Dr Wojciech Zysk Związki bezpośrednich inwestycji zagranicznych

Dr Wojciech Zysk
Katedra Handlu Zagranicznego
Akademii Ekonomicznej w Krakowie
Związki bezpośrednich inwestycji zagranicznych ze zmianami
struktury eksportu i importu w Polsce
W opracowaniu podjęta zostanie próba rozstrzygnięcia kontrowersji wokół
motywów inwestowania w Polsce oraz weryfikacja hipotezy głoszącej, iż
bezpośrednie inwestycje zagraniczne mają istotny wpływ na polski handel
zagraniczny.
Zbadana zostanie zależność między wartością napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski w latach 1993–2001 a geograficzną strukturą
wymiany handlowej naszego kraju w dwóch kierunkach: eksport i import.
ZAŁOŻENIA DO MODELI
Poniżej w punktach przedstawiono założenia do modelowania zależności
między wartością polskiego eksportu i importu od wolumenu napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych:
1. badaniem objęto 33 kraje (por. tabela 1), gdyż z tych właśnie krajów pochodzi ponad 95% bezpośrednich inwestycji zagranicznych w badanych latach
w ujęciu rocznym,
2. badaniem objęto lata 1993–2001 (9 lat), od roku 1993 notuje się znaczny
przyrost wolumenu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski, od
tego też roku PAIZ dysponuje wartościami napływu BIZ do naszego kraju 1,
3. roczne wartości importu do Polski i polskiego eksportu do badanych 33
krajów (w badanym okresie) pochodzą z wydawnictw: „Rocznik handlu
zagranicznego”, GUS, Warszawa, lata 1993–2001 oraz „Gospodarka i handel
zagraniczny Polski”, raporty roczne, IKiCHZ, Warszawa, lata 1993–2001,
1
Brak rocznych wartości napływu BIZ z badanych krajów w roku 1993, dalej opisano procedurę
symulacji rocznego napływu.
424
wojciech zysk
4. roczne dane dotyczące wartości BIZ w poszczególnym roku oraz ilości
inwestorów w skali każdego roku pochodzą z Departamentu Badań PAIZ,
5. badaną zależność między wolumenem napływu bezpośrednich inwestycji
zagranicznych do Polski a geograficzną strukturą wymiany handlowej Polski
rozpatrzono w dwóch aspektach:
5.1. import do Polski z 33 krajów inwestujących, co rozumie się jako badanie
zależności między wartością napływu BIZ a wielkością importu z przedmiotowych krajów w badanym okresie,
5.2. eksport z Polski do 33 krajów inwestujących, co rozumie się jako badanie zależności między wartością napływu BIZ a wielkością polskiego
eksportu do przedmiotowych krajów w badanym okresie,
6. koszty transportu między Polską a badanymi 33 krajami przybliżane są za
pomocą parametru odległości geograficznej między Warszawą a stolicami
33 badanych krajów.
MODELE I ICH UKŁAD
Punktem wyjścia modelowania zależności wolumenu polskiego eksportu
i importu od napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych są modele
grawitacyjne w postaci liniowej:
^
Mit = ß0 + ß1 Nit + ß2 Pit + ß3 Oit
^
E it = γ0 + γ1 Nit + γ2 Pit + γ3 Oit
(1a)
(1b)
oraz w postaci potęgowej:
^
Mit = α0 + Nitα1 + Pitα2 + Oitα3
^
E it = δ0 + Nitδ1 + Pitδ2 + Oitδ3
(2a)
(2b)
gdzie:
i – indeks kraju będącego partnerem handlowym Polski, przy czym i = 1,
…, 33;
t – rok, przy czym t = 1993, 1994, 1995, 1996, 1997, 1998, 1999, 2000, 2001;
Mit– import z i-tego kraju (33) do Polski w roku t, 9 lat;
Eit – eksport z Polski do i-tego kraju (33) w roku t, 9 lat;
Nit – roczny napływ inwestycji z i-tego kraju (33) do Polski w roku t, 9 lat;
Pit – roczny napływ inwestorów (ilości inwestorów w skali każdego roku)
z i-tego kraju (33) do Polski w roku t, 9 lat;
Oit – odległości między Warszawą a stolicą i-tego kraju 2.
