NNajnowsze orzecznictwo

NNajnowsze
orzecznictwo
Michał Jackowski
Ewolucja konstytucyjnego
pojęcia pieczy w orzecznictwie
Trybunału Konstytucyjnego
1. Artykuł 17 ust. 1 Konstytucji RP zawiera pojęcie „piecza” nad należytym wykonywaniem zawodu zaufania publicznego. Przepis ten uzupełnia i rozwija zasadę pomocniczości umacniającą uprawnienia obywateli i ich wspólnot, o której mowa w Preambule oraz w art. 15 ust. 1 ustawy zasadniczej, statuującym zasadę decentralizacji władzy publicznej jako zasadę ustroju całego państwa. Został umieszczony w rozdziale I
Konstytucji, w którym zawarto podstawowe zasady ustroju politycznego, społecznego i gospodarczego i którego zmiana wymaga zachowania dodatkowych warunków
określonych w art. 235 ust. 5 i 6. Bezpośrednio obok artykułu 17 znajduje się art. 16,
w którym wysłowiono zasadę samorządności terytorialnej. W odróżnieniu jednak od
samorządu terytorialnego, któremu poświęcono cały Rozdział VII, art. 17 wyczerpuje
konstytucyjną regulację odnoszącą się do samorządów zawodowych. Konstytucyjna
sytuacja tych samorządów przypomina zatem sytuację uczelni wyższych, które wyposażono w autonomię, przekazując im kompetencję do sprawowania władzy publicznej,
stanowiąc o tym w jednym tylko przepisie (art. 70 ust. 5 Konstytucji).
Konstytucja wymienia dwa rodzaje samorządów: samorządy zawodowe reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego oraz inne rodzaje samorządów, czyli samorządy zawodowe zrzeszające osoby wykonujące inne zawody niebędące
zawodami zaufania publicznego, samorządy gospodarcze i innego rodzaju zrzeszenia
samorządowe. Każdy z nich tworzony jest decyzją ustawodawcy, który może je ustanawiać, lecz nie musi. Ale gdy utworzy samorząd zawodu zaufania publicznego, jest
on wyposażany w atrybut pieczy, którą musi sprawować w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony, a ustawodawca winien mu to zagwarantować. Z kolei inne
samorządy, o których mowa w art. 17 ust. 2 Konstytucji, nie dysponują pieczą, a nadto
Wyrok TK z 26 marca 2008 r., K 4/07, OTK-A 2008, nr 2, poz. 28.
226
11–12/2013
Ewolucja konstytucyjnego pojęcia...
w myśl tego przepisu nie mogą naruszać wolności wykonywania zawodu ani ograniczać
wolności podejmowania działalności gospodarczej. Uznać zatem należy a contrario, że
regulacje dotyczące zawodów zaufania publicznego mogą ingerować w te wolności.
2. W art. 17 ust. 1 Konstytucji RP dokonano konstytucjonalizacji sformułowania
charakterystycznego dotąd raczej dla prawa rodzinnego (piecza rodziców, piecza
zastępcza). Żadna wcześniejsza ustawa rangi konstytucyjnej nie posługiwała się takim terminem. Prawodawca konstytucyjny wielokrotnie wspominał o „nadzorze”
czy „kontroli”, mających ugruntowane znaczenie i bardzo szeroko omawianych na
gruncie różnych gałęzi prawa, w tym prawa konstytucyjnego. Wyposażenie samorządów zawodowych reprezentujących osoby wykonujące zawody zaufania publicznego w „pieczę” musiało doprowadzić do dyskusji nad zakresem zastosowania
i normowania art. 17 ust. 1 Konstytucji RP. Podmiotem, który wziął aktywny udział
w definiowaniu „pieczy”, jest Trybunał Konstytucyjny. W ciągu 15 lat obowiązywania
ustawy zasadniczej kilkunastokrotnie mierzył się z wnioskami, w których wskazywano ten wzorzec kontroli.
