projekt planu gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza odry

mgr Michał Misiewicz
Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu
ul. Szewska 1; 61-760 Poznań
Regional Board of Water Management in Poznań
PROJEKT PLANU GOSPODAROWANIA WODAMI
DLA OBSZARU DORZECZA ODRY –
III TURA KONSULTACJI SPOŁECZNYCH
W REGIONIE WODNYM WARTY
DRAFT COPY OF THE ODRA RIVER BASIN MANAGEMENT PLAN –
III TERM OF CONSULTATION IN WARTA WATER REGION
Streszczenie
Od 22.12.2008 r. do 22.06.2009 r. prowadzone były m.in. na obszarze regionu wodnego Warty
konsultacje społeczne projektu Planu gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza Odry.
Wykorzystując doświadczenia z wcześniejszych, wymaganych Ramową Dyrektywą Wodną, tur
konsultacyjnych, działania prowadzono w oparciu o funkcjonowanie Rady Gospodarki Wodnej
Regionu Wodnego Warty oraz działającej przy niej 22 osobowej Stałej Komisji ds. Udziału
Społeczeństwa. Członkowie tych organów czynnie angażowali się w działania informacyjne
i promocyjne związane z konsultowanym dokumentem. Ponadto wykorzystano uwagi z 11 spotkań,
na których blisko 600 uczestnikom przedstawiano projekt Planu. Dodatkowo na stronie internetowej,
oprócz dokumentu konsultowanego i materiałów informacyjnych, zamieszczono zestawienia ma­
powe i tabelaryczne działań umożliwiających osiągnięcie przez wody celów środowiskowych
w układzie powiatów i scalonych części wód powierzchniowych regionu wodnego Warty. Podjęto
również współpracę z lokalnymi mediami, czego efektem było zamieszczenie 11 informacji w prasie.
Informacja cyklicznie przesyłana była także pocztą elektroniczną oraz tradycyjną odpowiednio do
726 i 879 instytucji. Przekaz informacji wspomagały opracowywane broszury, plakaty, ankiety.
RZGW w Poznaniu rozpowszechniło podczas III tury konsultacji społecznych 3160 ankiet. Uzyskany
stopień zwrotu ankiet wyniósł 35% i był najwyższy z dotychczasowych tur konsultacyjnych.
Oprócz uwag przekazywanych za pośrednictwem ankiet lub spotkań konsultacyjnych pozyskano
liczne uwagi przesyłane w formie pism. Wszystkie przekazano KZGW celem ich przeanalizowania
i ewentualnego dokonania korekty Planu.
Abstract
The consultation of draft copy of the Odra river basin management plan was carried inter alia in the
area of the Warta water region from 22.12.2008 to 22.06.2009.
Exploiting the experience of thirst and second term of consultation which were carried due to Water
Framework Directive, the main tools of this process were: Council of Warta Water Region and Public
Participation Commission which consist of 22 members. Members of Council and Commission
32
consult documents, inform a lot of social groups about water management planning, distribute
surveys, brochures, etc. We also didn’t forget about so called direct consultation because RZGW
Poznań took part in 11 conferences where we presented Plan for almost 600 people. The next tool
of public participation is internet. RZGW Poznań used it to show documents, surveys, brochures
and what is more important tables and maps of measures which shew how to achieve the Water
Framework Directive objectives. RZGW Poznań also cooperated with local media. It was published
11 articles. We used also electronic mail, and standard post to send information. For example RZGW
Poznań sent information by post to 879 and by e-mail to 726 institutions. Survey is also one of the
most important tool to collect opinions from society. RZGW Poznań distributed 3160 surveys and
we reached the highest level (35%) of sending back surveys from all three terms of consultation.
Apart from opinions sent by surveys and collected during conferences there were many opinions
sent by post. All collected opinions from the Warta water region were sent by RZGW Poznań to
KZGW to analyze them and if it necessary to correct the Plan.
1. WSTĘP
Członkowstwo Polski w Unii Europejskiej zaowocowało koniecznością wprowadzania w życie szeregu rozwiązań promujących ideę zrównoważonego rozwoju m.in. w odniesieniu do ochrony wód. Dlatego korzystanie z zasobów wodnych przez różne sektory, np. przemysł, rolnictwo, powinno uwzględniać wymóg
ochrony całego środowiska wodnego celem zapewnienie obecnym i przyszłym
pokoleniom dostępu do wody dobrej jakości oraz zagwarantowania odpowiedniej
ilości tego zasobu. Podstawowym instrumentem realizacji zasady zrównoważonego rozwoju w zakresie ochrony wód jest Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej – potocznie nazywana Ramową
Dyrektywą Wodną (RDW). Jej głównym celem jest osiągnięcie „dobrego stanu”
wód do roku 2015. Osiąganie tego celu z pewnością nie powinno i nie może odbywać się z pominięciem zaangażowania szeroko rozumianego społeczeństwa.