2
Koszty transportu przybliżane za pomocą odległości geograficznej.
związki bezpośrednich inwestycji zagranicznych ze zmianami struktury…
425
WARUNKI OGRANICZAJĄCE MODELOWANIE
Poniżej przedstawiono warunki ograniczające budowanie modeli:
badany okres to 9 lat (roczne dane za lata 1993–2001),
zmienne importu, eksportu, napływu BIZ mierzone są w mln USD,
ilość inwestorów w sztukach,
odległość geograficzna w kilometrach,
współczynniki α k oraz δ k dla k = 1, …, 3 są elastycznościami odpowiednio
importu i eksportu względem k-tej zmiennej egzogenicznej,
6. współczynniki α 0 oraz δ 0 są współczynnikami skalującymi,
7. zasadniczymi zmiennymi w tym badaniu są zmienne charakteryzujące zaanga­
żowanie kapitału zagranicznego z danego kraju w Polsce (N) oraz liczba
inwestorów z danego kraju lokującego BIZ (P) – będąca pewną charakterystyką projektów inwestycyjnych,
8. do wyeliminowania wpływu czynników powszechnie uważanych za istotne
dla kształtowania handlu do modelu włączono zmienną objaśniającą (O),
9. próba wyjściowa obejmowała 33 kraje 3, po 9 obserwacji dla każdego kraju:
lata 1993–2001, czyli w sumie 297 obserwacji,
10.dane potrzebne do badań zamieszczono w tabelach 1, 2, 3, 4.
1.
2.
3.
4.
5.
3
Uwzględniono „kapitał międzynarodowy” jako jeden z krajów.
437,5
401
2
USA
Niemcy
Kapitał
międzynarodowy
Włochy
1
1
2
3
4
96,8
102,2
Korea Płd.
Wielka Brytania
Austria
Szwecja
Szwajcaria
Australia
Dania
Norwegia
Irlandia
Finlandia
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
241
6
25
32,9
12,7
71,4
107,7
40,1
147
59,8
239,6
Francja
Holandia
5
317,9
645,9
3a
Kraje
wartość
inwestycji *
Lp.
ilość
podmiotów *
2
1
1
4
1
1
7
7
3
1
8
8
9
2
26
11
3b
wartość
inwestycji
ilość
podmiotów
3,9
0,1**
4,9
36,2
1,3
61,0
15,7
1
0,1
1
5
0,1**
4
1
ilość
podmiotów
**
16,1
40,0
1
2
54,9
58,7
51,1
0,1
0,1
114,2
3
**
0,1
30,1
161,7
3
0,1**
1
3
0,1**
**
14
7
0,1**
2
19
13
12
1
34
15
6b
ilość
podmiotów
182,3
67,3
141,0
115,5
543,7
325,9
764,8
392,0
841,4
1267,6
6a
**
2
0,1
7
5
6
0,1**
2
9
11
3
26
9
5b
wartość
inwestycji
63,8
291,7
84,0
92,3
88,3
8
0,1
255,8
3
64,0
167,6
305,9
93,2
292,7
296,6
284,3
5a
**
0,1**
2
1
3
3
19
8
4b
wartość
inwestycji
44,2
0,1**
7,4
91,1
95,8
518,3
174,4
385,7
4a
wartość
inwestycji
45,0
85,5
159,9
68,6
26,0
87,6
204,5
345,0
493,0
893,3
261,9
716,5
412,5
161,0
580,5
1016,2
7a
ilość
podmiotów
2
0,1**
2
6
1
1
6
4
5
2
2
9
15
0,1**
21
14
7b
wartość
inwestycji
53,3
34,9
215,8
251,6
0,1**
220,9
125,7
98,0
927,5
334,6
665,3
782,5
401,3
159,1
3012,4
929,4
8a
**
5
0,1**
5
6
0,1**
4
1
0,1
2
0,1**
8
9
20
3
29
21
8b
ilość
podmiotów
1999
22,8
587,6
0,2
0,1**
0,1**
0,1
**
97,7
41,1
138,5
203,9
1354,3
1455,8
1170,4
776,2
960,0
241,7
9a
wartość
inwestycji
1998
4
0,1**
0,1**
2
0,1**
3
6
1
7
0,1**
7
7
3
2
17
13
9b
ilość
podmiotów
1997
2000
42,0
211,3
35,7
199,7
2,0
122,9
1238,6
372,8
113,1
1,1
991,7
4046,3
209,6
0,1**
0,1
**
2197,4
10a
wartość
inwestycji
1996
2001
0,1**
0,1**
2
4
0,1**
3
10
6
0,1**
1
17
3
0,1**
174,6
16,2
54,6
178,7
0,1**
154,9
299,7
0,1**
490,7
2,4
407,4
2378,6
93,3
177,0
1364,3
29
1
687,0
11a
5
10b
ilość
podmiotów
1995
wartość
inwestycji
1994
0,1**
0,1**
1
4
0,1**
3
4
0,1**
5
0,1**
9
17
0,1**
0,1**
0,1**
0,1**
11b
ilość
podmiotów
