Za co odpowie urzędnik?

Za co odpowie urzędnik?
Wpisany przez Krzysztof Ścipień
Zasady odpowiedzialności odszkodowawczej funkcjonariuszy publicznych w świetle
projektowanej ustawy o szczególnych zasadach odpowiedzialności funkcjonariuszy za rażące
naruszenie prawa.
Rozpoczęcie prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce wiąże się z pokonaniem wielu
barier natury prawno-administracyjnej, a ich pomyślne przejście nie wyklucza pojawienia się
kolejnych w trakcie prowadzenia własnego biznesu. Do takich sytuacji należy zaliczyć
długotrwałą kontrolę prowadzoną u przedsiębiorcy, opieszałość urzędników skutkującą
niewydaniem decyzji w terminie albo jeszcze inny przypadek, w którym urzędnik nie dopełnił
swoich ustawowych obowiązków bądź nadużył przysługujących mu uprawnień.
Bardzo istotny jest fakt uświadomienia urzędnikom, iż w tysiącach przypadków ich decyzja
może mieć znaczenie fundamentalne dla konkretnej sprawy, jak również dla szeregu spraw z
nią powiązanych. Za przykład może posłużyć choćby obszar inwestycji, gdzie jedna decyzja
uruchamia lub też wstrzymuje cały łańcuch zdarzeń, co z kolei przekłada się na sytuację
prawną i faktyczną szeregu przedsiębiorstw, dziesiątków podmiotów gospodarczych, setek
osób.
Każde nieuzasadnione przekroczenie przez urzędnika terminu do załatwienia sprawy jest
niedopełnieniem przez niego obowiązków. A zatem w każdym przypadku powinno to
wywoływać określone konsekwencje dla urzędnika, których waga zależna jest od stopnia winy i
wywołanej zaniechaniem szkody. Bez wątpienia szkoda wystąpi zawsze. Jej skutki są
odczuwalne poczynając od wywoływania w świadomości społecznej przeświadczenia o słabości
państwa, po realne, materialne szkody, co może mieć miejsce np. w postaci utraty prawa do
dotacji w programach integracyjnych.
Takie niefrasobliwe działanie aparatu administracyjnego wiąże się z odpowiedzialnością cywilną
Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego, w konsekwencji czego są one zmuszone
naprawić wyrządzoną obywatelom i przedsiębiorcom szkodę powstałą z tego tytułu.
1 / 14
Za co odpowie urzędnik?
Wpisany przez Krzysztof Ścipień
Zgodnie z zasadą praworządności rozstrzyganie spraw administracyjnych obywateli przez
administrację publiczną winno być dokonywane zgodnie z przepisami prawa i jedynie na
podstawie tychże przepisów. Obecnie nie ma jednego, systemowego i spójnego mechanizmu
badania prawidłowości i zgodności z obowiązującym prawem decyzji wydawanych przez
urzędników administracji publicznej, jak również prawidłowości oraz efektywności ich pracy oraz
przeprowadzania kontroli, nadzoru i wyciągania stosownych wniosków wobec zatrudnionych
kadr. Natomiast poczucie bezkarności za zaniedbania rodzi anarchię.
By nie doszło do sytuacji, w której zasada zaufania do organów władzy publicznej nie stała się
martwym przepisem, ustawodawca uznał, że w celu ukrócenia procederu niedopełniania
obowiązków służbowych przez funkcjonariuszy publicznych zostanie uchwalona ustawa o
szczególnych zasadach odpowiedzialności funkcjonariuszy za rażące naruszenie prawa, nad
której projektem debatuje Parlament.
W niniejszym artykule zostaną przedstawione generalne zasady, tryb oraz mechanizm
pociągnięcia funkcjonariusza publicznego do odpowiedzialności odszkodowawczej w oparciu o
projekt ustawy o szczególnych zasadach odpowiedzialności funkcjonariuszy za rażące
naruszenie prawa, dalej: projektowana ustawa.
Projektowana ustawa ma w zamyśle prowadzić do zdyscyplinowania aparatu administracyjnego
poprzez wprowadzenie silniejszego i bardziej skutecznego mechanizmu zabezpieczającego
praworządność rozstrzygania spraw administracyjnych. Przy czym, co podkreśla się w
uzasadnieniu do projektowanej ustawy, bardziej efektywne stosowanie procedury
odpowiedzialności dyscyplinarnej nie stanowi alternatywy dla propozycji legislacyjnych
2 / 14
Za co odpowie urzędnik?