Pierwszym problemem, który rozstrzygnął Trybunał Konstytucyjny, był zakres podmiotowy konstytucyjnej pieczy. Trybunał stwierdził, że przypisane samorządom korporacji sprawowanie pieczy dotyczy sytuacji „wykonywania zawodu”, a zatem osób
uczestniczących już w jego wykonywaniu. W wyroku P 21/02 uznał zatem, że odnosi
się do adwokatów i tylko fragmentarycznie (w zakresie wykonywania przez aplikantów
powierzonych im niektórych czynności zawodu) do aplikantów adwokackich. Natomiast kandydaci na aplikację nie są jeszcze osobami wykonującymi zawód zaufania
publicznego. Nie pozostają oni – choćby z tego powodu – w zasięgu organizacyjnej
podległości samorządom zawodowym. W stosunku do nich – do momentu wpisu na
listę aplikantów – nie może być więc ex lege sprawowana „piecza nad należytym wykonywaniem zawodu”. Stanowisko to zostało powtórzone w wyroku K 14/10, gdzie wyjaśniono, że sprawowanie pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu nie dotyczy
osób, które zawodu jeszcze nie wykonują, ale dopiero ubiegają się o możliwość jego
wykonywania. Przy interpretacji pojęcia „wykonywanie zawodu” należy wziąć pod
uwagę zakres kompetencji przyznanych osobom, które nie zdobyły pełnych uprawnień
do wykonywania określonego zawodu, ale na mocy ustawy przyznano im możliwość
wykonywania określonych czynności należących do sfery działalności zastrzeżonej dla
danego zawodu. Na przykład piecza samorządu komorniczego obejmuje komorników,
asesorów komorniczych, w związku z przyznanymi im kompetencjami do zastępowania
komornika, a także, w wąskim zakresie, aplikantów komorniczych, w zakresie, w jakim
wykonują oni na podstawie ustawy o komornikach w sposób samodzielny określone
czynności egzekucyjne, do których upoważniony jest asesor komorniczy. Piecza nie
dotyczy natomiast osób, które nie mają jakichkolwiek uprawnień do wykonywania
czynności zawodowych, a ubiegają się jedynie o możliwość dopuszczenia do zdawania
egzaminu komorniczego bez odbytej aplikacji.
Z drugiej strony TK wywiódł z art. 17 ust. 1 Konstytucji obowiązek obligatoryjnej
przynależności korporacyjnej, ciążący na każdej osobie wykonującej dany zawód
Wyrok TK z 18 lutego 2004 r., P 21/02, OTK-A 2004, nr 2, poz. 9.
Wyrok TK z 25 lipca 2012 r., K 14/10, OTK-A 2012, nr 7, poz. 83.
227
Michał Jackowski
PALESTRA
zaufania publicznego. Sprawowanie pieczy wymaga bowiem konieczności powierzenia samorządowi zawodowemu zadań i kompetencji o charakterze publicznym,
sprawowanych wobec wszystkich osób wykonujących dany zawód zaufania publicznego, niezależnie od innych ról społecznych czy publicznych pełnionych przez
takie osoby.
3. W związku ze zmianami ustaw korporacyjnych, zwłaszcza w zakresie dostępu do
zawodów prawniczych, TK analizował, z którym momentem rozpoczyna się piecza nad
wykonywaniem zawodu, a w szczególności czy obejmuje moment ubiegania się o dostęp
do zawodu. W sprawie P 21/02 TK rozważał, czy przeprowadzenie konkursu na aplikację
jest elementem pieczy. Doszedł jednak do wniosku, że jest to jedno z ustawowych zadań
samorządu adwokatów i radców prawnych, nieobjęte regulacją konstytucyjną. Pogląd
ten powtórzono w wyroku K 6/06, w którym TK uznał, że nabór na aplikację i egzamin
wstępny stanowią kwestię publiczną i nie są objęte pieczą samorządu.