1993
Wartość napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych z wybranych 33 krajów do Polski w latach 1993–2001 (w mln USD)
oraz ilość inwestorów z wybranych 33 krajów (w sztukach), roczne wartości napływu
Tabela 1
426
wojciech zysk
Belgia
Chorwacja
Kanada
Japonia
RPA
Chiny
Turcja
Rosja
Liechtenstein
Słowenia
Hiszpania
Grecja
Czechy
Luksemburg
Portugalia
Cypr
Izrael
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
0,1
**
0,1**
0,1**
0,1
0,1**
0,5
17,1
1,6
4,1
0,1**
7,7
8,3
7,3
8,2
18
**
1
0,1
0,1
0,1
**
0,1**
**
0,1**
0,1**
0,3
0,1**
0,1
**
0,1
**
0,1**
0,1**
**
0,1**
0,1**
0,1**
0,1**
1
0,1
4,0
0,1**
0,1
0,1**
0,1**
0,1
0
7,0
0,1**
0,1**
0,1
**
0,1**
0,1**
41,0
0,1**
**
0,1**
0,1
**
0,1**
0,1**
19,2
22,7
0,1
**
2,7
5a
0,1**
1
1
**
0,1
**
0,1**
3,0
25,0
0,1**
5,8
0,4
1
9,3
0,1
**
11
4b
0,1**
1
0,1**
1
0,1**
0,1**
0,1
2
0,1
0,1
0,1
**
38,3
**
5
4a
**
3b
15,5
3a
**
1
0,1**
0,1**
0,1
**
0,1**
0,1**
0,1
**
0,1**
0,1
**
0,1**
0,1
**
0,1**
0,1**
0,3
0,1**
1,6
6,3
4,9
12,3
0,1**
20,0
0,1
**
0,1**
22,0
0,1
**
22,1
0,1
**
5,5
6a
0,1**
0,1**
1
5
0,1
2
5b
**
**
**
0,1
**
0,1**
0,1**
0,1
**
0,1**
1
0,1
1
4
0,1**
1
0,1**
0,1**
0,1
1
0,1
1
6b
0,1
**
0,1**
0,1**
0,1
**
2,5
0,1**
0,1
**
1,1
0,1
**
0,1**
0,1
**
0,1**
0,1**
37,0
0,7
100,0
68,7
7a
**
**
0,1
**
0,1**
0,1**
0,1
1
0,1**
0,1
**
0,1**
0,1
**
0,1**
0,1
**
0,1**
0,1**
1
0,1**
0,1
1
7b
0,1
5,4
0,1**
147,2
**
65,9
0,1**
57,3
0,1**
17,2
938,0
25,0
0,1**
0,1**
128,8
140,8
38,0
41,6
8a
**
**
2
0,1**
3
0,1
3
0,1**
2
0,1**
0,1
**
0,1**
0,1
**
0,1**
0,1**
3
2
0,1
4
8b
0,1
**
7,2
141,0
9,3
0,1**
0,1**
197,0
0,1**
0,1
**
154,2
52,1
20,0
0,1**
176,1
23,4
35,0
133,0
9a
**
**
**
0,1
2
0,1**
1
0,1**
0,1**
3
1
0,1
1
2
1
0,1**
1
1
0,1
2
9b
78,0
0,1**
50,5
5,6
0,1**
500,0
118,6
4,0
2,4
174,2
0,0
0,0
10,0
101,6
0,1**
0,1
**
297,7
10a
**
2
0,1**
2
1
0,1**
1
1
0,1**
1
0,1**
0,1
**
0,1**
1
0,1
**
0,1**
0,1
2
10b
0,1
**
907,6
154,4
60,6
4,6
0,1**
2,3
25,0
0,1
**
0,1**
0,1
**
0,1**
0,1**
41,5
87,4
0,1
**
577,7
11a
0,1**
0,1**
0,1**
3
0,1**
0,1**
2
1
0,1**
0,1**
0,1**
0,1**
0,1**
1
0,1**
0,1**
0,1**
11b
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych pochodzących z Departamentu Badań PAIZ.
*
– brak danych dotyczących rocznego napływu BIZ w roku 1993 z krajów na liście, dostępne są dane narastająco do końca roku 1993; wartości dla
roku 1993 oszacowano w następujący sposób: zsumowano roczne dane dla każdego kraju z roku 1994, 1995 i 1996 (odpowiednio: wartości inwestycji
i ilość podmiotów) i podzielono przez 3
**
– w wypadku liczb ujemnych dla wartości inwestycji (ujemne dane w powyższej tabeli mogą wynikać z pomniejszenia rocznego napływu BIZ o wartość
kapitału zagranicznego, który odpłynął z Polski – w wyniku zaprzestania działalności gospodarczej w Polsce przez inwestorów, spłatę zobowiązań
związanych z zadłużeniem pomiędzy przedsiębiorstwami powiązanymi kapitałowo, głównie kredyty od inwestorów lub odsprzedania części udziałów;
badaniu poddawany jest związek między napływem BIZ a nie odpływem) lub ilości podmiotów do tabeli wprowadzono wartość 0,1 – co nie zmieni
w żaden istotny sposób wyników badań; wiąże to się z faktem, iż w obliczeniach ekonometrycznych dane z tabeli logarytmowano.
