49 5. Pszenica jara

5. Pszenica jara
W doświadczeniach PDOiR prowadzonych na terenie województwa łódzkiego w roku 2011 testowano 13
odmian pszenicy jarej (27 odmian w Krajowym Rejestrze). Wśród badanych odmian znajdowało się 10 odmian
jakościowych (a), 1 chlebowa (b), 1 paszowa (c) i pierwsza polska odmiana pszenicy jarej twardej (durum).
Doświadczenia założono w Sulejowie, Lućmierzu i Strzelcach, na dwóch poziomach agrotechnicznych –
ekstensywnym (a1) i intensywnym (a2). Szczegółowe warunki polowe doświadczeń przedstawiono w tabeli 2.
Siewy przeprowadzono w ostatniej dekadzie marca i na początku kwietnia. Nawożenie azotowe stosowano
w dwóch terminach - przedsiewnie i pogłównie. Na podstawowym poziomie agrotechniki łącznie wysiano od 66
do 112 kg N/ha, zaś na poziomie intensywnym zużyto więcej o 40 kg N w przeliczeniu na ha. Nawożenie potasowe
zastosowano w ilości od 70 do 90 kg/ha. Dawka nawozu fosforowego wynosiła: w Lućmierzu 40 kg/ha,
w Strzelcach 45 i Sulejowie 66 kg/ha. Zgodnie z metodyką COBORU na intensywnym poziomie agrotechnicznym
dokarmiano rośliny dolistnymi preparatami wieloskładnikowymi i prowadzono ochronę przeciwko chorobom
grzybowym. Dodatkowo, ze względu na zwiększone nawożenie azotowe, na poziomie a2 użyto regulatora
wzrostu.
W doświadczeniach porejestrowych realizowanych w województwie łódzkim, w roku 2011, zdecydowanie
najwyższe plony uzyskano w Strzelcach, gdzie pszenica na podstawowym poziomie agrotechniki plonowała
ponad 8,5 tony w przeliczeniu na hektar (tab.4). W Sulejowie i Lućmierzu średni plon wyniósł około 5,5 tony
z hektara. Pszenica jara uprawiana w sposób tradycyjny plonowała blisko 6,6 t/ha (tab.5). Wynik ten jest bardzo
dobry, wyższy od średniej z wielolecia o ponad 0,5 t/ha. Na poziomie a2 plon był również wysoki, wyniósł 7,7 t/ha
i był na poziomie średniej wieloletniej. W roku 2011 największą ilość ziarna uzyskano z poletek obsianych
odmianami Tybalt i Trappe.
Zwiększenie poziomu agrotechniki (a2) pozwoliło na zwiększenie plonu o blisko 1,1 t/ha. W 2011 roku
wysoka plenność, dzięki zastosowaniu zwiększonej dawki nawozów azotowych i środków grzybobójczych,
wystąpiła u odmian Tybalt i Trappe. Również na przestrzeni wielolecia odmiany te mogą uchodzić za najlepsze do
uprawy intensywnej.
Porażenie roślin chorobami grzybowymi w roku 2011 było zróżnicowane (tab.6). Wysoką odporność na
mączniaka i rdzę brunatną wykazuje od lat odmiana Tybalt. Najbardziej podatną na mączniaka jest Ostka Smolicka,
rdzą brunatną natomiast porażane były w znacznym stopniu odmiany Bryza i Parabola. Dużą odpornością na
septoriozę liści charakteryzują się odmiany Trappe i Kandela, zaś na septoriozę plew – Parabola i Arabeska.
Odmiana Radocha, badana pierwszy rok, wykazała dużą podatność na septoriozę plew. Silne porażenie ziarniaków
mogło mieć wpływ na obniżenie plonów tej odmiany. W 2011 roku najniższymi odmianami były Werbena i SMH 87,
w wieloleciu natomiast Tybalt i Nawra (tab.7). Najwyższa od lat pozostaje odmiana Hewilla. Najbardziej dorodnym
ziarnem, w 2011 roku a także wieloleciu, odznaczała się odmian Parabola. Najdrobniejsze ziarno wytworzyły
Trappe i badana pierwszy rok - Werbena.
Łódzki Wojewódzki Zespół PDOiR po zapoznaniu się z wynikami uzyskanymi z doświadczeń
porejestrowych, podjął decyzję o utworzeniu dla pszenicy jarej Listy Zalecanych Odmian do uprawy (LZO):
1. NAWRA
3. TYBALT
2. PARABOLA
4. TRAPPE
* odmiana wstępnie rekomendowana
5. OSTKA SMOLICKA
6. KANDELA
7. ARABESKA*
Stwierdzona w czasie badań duża wartość gospodarcza tych odmian daje większą gwarancję uzyskania
pożądanych efektów ekonomicznych.