Trybunał badał również, czy prowadzenie aplikacji i szkoleń zawodowych składa
się na pieczę. W orzeczeniu P 21/02 podkreślił, że nie wyklucza pozostawienia prowadzenia aplikacji, a w jej ramach postępowań w zakresie naboru i szkolenia aplikantów,
samorządowi adwokackiemu i samorządowi radców prawnych. Uznał natomiast, że
selekcja kandydatów na aplikantów winna być przeprowadzana wyłącznie według zasad ustawowych i na podstawie jednoznacznie sprecyzowanych kryteriów, ustalonych
w ustawach. W wyroku K 6/06 TK stwierdził natomiast, że Konstytucja nie przesądza
jednoznacznie trybu kształcenia teoretycznego oraz przygotowania praktycznego do
wykonywania reglamentowanych zawodów prawniczych. Niemniej dla dobra wymiaru sprawiedliwości stanowiącego element interesu publicznego i dla dobra osób
(podmiotów) korzystających z pomocy prawnej przygotowanie to winno odpowiadać
kryteriom wysokiej jakości i wiarygodności kojarzonej z pojęciem zaufania publicznego.
Z tego względu pieczy należy poddać również etap weryfikacji przygotowania do zawodu. Jej elementem jest odpowiednio znaczący wpływ na „zasady odbywania aplikacji
adwokackiej” oraz ustalanie zasad i sam przebieg egzaminu zawodowego. Samorząd
zawodowy powinien pełnić również ważną rolę przy weryfikacji przydatności do zawodu w postępowaniach o wpis na listę adwokatów osób, które ubiegają się o to bez
konieczności składania egzaminu, w szczególności przenosząc się z innej korporacji. To
stanowisko powtórzono w wielu kolejnych rozstrzygnięciach.
W wyroku K 6/06 Trybunał bardzo precyzyjnie określił, jakich gwarancji winien
oczekiwać samorząd adwokacki na podstawie art. 17 ust. 1 Konstytucji RP: odpowiedniego uczestnictwa w określaniu zakresu przedmiotowego egzaminu adwokackiego,
Wyrok TK z 22 maja 2001 r., K 37/00, OTK 2001, nr 4, poz. 86; wyrok TK z 19 kwietnia 2006 r., K 6/06, OTK-A
2006, nr 4, poz. 45.
Wyrok TK z 22 maja 2001 r., K 37/00, OTK 2001, nr 4, poz. 86.
Wyrok TK z 18 lutego 2004 r., P 21/02, OTK-A 2004, nr 2, poz. 9.
Wyrok TK z 19 kwietnia 2006 r., K 6/06, OTK-A 2006, nr 4, poz. 45.
Wyrok TK z 18 lutego 2004 r., P 21/02, OTK-A 2004, nr 2, poz. 9.
Wyrok TK z 19 kwietnia 2006 r., K 6/06, OTK-A 2006, nr 4, poz. 45; wyrok TK z 8 listopada 2006 r., K 30/06,
OTK-A 2006, nr 10, poz. 149; wyrok TK z 26 marca 2008 r., K 4/07, OTK-A 2008, nr 2, poz. 28; wyrok TK z 14 maja
2009 r., K 21/08, OTK-A 2009, nr 5, poz. 67; wyrok TK z 30 listopada 2011 r., K 1/10, OTK-A 2011, nr 9, poz. 99;
wyrok TK z 6 marca 2012 r., K 15/08, OTK-A , nr 3, poz. 24.
228
11–12/2013
Ewolucja konstytucyjnego pojęcia...
adekwatnej reprezentacji tego samorządu w składzie komisji opracowującej zagadnienia oraz komisji egzaminacyjnej, czy też tego, aby egzamin sprawdzał umiejętności zawodowe egzaminowanych, predysponujące ich do wykonywania zawodu adwokata10.
