Mierniki w ochronie zdrowia - wzuw – zarządzanie w podmiotach

Mierniki w ochronie zdrowia - wzuw – zarządzanie w podmiotach

Mierniki w ochronie zdrowia
doc. dr Zofia Skrzypczak
Podyplomowe Studia Menadżerskie
Zarządzanie w podmiotach leczniczych w dobie przekształceń własnościowych
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Człowiek – najlepsza inwestycja
1
Koncepcje pomiaru zdrowia
• Tradycyjne mierniki – pozytywne i
negatywne, wykorzystywane przy ocenie
zdrowotności społeczeństwa
• Mierniki matematyczne – poszukujące
funkcji zmiennych charakteryzujących
bezpośrednio nieobserwowalny stan
zdrowia (np. przeciętne trwanie życia)
2
Tradycyjne mierniki - pozytywne
Dotyczą cech mierzalnych, charakteryzujących
każdego człowieka; dotyczą:
1) fizycznej budowy ciała - badania licznych
grup i porównanie z normą, ustaloną w wyniku
badań epidemiologicznych
2) czynności ciała – pomiar w dużych
populacjach umożliwia ocenę występowania
częstości badanych schorzeń
3) składu tkanek i płynów ustrojowych pozwalających na określenie częstości
występowania określonych ryzyk chorobowych
3
Tradycyjne mierniki - negatywne
• Ich zastosowanie pozwala na ocenę
częstości występowania chorób i ich
następstw
• Występują w postaci:
- współczynników natężenia
- współczynników struktury
- współczynników dynamiki
4
Współczynniki natężenia
• Wyrażone są jako iloraz liczby zdarzeń
jednostkowych i liczby osób narażonych
na oddziaływanie niekorzystnych zdarzeń
• Należą do nich:
- współczynniki zachorowalności
(zapadalności)
- współczynniki chorobowości
- współczynniki umieralności
5
Współczynniki zachorowalności i
chorobowości
• Stosowane są dla określenia
rozpowszechniania chorób w danej
populacji
• Istotne jest jednoznaczne zdefiniowanie
jednostki statystycznej: osoby chore lub
zdarzenia chorobowe (jedna osoba może
zachorować w danym okresie kilka razy)
6
Współczynniki zachorowalności
(zapadalności)
• Wykorzystuje się najczęściej do oceny
rozpowszechniania chorób o szybkim przebiegu,
tzw. chorób ostrych oraz oceny
epidemiologicznej w zakresie chorób
przewlekłych
• Wartość współczynnika określa liczbę nowych
zachorowań, które wystąpiły w danym czasie w
stosunku do liczby osób narażonych na ryzyko
zachorowania
• Miernik wskazuje liczbę nowych zachorowań w
danym okresie
7
Współczynniki chorobowości
• Stosowane są do oceny rozpowszechniania
chorób w populacji
• Wyrażają liczbę osób, które były chore w danym
czasie lub liczbę przypadków zachorowań w
stosunku do liczby ludności narażonej na ryzyko
zachorowania
• Wyróżniamy: współczynniki chorobowości
punktowej (dla bardzo krótkiego okresu) i
okresowej (dla dłuższego okresu, do oceny
rozpowszechniania chorób przewlekłych o
długotrwałym przebiegu)
8
Współczynniki umieralności
• Utożsamiane są z pomiarem zgonów
• Rozróżniamy:
- współczynnik umieralności ogólnej – liczba zgonów
w danej populacji w stosunku do przeciętnej liczby
populacji narażonej na ryzyko zgonu
- szczegółowe współczynniki umieralności –
obliczane wg wieku, płci lub przyczyny zgonu
- wskaźniki umieralności proporcjonalnej – wyrażają
liczę zgonów z określonej przyczyny w stosunku do
ogólnej liczby zgonów
- wskaźnik śmiertelności – odzwierciedlający ciężkość
schorzenia powodującego zgon; wyrażający stosunek