2
1
związki bezpośrednich inwestycji zagranicznych ze zmianami struktury…
427
428
wojciech zysk
Tabela 2
Eksport z Polski do wybranych 33 krajów w latach 1993–2001, w mln USD, wartości roczne
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
Kraje
USA
Niemcy
Kapitał
międzynar.
Włochy
Francja
Holandia
Korea Płd.
W. Brytania
Austria
Szwecja
Szwajcaria
Australia
Dania
Norwegia
Irlandia
Finlandia
Belgia
Chorwacja
Kanada
Japonia
RPA
Chiny
Turcja
Rosja
Liechtenstein
Słowenia
Hiszpania
Grecja
Czechy
Luksemburg
Portugalia
Cypr
Izrael
1993
411
5143
1994
594
6150
1995
623
8778
1996
564
8417
1997
677
8484
1998
766
10233
1999
759
9904
2000 2001
995
852
11043 12414
0,1*
0,1*
0,1*
0,1*
0,1*
0,1*
0,1*
0,1*
0,1*
741
594
830
41
610
340
307
187
15
419
77
63
196
365
21
45
49
27
165
73
645
3,7
13
103
65
343
4,5
14
15
16
856
689
1016
40
783
380
443
170
18
550
114
65
301
421
33
64
38
30
63
35
935
17
19
177
66
456
7,3
27
167
21
1124
819
1289
55
917
489
581
208
16
688
147
54
353
556
38
66
43
14
35
74
1274
19
33
250
95
698
8,7
38
98
21
1357
1076
1170
122
961
484
583
226
15
743
299
65
315
598
42
85
52
14
34
59
1654
17
43
250
183
847
10,8
38
66
15
1515
1139
1203
95
968
479
610
175
20
757
217
71
332
554
44
85
58
9
34
60
2155
17
50
287
99
912
9
28
28
19
1665
1332
1353
13
1098
553
675
211
22
776
231
72
255
693
55
94
46
16
70
55
1597
17,5
73
390
129
1023
22
39
195
26
1802
1330
1446
54
1099
555
677
198
19
843
345
79
262
760
54
100
43
10
133
85
710
13
100
416
97
1041
25
43
28
40
1999
1643
1598
34
1418
639
861
244
23
857
332
90
230
935
72
161
61
13
97
133
862
7
131
505
99
1198
25
197
45
143
1948
1953
1706
27
1799
732
984
281
20
933
407
104
299
1114
103
168
65
20
180
138
1058
7
128
581
124
1431
32
260
54
52
– wprowadzono wartość 0,1 – co nie zmieni w żaden istotny sposób wyników badań; wiąże to się
z faktem, iż w obliczeniach ekonometrycznych dane z tabeli logarytmowano
*
Źródło: Rocznik handlu zagranicznego, GUS, Warszawa, lata 1993–2001 oraz Gospodarka i handel
zagraniczny Polski, raporty roczne, IKiCHZ, Warszawa, lata 1993–2001.
związki bezpośrednich inwestycji zagranicznych ze zmianami struktury…
429
Tabela 3
Import do Polski z wybranych 33 krajów w latach 1993–2001, w mln USD, wartości roczne
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
Kraje
USA
Niemcy
Kapitał
międzynar.
Włochy
Francja
Holandia
Korea Płd.
W. Brytania
Austria
Szwecja
Szwajcaria
Australia
Dania
Norwegia
Irlandia
Finlandia
Belgia
Chorwacja
Kanada
Japonia
RPA
Chiny
Turcja
Rosja
Liechtenstein
Słowenia
Hiszpania
Grecja
Czechy
Luksemburg
Portugalia
Cypr
Izrael
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
974,5 840,1 1136,9 1639,7 1901,5 1766,4 1643,2 2154,6 1690,4
5288,2 5925,9 7736,5 9166,3 10183,9 12441,1 11583 11701,1 12045,6
0,1*
0,1*
0,1*
0,1*
0,1*
0,1*
0,1*
0,1*
0,1*
1468,9
803
8766
165,2
1084,3
613,5
421,6
317,2
25,7
455,9
355,7
66,6
383,3
426,6
36,7
71
329,6
38,4
224,9
67,1
1271,3
10,4
82
253,5
47,6
350,3
7,4
5,6
1,9
39,3
1815
974
995,6
209
1137,5
555,3
609,9
337
25,4
517,8
375,9
87,2
517,7
532,2
40,3
71,1
350,7
36,2
311,8
92,1
1453,1
3
91,1
340,4
58,4
501,7
9,2
9,8
2,3
36,3
2482,2
1420,6
1317,9
262,9
1502,7
737,8
909,4
501,5
31,9
635
392,9
151,4
540,5
746,4
47,6
111,9