Wpisany przez Krzysztof Ścipień
zawartych w niniejszej ustawie, lecz środek uzupełniający wobec dotychczasowych regulacji
prawnych. Wynika to z tego, że odpowiedzialność dyscyplinarna:
1. nie dotyczy wszystkich urzędników objętych projektowaną ustawą;
2. jest nakierowana przede wszystkim na ustalenie czy miały miejsce delikty urzędnicze
wskazane w odpowiednich pragmatykach urzędniczych, a nie bezpośrednio na wyjaśnienie
przyczyn wydania decyzji niezgodnych z prawem;
3. ze swej natury nie pełni i nie może pełnić funkcji instrumentu regulującego zagadnienie
cywilnoprawnej odpowiedzialności odszkodowawczej urzędników wobec Skarbu Państwa za
wydanie rozstrzygnięcia rażąco naruszającego prawo.
W czasie debaty nad projektem ustawy pojawiły się głosy, że projekt ten należy odrzucić jako
oparty na błędnych założeniach, godzących w utrwalone historycznie zasady cywilnej
odpowiedzialności regresowej oraz naruszający kanony podziału władzy, a ponadto ze względu
na niezupełne podmiotowe i przedmiotowe ujęcie problematyki, niejasności terminologiczne i
zbędną ingerencję w fundamentalne akty prawne regulujące postępowanie administracyjne,
sądowo-administracyjne oraz podatkowe. Ponadto krytycy projektu podnoszą, że ustawa opiera
się na niesłusznym założeniu, że nie istnieją w obecnym stanie prawnym wystarczające
możliwości dochodzenia od winnych urzędników roszczeń zwrotnych (regresowych) w razie
zapłaty odszkodowania przez Skarb Państwa, jednostkę samorządu terytorialnego lub inną
osobę prawną.
Nie sposób się do końca zgodzić z takim stanowiskiem, ponieważ pomimo istnienia w polskim
systemie prawnym:
- odpowiedzialności karnej przewidzianej w art. 231 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r.
Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) - dalej: Kk, za przekroczenie uprawnień lub
niedopełnienie obowiązków urzędniczych oraz
- odpowiedzialności dyscyplinarnej (dotyczącej jedynie tylko części urzędników
rozstrzygających sprawy administracyjne)
3 / 14
Za co odpowie urzędnik?
Wpisany przez Krzysztof Ścipień
to należy zauważyć, iż dotychczasowa praktyka w tym zakresie pozwala na postawienie tezy, iż
nie spełniają one stawianych przed nimi zadań.
Ponadto skali tego zjawiska nie ogranicza także pracownicza odpowiedzialność porządkowa i
cywilna, której poddana jest również tyko część urzędników dokonujących rozstrzygnięć
administracyjnych.
Jak z tego wynika, w administracji publicznej i w imieniu administracji publicznej rozstrzygnięcia
wydają osoby działające na podstawie różnych przepisów, konstytuujących różny ich status
prawny.
Odpowiedzialność administracyjna urzędników w Polsce oparta jest na zróżnicowanych
podstawach prawnych i zasadniczo ma charakter odpowiedzialności dyscyplinarnej, zawsze
będąc związana z ograniczonym ustawowo systemem sankcji służbowych właściwych dla
danego stanowiska. To wszystko przesądza o potrzebie wprowadzenia regulacji, która
usystematyzowałaby problematykę odpowiedzialności urzędniczej oraz ustanowiła mechanizm
sprawniejszego pociągania do odpowiedzialności odszkodowawczej urzędników winnych
naruszeń prawa.
Remedium na powyższe problemy ma być właśnie projektowana ustawa o szczególnych
zasadach odpowiedzialności funkcjonariuszy za rażące naruszenie prawa.
Projekt wprowadza osobistą odpowiedzialność materialną urzędnika, która miałaby obejmować
swoim zakresem odpowiedzialność za szkodę, za którą np. Skarb Państwa wypłacił wcześniej
odszkodowanie, lecz maksymalnie do kwoty 12-krotnego średniego wynagrodzenia oraz
jednocześnie musi ona być wynikiem rażącego naruszenia prawa. Według orzecznictwa Sądu
Najwyższego, za takie rozumie się oczywistą i wyraźną sprzeczność z przepisami, a charakter
samego naruszenia musi powodować skutki niemożliwe do zaakceptowania z punktu widzenia
4 / 14
Za co odpowie urzędnik?
