D - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Krakowie

Sygn. akt II Ca 685/14, II Cz 900/14
POSTANOWIENIE
Dnia 17 lipca 2014 roku
Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny - Odwoławczy
w składzie następującym:
Przewodniczący: SSO Katarzyna Biernat – Jarek
Sędziowie: SO Krystyna Dobrowolska
SR (del.) Jarosław Tyrpa (sprawozdawca)
Protokolant sądowy: Izabela Ślązak
po rozpoznaniu w dniu 17 lipca 2014 roku w Krakowie
na rozprawie
sprawy z wniosku (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą
w S.
przy uczestnictwie R. P. (1)
o stwierdzenie nabycia spadku
na skutek apelacji uczestnika i zażalenia wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie
z dnia 5 września 2013 roku, sygnatura akt I Ns 797/08/S
postanawia:
1. w uwzględnieniu zażalenia zmienić punkt II zaskarżonego postanowienia
w ten sposób, że kwotę „1 105 (jeden tysiąc sto pięć) złotych” zastąpić kwotą 1 242,40 (tysiąc dwieście czterdzieści
dwa 40/100) złotych”,
2. oddalić apelację,
3. zasądzić od uczestnika na rzecz wnioskodawcy kwotę 90 (dziewięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów
postępowania zażaleniowego.
UZASADNIENIE
Postanowienia z dnia 17 lipca 2014 roku
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 5 września 2013 roku Sąd Rejonowy dla Krakowa Śródmieścia w Krakowie w
punkcie I stwierdził, że spadek po R. P. (2) zmarłym w dniu 20 lutego 2006 roku w K. i tam ostatnio stale zamieszkałym
przy ul. (...) nabył na podstawie ustawy w całości i wprost jego ojciec R. P. (1) oraz w punkcie II zasądził od uczestnika
na rzecz wnioskodawcy kwotę 1105 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.
Postanowienie to zostało wydane w oparciu o następujące ustalenia faktyczne:
Wnioskodawca był wierzycielem spadkodawcy albowiem na podstawie umowy cesji nabył wierzytelność wobec M. S.
z tytułu niespłaconej pożyczki udzielonej jej przez (...)w J., której spłatę poręczył spadkodawcy R. P. (2).
Spadkodawca R. P. (2), syn R. P. (1) i J., zmarł 20 lutego 2006 r. w K.. Przed śmiercią mieszkał w K. przy ulicy (...).
W chwili śmierci był kawalerem.
Składając zapewnienie spadkowe uczestnik R. P. (1) oświadczył, że R. P. (2) miał syna, dziecko pozamałżeńskie o
imieniu D.. R. P. (2) nie miał innych dzieci. Wspomniany D. zamieszkuje w K..
Matka R. J. P. zmarła w 2000 roku. Ojcem R. P. (2) jest uczestnik R. P. (1). R. P. (2) nie miał rodzeństwa.
Ustalenia te zostały poczynione w oparciu niebudzące wątpliwości
i niekwestionowane dokumenty w postaci odpisów skróconych: aktu zgonu spadkodawcy, zapewnienia spadkowego
R. P. (1), przez ogłoszenia w prasie, w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, w Urzędzie Miasta K. i w budynku Sądu.
Sąd Rejonowy wskazał, że w pełni wywiązał się ze wskazań Sądu Okręgowego w Krakowie co do dalszego postępowania
wyrażonych w uzasadnieniu postanowienia z dnia 29 czerwca 2010 roku, uchylającego postanowienie oddalające
wniosek o podjęcie zawieszonego postępowania. Sąd Rejonowy podjął z urzędu poszukiwania domniemanego syna
R. D.. W tym celu Sąd zwrócił się o pomoc do uczestnika o podanie informacji pomocnych w uzyskaniu tychże
informacji. W szczególności Sąd wzywał uczestnika o podanie informacji dotyczących miejsca urodzenia swego wnuka
D., miejsca zamieszkania jego matki, danych dotyczących nazwiska wnuka oraz imienia i nazwiska matki. W dalszej
kolejności R. P. (1) został wezwany do wskazania imion i nazwisk osób bliskich (przyjaciół) jego zmarłego syna,
do wskazania osoby, która zawiadomiła go o śmierci syna oraz do wskazania ostatniego miejsca zatrudnienia syna
(wszystko w celu ustalenia osób, które mogły mieć szersze informacje o sytuacji rodzinnej spadkodawcy R. P. (2),
w szczególności o jego synu D.). Pomimo wystosowanych do uczestnika wezwań, Sądowi nie udało się uzyskać od
uczestnika jakichkolwiek informacji, które pozwalałyby na podjęcie skutecznych poszukiwań D. – syna R. P. (2). Także
widniejący na odpisie zupełnym aktu zgonu spadkodawcy S. K. nie wiedział niczego o spadkodawcy, a znalazł się
na akcie zgonu ponieważ prowadzi zakład usług pogrzebowych w K., który zajął się organizacją pogrzebu R. P. (2).