478,6
77,8
465,1
76,1
1959,7
2,6
103,6
473,4
79,3
891,7
20,5
26,6
2,2
66,1
3687,9
2026,8
1413
665,3
2186,8
815,4
996,8
556,2
47,7
811,8
373,9
189,6
610,8
927,2
52,6
182,8
604,8
79,1
734,8
93,1
2525,8
1,3
151,5
757,1
77,2
1150,5
23,6
47,3
2,3
84,6
4183,3
2502
1531,5
1074,2
2320
859,6
1276
618,7
43
825,6
414,4
218,3
729,6
1115,6
46
178,1
734,5
91
908,5
129,9
2685,5
2,7
174,4
1043
84,5
1318,7
53,9
70,9
2
104,7
4403,7
3033,4
1790,5
1284,3
2304
902,7
1358,5
664,9
40,5
918,1
394,3
249,3
790,8
1322,7
51,4
236,6
905,4
86,5
1170,7
158,7
2372,3
4,1
198,9
1199,9
98,2
1462,3
93,2
120,3
3,9
140,3
4297,1
3133,7
1720,5
1178,6
2105
883,8
1446
678,6
35,1
826,3
449,3
240,1
835,8
1297,3
43,3
185,7
926,9
77,9
1218,9
193,6
2675,7
13,5
212,4
1136,2
104
1472,2
75,4
140,6
2,1
161,9
4074,5
3151,7
1739,2
743,1
2179,9
949,7
1406,1
651,7
52,7
784,3
404,8
283,8
888,9
1272,2
28,1
165,6
1052,7
78,6
1378,5
215,8
4619,5
11,7
249,6
1194,5
98,4
1562,1
72,4
154,1
0,7
152,8
4148,9
3421,8
1785,6
520,5
2092,5
983
1350,7
656
38,7
880,6
491,2
292,4
848,8
1368,8
31,7
168,6
986,9
79,9
1620,4
399
4422,3
10,5
265,2
1283,5
131,3
1737,6
70,3
160,9
46,7
123,4
– wprowadzono wartość 0,1 – co nie zmieni w żaden istotny sposób wyników badań; wiąże to się
z faktem, iż w obliczeniach ekonometrycznych dane z tabeli logarytmowano
*
Źródło: Rocznik handlu zagranicznego, GUS, Warszawa, lata 1993–2001 oraz Gospodarka i handel
zagraniczny Polski, raporty roczne, IKiCHZ, Warszawa, lata 1993–2001.
430
wojciech zysk
Tabela 4
Odległość Warszawy od stolicy kraju na liście w km
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
Kraje
USA
Niemcy
Kapitał międzynarodowy
Włochy
Francja
Holandia
Korea Płd.
Wielka Brytania
Austria
Szwecja
Szwajcaria
Australia
Dania
Norwegia
Irlandia
Finlandia
Belgia
Chorwacja
Kanada
Japonia
RPA
Chiny
Turcja
Rosja
Liechtenstein
Słowenia
Hiszpania
Grecja
Czechy
Luksemburg
Portugalia
Cypr
Izrael
Odległość
7179
526
0,1*
1351
1383
1100
7736
1454
590
781
1295
15 551
663
1039
1826
876
1170
841
6576
8572
8715
6933
1661
1133
1400
869
2314
1631
540
1391
2781
2164
2542
– wprowadzono wartość 0,1 – co nie zmieni w żaden istotny sposób wyników badań; wiąże to się
z faktem, iż w obliczeniach ekonometrycznych dane z tabeli logarytmowano
*
Źródło: Polska, kontynenty, świat. Atlas geograficzny, Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw
Kartograficznych, Warszawa 1982.
związki bezpośrednich inwestycji zagranicznych ze zmianami struktury…
431
Wyniki oszacowania liniowych modeli grawitacyjnych zamieszczono
w tabeli 5.
Tabela 5
Wyniki oszacowania liniowych modeli grawitacyjnych
Parametr
Wartości
parametru
Statystyka „t”
testu Studenta
R2 – współczynnik determinacji
Se – średni błąd
standardowy
β0
β1
β2
β3
472,0742
1,0284
185,9555
– 0,0438
4,035
5,012
11,483
– 1,850
0,4728
1361,66
γ0
γ1
γ2
γ3
218,3857
0,5932
164,9686
– 0,047157
2,149
3,329
11,729
– 2,292
0,4472
1182,60
Źródło: Obliczenia własne (Statgrafics 4.2).
Uważa się, że jeżeli wartość statystyki „t” testu Studenta jest większa niż
2,5, to wpływ zmiennej, przy której stał parametr jest statystycznie istotny.
Im większa wartość statystyki „t” testu Studenta – tym istotniejszy jest wpływ
zmiennej, przy której stał parametr.
