Recenzje książek • Book Review

diagnostyka laboratoryjna Journal of Laboratory Diagnostics
2011 • Volume 47 • Number 3 • 367-368
Recenzje książek • Book Review
jednak „przewodnik” pisany jest dość przystępnym językiem, a ilustracje znacznie ułatwiają percepcję omawianego
zagadnienia).
Przewodnik uzupełnia „mini katalog MCKusicka” chorób monogenowych człowieka, w którym przedstawiono chromosomową lokalizację genów, których mutacje są przyczynami
najczęstszych chorób genetycznie uwarunkowanych człowieka. Ponadto na końcu książki znajduje się słownik terminów genetycznych oraz skorowidz ważniejszych zagadnień,
który znacznie ułatwia odnajdywanie potrzebnych w danej
chwili tematów.
Przyznaję, że sama niejednokrotnie korzystam z „Przewodnika”, aby odświeżyć sobie niektóre pojęcia, czy popatrzeć
na ładne ilustracje.
Olga Haus
Autor: Eberhard Passarge
Wydawnictwo: Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Rok wydania: 2004
Liczba stron: 448
ISBN: 8320029082
Wydanie I
Książka prof. Eberharda Passarge, znanego genetyka,
człowieka wszechstronnego, autora m.in. albumu o przedstawianiu wad wrodzonych człowieka w dziełach sztuki, jest
kompendium aktualnej wiedzy genetycznej do codziennego
użytku przez osoby zainteresowane tym działem nauki. Nie
może raczej służyć jako jedyny podręcznik do nauki genetyki, ale jako „kompaktow” repetytorium dla ludzi, którzy mają
już pewien zasób wiedzy genetycznej i chcą sobie przypomnieć lub uściślić niektóre pojęcia.
Każde zagadnienie poruszane w książce jest bogato i pięknie ilustrowane, a więc jest to rzeczywiście przewodnik po
genetyce, albo nawet „atlas genetyki”.
Dla ludzi zawodowo zajmujących się genetyką może stanowić atrakcyjne urozmaicenie lektur genetycznych, przewodnik po zagadnieniach, które należałoby poruszać na wykładach, kursach, szkoleniach.
Dla ludzi kształcących się w dziedzinie genetyki lub jej pokrewnych ten przewodnik może służyć jako repetytorium
w trakcie nauki. Nie ma w nim błędów merytorycznych, zakres wiedzy jest olbrzymi i wszechstronny (a więc, z konieczności – nieco powierzchowny).
W kształceniu diagnostów laboratoryjnych ten przewodnik
może być źródłem wiedzy genetycznej, informacji o różnych
aspektach współczesnej genetyki. Ze względu na wielość
i skrótowość haseł wymagałby w niektórych działach poszerzenia wiedzy na podstawie innych podręczników, w innych
– pomijania zbyt specjalistycznych informacji (generalnie
Autorzy: J. Vandepitte , J. Verhaegen , K. Engbaek , P. Rohner , P. Piot , C. C. Heuck (tłum. A. Przondo-Mordarska)
Wydawnictwo: Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Rok wydania: 2005
Liczba stron: 184
ISBN: 9788320031331
Wydanie I
Diagnostyka chorób wywoływanych przez drobnoustroje
jest tematem poruszanym w podręcznikach poświęconych
chorobom zakaźnym, mikrobiologii lekarskiej, wirusologii
i parazytologii. Szczegółowe informacje dotyczą właściwości
drobnoustrojów, ich patogenności, czynników zjadliwości,
oporności na leki stosowane w terapii wywoływanych przez
nie zakażeń. Drobnoustroje charakteryzują się olbrzymią
zmiennością, mają różne wymagania wzrostowe; ten sam
gatunek drobnoustroju może być odpowiedzialny za różne
367
Recenzje książek
zakażenia, a więc poszukiwany jest w różnych materiałach,
co związane jest z odmiennym postępowaniem diagnostycznym. Wiarygodny wynik badania mikrobiologicznego służy
nie tylko wdrożeniu celowanego leczenia, ale ma także znaczenie epidemiologiczne; jest przydatny w ustalaniu zasad
racjonalnej terapii oraz opracowywaniu metod profilaktyki
zakażeń. Diagnostyka mikrobiologiczna jest więc jednym
z kluczowych etapów postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w zakażeniach wywoływanych przez bakterie, wirusy, grzyby oraz pasożyty.
W dobie pojawiania się coraz to nowych czynników etiologicznych zakażeń oraz gwałtownie narastającej ich oporności na powszechnie stosowane leki przeciwdrobnoustrojowe, niezwykle istotne jest właściwe wykonanie badania
mikrobiologicznego, począwszy od etapu przedlaboratoryjnego na etapie polaboratoryjnym kończąc. Odpowiedni dobór materiału w zależności od rodzaju i miejsca zakażenia,
właściwe jego pobranie, zabezpieczenie i transport do laboratorium mają często decydujące znaczenie dla uzyskania
miarodajnego wyniku badania. Doświadczenie i dane literaturowe wskazują, że błędy popełniane na etapie przedanalitycznym, w większości przypadków, odpowiedzialne są za
nieprawidłowe wyniki diagnostyki laboratoryjnej, w tym także
diagnostyki mikrobiologicznej.