Od poglądu tego TK jednak odszedł w wyrokach K 3/10 i K 6/12. Stwierdził, że sprawowanie pieczy nad wykonywaniem zawodu zaufania publicznego zakłada jedynie
pewien współudział samorządu zawodowego w ustalaniu zasad egzaminu zawodowego. Jednocześnie art. 17 ust. 1 Konstytucji nie określa bliżej ani zakresu, ani form
tego współudziału. Ustawodawca, powierzając właściwemu ministrowi kompetencję
w zakresie unormowania w drodze rozporządzenia zasad egzaminu zawodowego, nie
może pomijać udziału samorządu. Trybunał Konstytucyjny wskazał jednak, że gwarancją dla samorządu jest prawo do wyrażenia opinii w kwestii organizacji egzaminu
jako forma wywierania wpływu na kształt egzaminu. Dodał nadto, że skoro art. 17 ust.
1 Konstytucji nie ustanawia zasad dotyczących dostępu do zawodów zaufania publicznego, stosowanie tego przepisu jako wzorca w procesie kontroli konstytucyjności
prawa wymaga zachowania szczególnej powściągliwości. O naruszeniu tego wzorca
można mówić jedynie, gdy naruszenie nie budzi wątpliwości, a przepis dopuszcza do
zawodu osoby bezspornie nieprzygotowane11.
4. O ile w kwestii zakresu podmiotowego pieczy TK był dość konsekwentny, o tyle
jej zakres przedmiotowy ulegał znaczącej ewolucji w orzecznictwie. Trybunał Konstytucyjny początkowo przyjmował, że na podstawie art. 17 ust. 1 Konstytucji część zadań
i kompetencji o charakterze publicznym, w tym władczych, musi być przekazana samorządom zawodowym. Podkreślał, że Konstytucja nie przesądza jednak o szczegółach
tego rozwiązania, a zakres pieczy kształtuje ustawa12. W kilku pierwszych wyrokach TK
podnosił jednak, że ustawodawca jest ograniczony, z uwagi na konieczność zachowania wymagania „należytości pieczy”. Ujęcie to wykazuje podobieństwo do konstrukcji
proporcjonalnych wkroczeń ustawodawcy „zwykłego” w zakres kształtowania podmiotowych praw konstytucyjnych (art. 31 ust. 3 Konstytucji)13. W wypadku kształtowania
przez ustawę kompetencji samorządu zawodowego należy zachować „istotę” pieczy. Na
tle art. 17 ust. 1 Konstytucji ustawodawca musi więc zachować uprawnienia samorządu
niezbędne dla realizacji ustanowionej przez Konstytucję powinności sprawowania pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu zaufania publicznego14.
Już jednak w wyroku K 21/08 Trybunał Konstytucyjny uznał, że to od decyzji ustawodawcy zależy wyposażenie wykreowanych samorządów zawodowych w konstytucyjną
gestię sprawowania pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu, i to ustawodawca
decyduje o rodzajach, zasięgu i zasadach wykonywania prawniczych zawodów zaufania publicznego jako zawodów reglamentowanych15. Ustrojodawca pozostawia przy
10
Wyrok TK z 19 kwietnia 2006 r., K 6/06, OTK-A 2006, nr 4, poz. 45; wyrok TK z 8 listopada 2006 r., K 30/06,
OTK-A 2006, nr 10, poz. 149.
11
Wyrok TK z 7 marca 2012 r., K 3/10, OTK-A 2012, nr 3, poz. 25; wyrok TK z 12 lutego 2013 r., K 6/12, OTK-A
2013, nr 2, poz. 16.
12
Wyrok TK z 22 maja 2001 r., K 37/00, OTK 2001, nr 4, poz. 86.
13
Wyrok TK z 8 listopada 2006 r., K 30/06, OTK-A 2006, nr 10, poz. 149.
14
Wyrok TK z 26 marca 2008 r., K 4/07, OTK-A 2008, nr 2, poz. 28.
15
Wyrok TK z 14 maja 2009 r., K 21/08, OTK-A 2009, nr 5, poz. 67; wyrok TK z 14 grudnia 2010 r., K 20/08,
OTK-A 2010, nr 10, poz. 129.
