby na nim podpisane (weksel tym pewniejszy im więcej na nim podpisów)
FUNKCJA REFINANSOWA - wyraża się w możliwości złożenia weksla w banku do
dyskonta. Wierzyciel może uzyskać sumę wekslowa pomniejszoną o dyskont, bez czekania na
nadejście terminu płatności weksla.