liczby zgonów z powodu danej choroby do liczby
chorych na tę chorobę
9
Syntetyczne mierniki stanu zdrowia
• To obiektywne mierniki stanu zdrowia,
które powinny łączyć w sobie wiele
różnych aspektów (poza zdrowotnymi) i
mieć szerokie zastosowanie
• Podstawowy miernik stanu zdrowia –
przeciętne dalsze trwanie życia od
urodzenia
10
Syntetyczne mierniki stanu
zdrowia (2)
• Wywodzące się z analizy jakości życia:
- QALYs (Quality Adjusted Life Years) –
jakość dodatkowych lat życia
- DALE (Disability Adjusted Life Expectancy)
– dalsze przewidywane życie bez
ułomności (w zdrowiu)
11
QALYs (Quality Adjusted Life Years)
• Wskaźnik uwzględnia efekty ilościowe i
jakościowe
• Konstrukcja opiera się na założeniu, że
każdemu okresowi życia jednostki można
przypisać określoną wagę, uwzględniającą lata
życia w doskonałym zdrowiu oraz wynik
charakteryzujący grupę osób – istotny sposób
określania wag
• Otrzymany miernik jest sumą efektów
jednostkowych (ważny – sposób agregacji
indywidualnych wyników)
12
QALYs (Quality Adjusted Life Years)
• Wartości przypisane wskaźnikowi
zawierają się w przedziale: 0 – 1
• Wartości 1 odpowiada 1 rok życia w
doskonałym zdrowiu
• Wartości niższe od 1 świadczą o życiu z
uszczerbkiem na zdrowiu
• Wartość 0 – to śmierć jednostki
13
DALE (Disability Adjusted Life
Expectancy)
• Przy konstrukcji miernika przyjmuje się
założenie, że część życia może
charakteryzować się pewną
niepełnosprawnością
• Lata przeżyte w niepełnym zdrowiu – to
lata niepełne, wielkość uszczerbku zależy
od wielkości niedoboru zdrowia
14
Pozostałe mierniki
• HYE – liczba lat w doskonałym zdrowiu
• PYLL – liczba utraconych lat życia z
powodu przedwczesnej śmierci
• DALYs – lata przeżyte w niepełnym
zdrowiu
15
Podstawowe wskaźniki kondycji
zdrowotnej społeczeństwa
• Średnia oczekiwana długość życia
(mężczyźni / kobiety)
• Zgony niemowląt na 1 000 żywych
urodzeń
• Zachorowalność na gruźlicę/ AIDS na
100 000 mieszkańców
16
Wyniki analizy krajów europejskich
• Grupa 1 – kraje realizujące model Beveridge’a
• Grupa 2 – kraje realizujące model Bismarcka
(„stara” UE)
• Grupa 3 – kraje postsocjalistyczne realizujące
model Bismarcka
*/ w tej części prezentacji wykorzystano materiał J. Kujawskiej – „Porównanie funkcjonowania systemów
opieki zdrowotnej w europejskich krajach OECD”, zamieszczony w monografii wydanej przez
Wydawnictwo WZ UW 2013 (w druku)
17
Grupy krajów poddanych analizie
Model Beveridge’a
Model Bismarcka
Model Bismarcka – kraje po
transformacji
Dania
Austria
Czechy
Finlandia
Belgia
Estonia
Grecja – od 1983
Francja
Polska
Hiszpania – od 1986
Holandia
Słowacja
Irlandia
Luksemburg
Słowenia
Islandia
Niemcy
Węgry
Norwegia
Szwajcaria
Portugalia – od 1979
Szwecja
Wielka Brytania
Włochy – od 1978
18
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
GRUPA 1
GRUPA 2
19
GRUPA 3
Oczekiwana długość życia – kobiety
1994
Lat
1993
86
1992
84
1991
82
80
78
76
74
72
70
1990
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
GRUPA 1
GRUPA 2
GRUPA 3
Oczekiwana długość życia - mężczyźni
1995
Lat
1994
80
1993
78
1992
76
1991
74
72
70
68
66
64
62
60
1990
20
PYLL (potential years of life lost)
- tzw. potencjalne utracone lata
życia
- miara względnego wpływu
zgonów i różnych chorób na
społeczeństw
21