229
Michał Jackowski
PALESTRA
tym szeroki zakres swobody regulacyjnej w ustawie. Na tle kryteriów dostępu do zawodu radcy prawnego TK stwierdził, że brzmienie art. 17 ust. 1 Konstytucji nie daje
podstaw do wyprowadzania jakichkolwiek szczegółowych zasad wiążących ustawodawcę w rozważanym zakresie16.
Tę myśl Trybunał rozwinął w kilku ostatnich orzeczeniach. W orzeczeniu K 1/10 uznał,
że art. 17 ust. 1 Konstytucji przewiduje jedną z form decentralizacji rzeczowej. Polega
ona na ustawowym powierzeniu zadań publicznych samorządowi zawodowemu, połączonym z przyznaniem mu samodzielności w zakresie wykonywania takich zadań.
Ustawodawca na mocy art. 17 ust. 1 Konstytucji jest obowiązany przekazać samorządowi zawodowemu sprawowanie pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu zaufania
publicznego, ale w kształcie określonym przez ustawodawcę. Dbałość o należyte wykonywanie zawodu zaufania publicznego jest bowiem zadaniem państwa, które może
zostać przekazane na zasadzie decentralizacji samorządowi zawodowemu w całości,
ale również tylko w części, zgodnie ze swobodną decyzją prawodawcy. Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że w odniesieniu do decentralizacji rzeczowej ustawa zasadnicza
nie wprowadza wymogu, aby obejmowała ona „istotną część zadań publicznych”, jak
to nastąpiło w przypadku decentralizacji terytorialnej (art. 16 ust. 2 Konstytucji). Zakres
pieczy powierzonej samorządowi zawodowemu może być nawet bardzo ograniczony,
jeżeli tylko ustawodawca zdecydował się na przyjęcie takiego właśnie modelu, jednocześnie zapewniając w interesie publicznym inne adekwatne środki zagwarantowania
należytego poziomu usług świadczonych przez członków korporacji zawodowej17. To
ten pogląd dominuje w kolejnych wyrokach18. Wynika z nich, że nie ma „istoty pieczy”,
a prawodawca dysponuje znaczną swobodą w regulowaniu zadań i kompetencji samorządów zawodowych. Może je zatrzymać dla siebie, przekazać samorządom, a następnie
znów je odebrać. Nie wiążą go w tym zakresie normy konstytucyjne.
5. W związku z tym, że samorząd zawodowy jest formą decentralizacji, TK dopuścił,
a następnie wręcz zobowiązał państwo do sprawowania nadzoru zewnętrznego nad
korporacjami. W wyroku K 4/08 stwierdził, że konstytucyjne zobowiązanie samorządów
zawodowych, reprezentujących osoby wykonujące zawody zaufania publicznego, do
sprawowania pieczy nad należytym wykonywaniem tych zawodów nie wyklucza możliwości przyznania organom państwowym kompetencji nadzorczych nad działalnością
tego rodzaju samorządu. Nakazał odróżnić pieczę nad wykonywaniem zawodu przez
członka samorządu od nadzoru nad sprawowaniem tej pieczy przez organy owego
samorządu. Podkreślił jednak, że nadzór nad działalnością samorządu zawodowego nie
może polegać na przejęciu przez organ państwowy konstytucyjnie określonych zadań
tego samorządu, tj. reprezentowania jego członków na zewnątrz oraz sprawowania
pieczy nad wykonywaniem przez nich zawodu19.
W późniejszym orzeczeniu stwierdził, że w demokratycznym państwie prawnym
istnieje nie tylko możliwość, lecz wręcz konieczność zapewnienia nadzoru zewnętrz Wyrok TK z 7 marca 2012 r., K 3/10, OTK-A 2012, nr 3, poz. 25.
Wyrok TK z 30 listopada 2011 r., K 1/10, OTK-A 2011, nr 9, poz. 99.