Sąd podjął także dalszą inicjatywę w poszukiwaniu D. syna spadkodawcy R. P. (2). W szczególności Sąd zwrócił się
do Policji o przeprowadzenie wywiadu pod adresem ul. (...) w K. oraz w sąsiedztwie (okolicy tego adresu) odnośnie
osoby zmarłego i osób z nim spokrewnionych lub zamieszkałych a także innych osób które mogą wiedzieć o osobach
spokrewnionych lub zamieszkałych ze zmarłym R. P. (2). Także w ten sposób nie udało się Sądowi uzyskać informacji,
które mogłyby być przydatne do ustalenia pełnych danych osobowych syna spadkodawcy – D.. Sąd także zwrócił się
do każdego z wydziałów rodzinnych wszystkich sądów rejonowych w Krakowie z prośbą o udzielenie informacji, czy
w okresie od 1997 roku do 20 lutego 2006 roku prowadzona była sprawa o alimenty przeciwko pozwanemu R. P. (2).
Także w ten sposób nie udało się ustalić danych osobowych D. syna R. P. (2). Z pisma MSW udało się Sądowi uzyskać
informacje o istnieniu D. P.. Jak się jednak okazało na podstawie odpisu skróconego aktu zgonu (k. 247) oraz jego
zeznań (k. 257), jest on synem Z. i mieszka ze swoim ojcem. Mimo szeroko podjętych poszukiwań i publikacji ogłoszeń
o toczącym się postępowaniu w prasie, w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, w Urzędzie Miasta K. i w budynku
Sądu, nie udało się ustalić danych osobowych D. syna R. P. (2). Nie udało się nawet potwierdzić jego istnienia.
Biorąc pod rozwagę fakt, że jedynym ustalonym spadkobiercą zmarłego jest jego ojciec R. P. (1), Sąd Rejonowy
stwierdził nabycie przez niego spadku w całości. Wyjaśnił, że ani postępowanie dowodowe ani zarządzone w trybie
art. 672 k.p.c. ogłoszenie wzywające następców prawnych spadkodawcy nie doprowadziło do stwierdzenia, by istnieli
inni spadkobiercy.
O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na zasadzie art. 520 § 2 i 3 k.p.c. zasądzając od uczestnika część
kosztów postępowania poniesionych przez wnioskodawcę w związku z toczącym się postępowaniem, uwzględniając
fakt, że na skutek niepełnych i niepotwierdzonych później informacji o synu spadkodawcy toczyło się długotrwałe
i kosztowne postępowanie w sprawie. Wszystko to wywołało koszty ogłoszeń w łącznej kwocie 1028 złotych.
Koszty te w toku postępowania zostały pokryte z zaliczki uiszczonej przez wnioskodawcę w kwocie 1100 złotych.