49
Tabela 1
Pszenica jara. Odmiany badane. Rok zbioru: 2011
Rok
Rok
włączenia
wpisania
do LZO
do
Krajoweg
Odmiana
Lp.
o Rejestru
Odmian
w Polsce
1
2
3
Kod kraju
pochodze
nia
Adres jednostki zachowującej odmianę,
a w przypadku odmiany zagranicznej –
- pełnomocnika w Polsce
4
5
1
Tybalt (a)
2005
2009
PL
Irena Szyld, ul. Cieszyńska 11, PL – 62-800 Kalisz
2
Hewilla (a)
2006
―
PL
Hodowla Roślin Rolniczych Nasiona Kobierzyc sp. z o.o., ul. Sportowa 21, PL – 55-040 Kobierzyce
3
Parabola (a)
2006
2008
PL
Hodowla Roślin Rolniczych Nasiona Kobierzyc sp. z o.o., ul. Sportowa 21, PL – 55-040 Kobierzyce
4
Trappe (b)
2008
2010
PL
KWS Lochow Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, PL – 57-150 Prusy
5
Nawra (a)
1999
2006
PL
Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, PL – 99-307 Strzelce
6
Bryza (a), ( oś)
2003
―
PL
KWS Lochow Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, PL – 57-150 Prusy
7
Ostka Smolicka (a), ( oś)
2010
2012
PL
Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR Smolice 146 PL - 63-740 Kobylin
8
Kandela (a)
2010
2012
PL
DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń, PL – 27 64-000 Kościan
9
Radocha (c)
2011
―
PL
Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, PL – 99-307 Strzelce
10
Arabeska (a)
2011
2012
PL
DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń, PL – 27 64-000 Kościan
11
SMH 87 (durum), ( oś)
2011
―
PL
Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR Smolice 146 PL - 63-740 Kobylin
12
Rospuda (a)
CCA
―
PL
Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, PL – 99-307 Strzelce
13
Werbena (a)
CCA
―
PL
Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, PL – 99-307 Strzelce
(a) – odmiana jakościowa, (b) - odmiana chlebowa, (c) - odmiana pastewna (oś) - odmiana o kłosie ościstym, (durum) – odmiana twarda
Kol. 2 CCA – odmiana ze Wspólnotowego Katalogu Roślin Rolniczych, włączona do doświadczeń PDO, nie wpisana do Krajowego Rejestru
50
Tabela 2
Pszenica jara. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2011
Miejscowość
Powiat
Kompleks rolniczej przydatności gleby
Klasa bonitacyjna gleby
pH gleby w KCl
Przedplon
Data siewu
Obsada nasion
Data zbioru
(dzień, m-c,)
(szt/m2)
(dzień, m-c,)
Sulejów
Lućmierz
Strzelce
Piotrkowski
Zgierski
Kutnowski
pszenny bardzo dobry
III a
5,7
ziemniaki
żytni bardzo dobry
IV b
5,1
pszenżyto ozime
pszenny bardzo dobry
III a
6,3
pszenica ozima
05.04.
500
07.08.
25.03.
450
14.08.
66
83
31.03.
450
05.08.
Nawożenie mineralne
112
N na poziomie a1
(kg/ha)
N na poziomie a2
(kg/ha)
152
106
123
P2O5
(kg/ha)
66
40
45
K2 O
(kg/ha)
84
Maximus Extra Mg – 2 kg
Maximus Extra P – 4 kg
Maxibor 21 – 1 kg
Środki ochrony roślin
Vitavax 200 FS
Chwastox Turbo 340 SL–2,0 l
Granstar Ultra SX 50 SG–0,6 l
Starane 250 EC – 0,3 l
70
90
Nawożenie dolistne preparatami
wieloskładnikowymi na poziomie a2
Zaprawa nasienna
(l/ha)
(nazwa)
Herbicyd
(nazwa, dawka/ha)
Insektycyd
(nazwa, dawka/ha)
Karate Zeon 050 CS – 2 x 0,1 l
Florovit – 1%
Basfoliar Extra – 10 l
Vitavax 200 FS
Maxim Star 025 FS
Mustang 306 SE–0,6 l
Chwastox Extra 300 SL–3,0 l
Mustang Forte 195 SE–0,8 l
Karate Zeon 050 CS–0,1 l
Pirimor 500 WG–0,25 kg
Fastac 100 EC–0,1 l
(tylko na poziomie a2)
Fungicyd- pierwszy zabieg
(nazwa, dawka/ha)
Artea 330 EC–0,5 l
Fandango 200 EC–1,0 l
Capalo 337,5 SE–1,5 l
Fungicyd – drugi zabieg
(nazwa, dawka/ha)
Falcon 460 EC–0,6 l
Artea 330 EC–0,5 l
Duett Ultra 497 SC–0,6 l
Regulator wzrostu
(nazwa, dawka/ha)
Cerone 480 SL–0,75 l
Cerone 480 SL–0,75 l
Modus 250 EC–0,4 l
51
Tabela 3
Pszenica jara. Warunki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2011
Lp.