Wpisany przez Krzysztof Ścipień
praworządności.
Szczególne zasady odpowiedzialności mają charakter uniwersalny i dotyczą co do zasady
wszystkich osób, które:
1. ze względu na swoje uprawnienia wykonują władzę publiczną, w tym dokonują
rozstrzygnięć administracyjnych (jako członkowie organu administracji) oraz
2. ze względu na przysługujące im umocowanie prawne wynikające z przepisów prawa mają
wpływ na treść wydawanych rozstrzygnięć administracyjnych.
Projektowana ustawa wprowadza definicję funkcjonariusza publicznego dla potrzeb jej
stosowania, przy czym zakres podmiotowy pojęcia funkcjonariusz publiczny jest węższy w
porównaniu do definicji zamieszczonej w art. 115 § 13 Kk. I tak za funkcjonariusza publicznego
w myśl projektowanej ustawy należy rozumieć osobę działającą w charakterze organu
administracji lub z jego upoważnienia albo jako członek kolegialnego organu administracji lub
osoba będąca pracownikiem urzędu organu administracji biorąca udział w wykonywaniu władzy
publicznej.
Z powyższego sformułowania wynika, iż przepisy projektowanej ustawy będą miały
zastosowanie w szczególności do następujących grup urzędników:
1. pracownicy urzędów państwowych, o których mowa w art. 1 ust. 1 pkt 8, 10, 12, 13 1 i ust.
2 pkt 1, 2, 3 i 5 ustawy z 16 września 1982 roku o pracownikach urzędów państwowych (t.j. Dz.
U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953 ze zm.)
2
;
5 / 14
Za co odpowie urzędnik?
Wpisany przez Krzysztof Ścipień
2. inni pracownicy urzędów administracji publicznej, których status prawny określają z mocy
przepisów szczególnych normy ustawy z dnia 16 września 1982 roku o pracownikach urzędów
państwowych;
3. osoby objęte zakresem zastosowania ustawy z 16 września 1982 roku o pracownikach
urzędów państwowych na mocy art. 2 pkt 2 tejże ustawy;
4. pracownicy urzędów skarbowych i izb skarbowych, o których mowa w ustawie z 21
czerwca 1996 roku o urzędach i izbach skarbowych (t.j. Dz. U. z 2004 r., Nr 121, poz. 1267 ze
zm.);
5. inspektorzy kontroli skarbowej, o których mowa w art. 6 ustawy z 28 września 1991 roku
o kontroli skarbowej (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 65 ze zm.);
6. pracownicy jednostek organizacyjnych kontroli skarbowej, o których mowa w art. 6
ustawy z 28 września 1991 roku o kontroli skarbowej;
7. funkcjonariusze celni w rozumieniu art. 1 ust. 1 i 3 oraz art. 7 ustawy z dnia 24 lipca 1999
roku o służbie celnej (Dz. U. z 2004 r., Nr 156, poz. 1641 ze zm.);
8. osoby zajmujące wysokie stanowiska państwowe na podstawie ustawy z dnia 24 sierpnia
2006 roku o państwowym zasobie kadrowym i wysokich stanowiskach państwowych (Dz. U. Nr
170, poz. 1217 ze zm.);
9. członkowie korpusu służby cywilnej w rozumieniu art. 1 ustawy z dnia 21 listopada 2008
roku o służbie cywilnej (Dz. U. Nr 227, poz. 1505), nie należący do grup wskazanych w
punktach 1-7 powyżej;
10. osoby, których status prawny określają z mocy przepisów szczególnych normy ustawy z
dnia 21 listopada 2008 roku o służbie cywilnej (Dz. U. Nr 227, poz. 1505) nie należące do grup
wskazanych w punktach 1-8 powyżej;
11. pracownicy samorządowi, o których mowa w art. 1 ustawy z dnia 21 listopada 2008 roku
o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458);
12. członkowie samorządowych kolegiów odwoławczych, o których mowa w art. 7 ustawy z
dnia 12 października 1994 roku o samorządowych kolegiach odwoławczych (t.j. Dz. U. z 2001
r., Nr 79, poz. 856 ze zm.);
13. pracownicy biura samorządowych kolegiów odwoławczych, o których mowa w art. 15
ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 12 października 1994 roku o samorządowych kolegiach
odwoławczych;
14. osoby nie należące do grup wskazanych w punktach 1-12 powyżej, pełniące funkcje
jednoosobowych organów administracji publicznej rozstrzygających w drodze decyzji
administracyjnej indywidualne sprawy administracyjne, o których mowa w art. 1 ustawy z dnia
14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2000 r., Nr 98, poz.