IMPORT – napływ BIZ
Z tabeli nr 5 można wnioskować, iż jeżeli napływ bezpośrednich inwestycji
zagranicznych (parametr β1) zwiększy się o 1 mln USD, to spowoduje to przyrost wartości importu o 1,0284 mln USD (wartość statystyki „t” testu Studenta
– 5,012). Oznacza to, że napływ BIZ z krajów poddanych badaniu (tabela 1)
generuje wzrost wartości importu z tych krajów do Polski, więc istnieje zależność (statystycznie istotny pozytywny wpływ) między napływem bezpośrednich
inwestycji zagranicznych do Polski w latach 1993–2001 a geograficzną strukturą
wymiany handlowej naszego kraju w kierunku: import.
IMPORT – napływ inwestorów
Z tabeli nr 5 można wnioskować, iż jeżeli nastąpi wzrost ilości inwestorów
zagranicznych (parametr β2) o 1, to spowoduje to przyrost wartości importu
o 185,9 mln USD (wartość statystyki „t” testu Studenta – 11,483). Oznacza to,
iż inwestują w Polsce duzi inwestorzy, pojedynczy inwestorzy lokują wysokie
wartości BIZ.
EKSPORT – napływ BIZ
Z tabeli nr 5 można wnioskować, iż jeżeli napływ bezpośrednich inwestycji
zagranicznych (parametr γ1) zwiększy się o 1 mln USD, to spowoduje to przyrost
432
wojciech zysk
wartości polskiego eksportu o 0,5932 mln USD (wartość statystyki „t” testu
Studenta – 3,329). Oznacza to, że napływ BIZ z krajów poddanych badaniu
(tabela 1) generuje wzrost wartości eksport z Polski do tych krajów, więc istnieje
zależność (statystycznie istotny pozytywny wpływ) między napływem bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski w latach 1993–2001 a geograficzną
strukturą wymiany handlowej naszego kraju w kierunku: eksport.
– Należy zauważyć, iż istnieje zdecydowana różnica w skutkach, jakie dla
polskiego handlu zagranicznego generuje napływ 1 mln USD bezpośrednich
inwestycji zagranicznych: w przypadku importu spowoduje to jego wzrost
o 1,0284 mln USD w badanym okresie, w przypadku eksportu – wzrost
mniejszy – o 0,5932 mln USD w badanym okresie (wartościowo prawie
dwukrotnie mniej, w ujęciu procentowym – 42% mniej).
EKSPORT – napływ inwestorów
Z tabeli nr 5 można wnioskować, iż jeżeli nastąpi wzrost ilości inwestorów
zagranicznych (parametr γ2) o 1, to spowoduje to przyrost wartości eksportu
o 164,9 mln USD (wartość statystyki „t” testu Studenta – 11.729).
Przedstawione powyżej rozważania pozwalają wnioskować, iż:
– istnieje silny wpływ BIZ na geograficzną strukturę wymiany handlowej
Polski,
– charakter bezpośrednich inwestycji zagranicznych jest w większym stopniu
proimportowy niż proeksportowy,
– istnieje silny pozytywny wpływ BIZ na wolumen polskiego eksportu.
Wyniki oszacowania modeli grawitacyjnych w postaci potęgowej zamieszczono w tabeli 6.
Tabela 6
Wyniki oszacowania potęgowych modeli grawitacyjnych
Parametr
Wartości
parametru
Statystyka „t”
testu Studenta
R2 – współczynnik determinacji
Se – średni błąd
standardowy
log α0
log α1
log α2
log α3
0,7709
0,1704
0,3586
0,6231
1,7740
4,1759
4,8642
11,2926
0,4099
1,7864
log δ0
log δ1
log δ2
log δ3
1,4736
0,0978
0,4199
0,4692
3,5533
2,5112
5,9686
8,9125
0,3461
1,7046
Źródło: Obliczenia własne (Statgrafics 4.2).
związki bezpośrednich inwestycji zagranicznych ze zmianami struktury…
433
IMPORT – napływ BIZ
Z tabeli 6 można wnioskować, iż jeżeli napływ bezpośrednich inwestycji
zagranicznych (parametr α1) zwiększy się o 1%, to spowoduje to przyrost
wartości importu o 0,17 % (wartość statystyki „t” testu Studenta – 4,1759).
Mamy więc potwierdzenie wcześniejszych wniosków, że istnieje zależność
(statystycznie istotny pozytywny wpływ) między napływem bezpośrednich
inwestycji zagranicznych do Polski w latach 1993–2001 a geograficzną strukturą
wymiany handlowej naszego kraju w kierunku: import.
IMPORT – napływ inwestorów
Z tabeli 6 można wnioskować, iż jeżeli nastąpi wzrost ilości inwestorów
zagranicznych (parametr α2) o 1 %, to spowoduje to przyrost wartości importu
o 0,36 % (wartość statystyki „t” testu Studenta – 4,8642).