Sulejów
Cecha
Lućmierz
Strzelce
a1
a2
a1
a2
a1
a2
1
Termin kłoszenia
(dzień, m-c)
04.06
05.06
06.06
07.06
05.06
05.06
2
Termin dojrzałości woskowej
(dzień, m-c)
16.07
17.07
12.07
14.07
25.07
25.07
3
Wysokość roślin
(cm)
74
72
79
74
94
89
4
Wyleganie roślin w fazie dojrzałości
mlecznej
(skala 9o)
8,5
8,8
9,0
9,0
9,0
9,0
5
Wyleganie roślin przed zbiorem
(skala 9o)
6,8
7,0
7,6
8,9
7,9
8,9
6
Porażenie przez mączniaka
(skala 9o)
7
Porażenie przez rdzę brunatną
8,8
9,0
7,7
9,0
7,3
8,6
o
6,5
9,0
7,5
9,0
7,8
9,0
o
(skala 9 )
8
Porażenie przez septoriozę liści
(skala 9 )
6,1
7,6
6,3
9,0
9,0
9,0
9
Porażenie przez septoriozę plew
(skala 9o)
6,9
8,3
9,0
9,0
9,0
9,0
o
10
Porażenie przez fuzariozę kłosów
(skala 9 )
8,4
9,0
9,0
9,0
9,0
9,0
11
Porażenie przez brunatną plamistość
liści
(skala 9o)
6,3
8,1
9,0
9,0
9,0
9,0
12
Porażenie podstawy źdźbła
(skala 9o)
7,5
8,8
9,0
9,0
9,0
9,0
13
Masa 1000 ziaren
(g)
47,8
49,8
45,4
48,6
49,2
52,2
14
Wilgotność ziarna podczas zbioru
(%)
13,1
13,3
19,1
20,5
8,7
10,1
15
Plon ziarna
(dt z ha)
55,6
Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian
a1 – przeciętny poziom agrotechniki; a2 – wysoki poziom agrotechniki
Skala 9o: 9 - oznacza stan najkorzystniejszy, 1 - oznacza stan najmniej korzystny
65,6
55,1
66,6
86,6
100,2
52
Tabela 4
Pszenica jara. Plon ziarna odmian w miejscowościach (%wzorca). Rok zbioru: 2011
Poziom a1
Lp.
Odmiana
Sulejów
Lućmierz
Wzorzec, dt z ha
Strzelce
Sulejów
Poziom a2
Lućmierz
Strzelce
55,6
55,1
86,6
65,6
66,6
100,2
1
Tybalt (a)
115
104
105
115
102
104
2
Hewilla (a)
107
102
100
104
108
98
3
Parabola (a)
97
99
102
98
102
103
4
Trappe (b)
116
105
107
116
106
106
5
Nawra (a)
102
98
103
99
110
104
6
Bryza (a), ( oś)
102
98
103
99
99
103
7
Ostka Smolicka (a), ( oś)
117
105
100
115
97
103
8
Kandela (a)
109
113
102
108
108
100
9
Radocha (c)
69
82
102
78
90
102
10
Arabeska (a)
105
97
104
96
86
99
11
SMH 87 (durum), ( oś)
60
86
70
67
80
73
12
Rospuda (a)
102
107
102
99
107
103
13
Werbena (a)
100
104
101
106
105
102
(a) – odmiany jakościowe, (b) - odmiany chlebowe, (oś) – o kłosie ościstym
Wzorzec – wszystkie badane odmiany
53
Tabela 5
Pszenica jara. Plon ziarna odmian (%wzorca). Lata zbioru: 2011, 2010, 2009
Plon ziarna w % wzorca
Lp.