1071 ze zm.) - dalej:
Kpa, lub będące członkami kolegialnych organów administracji
publicznej, lub podejmujących uchwały będące podstawą do rozstrzygnięcia w drodze decyzji
administracyjnej indywidualnych spraw administracyjnych, o których mowa w art. 1 Kpa
3
;
15. osoby nie należące do osób wskazanych w punktach 1-13 powyżej, które działając bez
odpowiedniego upoważnienia prawnego lub z przekroczeniem granic tego upoważnienia,
poprzez wydanie polecenia, skłoniły osoby, o których mowa w punktach 1-13 powyżej do
rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej w określony sposób.
6 / 14
Za co odpowie urzędnik?
Wpisany przez Krzysztof Ścipień
Należy zauważyć, iż w pojęciu funkcjonariusza publicznego mieści się pojęcie urzędnika.
Odpowiedzialności majątkowej określonej w projektowanej ustawie będzie podlegał
funkcjonariusz publiczny (urzędnik), którego działanie lub zaniechanie doprowadziło do
przyznania odszkodowania osobie fizycznej, osobie prawnej, a także jednostce organizacyjnej
nie posiadającej osobowości prawnej za szkodę wyrządzoną przez tego funkcjonariusza przy
wykonywaniu władzy publicznej - poprzez wydanie decyzji z rażącym naruszeniem prawa lub
też jej niewydanie.
Wprowadza się zatem osobistą odpowiedzialność cywilną urzędnika rozstrzygającego sprawę
administracyjną w przypadku wydania decyzji administracyjnej z rażącym naruszeniem prawa,
o ile w wyniku wydania takiej decyzji podmiot odpowiedzialny (Skarb Państwa lub jednostka
samorządu terytorialnego) zapłacił odszkodowanie na rzecz podmiotu ponoszącego szkodę w
wyniku wspomnianego naruszenia prawa.
Zaskakujący jest fakt, że projektowana ustawa nie dotyczy przypadków wydania decyzji z
rażącym naruszeniem prawa korzystnych dla adresatów decyzji, a niekorzystnych dla interesu
publicznego (czyli ogółu społeczeństwa). Szkody społeczne wynikające z rażącego naruszania
prawa przez funkcjonariuszy publicznych mogą być w takich sytuacjach niekiedy bardzo
dotkliwe, nie tylko dla samego podmiotu zainteresowanego uzyskaniem korzystnego
rozstrzygnięcia, ale również osób trzecich.
7 / 14
Za co odpowie urzędnik?
Wpisany przez Krzysztof Ścipień
Funkcjonariusz publiczny będzie ponosił odpowiedzialność na zasadach przewidzianych
w projektowanej ustawie w razie kumulatywnego wystąpienia następujących przesłanek:
1. na mocy prawomocnego orzeczenia sądu, lub na mocy ugody, przyznane zostało stronie
odszkodowanie od podmiotu odpowiedzialnego za szkodę majątkową wyrządzoną przy
wykonywaniu władzy publicznej z rażącym naruszeniem prawa;
2. takie rażące naruszenie prawa zostało spowodowane działaniem lub zaniechaniem
funkcjonariusza publicznego, z jego winy umyślnej lub nieumyślnej;
3. w trybie określonym w art. 8 lub art. 9 (polegającym na uchyleniu decyzji administracyjnej,
dokonaniu jej zmiany lub uznania za nieważną przez organ administracji lub sąd
administracyjny, a także poprzez stwierdzenie w orzeczeniu sądu cywilnego rażącego
naruszenia prawa przy wykonywaniu władzy publicznej, gdy szkoda nie została wyrządzona
wydaniem lub zaniechaniem wydania decyzji administracyjnej) projektowanej ustawy
stwierdzono, że ww. indywidualną sprawę administracyjną rozstrzygnięto z rażącym
naruszeniem prawa bądź, że jej nie rozstrzygnięto z rażącym naruszeniem prawa;
W oparciu o przyjęte założenie, zasadą odpowiedzialności regulowanej ustawą ma być wina
urzędnika przy naruszeniu prawa.