18
Wyrok TK z 25 lipca 2012 r., K 14/10, OTK-A 2012, nr 7, poz. 83; wyrok TK z 12 lutego 2013 r., K 6/12, OTK-A
2013, nr 2, poz. 16.
19
Wyrok TK z 1 grudnia 2009 r., K 4/08, OTK-A 2009, nr 11, poz. 162.
16
17
230
11–12/2013
Ewolucja konstytucyjnego pojęcia...
nego nad działalnością samorządu. Wynika z tego, że zadania przekazane samorządom zawodowym mają charakter istotnych dla społeczeństwa zadań publicznych, które
pierwotnie należą do państwa. Poza tym brak nadzoru państwa nad działalnością samorządów zawodowych nie sprzyjałby należytemu wykonywaniu powierzonych im
zadań20.
6. W wielu orzeczeniach, a casu ad casum, wyjaśniano, co wchodzi w zakres pieczy.
Trybunał Konstytucyjny podnosił wielokrotnie, że jej celem jest przestrzeganie właściwej jakości – w sensie merytorycznym i prawnym – czynności składających się na
wykonywanie zawodów i zapewnienie realnego „zaufania publicznego”, które powinno towarzyszyć wykonywaniu zawodów określonych w art. 17 ust. 1 Konstytucji.
Na zaufanie to składa się wiele czynników, takich jak przekonanie o profesjonalnym
przygotowaniu wykonującego ten zawód, jego doświadczeniu, dyskrecji, takcie i kulturze osobistej, zachowaniu dobrej woli, właściwych motywacji, należytej staranności
zawodowej oraz przestrzeganiu wartości istotnych dla profilu danego zawodu21. Stan
„docelowy” ustrojodawca konstytucyjny określił mianem „należytego wykonywania
zawodu”22. W związku z tym „piecza” nie może być utożsamiona z „nadzorem”, lecz
jest pojęciem znacznie szerszym, obejmującym między innymi udzielanie wsparcia
(pomocy) członkom samorządu w wykonywaniu ich obowiązków oraz egzekwowanie
odpowiedzialności z tytułu nienależytego wykonywania zawodu23.
Poza opisanym już wpływem na dostęp do zawodu oraz kształcenie i weryfikację
przygotowania merytorycznego i deontologicznego TK wskazywał, że w zakresie pieczy mieści się:
• władcze decydowanie lub współdecydowanie o tym, kto może wykonywać dany
zawód24,
• prowadzenie rejestru osób mających prawo wykonywania zawodu i aktualnie wykonujących zawód25,
• kontrolowanie sposobu wykonywania zawodu26,
• doskonalenie zawodowe i określanie programów kształcenia w zawodzie27,
• ustalanie zasad etyki (deontologii) zawodowej28,
• czuwanie nad przestrzeganiem etyki wykonywania zawodu29,
• sądownictwo dyscyplinarne, w szczególności w sprawach odpowiedzialności za
Wyrok TK z 25 lipca 2012 r., K 14/10, OTK-A 2012, nr 7, poz. 83.
Wyrok TK z 30 listopada 2011 r., K 1/10, OTK-A 2011, nr 9, poz. 99.
22
Wyrok TK z 18 lutego 2004 r., P 21/02, OTK-A 2004, nr 2, poz. 9; wyrok TK z 25 lipca 2012 r., K 14/10, OTK-A
2012, nr 7, poz. 83.
23
Wyrok TK z 14 grudnia 2010 r., K 20/08, OTK-A 2010, nr 10, poz. 129.
24
Wyrok TK z 22 maja 2001 r., K 37/00, OTK 2001, nr 4, poz. 86; wyrok TK z 25 lipca 2012 r., K 14/10, OTK-A
2012, nr 7, poz. 83; wyrok TK z 30 listopada 2011 r., K 1/10, OTK-A 2011, nr 9, poz. 99.
25
Wyrok TK z 22 maja 2001 r., K 37/00, OTK 2001, nr 4, poz. 86; wyrok TK z 14 grudnia 2010 r., K 20/08,
OTK-A 2010, nr 10, poz. 129.