Etap laboratoryjny badania mikrobiologicznego to takie postępowanie z dostarczonym materiałem klinicznym, które
w oparciu o najnowszą wiedzę i doświadczenie diagnosty
laboratoryjnego - mikrobiologa, w możliwie najkrótszym czasie, z wykorzystaniem dostępnych współcześnie narzędzi
badawczo-pomiarowych, pozwoli wykryć i określić cechy
charakterystyczne patogenu. Współczesne laboratorium mikrobiologiczne dysponuje szerokim wachlarzem metod diagnostycznych: metody konwencjonalne, metody mikroskopowe, metody serologiczne, metody automatyczne, metody
biologii molekularnej. Specjalistyczny sprzęt laboratoryjny
pozwala nie tylko na wyhodowanie drobnoustrojów, na ich
właściwą identyfikację, oznaczenie lekowrażliwości, wykrycie mechanizmów oporności na leki, ale także, wykrycie
antygenu i oznaczenie klasy i poziomu przeciwciał. Wybór
metody diagnostycznej zależy więc od zdolności i szybkości wzrostu drobnoustrojów w warunkach in vitro, charakteru
i przebiegu zakażenia, wyposażenia pomiarowo-badawczego i kompetencji personelu
Końcowym etapem badania mikrobiologicznego jest właściwa interpretacja uzyskanych wyników poparta szeroką wiedzą, dużym doświadczeniem, znajomością aktualnych wytycznych i rekomendacji. Mikrobiolog jest partnerem lekarza
w postępowaniu diagnostyczno-terapeutycznym, a badanie
mikrobiologiczne należy uważać za konsultację medyczną.
Podręcznik „Podstawowe procedury laboratoryjne w bakteriologii klinicznej” pod redakcją naukową prof. dr hab. med.
Anny Przondo-Mordarskiej, (wyd. PZWL), jest tłumaczeniem
z języka angielskiego publikacji wydanej w roku 2003 pod
patronatem Światowej Organizacji zdrowia (WHO) „Basic
Laboratory Procedures In Clinical Bacteriolgy”.
368
Omówione w publikacji zagadnienia służą ujednoliceniu
postępowania diagnostycznego w medycznych laboratoriach mikrobiologicznych, opracowaniu rzetelnych metod
diagnostyki mikrobiologicznej, z jednoczesnym zapewnieniem jakości badań mikrobiologicznych. Autorzy szeroko
omówili metody kontroli jakości badania mikrobiologicznego, z rozróżnieniem na kontrolę wewnętrzną i zewnętrzną.
Główną część podręcznika stanowi omówienie rodzajów
badań mikrobiologicznych z podziałem na materiały kliniczne i typy zakażeń. Szczegółowo omówiono zasady pobierania i transportu próbek do laboratorium mikrobiologicznego.
Omówiono etiologię zakażeń układowych, a charakterystyka poszukiwanych patogenów ograniczona została do cech
charakterystycznych, których wykrycie jest konieczne do
uzyskania miarodajnego wyniku. W tym celu przedstawiono
procedury postępowania z materiałem zakaźnym, wskazano
metody i warunki hodowli, zasady oceny preparatów mikroskopowych, zasady wykonania testów serologicznych, identyfikacji, oznaczenia lekowrażliwości. Przedstawione w podręczniku procedury, zgodnie z założeniem autorów, mogą
być pomocne w tworzeniu własnych procedur badawczych
w laboratorium, ale mają także charakter edukacyjny.
Niektóre z przedstawionych technik badawczych nie są stosowane w Polsce, ze względu na ograniczenie geograficzne wybranych zakażeń. Jednakże, w czasie wzmożonego
ruchu turystycznego, dużej migracji ludności, nie należy
wykluczyć sytuacji, w których metody te będą konieczne do
zastosowania. Opisane procedury nie obejmują też komercyjnych metod badawczych opartych na systemach automatycznych, aparatach do posiewu krwi i płynów ustrojowych,
gotowych podłożach do badań przesiewowych, takich jak
podłoża chromogenne. Podręcznik nie uwzględnia również
metod molekularnych i immunochemicznych wykorzystywanych w diagnostyce zakażeń. To wszystko sprawia, że ze
względu na dynamiczny rozwój w ostatnich latach metod
diagnostycznych w mikrobiologii lekarskiej oraz na stale zachodzące zmiany w spektrum drobnoustrojów chorobotwórczych i ich właściwościach, opisane procedury w praktyce
laboratoryjnej wymagają uaktualnienia zgodnie z aktualną
wiedzą i obowiązującymi rekomendacjami, co zostało wskazane w przedmowie do wydania polskiego.
Podsumowując, niniejszy podręcznik z powodzeniem może
być wykorzystywany w procesie podstawowego kształcenia studentów wydziałów analityki medycznej, lekarskiego,
stomatologicznego i pielęgniarskiego, jak również na etapie
kształcenia podyplomowego, w szczególności diagnostów
laboratoryjnych. Gruntowna wiedza absolwentów uczelni
medycznych oraz diagnostów laboratoryjnych w zakresie
epidemiologii zakażeń oznacza lepszą współpracę i wzajemne zrozumienie na linii lekarz/pielęgniarka – laboratorium,
a prawidłowa diagnostyka mikrobiologiczna i wiarygodny
wynik badania zwiększają bezpieczeństwo pacjenta.
Elżbieta Stefaniuk