EKSPORT – napływ BIZ
Z tabeli 6 można wnioskować, iż jeżeli napływ bezpośrednich inwestycji
zagranicznych (parametr δ1) zwiększy się o 1%, to spowoduje to przyrost
wartości polskiego eksportu o 0,09% (wartość statystyki „t” testu Studenta
– 2,5112). Ponownie mamy więc potwierdzenie wcześniejszych wniosków, że
istnieje zależność (statystycznie istotny pozytywny wpływ) między napływem
bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski w latach 1993–2001 a geograficzną strukturą wymiany handlowej naszego kraju w kierunku: eksport.
– Należy zauważyć, iż istnieje zdecydowana różnica w skutkach, jakie dla polskiego handlu zagranicznego generuje napływ 1 % bezpośrednich inwestycji
zagranicznych: w przypadku importu spowoduje to wzrost jego wartości
o 0,17 %, w przypadku eksportu – wzrost wartości mniejszy – o 0,09 (ponownie prawie dwukrotnie mniej).
EKSPORT – napływ inwestorów
Z tabeli 6 można wnioskować, iż jeżeli nastąpi wzrost ilości inwestorów
zagranicznych (parametr δ2) o 1%, to spowoduje to przyrost wartości eksportu
o 0,42% (wartość statystyki „t” testu Studenta – 5,9686).
Przedstawione powyżej rozważania pozwalają ponownie wnioskować, iż:
– istnieje silny wpływ BIZ na geograficzną strukturę wymiany handlowej Polski,
– charakter bezpośrednich inwestycji zagranicznych jest w większym stopniu
proimportowy niż proeksportowy,
– istnieje silny pozytywny wpływ BIZ na wolumen polskiego eksportu.
Należy podkreślić, że część ekonometryczna pracy dotyczy wielkości zagregowanych, natomiast wpływ inwestycji zagranicznych na wymianę handlową
w poszczególnych gałęziach polskiego przemysłu może być odmienny i winien
być przedmiotem dalszych badań.
434
wojciech zysk
BADANIE WSPÓŁCZYNNIKÓW KORELACJI
Aby zbadać zależności między zmiennymi, w badaniu dokonano analizy
współczynników korelacji 4. Wyniki oszacowania (dane rzeczywiste) zamieszczono w tabeli 7.
Tabela 7
Wyniki oszacowania współczynników korelacji (dane rzeczywiste)
Zmienna
niezależna
M
E
N
P
O
M
1,0000
0,9243
0,4714
0,6533
– 0,1817
E
0,9243
1,0000
0,4089
0,6495
– 0,2009
N
0,4714
0,4089
1,0000
0,4274
– 0,0786
P
0,6533
0,6495
0,4274
1,0000
– 0,1557
Źródło: Obliczenia własne (Statgrafics 4.2).
Zbadano zależność parami wszystkich zmiennych, zgodnie ze wzorem
poniżej, np. zależność między P (roczny napływ inwestorów – ilość inwestorów
z badanych krajów w skali roku) a M (wartość importu):
Badanie dotyczy związków bezpośrednich inwestycji zagranicznych ze
zmianami wartości eksportu i importu, więc omówiony zostanie właśnie ten
rodzaj współzależności.
Według danych z tabeli 7:
IMPORT
– wartość importu w okresie badań (zmienna M) jest skorelowana z wartością
napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych (zmienna N) – wartość
współczynnika korelacji 0,4714,
– wartość importu w okresie badań (zmienna M) jest skorelowana z obecnością
inwestorów (zmienna P) – wartość współczynnika korelacji 0,6533,
– wartość importu w okresie badań (zmienna M) jest również silnie skorelowana z poziomem wartości eksportu (zmienna E) – wartość współczynnika
korelacji 0,9243.
4
Współczynnik korelacji jest wielkością niemianowaną, przyjmującą wartość z przedziału <– 1.1>,
jeżeli wynosi 0, zmienne określa się jako nieskorelowane. Jeżeli współczynnik ≠ 0, zmienne określa się
jako skorelowane. W przypadku, gdy współczynnik > 0, mamy do czynienia z dodatnim skorelowaniem
obu zmiennych, gdy < 0 – mamy skorelowanie ujemne. Bezwzględna wartość współczynnika korelacji
świadczy o ścisłości (sile) współzależności zmiennych, rozumianej jako stopień determinacji wartości
jednej zmiennej przez wartości drugiej zmiennej (im bliżej 1 – zależność silniejsza).
związki bezpośrednich inwestycji zagranicznych ze zmianami struktury…
435
EKSPORT
– wartość eksportu w okresie badań (zmienna E) jest skorelowana z wartością
napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych (zmienna N) – wartość
współczynnika korelacji 0,4089,
– wartość eksportu w okresie badań (zmienna E) jest skorelowana z obecnością
inwestorów (zmienna P) – wartość współczynnika korelacji 0,6495,
– wartość eksportu w okresie badań (zmienna E) jest analogicznie jak powyżej
skorelowana z poziomem wartości importu (zmienna M) – wartość współczynnika korelacji 0,9243.
