Udar Rozdzial

Rehabilitacja czyni cuda/53
udarze pewne funkcje mogà pojawiaç si´ i znikaç, nie zawsze mo˝na
wi´c podejmowaç çwiczenia od tego etapu, który si´ osiàgn´∏o poprzednio.
Zanim chory, z pomocà rehabilitanta czy opiekuna, zacznie çwiczyç nie∏atwà dla niego teraz umiej´tnoÊç chodzenia, musimy przynajmniej kilkakrotnie posadziç go ze spuszczonymi nogami na ∏ó˝ku, z poczàtku na
krótko, obserwujàc, czy nie ma zawrotów g∏owy. JeÊli czuje si´ dobrze,
siedzàc, mo˝na z pomocà drugiej osoby spróbowaç na chwil´ postawiç go
przy ∏ó˝ku. JeÊli po wielu takich próbach oka˝e si´, ˝e stanie ju˝ go nie
m´czy i potrafi utrzymaç równowag´, przechodzimy do çwiczenia chodzenia.
Gdy udar dokona zniszczeƒ w mó˝d˝ku, chory ma trudnoÊci z utrzymaniem równowagi i koordynacjà ruchów. Stan taki nazywa si´ ataksjà. Nauka stania trwa wtedy zwykle d∏u˝ej, z poczàtku chory przytrzymuje si´
dwiema r´kami i stopniowo uwalnia jednà. Korzystne bywajà dla niego
çwiczenia równowagi mi´dzy dwoma sto∏ami (czy barierkami), przydajà
si´ te˝ kule szwedzkie lub balkonik.
Zach´cajmy jednak chorego do stawiania pierwszych kroków. Nie nale˝y
czekaç z tà decyzjà, a˝ zmniejszy si´ niedow∏ad pora˝onej nogi — osiàgniemy to w trakcie dalszej rehabilitacji.
W∏aÊciwie wszyscy chorzy, którym uda∏o si´ uratowaç ˝ycie, powinni osiàgnàç pewien poziom sprawnoÊci: muszà nauczyç si´ samodzielnie wstawaç
z ∏ó˝ka, przesiadaç si´ na fotel czy wózek inwalidzki, a przewa˝ajàca wi´kszoÊç z nich jest w stanie chodziç. Wszystko to jednak wymaga d∏ugotrwa∏ych çwiczeƒ, a wi´c czasu i cierpliwoÊci, trwajà one bowiem niekiedy wiele
miesi´cy.
Krok po kroku do samodzielnoÊci
Kiedy chory potrafi ju˝ samodzielnie utrzymaç równowag´ w pozycji stojàcej, mo˝na rozpoczàç nauk´ chodzenia. JeÊli nie ma du˝ego niedow∏adu
w nodze, wystarczy mu do pomocy jedna osoba, której b´dzie si´ przytrzymywa∏ zdrowà r´kà. Chory powinien rozpoczynaç chodzenie, wysuwajàc
zdrowà nog´, a potem dosuwaç lub — lepiej — przystawiaç pora˝onà. Gdy
ma znaczny niedow∏ad nogi, muszà mu towarzyszyç dwie osoby: idàca po
54/Udar mózgu
stronie pora˝onej b´dzie mu pomagaç w przestawianiu nogi z niedow∏adem, przesuwajàc jà w∏asnà stopà lub pociàgajàc za przymocowanà do obuwia tasiemk´. Na tym etapie rehabilitacji chory mo˝e korzystaç z barierki
umocowanej wzd∏u˝ Êciany, a gdy si´ jej przytrzymuje, zwykle jedna osoba
mo˝e sobie poradziç z rehabilitacjà, przesuwajàc jego niesprawnà nog´.
Nale˝y dbaç o to, by chory od poczàtku chodzi∏ prawid∏owo, w∏aÊciwie stawia∏ nogi, przyjmowa∏ poprawnà sylwetk´. Lepiej, by chodzi∏ prawid∏owo
z pomocà, ni˝ nieprawid∏owo samodzielnie, bo z∏e nawyki utrwalajà si´,
a samodzielnoÊç przychodzi z czasem. Kiedy tylko stanie si´ to mo˝liwe,
chory powinien staraç si´ robiç wykrok nogà obj´tà niedow∏adem, a nie
tylko jà dosuwaç.
Gdy sprawnoÊç chorego ju˝ si´ poprawi, mo˝na zaczàç nast´pny etap nauki chodzenia — za pomocà laski. Zgodnie z najnowszymi wskazaniami,
nie poleca si´ balkonika na czterech nogach — chyba ˝e jest to sk∏adany,
trójko∏owy balkonik, którego tylne ko∏a blokujà si´ przy nacisku, takich
jednak u nas brakuje. Na poczàtku mo˝e opieraç si´ na przyk∏ad o stojak,
dajàcy wi´ksze bezpieczeƒstwo i stabilne oparcie, potem trójnogà lask´
(tak zwany trójnóg), wreszcie zwyk∏à lask´. Gdy chory coraz lepiej chodzi
za jej pomocà, mo˝na zaczàç uczyç go chodziç tak˝e po schodach i nierównym gruncie. Ca∏y czas trzeba jednak pami´taç, ˝eby zaczyna∏ chodzenie sprawnà nogà.
Niekiedy chodzenie jest utrudnione z powodu zniekszta∏ceƒ nóg czy stóp.