Legislator unijny zagwarantował taką możliwość poprzez prowadzone obligatoryjne konsultacje konkretnych dokumentów planistycznych, w tym również projektu Planu gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza.
Dla obywateli, któregokolwiek z państw członkowskich Unii Europejskiej podstawowe znaczenie ma fakt przetransponowania ustaleń zawartych w Dyrektywie
do prawodawstwa krajowego. Zapisy pozwalające informować, angażować społeczeństwo oraz oczywiście prowadzić obligatoryjne konsultacje zostały zawarte
w art. 14 Dyrektywy, które następnie przetransponowano do ustawy z 18 lipca
2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2005 r., Nr 239, poz. 2019 ze zm.)
w art. 119 ust. 7-9 . Zawiera on harmonogram czasowy przeprowadzenia procesu
konsultacji społecznych trzech dokumentów:
- „Harmonogramu i programu prac związanych ze sporządzeniem planów
gospodarowania wodami dla obszarów dorzeczy wraz z zestawieniem działań,
które należy przeprowadzić w drodze konsultacji”,
- „Przeglądu istotnych problemów gospodarki wodnej dla obszarów dorzeczy”,
- „Projektu planu gospodarowania wodami dla obszaru każdego dorzecza” [1].
33
Organem odpowiedzialnym za prowadzenie procesu konsultacji w/w dokumentów jest Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej. Aktywnie w tym procesie wspomagały Prezesa KZGW poszczególne Regionalne Zarządy Gospodarki
Wodnej. Działanie prowadzono zgodnie z zatwierdzonym przez Kierownictwo
Resortu Ministerstwa Środowiska w dniu 22 sierpnia 2007 r. „Programem udziału
społeczeństwa w procesie planowania gospodarowania wodami w Polsce zgodnie
z wymaganiami Ramowej Dyrektywy Wodnej”. Umożliwił on po raz pierwszy
włączenie się RZGW, na tak szeroka skalę, w proces, gospodarowanie wodami
w Polsce [2].
2. DOKUMENTY PODDAWANE POD KONSULTACJE ZGODNIE
Z RAMOWĄ DYREKTYWĄ WODNĄ
„Harmonogram i program prac związanych ze sporządzeniem planów gospodarowania wodami dla obszarów dorzeczy wraz z zestawieniem działań, które należy przeprowadzić w drodze konsultacji” stanowił pierwszy dokument poddawany pod konsultacje w terminie od 22 grudnia 2006 r. do 22 czerwca 2007 r. Określał
on kolejność i czas wykonywania poszczególnych działań w kraju mających na
celu opracowanie i poddanie pod konsultacje: przeglądu istotnych problemów gospodarki wodnej dla obszarów dorzeczy, programu wodno-środowiskowego kraju
oraz najważniejszych dokumentów, a więc planów gospodarowania wodami dla
obszarów dorzeczy. W dokumencie zwrócono również uwagę na narzędzia wykorzystywane w organizowanym procesie udziału społeczeństwa przez Krajowy
Zarząd Gospodarki Wodnej i podległe mu siedem regionalnych zarządów gospodarki wodnej tj. ankiety (około 6200 rozpowszechnionych na obszarze dorzecza
Odry), broszury, posiedzenia Rad Gospodarki Wodnej Regionów Wodnych oraz
Stałych Komisji ds. Udziału Społeczeństwa, konferencje itd. Z uwagi na ogólny
charakter „Harmonogramu i programu prac…” sześciomiesięczny okres konsultacyjny wykorzystywano również, jako okazję do przekazywania, za pośrednictwem internetu, artykułów, czy też spotkań lokalnych, informacji dotyczącej procesu wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej.
II tura konsultacyjna przeprowadzona była w okresie od 22 grudnia 2007 r. do
22 czerwca 2008 r. i dotyczyła „Przeglądu istotnych problemów gospodarki wodnej dla obszarów dorzeczy”. Dokument powstał w oparciu o prace prowadzone w
ramach charakterystyki obszaru dorzecza ze szczególnym uwzględnieniem oceny
presji antropogenicznych i ich wpływu na stan wód. Zawierał katalog zidentyfikowanych 29 problemów gospodarki wodnej, które pogrupowano tematycznie
w zagadnienia ilościowe (wskazując np. na nadmierne rozdysponowanie zasobów wód powierzchniowych i podziemnych), jakościowe (np. odprowadzanie
nieoczyszczonych ścieków komunalnych i przemysłowych), morfologiczne (np.
zaburzenia ciągłości biologicznej rzek i potoków), ekstremalne (np. przeciwdziałanie skutkom suszy) oraz problemy z grupy tzw. „inne” związane z kwestiami
34
społecznymi, organizacyjnymi, prawnymi, ekonomicznymi czy finansowymi.