Wskaźnik PYLL – kobiety
Lat
7 000
6 000
5 000
GRUPA 1
4 000
GRUPA 2
3 000
GRUPA 3
2 000
1 000
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
0
22
Wskaźnik PYLL - mężczyźni
Lat
18 000
16 000
14 000
12 000
GRUPA 1
10 000
GRUPA 2
8 000
GRUPA 3
6 000
4 000
2 000
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
0
23
Umieralność z powodu określonych
przyczyn
• Standaryzowane wskaźniki zgonów:
- z wszystkich przyczyn
- z powodu chorób układu krążenia
- z powodu nowotworów
*/ Zgony z powodu nowotworów złośliwych:
- całkowita liczba zgonów
- liczba zgonu osób poniżej 70 roku życia
- % umierających poniżej 70 roku życia
24
Przyczyny zgonu – standaryzowany
współczynnik umieralności, 2009 rok
(na 100 000 osób)
25
Mierniki oceny opieki zdrowotnej
(aspekt medyczny)
• liczba osób przypadających na 1 lekarza
lub liczba lekarzy/ stomatologów na 1
000 mieszkańców
• liczba łóżek szpitalnych na 1 000
mieszkańców
• średni czas hospitalizacji
26
Liczba łóżek na 1 000 mieszkańców
Łóżka/1000
14
12
GRUPA 1
GRUPA 2
10
Czechy
8
Estonia
Węgry
6
Polska
4
Slowacja
Slowenia
2
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
0
27
Liczba lekarzy na 1 000 mieszkańców
Lekarze/1000
4,0
GRUPA 1
GRUPA 2
3,5
Czechy
Estonia
3,0
Węgry
Poland
2,5
Słowacja
Slowenia
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
2,0
28
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
GRUPA 1
GRUPA 2
29
GRUPA 3
Średni czas hospitalizacji
1994
Dni
1993
14
1992
12
1991
10
8
6
4
2
0
1990
Współczynnik umieralności
niemowląt
• liczba zgonów niemowląt w danym okresie
odniesiona do liczby urodzeń żywych w tym
okresie
• podstawowy (wg WHO) miernik stanu zdrowia
populacji, bowiem na umieralność niemowląt
wpływają czynniki demograficzne, medyczne,
środowiskowe, społeczno-ekonomiczne oraz
jakość i dostępność opieki zdrowotnej
30
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
GRUPA 1
GRUPA 2
GRUPA 3
31
Wskaźnik śmiertelności niemowląt (IMR)
1994
IMR
1993
14
1992
12
1991
10
8
6
4
2
0
1990
Światowe trendy w zakresie
kondycji zdrowotnej społeczeństw
• Rosnąca przeciętna długość życia,
spadek umieralności noworodków,
zmniejszenie przyrostu naturalnego –
starzenie się społeczeństw
• Spadek zachorowalności na większość
chorób zakaźnych, w tym gruźlicę
32
Mierniki opieki zdrowotnej w
aspekcie ekonomicznym
• Wysokość nakładów na opiekę zdrowotną:
- wyrażonych w USD, wg PPP
- liczonych jako % PKB
• Udział nakładów publicznych (lub
prywatnych) w wydatkach na ochronę
zdrowia (%)
33
Wydatki na opiekę zdrowotną per capita
USD PPP
5 000
GRUPA 1
4 000
GRUPA 2
Czechy
3 000
Estonia
Węgry
2 000
Polska
1 000
Słowacja
Słowenia
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
0
34
Wydatki na opiekę zdrowotną jako % PKB
% PKB
12
GRUPA 1
10
GRUPA 2
Czechy
Estonia
8
Węgry
Polska
6
Słowacja
Słowenia
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
4
35
Wydatki out-of-pocket (bezpośrednie, „z
kieszeni”) jako % wydatków na zdrowie
%
40
GRUPA 1
30
GRUPA 2
Czechy
Estonia
20
Węgry
Polska
10
Słowacja
Słowenia
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
0
36
Udział leków w wydatkach na zdrowie (%)
%
45
40
GRUPA 1
35
GRUPA 2
30
Czechy
25
Estonia
20
Węgry
15
Polska
10
Słowacja
5
Słowenia
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
0
37