Trzeba wówczas nosiç buty ortopedyczne z szynà lub stosowaç inne udogodnienia, które zaproponujà rehabilitanci. Mo˝na równie˝ zastosowaç
do çwiczeƒ pi∏ki gimnastyczne lub — jeÊli sà odpowiednie warunki — prowadziç çwiczenia w wodzie. Sà one zresztà bardzo skuteczne.
Pierwsze çwiczenia
Przykazania dla opiekuna:
Zmieniaj pozycj´ cia∏a le˝àcego pacjenta co najmniej co 2–3 godziny.
U∏ó˝ chorego tak, by zachowywa∏ bezpiecznà odleg∏oÊç od brzegów ∏ó˝ka.
Zmieniaj
pozycj´ chorego tak˝e wtedy, gdy siedzi (nachylenie pleców,
u∏o˝enie ràk, nóg).
Rehabilitacja czyni cuda/55
Uwa˝aj na u∏o˝enie jego ràk i
nóg zarówno wtedy, gdy le˝y, jak i wtedy,
gdy siedzi. (Kontroluj, czy stopa po stronie pora˝onej spoczywa p∏asko
na pod∏odze, czy pora˝ona r´ka nie zwisa).
U∏o˝enie chorego z pora˝eniem i niedow∏adem po∏owiczym
Nieprzytomnego nale˝y u∏o˝yç na boku lub na brzuchu, by zapobiec zapadaniu si´ j´zyka, które mo˝e utrudniaç oddychanie. Po odzyskaniu przytomnoÊci chory najch´tniej le˝y na plecach, ale w tej pozycji tak˝e nie powinno si´ go pozostawiaç zbyt d∏ugo.
Kiedy le˝y na plecach, pod g∏owà powinien mieç poduszk´. Pora˝onà r´k´
nale˝y u∏o˝yç na dodatkowej poduszeczce, w odwiedzeniu, zgi´tà w stawie
barkowym i ∏okciowym. Palce r´ki te˝ powinny byç lekko zgi´te, kciuk wyprostowany (aby zachowaç palce w tej pozycji, mo˝na choremu w∏o˝yç do
r´ki pi∏eczk´ z gàbki lub zwini´ty banda˝). Przedrami´ pora˝onej r´ki ma
spoczywaç na poduszce, nieco wy˝ej ni˝ cia∏o, by zapewniç odp∏yw krwi
˝ylnej i zapobiec obrz´kom. Pora˝onà nog´ tak˝e pozostawia si´ w nieznacznym zgi´ciu w stawie biodrowym i kolanowym, a pod kolano podk∏ada si´ poduszk´ lub mi´kki wa∏ek. Stopy chorego nale˝y podeprzeç tak, by
nie opada∏y pod ci´˝arem ko∏dry i nie tworzy∏a si´ tak zwana stopa koƒsko-szpotawa, gdy˝ mo˝e to utrudniç chodzenie. Nale˝y zadbaç te˝ o skór´, by nie powstawa∏y odle˝yny — przez ca∏y czas powinna wi´c byç sucha.
Pod koÊç ogonowà — gdzie najszybciej tworzà si´ odle˝yny — trzeba podk∏adaç kó∏ko zapobiegajàce ich powstawaniu i szczególnie cz´sto osuszaç
w tym miejscu skór´, oklepywaç i smarowaç t´ cz´Êç cia∏a. W podobny
sposób, za pomocà nieco mniejszych kó∏ek, mo˝na odizolowaç od pod∏o˝a pi´ty chorego, na których te˝ doÊç szybko powstajà odle˝yny.
56/Udar mózgu
Le˝enie na stronie dotkni´tej pora˝eniem
Powinno si´ zach´caç chorego do le˝enia na stronie dotkni´tej pora˝eniem, z barkiem wysuni´tym do przodu w taki sposób, by cia∏o by∏o podparte p∏aszczyznà ∏opatki. Zapobiega to uciskowi na staw ramienny
i umo˝liwia poruszanie pora˝onà r´kà.
Kiedy chory le˝y na niepora˝onej stronie cia∏a, pod wysuni´tà do przodu
pora˝onà r´k´ mo˝na pod∏o˝yç poduszk´. Pora˝ona noga powinna byç
lekko zgi´ta w stawie biodrowym i kolanowym oraz wysuni´ta do przodu.
åwiczenia ràk
Chorego k∏adziemy na plecach, na p∏askim pod∏o˝u. R´ce uk∏adamy po
obu stronach tu∏owia, by çwiczyç r´k´ zdrowà i pora˝onà:
a) R´k´ chorego uk∏adamy wyprostowanà wzd∏u˝ tu∏owia. Obejmujemy
jà w okolicy przedramienia i unosimy do góry tak wysoko, jak si´ da, po
czym opuszczamy do pozycji wyjÊciowej.
Rehabilitacja czyni cuda/57
b) Powtarzamy to samo çwiczenie, odwodzàc r´k´ w bok i przywodzàc do
tu∏owia.
c) Zginamy r´k´ w stawie ∏okciowym i, podtrzymujàc rami´ oraz przedrami´, wykonujemy nià ruchy w stawie barkowym.
58/Udar mózgu
åwiczenia nóg
a) Ujmujemy nog´ w okolicy kostki, podnosimy jà do góry i opuszczamy.
b) Zginamy i prostujemy nog´ w stawie kolanowym.
c) Zginamy nog´, opieramy stop´ o pod∏o˝e i, ujmujàc kolano, odwodzimy jà w bok.
Rehabilitacja czyni cuda/59
d) Zgi´tà nog´ ujmujemy za kolano i wykonujemy okr´˝ne ruchy.
e) Unosimy nog´, zginamy jà w stawie kolanowym i biodrowym.