W dokumencie zamieszczono również listy istotnych problemów gospodarki
wodnej dla każdego z obszarów dorzeczy wraz z ich zobrazowaniem na mapach
poglądowych. W „Przeglądzie…” wskazano główne obszary problemowe, które
mogą utrudnić osiągniecie podstawowego celu Dyrektywy – dobrego stanu wód.
Konsultacje „Przeglądu...” prowadzono z wykorzystaniem tych samych narzędzi
jak w przypadku I tury, a więc za pomocą: badań ankietowych (ponad 10 000
ankiet rozpowszechnionych na obszarze dorzecza Odry), posiedzeń Rad oraz
Komisji, spotkań lokalnych, konferencji, poczty tradycyjnej i elektronicznej, internetu, mediów lokalnych, itd.
Przedmiotem III tury konsultacji społecznych były projekty planów gospodarowania wodami dla obszarów dorzeczy: Odry, Wisły, Dniestru, Dunaju, Jarft,
Łaby, Niemna, Pregoły, Świeżej i Ücker. Plan gospodarowania wodami stanowi jednolity instrument zarządzania gospodarką wodną na terenie państw Unii
Europejskiej. Przedstawia on w myśl art. 114 Prawa wodnego aktualny stan wód
w obrębie obszaru dorzecza, podsumowuje działania niezbędne do osiągnięcia
dobrego stanu wód oraz posłuży jako mechanizm sprawozdawczy do opracowywania raportów dla Komisji Europejskiej. Plany jako narzędzie polityki wodnej
mogą pośrednio oddziaływać na sytuację społeczno-gospodarczą kraju. Ich zapisy powinny uwzględniać zaspokojenie w wodę potrzeb człowieka oraz różnych
sektorów gospodarki, przy jednoczesnej ochronie całego środowiska wodnego.
Istotne jest tym samym bezpośrednie przełożenie ustaleń zawartych w planach
gospodarowania wodami na takie dokumenty planistyczne jak: koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju, strategie rozwoju województw, plany zagospodarowania przestrzennego województw, czy też na dokumenty jakimi będą
tzw. warunki korzystania z wód regionu wodnego oraz zlewni.
3. KONSULTACJE PROJEKTU PLANU GOSPODAROWANIA WODAMI
DLA OBSZARU DORZECZA ODRY W REGIONIE WODNYM WARTY
Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu kierując się doświadczeniami wyniesionymi z poprzedzających konsultacje projektu Planu dwóch tur
konsultacyjnych, celem optymalnego przeprowadzenia działań wykorzystał szereg narzędzi procesu udziału społeczeństwa.
Podstawową organizacją była Rada Gospodarki Wodnej Regionu Wodnego
Warty – będąca organem opiniodawczo-doradczym dyrektora RZGW – składająca
się z 30 członków zgłaszanych przez organy samorządu terytorialnego, organizacje gospodarcze, rolnicze, rybackie oraz społeczne związane z gospodarką wodną. Na uwagę zasługiwało również funkcjonowanie 22 osobowej Stałej Komisji
ds. Udziału Społeczeństwa powołanej przy Radzie celem zaangażowania szerszego kręgu społeczeństwa w proces otwartego planowania w gospodarowaniu
wodami. Członkowie Komisji czynnie angażowali się w proces konsultacji spo-
35
łecznych poprzez przekazywanie stosownej informacji w swoich środowiskach,
rozpowszechnianie ankiet oraz zamieszczanie stosownej informacji na stronach
internetowych swoich instytucji. Efektem 4 spotkań poświęconych bezpośrednio dokumentowi konsultacyjnemu było przyjęcie opinii Komisji oraz uchwały Rady, w których zawarto 43 uwagi do projektu Planu oraz podsumowanego
projektu programu wodno-środowiskowego kraju. Uwagi dotyczyły zagadnień
merytorycznych (np. marginalnego potraktowania tematyki wód podziemnych),
technicznych (np. braku numeracji map) oraz konkretnych błędów wskazanych
w działaniach programu wodno-środowiskowego kraju (np. wskazanie błędu
w podanej wysokości środków przeznaczonych na modernizację oczyszczalni
ścieków w m. Sulęcin – 4 502 000 000 PLN) [3, 4].