Należy zauważyć, iż zgodnie z wynikami oszacowania wartość importu
w okresie badań (zmienna M) jest skorelowana z wartością napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych w okresie badań (zmienna N) w większym stopniu
– wartość współczynnika korelacji 0,4714 niż wartość eksportu w okresie badań
(zmienna E) – wartość współczynnika korelacji 0,4089. Potwierdzają się więc
wnioski z poprzedniego badania (modele grawitacyjne), iż napływ bezpośrednich
inwestycji zagranicznych do Polski jest w większym stopniu proimportowy niż
proeksportowy.
Następnie dane rzeczywiste zlogarytmowano. Wyniki oszacowania zamieszczono w tabeli 8.
Tabela 8
Wyniki oszacowania współczynników korelacji (dane zlogarytmowane)
Zmienna
niezależna
log M
log E
log N
log P
log O
log M
1,0000
0,8816
0,3539
0,3761
0,4298
log E
0,8816
1,0000
0,3320
0,4131
0,3458
log N
0,3539
0,3320
1,0000
0,6554
– 0,1616
log P
0,3761
0,4131
0,6554
1,0000
– 0,1451
Źródło: Obliczenia własne (Statgrafics 4.2).
Według danych z tabeli nr 8:
IMPORT
– wartość importu w okresie badań (zmienna log M) jest skorelowana z war­
tością napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych (zmienna log N)
– wartość współczynnika korelacji 0,3539,
– wartość importu w okresie badań (zmienna log M) jest skorelowana z obecnością inwestorów (zmienna log P) – wartość współczynnika korelacji 0,3761,
– wartość importu w okresie badań (zmienna log M) jest również silnie skorelowana z poziomem wartości eksportu (zmienna log E) – wartość współczynnika
korelacji 0,8816.
436
wojciech zysk
EKSPORT
– wartość eksportu w okresie badań (zmienna log E) jest skorelowana z war­
tością napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych (zmienna log N)
– wartość współczynnika korelacji 0,3320,
– wartość eksportu w okresie badań (zmienna log E) jest skorelowana z obecnością inwestorów (zmienna log P) – wartość współczynnika korelacji 0,4131,
– wartość eksportu w okresie badań (zmienna log E) jest analogicznie jak
powyżej skorelowana z poziomem importu (zmienna log M) – wartość
współczynnika korelacji 0,8816.
Należy ponownie zauważyć, iż zgodnie z wynikami oszacowania wartość
importu w okresie badań (zmienna log M) jest skorelowana z wartością napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych w okresie badań (zmienna log N)
w większym stopniu – wartość współczynnika korelacji 0,3539 niż wartość
eksportu w okresie badań (zmienna log E) – wartość współczynnika korelacji
0,3320. Potwierdzają się więc wnioski z poprzedniego badania (modele grawitacyjne), iż napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski jest
w większym stopniu proimportowy niż proeksportowy.
Podsumowując powyższe rozważania w części ekonometrycznej pracy
można stwierdzić, iż istnieje silna, statystycznie istotna relacja (współzależność)
między napływem do Polski kapitału w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych a geograficzną strukturą polskiego handlu zagranicznego w dwóch
kierunkach: importu i eksportu, z tym, że BIZ mają charakter bardziej proimportowy niż proeksportowy. Można również wnioskować, iż wraz ze wzrostem
lub utrzymywaniem się wolumenu bezpośrednich inwestycji zagranicznych
z danego kraju wielkość wymiany handlowej z tym krajem będzie wzrastać.
Literatura
Gospodarka i handel zagraniczny Polski, raporty roczne, IKiCHZ, Warszawa, lata 1993–
–2001.
Polska, kontynenty, świat. Atlas geograficzny, Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw
Kartograficznych, Warszawa 1982.
Rocznik handlu zagranicznego, GUS, Warszawa, lata 1993–2001.
związki bezpośrednich inwestycji zagranicznych ze zmianami struktury…
437
Influence of Foreign Direct Investments on Foreign Trade
Restructuring in Poland
Summary
The analysis of influence of foreign direct investments (FDI) on foreign trade restructu­
ring in Poland is done.
Research results (during the period of the research):
1. foreign direct investments influence geographical and commodity structure of Polish
foreign trade to a high extent,
2. foreign direct investments inflow favours import rather than export to a high degree,
3. foreign direct investments strongly influence the volume of Polish export,
4. value of imports is correlated with value of FDI inflow to a higher extent than with
value of export,
5. as far as statistics is concerned, there is a significant co-dependence between the inflow
of capital to Poland – in the form of FDI – and geographical and commodity pattern of
Polish foreign trade.