Artykuł 4 ust. 2 projektowanej ustawy konkretyzuje działania lub zaniechania funkcjonariusza
publicznego, do których zalicza:
1. podjęcie lub zaniechanie podjęcia jakiejkolwiek czynności z zakresu władzy publicznej, w
tym rozstrzygnięcia indywidualnej sprawy administracyjnej z rażącym naruszeniem prawa;
2. wydanie polecenia wskazującego rozstrzygnięcie w indywidualnej sprawie
administracyjnej lub ocenę stanu faktycznego lub interpretację przepisów prawa, o ile to
polecenie zostało uwzględnione w treści rozstrzygnięcia wydanego z rażącym naruszeniem
prawa;
3. wydanie polecenia wskazującego powstrzymanie się od wydania rozstrzygnięcia w
indywidualnej sprawie administracyjnej, o ile to polecenie zostało uwzględnione;
4. nakłonienie innego funkcjonariusza publicznego do wydania rozstrzygnięcia w
indywidualnej sprawie administracyjnej, które w sposób rażący narusza prawo lub do
powstrzymania się z rażącym naruszeniem prawa od wydania takiego rozstrzygnięcia,
8 / 14
Za co odpowie urzędnik?
Wpisany przez Krzysztof Ścipień
chociażby nakłaniający działał w tym zakresie bez należytego uprawnienia albo z
przekroczeniem granic uprawnienia;
5. głosowanie przez funkcjonariusza publicznego będącego członkiem kolegialnego organu
administracji za uchwałą tegoż organu stanowiącą podstawę wydania rozstrzygnięcia w
indywidualnej sprawie administracyjnej z rażącym naruszeniem prawa;
6. wydanie rozstrzygnięcia w toku postępowania administracyjnego, o którym mowa w art.
106 §1 Kpa z rażącym naruszeniem prawa;
7. powstrzymanie się z rażącym naruszeniem prawa od wydania rozstrzygnięcia w toku
postępowania administracyjnego, o którym mowa w art. 106 § 1 Kpa (wydanie decyzji po
uprzednim uzyskaniu stanowiska innego organu bądź to w drodze uzyskania opinii lub zgody
albo wyrażenia stanowiska w innej formie) z rażącym naruszeniem prawa;
8. akceptacja treści rozstrzygnięcia w indywidualnej sprawie administracyjnej wydanego z
rażącym naruszeniem prawa;
9. przygotowanie treści rozstrzygnięcia w indywidualnej sprawie administracyjnej wydanego
z rażącym naruszeniem prawa.
Zgodnie z art. 8 projektowanej ustawy, stwierdzenie kwalifikowanego naruszenia prawa ma
należeć do organu administracji albo sądu administracyjnego, który uchyla decyzję
administracyjną, zmienia ją lub uznaje za nieważną
.
Jak stanowią proponowane przepisy, organ administracji, który stwierdza nieważność decyzji
administracyjnej albo stwierdza wydanie decyzji z naruszeniem prawa na podstawie art. 158 § 2
Kpa, jest zobowiązany określić w sentencji swego rozstrzygnięcia, czy decyzja została wydana
z rażącym naruszeniem prawa, czy też nie została wydana z rażącym naruszeniem prawa.
Zgodnie z projektem ustawy, sąd administracyjny uwzględniając skargę na decyzję lub
postanowienie ma stwierdzać, czy decyzja lub postanowienie zostało wydane z rażącym
naruszeniem prawa czy też nie zostało wydane z rażącym naruszeniem prawa.
Gdy uchyla decyzję administracyjną lub stwierdza nieważność decyzji bądź stwierdza wydanie
decyzji z naruszeniem prawa, stwierdzać powinien w sentencji swego rozstrzygnięcia, czy
uchylona decyzja została wydana z rażącym naruszeniem prawa, czy też nie. Za równoznaczne
ze stwierdzeniem rażącego naruszenia prawa przy wydaniu decyzji administracyjnej uznaje się:
9 / 14
Za co odpowie urzędnik?
Wpisany przez Krzysztof Ścipień
1. wydanie, na podstawie art. 156 § 1 pkt 2 Kpa (stwierdzenie nieważności decyzji, która
została wydana bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa) decyzji
administracyjnej stwierdzającej nieważność zaskarżonej decyzji administracyjnej,
2. wydanie, na podstawie art. 156 § 1 pkt 2 i art. 158 § 2 Kpa (ograniczenie się do
stwierdzenia przez organ administracji publicznej wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem
prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których nie stwierdził nieważności decyzji)
decyzji administracyjnej stwierdzającej, że zaskarżona decyzja administracyjna została wydana
z naruszeniem prawa.