W działaniach konsultacyjnych RZGW w Poznaniu celem odpowiedniego
przekazywania informacji oraz pozyskiwania uwag do konsultowanego doku­
mentu wykorzystywało organizowane przez siebie seminaria, konferencje, spot­ka­nia lokalne, spotkania edukacyjne lub współorganizowane przez instytucje zainteresowane procesem planowania w gospodarowaniu wodami. Każdorazowo na
spotkaniu przedstawiano dokument konsultowany, informacje dotyczące wdrażania RDW oraz działalności RZGW w Poznaniu. Konsultacje bezpośrednie prowadzono na 11 spotkaniach. Na szczególną uwagę zasługują 3 seminaria konsultacyjne zorganizowane w Poznaniu, Pile i Kaliszu. Dotyczyły one obszaru bilansowego zlewni Warty Dolnej i Obry, obszaru bilansowego zlewni Noteci oraz
obszaru bilansowego zlewni Warty Górnej i Prosny. W tych trzech seminariach
uczestniczyło aż 277 osób. Biorąc pod uwagę ogólną liczbę uczestników wszystkich 11 spotkań konsultacyjnych zorganizowanych na obszarze regionu wodnego
Warty, należy podkreślić, że brało w nich udział 49% uczestniczących w spotkaniach organizowanych na całym obszarze dorzecza Odry – 595 osób. Efektem
tych spotkań było 38 uwag, które wniesiono do dokumentu konsultowanego.
Wykorzystana została również strona internetowa RZGW w Poznaniu, na której zamieszczono projekt Planu gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza
Odry wraz z materiałami informacyjnymi – broszurą, ankietą oraz pełną informacją o trwającej III turze konsultacji. Ponadto na stronie internetowej zaprezentowano zestawienie działań mających na celu osiągnięcie przez wody celów
środowiskowych w układzie scalonych części wód powierzchniowych w odniesieniu do obszaru regionu wodnego Warty wraz z zestawieniem tabelarycznym
wskazującym planowane do realizacji działania. Przedmiotowe mapy stanowiły
bezpośredni wyciąg z bazy MS ACCESS projektu programu wodno-środowiskowego kraju. Ponadto na stronie RZGW w Poznaniu została zamieszczona również
informacja o rozpoczęciu konsultacji społecznych w ramach strategicznej oceny
oddziaływania na środowisko projektów planów gospodarowania wodami dla obszarów dorzeczy (21.05.2009 r. – 11.06.2009 r.) oraz programu wodno-środowiskowego kraju (22.06.2009 r. – 13.07.2009 r.).
Do popularyzacji informacji wykorzystano również strony internetowe instytucji reprezentowanych w składzie Rady Gospodarki Wodnej Regionu Wodnego
36
Warty, Stałej Komisji ds. Udziału Społeczeństwa oraz innych podmiotów, które
wyraziły chęć zaangażowania się w proces udziału społeczeństwa. Informacja taka
została zawarta na ok. 20 stronach w tym także Przedsiębiorstwa Wodociągów
i Kanalizacji w Koninie, Śląskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych
w Katowicach, Wielkopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Poznaniu,
Polskiego Związku Wędkarskiego, okręgu w Poznaniu, czy Wielkopolskiej Izby
Rolniczej [5].
Zespół ds. Komunikacji i Konsultacji Społecznych RZGW w Poznaniu nawiązał również współpracę z lokalnymi mediami, którym wysłano pocztą elektroniczną informację nt. prowadzonej III tury konsultacji społecznych. Pozwoliło to
na bezkosztowe publikowanie artykułów w prasie lokalnej takich jak: „Poradnik
gospodarski”, „Przegląd koniński”, Gazeta Jarocińska dodatek „Wieści z lasu” –
w numerze 12 (24.12.2008 r.) i 1 (30.01.2009 r.), „Goniec Pszczewski”,
„KONTAKT” – pismo zakładowe Zespołu Elektrowni PAK S.A. W trakcie trwającej III tury konsultacyjnej zamieszczono artykuły sponsorowane dotyczące projektu Planu gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza Odry w 6 lokalnych
dodatkach „Gazety Wyborczej” − poznańskim, łódzkim, śląskim, lubuskim, zachodniopomorskim, kujawsko-pomorskim. Ponadto podczas konsultacji projektu
Planu w Telewizji Teletop, przedstawiono czas trwania oraz przedmiot III tury
konsultacji zaś Radiu Centrum udzielono wywiadu.