Różnica pomiędzy kwotą zaliczki a zasądzoną z tego tytułu kwotą faktycznych wydatków na ogłoszenia zostanie
zwrócona wnioskodawcy po uprawomocnieniu się postanowienia kończącego postępowanie w sprawie. Na rzecz
wnioskodawcy została zasądzona również kwota 60 złotych wynagrodzenia pełnomocnika według norm przepisanych
oraz uiszczona opłata od pełnomocnictwa w kwocie 17 złotych. Stąd zasądzona została kwota 1105 złotych tytułem
części kosztów postępowania. Wnioskodawca wnioskował jedynie o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego
według norm przepisanych oraz kosztów opłaty za pełnomocnictwo. Wnioskodawca zawnioskował także o zasądzenie
kwoty 1100 złotych złożonej zaliczki, z której wykorzystana została kwota 1028 złotych. Nie było w szczególności
wniosku o zasądzenie zwrotu opłaty od wniosku. Skoro wnioskodawca był reprezentowany w sprawie przez radcę
prawnego, Sąd uznał za niezasadne zasądzanie zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez wnioskodawcę o
których zasądzenia wnioskodawca nie wnosił. Sąd uznał za niezasadny wniosek o zwrot kosztów poniesionych przez
wnioskodawcę przy prowadzeniu poszukiwań jego następców prawnych. Sąd uznał bowiem, że nie stanowiły one
kosztów bezpośrednio związanych z toczącym się postępowaniem i nie były one konieczne do poniesienia przez
wnioskodawcę. W szczególności niezasadny był wniosek o zasądzenie kosztu wydania aktu zgonu R. P. (2), który
to akt zgonu zalegał już w aktach sprawy po tym jak Sąd zwrócił się o jego wydanie z urzędu. Wnioskodawca miał
wgląd w akta sprawy i mógł uniknąć tego niepotrzebnego kosztu. W związku z tym obciążanie nim uczestnika byłoby
nieprawidłowe. Niezależnie od powyższego, zdaniem Sądu, uczestnik w wystarczającym zakresie obciążony został
kosztami postępowania stosownie do przepisu art. 520 § 2 i § 3 k.p.c.
Apelację na powyższe postanowienie złożył uczestnik. Zarzucił, że w wyniku dziedziczenia nie uzyskał żadnych
aktywów i dlatego nie powinien ponosić odpowiedzialności za długi spadkowe. Ponadto wskazał, że nie wiedział
o możliwości zrzeczenia się spadku. Spadek winien dziedziczyć wskazany przez niego w toku postępowania syn
zmarłego.
Zażalenie na punkt II postanowienie złożył wnioskodawca wnosząc o jego zmianę i zasądzenie na jego rzecz
od uczestnika kwoty 1242, 40 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania oraz zasądzenia kosztów postępowania
zażaleniowego.
Zaskarżonemu rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów postępowania wnioskodawca zarzucił naruszenie art. 520
k.p.c. oraz naruszenie art. 98 k.p.c. w w. z art. 108 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez ich błędną wykładnię
i niezasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania zażaleniowego w wysokości 90 zł. Żalący powołał się na
orzecznictwo Sądów, wskazując na utrwaloną linię orzecznictwa, w której przyjmuje się, że w sprawie o stwierdzenie
nabycia spadku, w której z wnioskiem występuje wierzyciel, zachodzi sprzeczność interesów, która skutkować powinna
zasądzeniem zwrotu kosztów postępowania od spadkobierców, którzy we własnym zakresie nie przeprowadzili
postępowania dowodowego. Wskazał, że na dochodzoną przez niego obecnie tytułem kosztów kwotę 1242 zł składają
się kwoty: 60 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa 47, 40
zł tytułem kosztów wskazania następcy prawnego zmarłego, 1028 zł tytułem zaliczki na poczet kosztów ogłoszeń oraz
90 zł tytułem kosztów postępowania zażaleniowego.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja uczestnika nie zasługiwała na uwzględnienie.
Poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne, które Sąd Okręgowy przyjmuje za własne wskazują, że jedynym
krewnym zmarłego R. P. (2) uprawnionym do dziedziczenia jest jego ojciec R. P. (1). Brak jest w świetle zebranego w
sprawie materiału dowodowego podstaw do przyjmowania, by spadkodawca pozostawił syna. Twierdzenia uczestnika
zostały w sposób wyczerpujący i wszechstronny zweryfikowane przez Sąd pierwszej instancji, a poczynione w tym
względzie ustalenia nie potwierdziły zarzutu uczestnika. Poza jedynie nieprecyzyjnymi i niepewnymi oświadczeniami
uczestnika nie ma żadnego dowodu wskazującego na istnienie osoby o nazwisku D. P., który byłby synem
spadkodawcy. Osoba, którą ustalił Sąd, pomimo identycznego brzmienia nazwiska, jest synem Z..