26
Wyrok TK z 22 maja 2001 r., K 37/00, OTK 2001, nr 4, poz. 86.
27
Wyrok TK z 14 grudnia 2010 r., K 20/08, OTK-A 2010, nr 10, poz. 129.
28
Wyrok TK z 30 listopada 2011 r., K 1/10, OTK-A 2011, nr 9, poz. 99; wyrok TK z 25 lipca 2012 r., K 14/10,
OTK-A 2012, nr 7, poz. 83.
29
Wyrok TK z 14 grudnia 2010 r., K 20/08, OTK-A 2010, nr 10, poz. 129.
20
21
231
Michał Jackowski
PALESTRA
postępowanie sprzeczne z prawem, zasadami etyki lub godności zawodu bądź za
naruszenie obowiązków zawodowych30.
Dopuścił, aby w ramach pieczy ustawodawca powierzał samorządom dodatkowe
zadania publiczne związane ze specyfiką zawodu i zakresem czynności wykonywanych
w ramach tego zawodu. Takim zadaniem jest na przykład przechowywanie akt zakończonych postępowań komorniczych czy utworzenie przez samorząd notarialny systemu
informatycznego do prowadzenia aktów poświadczenia dziedziczenia31. Przekazanie
tych zadań nie musi się wiązać z jednoczesnym zapewnieniem źródeł finansowania ze
środków publicznych, o ile pozostaje zgodne z zasadą proporcjonalności.
7. Analiza orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego dotyczącego konstytucyjnej pieczy prowadzi do kilku wniosków:
– Trybunał dość konsekwentnie obejmuje zakresem podmiotowym pieczy wyłącznie
osoby wykonujące dany zawód oraz osoby uprawnione do przedsiębrania niektórych czynności z zakresu tego zawodu, pozostawiając poza tym zakresem kandydatów do zawodu;
– Trybunał uznaje, że piecza konstytucyjna obejmuje etap kształcenia oraz weryfikacji
kompetencji kandydatów do zawodu, lecz wpływ samorządu, według ostatnich
wypowiedzi TK, może mieć charakter wyłącznie opiniodawczy; kwestia dostępu
do zawodu jedynie wyjątkowo może być przedmiotem postępowania sądowokonstytucyjnego, jako materia pozostawiona swobodzie ustawodawcy;
– obecnie TK uznaje, wbrew swym wczesnym wypowiedziom, że piecza podlega
swobodnemu kształtowaniu przez ustawodawcę, który wprawdzie musi przekazać
samorządom pewne kompetencje, lecz w pełni decyduje o ich zakresie. Trybunał
konsekwentnie zatem ogranicza konstytucyjne kompetencje samorządu zawodowego, poszerzając zakres swobody ustawodawcy, który może coraz bardziej ingerować w sprawy dotyczące zawodów zaufania publicznego; zwłaszcza te poglądy
TK zdają się budzić poważne wątpliwości, jeśli się weźmie pod uwagę zasady pomocniczości oraz decentralizacji ustroju państwa;
– Trybunał nakazuje wprowadzenie procedur nadzorczych wobec organów samorządów zawodowych.
Wyrok TK z 18 października 2010 r., K 1/09, OTK-A 2010, nr 8, poz. 76; wyrok TK z 1 grudnia 2009 r.,
K 4/08, OTK-A 2009, nr 11, poz. 162; wyrok TK z 14 grudnia 2010 r., K 20/08, OTK-A 2010, nr 10, poz. 129; wyrok
TK z 30 listopada 2011 r., K 1/10, OTK-A 2011, nr 9, poz. 99; wyrok TK z 25 lipca 2012 r., K 14/10, OTK-A 2012,
nr 7, poz. 83.
31
Wyrok TK z 14 grudnia 2010 r., K 20/08, OTK-A 2010, nr 10, poz. 129; wyrok TK z 6 marca 2012 r., K 15/08,
OTK-A 2012, nr 3, poz. 24.
30
232