Poziom a1
Odmiana
Wzorzec, dt z ha
Poziom a2
2011
2010
2009
Średnia
2009-2011
2011
2010
2009
Średnia
2009-2011
65,8
65,2
53,4
61,5
77,5
76,8
75,6
76,6
1
Tybalt (a)
108
102
97
103
107
102
99
103
2
Hewilla (a)
102
100
93
99
103
102
101
102
3
Parabola (a)
100
102
103
102
101
102
96
100
4
Trappe (b)
109
99
106
104
109
100
108
106
5
Nawra (a)
101
97
100
99
104
98
95
99
6
Bryza (a), ( oś)
101
98
100
100
101
99
101
100
7
Ostka Smolicka (a), ( oś)
106
100
─
103
105
101
─
103
8
Kandela (a)
107
102
─
105
105
96
─
100
9
Radocha (c)
87
─
─
─
92
─
─
─
10
Arabeska (a)
102
─
─
─
94
─
─
─
11
SMH 87 (durum), ( oś)
72
─
─
─
73
─
─
─
12
Rospuda (a)
103
─
─
─
103
─
─
─
13
Werbena (a)
102
─
─
─
104
─
─
─
3
3
3
9
3
3
3
9
Liczba doświadczeń
(e) - odmiany elitarne, (a) – odmiany jakościowe, (b) - odmiany chlebowe, (oś) – o kłosie ościstym
Wzorzec: w roku 2011 – wszystkie badane odmiany, w roku 2010 – Tybalt, Hewilla, Parabola, Trappe, Nawra, Bryza, Ostka Smolicka i Kandela,
w roku 2009 – Tybalt, Hewilla, Parabola, Trappe, Nawra i Bryza.
Liczba doświadczeń dla okresu 2009-2011 odnosi się do odmian badanych trzy lata.
54
Tabela 6
Pszenica jara. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby na przeciętnym poziomie agrotechniki – a1 (odchylenia od wzorca).
Lata zbioru: 2011, 2009 – 2011
Liczba
Mączniak
Rdza brunatna
Septorioza liści
Lp.
Odmiana
lat
2011
2009-2011
2011
2009-2011
2011
2009-2011
badań
Wzorzec (skala 9o)
Septorioza plew
2011
2009-2011
7,9
7,8
7,2
7,6
6,5
6,6
6,9
7,0
1
Tybalt (a)
3
1,1
0,9
1,4
1,1
0,4
0,0
-0,4
-0,3
2
Hewilla (a)
3
-0,3
-0,2
0,3
-0,2
0,0
-0,1
0,1
-0,4
3
Parabola (a)
3
0,2
0,1
-1,1
-0,4
-0,1
0,0
1,1
0,1
4
Trappe (b)
2
0,7
0,1
0,9
0,6
0,9
0,6
0,1
0,2
5
Nawra (a)
3
0,4
0,3
-0,1
-0,0
-0,6
-0,3
-0,4
-0,1
6
Bryza (a), ( oś)
3
-0,4
-0,5
-1,1
-1,2
0,0
-0,1
0,6
0,7
7
Ostka Smolicka (a), ( oś)
2
-0,8
-0,6*
-0,2
0,0*
0,4
-0,0*
0,1
0,3*
8
Kandela (a)
2
0,7
0,4*
0,8
0,7*
0,7
0,5*
0,1
-0,1*
9
Radocha (c)
1
-1,9
─
0,3
─
0,4
─
-2,4
─
10
Arabeska (a)
1
0,7
─
-0,6
─
-0,6
─
1,1
─
11
SMH 87 (durum), ( oś)
1
0,4
─
1,3
─
-1,0
─
0,6
─
12
Rospuda (a)
1
0,1
─
-0,9
─
-0,1
─
0,1
─
13
Werbena (a)
1
-0,8
─
-1,1
─
-0,3
─
-0,4
─
3
8
3
9
3
8
1
6
Liczba doświadczeń
(e) - odmiany elitarne, (a) – odmiany jakościowe, (b) - odmiany chlebowe, (oś) – o kłosie ościstym
Wzorzec: w roku 2011 – wszystkie badane odmiany, w roku 2010 – Tybalt, Hewilla, Parabola, Trappe, Nawra, Bryza, Ostka Smolicka i Kandela,
w roku 2009 – Tybalt, Hewilla, Parabola, Trappe, Nawra i Bryza.
* - średnia z lat: 2010-2011.
Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą.
Liczba doświadczeń dla okresu 2009-2011 odnosi się do odmian badanych trzy lata.
55
Tabela 7
Pszenica jara. Ważniejsze właściwości rolniczo – użytkowe odmian (odchylenia od wzorca).
Lata zbioru: 2011, 2009 – 2011
Wyleganie (skala 9o)
w fazie
Liczba lat
przed zbiorem
Lp.