Stosowne informacje przekazywano również za pośrednictwem broszur
i ankiet. RZGW w Poznaniu rozpowszechniło, podczas III tury konsultacji społecznych 3160 ankiet, głównie poprzez pośredników (członków Rady, Komisji,
przedstawicieli zainteresowanych instytucji), za pomocą poczty tradycyjnej oraz
na spotkaniach konsultacyjnych. Adresatami były grupy docelowe tj. administracja samorządowa, rządowa, użytkownicy (produkcja, rolnictwo, rybactwo/wędkarstwo, usługi komunalne i inne usługi), NGO – ekologiczne i inne. Uzyskany
stopień zwrotu ankiet wyniósł 35% i był najwyższy z dotychczasowych tur konsultacyjnych. Pod względem ilościowym zwrotu ankiet, RZGW w Poznaniu uzyskało najlepszy wynik w kraju (1103 sztuki) [6].
Pisma informujące o rozpoczętej III turze konsultacji, o terminach wnoszenia uwag, organie właściwym do ich rozpatrzenia oraz o miejscach gdzie można
zapoznać się z dokumentami i zgłaszać ewentualne opinie i uwagi, zostały rozesłane pocztą elektroniczną do 726 instytucji. Po otrzymaniu wydrukowanych
materiałów informacyjnych dotyczących III tury konsultacji społecznych RZGW
w Poznaniu wysłało pocztą tradycyjną 879 pism, do których załączono wybrane
materiały informacyjne.
4. PODSUMOWANIE
Działania prowadzone na obszarze regionu wodnego Warty w ramach III tury
konsultacyjnej charakteryzował największy stopień intensywności w porównaniu
37
z konsultacjami „Harmonogramu i programu prac…” oraz „Przeglądu istotnych
problemów gospodarki wodnej”. Uwzględniono bowiem doświadczenia wyniesione z dwóch tur konsultacyjnych w zakresie najbardziej efektywnych narzędzi
procesu udziału społeczeństwa, dzięki czemu w regionie wodnym Warty pozyskano w sumie 226 uwag dotyczących konsultowanego projektu Planu oraz 1103
wypełnione ankiety.
Proces konsultacji w regionie wodnym Warty zakończono, opracowanym
w lipcu 2009 roku „Sprawozdaniem z III tury konsultacji społecznych dot. projektu Planu gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza Odry prowadzonej przez
Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu na obszarze regionu wodnego Warty”, które wraz z wszystkimi uwagami wnoszonymi na spotkaniach konsultacyjnych, pisemnie, Uchwałą nr 1/II/2009 Rady Gospodarki Wodnej Regionu
Wodnego Warty oraz Opinią nr 1/2009 Stałej Komisji ds. Udziału Społeczeństwa,
zostało przesłane do Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej celem wykonania
analizy zbiorczej z poziomu krajowego (dorzeczy) i opracowania ostatecznej wersji dokumentu konsultowanego.
PIŚMIENNICTWO
[1] Ustawa z 18 lipca 2001r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019
ze zm.).
[2] Program udziału społeczeństwa w procesie planowania gospodarowania wodami w Polsce
zgodnie z wymaganiami Ramowej Dyrektywy Wodnej, Aktualizacja Programu udziału społe­
czeństwa we wdrażaniu Ramowej Dyrektywy Wodnej w Polsce, Krajowy Zarząd Gospodarki
Wodnej, Departament Planowania i zasobów Wodnych, Warszawa, sierpień 2007.
[3] Opinia nr 1/2009 Stałej Komisji ds. Udziału Społeczeństwa przy Radzie Gospodarki Wodnej
Regionu Wodnego Warty z dnia 25 maja 2009 r. w sprawie zaopiniowania projektu Planu
gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza Odry.
[4] Uchwała nr 1/II/2009 Rady Gospodarki Wodnej Regionu Wodnego Warty z dnia 3 czerwca
2009 r. w sprawie zaopiniowania projektu Planu gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza
Odry.
[5] Sprawozdaniem z III tury konsultacji społecznych dot. projektu Planu gospodarowania wodami
dla obszaru dorzecza Odry prowadzonej przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Po­
znaniu na obszarze regionu wodnego Warty, RZGW w Poznaniu, Pion Zasobów Wodnych,
Zespół ds. Komunikacji i Konsultacji Społecznych, lipiec 2009.
[6] Sprawozdaniem z III tury konsultacji społecznych dot. projektu Planu gospodarowania wodami
dla obszaru dorzecza Odry prowadzonej przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Po­
znaniu na obszarze regionu wodnego Warty, RZGW w Poznaniu, Pion Zasobów Wodnych,
Zespół ds. Komunikacji i Konsultacji Społecznych, lipiec 2009.