Rozstrzygając w przedmiocie niezałatwienia indywidualnej sprawy administracyjnej w
oznaczonym terminie, organ administracji powinien stwierdzić w sentencji swego
rozstrzygnięcia, czy stanowiło to rażące naruszenie prawa, czy też nie.
Również orzekając w przedmiocie bezczynności organu administracji, sąd administracyjny
winien orzec w sentencji swego rozstrzygnięcia, czy bezczynność stanowiła rażące naruszenie
prawa, czy też nie.
Powyższe zasady dotyczące decyzji administracyjnych mają być stosowane także do
postanowień, od których stronom służy zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego.
W przypadku uchylenia, stwierdzenia nieważności lub stwierdzenia wydania z naruszeniem
prawa decyzji wydanej przez organ administracji, co skutkuje przyznaniem odszkodowania
stronie postępowania administracyjnego, zostaje wszczęte prokuratorskie postępowanie
wyjaśniające. Jest to nowy rodzaj obligatoryjnego postępowania stanowiącego etap
poprzedzający wystąpienie przez Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego z
powództwem o odszkodowanie przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu.
10 / 14
Za co odpowie urzędnik?
Wpisany przez Krzysztof Ścipień
W projekcie ustawy nie określono, jakiego rodzaju jest to postępowanie i według jakiej
procedury (karnej, cywilnej czy administracyjnej) ma przebiegać. Niewielką wskazówkę daje
jedynie art. 5 ust. 5 zd. 2 projektu ustawy, który odsyła w zakresie pewnych czynności do Kpa.
Z przepisów projektowanej ustawy nie wynika, czy do pozostałych czynności prokuratora należy
stosować przepisy projektowanej ustawy oraz w kwestiach nieuregulowanych przepisy ustawy z
dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowanie karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) - dalej:
Kpk - ze względu na organ prowadzący, czy też przepisy projektowanej ustawy i przepisy
ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze
zm.) - dalej: Kpc, a to ze względu na cywilny charakter sprawy.
Celem postępowania wyjaśniającego ma być:
1. ustalenie osoby funkcjonariusza publicznego, który dopuścił się rażącego naruszenia
prawa;
2. ustalenie, czy rażące naruszenie prawa zostało spowodowane działaniem lub
zaniechaniem funkcjonariusza publicznego, z jego winy umyślnej lub nieumyślnej;
3. ustalenie wysokości szkody podmiotu odpowiedzialnego powstającej w związku z
orzeczeniem;
4. ustalenie, czy zachodzą przesłanki wyłączające zastosowanie projektowanej ustawy (tj.
jeśli wszczęto przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu postępowanie przed Trybunałem
Stanu albo w odniesieniu do rozstrzygania indywidualnych spraw administracyjnych przez
podmioty inne niż organy administracji publicznej i inne organy państwowe określone w art.1 pkt
1 i 2 Kpa).
Kwestie metody obliczania odszkodowania na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu
terytorialnego uzyskiwanego od funkcjonariusza publicznego określa art. 7 projektowanej
11 / 14
Za co odpowie urzędnik?
Wpisany przez Krzysztof Ścipień
ustawy.
W myśl tego przepisu odszkodowanie ustala się w wysokości szkody wyrządzonej podmiotowi
odpowiedzialnemu, jednak nie wyższej niż kwota 12-krotności przeciętnego wynagrodzenia z
poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego - dalej:
GUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski" na podstawie art. 20
pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) za ostatni kwartał kalendarzowy
poprzedzający datę wyrządzenia szkody.
W razie wyrządzenia szkody przez kilku funkcjonariuszy publicznych, każdy z nich ponosi
odpowiedzialność za część szkody stosownie do przyczynienia się i stopnia winy. Jeżeli nie jest
możliwe ustalenie stopnia winy i przyczynienia się poszczególnych funkcjonariuszy publicznych
do powstania szkody, odpowiadają oni w częściach równych.
W razie wyrządzenia szkody przez kilku funkcjonariuszy publicznych, każdy z nich ponosi
odpowiedzialność do kwoty 12-krotności wynagrodzenia, o którym mowa powyżej.