Odmiana
dojrzałości
mlecznej
badań
2011
2009-2011
2011
2009-2011
Wysokość roślin
(cm)
2011
Masa 1000 ziaren
(g)
2009-2011
2011
2009-2011
Poziom agrotechniki a1
Wzorzec
8,5
8,6
7,2
7,5
82,4
87,2
47,4
44,0
1
Tybalt (a)
3
0,5
0,2
0,5
0,5
-2,9
-3,4
1,0
-0,5
2
Hewilla (a)
3
-1,0
-0,3
-1,2
-0,9
8,9
6,3
1,5
0,3
3
Parabola (a)
3
0,5
0,4
-0,5
-0,2
1,4
0,9
7,2
6,8
4
Trappe (b)
2
0,5
0,4
1,0
0,6
0,9
0,2
-4,6
-5,8
5
Nawra (a)
3
0,0
-0,4
0,3
0,1
-4,6
-4,6
1,5
2,2
6
Bryza (a), ( oś)
3
0,5
0,3
0,0
-0,2
-0,7
0,1
-3,3
-1,9
7
Ostka Smolicka (a), ( oś)
2
0,5
0,2*
-1,7
-0,7*
6,8
4,8*
1,9
0,9*
8
Kandela (a)
2
-0,5
-0,3*
-1,0
-0,5*
2,3
1,9*
0,1
0,2*
9
Radocha (c)
1
0,5
─
0,8
─
-0,1
─
4,2
─
10
Arabeska (a)
1
0,5
─
1,0
─
0,8
─
-4,2
─
11
SMH 87 (durum), ( oś)
1
-1,0
─
0,5
─
-5,2
─
2,5
─
12
Rospuda (a)
1
-1,0
─
0,3
─
-2,9
─
-0,2
─
13
Werbena (a)
1
-0,5
─
0,0
─
-4,7
─
-7,6
─
1
4
2
7
3
9
3
9
Liczba doświadczeń
56
Cd tabeli 7
Wyleganie (skala 9o)
Lp.
Odmiana
Liczba lat
badań
w fazie
dojrzałości mlecznej
2011
przed zbiorem
2009-2011
2011
2009-2011
Wysokość roślin
(cm)
2011
Masa 1000 ziaren
(g)
2009-2011
2011
2009-2011
Poziom agrotechniki a2
Wzorzec
8,8
8,8
7,2
7,5
78,5
84,0
50,2
46,6
1
Tybalt (a)
3
0,2
0,2
-0,7
-0,4
-2,5
-5,3
1,3
-0,0
2
Hewilla (a)
3
0,2
0,1
-0,4
-0,1
9,3
7,2
2,5
1,6
3
Parabola (a)
3
0,2
0,2
-0,2
-0,1
0,3
-0,1
6,3
6,2
4
Trappe (b)
2
0,2
0,2
1,3
1,0
1,1
1,7
-5,0
-6,3
5
Nawra (a)
3
0,2
-0,1
-0,4
-0,4
-2,9
-2,4
2,6
2,5
6
Bryza (a), ( oś)
3
0,2
0,2
1,1
0,2
-1,4
-0,7
-1,8
-1,7
7
Ostka Smolicka (a), ( oś)
2
0,2
0,1*
0,1
0,3*
8,0
4,2*
2,4
0,9*
8
Kandela (a)
2
-0,3
-0,7*
-2,2
-1,3*
2,5
2,2*
-0,4
-0,3*
9
Radocha (c)
1
0,2
─
0,1
─
-0,0
─
2,2
─
10
Arabeska (a)
1
0,2
─
1,6
─
-1,0
─
-3,8
─
11
SMH 87 (durum), ( oś)
1
-0,8
─
-0,4
─
-4,4
─
1,5
─
12
Rospuda (a)
1
-0,3
─
-0,7
─
-2,7
─
-0,6
─
13
Werbena (a)
1
-0,8
─
0,8
─
-6,4
─
-7,3
─
1
3
2
6
3
9
3
9
Liczba doświadczeń
(e) - odmiany elitarne, (a) – odmiany jakościowe, (b) - odmiany chlebowe, (oś) – o kłosie ościstym
Wzorzec: w roku 2011 – wszystkie badane odmiany, w roku 2010 – Tybalt, Hewilla, Parabola, Trappe, Nawra, Bryza, Ostka Smolicka i Kandela,
w roku 2009 – Tybalt, Hewilla, Parabola, Trappe, Nawra i Bryza.
* - średnia z lat: 2010-2011.
Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana cecha wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. Liczba doświadczeń dla okresu 2009-2011 odnosi się
do odmian badanych trzy lata.
57