Matryca tożsamości ToŜsamość miejsca zbudowana jest z form

Matryca toŜsamości
ToŜsamość miejsca zbudowana jest z form, materiałów i widoków, a takŜe (moŜe bardziej) wspomnień
osób, dźwięków i zapachów. KaŜdy z nas ma swoją pamięć Kazimierza i placu Nowego; róŜne pokolenia sięgają czasu róŜnych epok. Jeden wspomni zmarłego jeszcze przed wojną blacharza spod
siódemki, ktoś zapamiętał pachnące malinówki na straganach, ktoś czosnek od pana Franciszka, inny
jeszcze – potajemną i reklamowaną szeptem, nie tak dawno... – sprzedaŜ cielęciny w okrąglaku.
Trójwymiarowy kształt placu ma swą genezę w Uchwale Rady Miasta z dnia 5. lipca 1929: załoŜenie
naokoło placu jezdni o szerokości 7m o nawierzchni betonowej i krawęŜników granitowych (...), przebudowę chodników z płyt betonowych (...); załoŜenie na właściwym placu nawierzchni betonowej. Jak
referował inŜ. Marcin Chmaj* dla budowy jako materiału kamiennego uŜywa Budownictwo m. Ŝwirku
bazaltowego z Kamieniołomów w Berestowcu na Wołyniu, przesiewanego, w 2 grubościach, tj. drobniejszego o grubości do 10mm i grubszego 10-20mm. świrek musi być czysty, a więc płukany, o ziarnach ostrokanciastych, kształtu umiarowego.
Zdjęcie Stanisława Muchy z początku lat 30. pokazuje stan po przebudowie, która miała miejsce kilka
lat wcześniej. Widać nową nawierzchnię, niedawno oddane rzeźnię rytualną projektu Józefa Weinbergera i szalet publiczny, takŜe rozebraną w latach 60. kamienicę na rogu ul. Estery i placu. Nie ma na
tej fotografii tego, co rzuca się w oczy na dzisiejszych zdjęciach – stałych wiat i straganów, śmietnika,
budek i kiosków, które wyrosły tam cichaczem ostatnimi czasy. Dlatego celem obecnego projektu
przebudowy jest przywrócenie jakości przestrzeni publicznej placu do poziomu porównywalnego z tym
z czasów przedwojennych przy jednoczesnym zachowaniu jego dotychczasowego, tak silnie zdefiniowanego charakteru.
Nie moŜemy zatrzymać minionego czasu, ani nie powinniśmy odtwarzać placu Nowego z subiektywnie wybranej chwili w przeszłości. Do ocalenia mamy natomiast jego specyfikę, którą stworzyła zbiorowa pamięć tej dzielnicy. Nie pozbywajmy się nazwisk, słów i obrazów.
Jak tablice wotywne w kościele BoŜego Ciała i jorcajtowe w pobliskich synagogach, matryca toŜsamości placu Nowego jest próbą zapisu tych wspomnień. Jej kształt odnosi się do zastanego, fizycznego kontekstu – waŜnych miejsc, budynków, geometrii. Matrycę uformujemy z miejscowych pierwiastków. TakŜe fizycznie: betonowe płyty nawierzchni mają swoją historię, ale ich obecny stan techniczny
jest zły. Proponujemy rozdrobnić je na miejscu kruszarką, a powstały materiał wykorzystać jako tworzywo do budowy nowego obiektu. UŜycie lokalnego surowca obniŜy koszty przedsięwzięcia, przeszłość placu nie zniknie po jego przebudowie, podobnie jak cząstka pierwotnej kropli deszczu zostaje
w mykwie po kaŜdej zmianie wody,
Relief – odcisk i wygrawerowany rysunek odtworzą i uruchomią projekcję z dawnych lat, kazimierski
fotoplastikon, wspomnienia niebieskiego mundurka. Będą tam i szyld spółki „Ziarno” i logo pobliskiego,
nieistniejącego juŜ MłodzieŜowego Domu Kultury. Postaci Radzców Magistratu zasłuŜonych dla miasta i szemrane legendy lokalnego półświatka, projekty kamienic śołdaniego, Ertla i szkic szaletu autorstwa Edwarda Kreislera. Część informacji zostanie odciśnięta w poziomych i pionowych płaszczyznach nawierzchni podczas budowy, inne pojawią się później – kiedyś, by uchwycić kogoś i coś, co znika z pejzaŜu dzielnicy. Szorstka powierzchnia posadzki przed wypiaskowaniem obrazu zostanie czasowo wygładzona na fragmencie, by ułatwić przyklejenie szablonu, a po grawerowaniu ponownie wyszczotkowana. Pojawiające się treści będą się z czasem zacierać, a na ich miejscu pojawią się nowe,
następne.
Rozwarstwienie wysokościowe placu po stronie południowej pozwoli na zlokalizowanie stoisk handlowych ‘wewnątrz’ jego nawierzchni. Powstały górny poziom stanie się dodatkowym miejscem akcji wydarzeń – sceną koncertów, spektakli i pokazów, a dzięki temu otworzą się i zaktywizują partery kamienic w południowej pierzei. W codziennym uŜytkowaniu na stopniach powstałych wyniesień będzie
moŜna przysiąść, porozmawiać, pooglądać przechodzących ludzi i klientów kawiarnianych ogródków.
To takŜe dla tych, którzy przyjdą zobaczyć plac i postudiować historię dzielnicy z inskrypcji i znaków,
jakimi będzie wyłoŜony.
Sugerujemy dalsze kroki postępowania, by podnieść jakość przestrzeni publicznej – remont konserwatorski budynku okrąglaka dla przywrócenia niektórych detali wg koncepcji Jana Rzymkowskiego
(rekonstrukcja szczytów ze sterczynami nad wejściami, wykonanie pokrycia z blachy tytanowo-cynkowej, montaŜ płotków przeciwśniegowych) oraz wewnętrznej hali autorstwa Weinbergera (m.in. montaŜ
stolarki w charakterze obiektu). Wytyczne konserwatorskie dla nowej zabudowy w południowej pierzei
placu (naroŜnik ul. Estery) to pierwotna geometria z projektu Jana Ertla (oryginalny poziom gzymsu do
zaznaczenia w fasadzie projektowanego budynku, elewacja o pięciu osiach).
*
Rozwój trwałych nawierzchni drogowych w Krakowie, w latach powojennych, Dziennik Rozporządzeń Stołecznego Królewskiego Miasta
Krakowa, t. L, R. 1929, Kraków 1929, str. 121-129.