Jeżeli funkcjonariusz publiczny dopuścił się zachowań uzasadniających jego odpowiedzialność
na zasadach określonych w ustawie z winy umyślnej, odpowiada on za szkodę w pełnej
wysokości. W razie umyślnego wyrządzenia szkody przez kilku funkcjonariuszy publicznych,
odpowiadają oni solidarnie.
Niezmiernie ważny jest fakt, iż odpowiedzialność odszkodowawcza funkcjonariusza
publicznego uległa znacznemu rozszerzeniu, ponieważ dotąd na podstawie art. 119 ustawy z
dnia 26 czerwca 1974 r. (t.j. Dz. U. z 1998 r., Nr 21, poz. 94 ze zm.) Kodeks pracy - dalej: Kp,
wysokość odszkodowania, jakiego mógł domagać się pracodawca od zatrudnionego
pracownika nie mogła przekroczyć 3-krotności miesięcznego wynagrodzenia przysługującego
12 / 14
Za co odpowie urzędnik?
Wpisany przez Krzysztof Ścipień
pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.
W projekcie ustawy limit odszkodowania określa się na poziomie 12-krotności wynagrodzenia,
jednakże zmiana ta nie polega jedynie na podniesieniu samego pułapu odszkodowania,
ponieważ Kodeks pracy odwołuje się do wynagrodzenia przysługującemu danemu
pracownikowi, natomiast rozwiązania zawarte w projekcie ustawy odnoszą się do przeciętnego
wynagrodzenia ogłaszanego przez Prezesa GUS. Jak słusznie stwierdziło Biuro Analiz
Sejmowych, skala odstępstwa od regulacji Kodeksu pracy będzie zatem w konkretnym
przypadku różna w zależności od rzeczywistych zarobków danego funkcjonariusza publicznego.
Wprowadzane rozwiązania będą najbardziej dotkliwe dla funkcjonariuszy publicznych o
najniższych zarobkach.
Podkreśla się, że w przypadku funkcjonariuszy publicznych o wysokich wynagrodzeniach może
nawet dojść do redukcji odpowiedzialności w porównaniu z jej wymiarem wynikającym z
Kodeksu pracy.
Zawarta w projekcie ustawy konstrukcja odpowiedzialności materialnej funkcjonariuszy
publicznych oparta jest na rozwiązaniach obowiązujących dotychczas w Kodeksie pracy. A
zatem rozwiązanie przyjęte w projekcie ustawy nie stanowi wyłomu w ustalaniu
odpowiedzialności materialnej, ani też nie jest rozwiązaniem rewolucyjnym.
Czy projektowana ustawa stanowi kolejną próbę tworzenia dodatkowego aktu prawnego, który
nie będzie wykorzystywany w praktyce, a ślad po nim zostanie jedynie na papierze - okaże się
dopiero po wejściu jej przepisów w życie.
Zanim do tego dojdzie, bardzo ważne jest jednak dookreślenie i uszczegółowienie norm
prawnych zawartych w projekcie ustawy, w szczególności poprzez zdefiniowanie zwrotu
„rażącego naruszenia prawa", precyzyjne określenie aspektów proceduralnych, w tym pozycji
13 / 14
Za co odpowie urzędnik?
Wpisany przez Krzysztof Ścipień
prawnej funkcjonariusza publicznego na etapie postępowania ustalającego czy doszło do
rażącego naruszenia prawa, jak również w czasie prokuratorskiego postępowania
wyjaśniającego.
1. Ustawa nie obejmuje pracowników zatrudnionych w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu,
kancelarii Prezydenta RP, Sądzie Najwyższym, Trybunale Konstytucyjnym, Biurze Rzecznika
Praw Obywatelskich, Biurze Rzecznika Praw Dziecka, Krajowym Biurze Wyborczym, Biurze
Rzecznika Interesu Publicznego i Instytucie Pamięci Narodowej.
2. Urzędnikami w rozumieniu ustawy są także takie osoby, które nie są pracownikami
urzędów państwowych w rozumieniu ustawy z dnia 16 września 1982 roku o pracownikach
urzędów państwowych.
3. Z katalogu urzędników mogących ponosić odpowiedzialność wyłączono osoby będące
członkami jednoosobowych i kolegialnych organów organizacji zawodowych, samorządowych i
społecznych rozstrzygających w drodze decyzji administracyjnej indywidualne sprawy
administracyjne, o których mowa w art. 1 Kpa, lub podejmujących uchwały będące podstawą do
wydania decyzji administracyjnej.
14 / 14