Oprócz czynionych poszukiwań Sąd Rejonowy zgodnie z art. 672 k.p.c. wezwał spadkobierców przez ogłoszenie i
również to nie doprowadziło do ustalenia, by spadkodawca pozostawił syna. Zgodnie natomiast z art. 676 k.p.c. jeżeli w
ciągu sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia o wezwaniu spadkobierców nikt nie zgłosił nabycia spadku albo, zgłosiwszy
je, nie udowodnił go na rozprawie, sąd wyda postanowienie stwierdzające nabycie spadku przez spadkobierców,
których prawa zostały wykazane, a w ich braku - przez Skarb Państwa jako spadkobiercę ustawowego. Brak podstaw
do przyjmowania, by spadkodawca pozostawił syna obligował Sąd Rejonowy do stwierdzenia nabycia spadku na rzecz
uczestnika, którego prawa do spadku zostały wykazane aktami stanu cywilnego.
Argumentem przemawiającym przeciwko trafności rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego co do istoty sprawy nie jest
również brak wiedzy uczestnika co do możliwości zrzeczenia się dziedziczenia. Istotne jest bowiem to, że w świetle
zapewnienia uczestnika złożonego w dniu 3 września 2009 roku (k. 73) nie zrzekał się on dziedziczenia, jak również
nie składał oświadczeń w przedmiocie przyjęcia lub odrzucenia spadku.
Z powyższych przyczyn apelacja jako nieuzasadniona podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art.
13 § 2 k.p.c.
Zasadnym natomiast było zażalenie wnioskodawcy. Sąd Rejonowy słusznie przyjął, że obowiązkiem uiszczenia
kosztów postępowania należy obciążyć uczestnika. Uczestnik jako spadkobierca R. P. (2) nie był zainteresowany
przeprowadzeniem postępowania spadkowego, a trudno odmawiać wierzycielowi możliwości wszczęcia postępowania
spadkowego, skoro jest ono niezbędne w celu ochrony jego interesów. W tym sensie pomiędzy stronami zachodziła
sprzeczność interesów uzasadniająca zasądzenie kosztów od uczestnika. Sąd Okręgowy, odmiennie niż Sąd Rejonowy,
stoi jednak na stanowisku, że za celowe należy uznać koszty poniesione przez wierzyciela w celu ustalenia danych
spadkobierców. Jest to bowiem wydatek, który umożliwił wskazanie spadkobiercy już we wniosku wszczynającym
postępowanie w sprawie. W tym sensie koszty te były bezpośrednio związane z toczącym się postępowaniem, skoro
miały na celu prawidłowe określenie jego ram podmiotowych. Dlatego nie sposób kwestionować kwoty 47, 40 zł
poniesionej z tego tytułu.
Do kosztów niezbędnych do celowego dochodzenia praw i celowej obrony należy również zaliczyć koszty wywołane
wniesieniem przez wnioskodawcę zażalenia na postanowienie w przedmiocie zawieszenia postępowania. O zasądzenie
tych kosztów wnioskodawca wnosił w zażaleniu (k. 87) i zażalenie to okazało się uzasadnione. Orzeczenie Sądu drugiej
instancji nie było orzeczeniem kończącym postępowanie w sprawie, a zatem brak było podstaw do ich zasądzenia.
O kosztach tych, jako kosztach postępowania incydentalnego, winien orzec Sąd Rejonowy w orzeczeniu kończącym
postępowanie w sprawie - art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30
kwietnia 1973 roku, II CR 159/73, OSNC 1974/5/90 oraz postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 14 maja
2014 roku, I Acz 762/14, Lex nr 1466888). Koszty te obejmują opłatę od zażalenia w kwocie 30 zł oraz wynagrodzenie
pełnomocnika wnioskodawcy w postępowaniu zażaleniowym w kwocie 60 zł. Kwota ta, w połączeniu z kwotą 47, 40 zł,
daje kwotę 137, 40 zł, o którą ostatecznie należało powyższych zasądzoną w punkcie II postanowienia kwotę 1105 zł.
Z tych też przyczyn orzeczono jak w punkcie 1, zmieniając w uwzględnianiu zażalenia postanowienie Sądu Rejonowego
w przedmiocie kosztów na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. O kosztach
postępowania zażaleniowego orzeczono na postawie art. 520 § 3 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2
k.p.c., a na ich wysokość złożyła się opłata od zażalenia w kwocie 30 zł i wynagrodzenie pełnomocnika wnioskodawcy
w postępowaniu zażaleniowym.