docStandardy wymagań kształcenia chemicznego w zakresie
download 
Reklamacja Transkrypt
Standardy wymagań kształcenia chemicznego w zakresie
Standardy wymagań kształcenia chemicznego w zakresie podstawowym Dział 12: CZY NIE SZKODA SPALAĆ WĘGLOWODORÓW? ( 5 godzin) Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną Uczeń: wymienia występujące w przyrodzie źródła węglowodorów podaje nazwę metody pozwalającej rozdzielić ropę naftową na frakcje tłumaczy zalety stosowania benzyny bezołowiowej wymienia produkty, jakie powstają w trakcie spalania węglowodorów omawia zasady bezpiecznego użytkowania urządzeń zasilanych gazem płynnym (propanbutan) objaśnia różnicę między wzorami strukturalnymi i półstrukturalnymi definiuje szereg homologiczny podaje zasady nazewnictwa systematycznego alkanów opisuje właściwości fizyczne węglowodorów: metanu, etenu, etynu i benzenu podaje wzory ogólne alkanów, alkenów, alkinów i na ich podstawie tworzy wzory sumaryczne węglowodorów alifatycznych o danej liczbie atomów węgla w cząsteczce definiuje pojęcia izomerii i izomeru wyróżnia węglowodory alifatyczne i aromatyczne wymienia kilka przykładów polimerów spotykanych w życiu codziennym dobrą bardzo dobrą Uczeń: wymienia główne produkty powstające podczas destylacji frakcjonowanej ropy naftowej definiuje liczbę oktanową zapisuje równania reakcji spalania węglowodorów przy różnym dostępie tlenu objaśnia pojęcie wzoru elementarnego związku oblicza skład procentowy związku organicznego na podstawie wzoru sumarycznego omawia założenia teorii strukturalnej budowy związków organicznych opisuje zmiany właściwości fizycznych alkanów wraz ze wzrostem długości ich łańcucha węglowego podaje nazwy początkowych kilku alkanów z szeregu homologicznego Uczeń: uzasadnia, dlaczego węgiel kamienny, ropa naftowa i gaz ziemny są nazywane kopalinami organicznymi omawia zasady destylacji frakcjonowanej ropy naftowej, stosując pojęcia wieży destylacyjnej i półki opisuje przebieg krakingu i reformingu omawia zależność liczby oktanowej paliwa od budowy cząsteczek węglowodorów będących jego składnikami objaśnia przeznaczenie katalizatorów samochodowych oblicza objętość tlenu (lub powietrza) potrzebną do spalenia węglowodoru o określonej masie lub objętości znając skład węglowodoru i np. jego gęstość, ustala wzór związku i podaje jego nazwę systematyczną Uczeń: wyjaśnia, dlaczego nieprzetworzona ropa naftowa nie jest dobrym paliwem przedstawia różnice we właściwościach frakcji destylacji ropy naftowej tłumaczy zasadność prowadzenia krakingu i reformingu na skalę przemysłową wyjaśnia, w jaki sposób powstaje efekt stukania w silnikach benzynowych objaśnia, podając przykład, czym są antydetonatory tłumaczy, dlaczego temperatura wrzenia rozgałęzionych alkanów jest niższa od temperatury wrzenia n-alkanów wyjaśnia, z czego wynika słaba rozpuszczalność węglowodorów w wodzie opisuje budowę cząsteczek: metanu, etenu i etynu omawia rodzaje izomerii występującej w związkach organicznych – węglowodorach wśród podanych związków odnajduje homologi i izomery na podstawie wzoru strukturalnego prostego węglowodoru nadaje mu nazwę systematyczną i odwrotnie tłumaczy różnice w przebiegu reakcji substytucji i addycji zapisuje równania reakcji otrzymywania etylenu i etynu (acetylenu) pisze równania reakcji addycji H2, Cl2 (Br2), HCl, H2O do etenu oraz Br2 i HCl do etynu modeluje budowę cząsteczki benzenu definiuje pojęcia polimeru i polimeryzacji rysuje wzory strukturalne (również elektronowe) izomerycznych węglowodorów o danym wzorze sumarycznym pisze równania reakcji chlorowania (bromowania) metanu, zachodzące pod wpływem ogrzewania lub w obecności światła, nazywając produkty proponuje sposób odróżnienia węglowodorów nasyconych od nienasyconych wymienia nazwy produktów powstających podczas ogrzewania węgla kamiennego bez dostępu powietrza objaśnia przyczynę delokalizacji elektronów w cząsteczkach węglowodorów aromatycznych pisze równanie reakcji bromowania benzenu w obecności katalizatora żelazowego pisze równanie reakcji przedstawia czynniki wpływające na rodzaj produktów otrzymywanych podczas spalania węglowodorów zapisuje uproszczone równanie reakcji etenu z zakwaszonym roztworem manganianu(VII) potasu pisze równanie reakcji otrzymywania karbidu opisuje proces suchej destylacji węgla kamiennego i wymienia substancje wchodzące w skład: koksu, gazu świetlnego, smoły i wody pogazowej podaje reakcje, których przebieg dowodzi trwałości pierścienia benzenowego pisze równania reakcji polimeryzacji dowolnego związku zawierającego wiązanie podwójne między atomami węgla opisuje właściwości i zastosowanie tworzyw sztucznych Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą uwodornienia benzenu w obecności katalizatorów Dział 13: SKĄD JESZCZE MOŻEMY CZERPAĆ ENERGIĘ? ( 5 godzin) Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną Uczeń: podaje definicję szeregu aktywności metali opisuje budowę ogniwa galwanicznego wyjaśnia pojęcia półogniwa i elektrody wyróżnia anodę i katodę opisuje proces korozji elektrochemicznej żelaza objaśnia, czym, z chemicznego punktu widzenia, jest rdza podaje krótką charakterystykę budowy jądra atomowego opisuje przebieg reakcji rozszczepienia jądra atomowego wyjaśnia, na czym polega niszczycielskie działanie bomby atomowej wymienia i charakteryzuje alternatywne źródła energii Uczeń: wyjaśnia celowość umieszczenia wodoru w szeregu aktywności metali opisuje budowę ogniw Daniella i Volty wskazuje katodę i anodę w podanym ogniwie galwanicznym zapisuje schematy ogniw galwanicznych wymienia czynniki przyspieszające oraz spowalniające korozję elektrochemiczną stali objaśnia, dlaczego po zimie wskazane jest mycie podwozi samochodów w celu usunięcia z nich resztek soli opisuje przebieg reakcji syntezy termojądrowej tłumaczy zasadę równoważności masy i energii wymienia i opisuje czynniki wpływające na trwałość jądra atomowego dobrą bardzo dobrą Uczeń: swobodnie korzysta z szeregu aktywności metali do przewidywania przebiegu reakcji metali z solami metali i kwasami proponuje doświadczenie, którego wynik pozwala porównać aktywność chemiczną dwóch metali konstruuje ogniwo Daniella i tłumaczy zasadę jego działania zapisuje równania reakcji zachodzących podczas pracy ogniw Daniella i Volty oblicza ilość energii, którą można uzyskać z określonej masy, korzystając z równania Einsteina wskazuje w układzie okresowym pierwiastki mające nietrwałe jądra wyjaśnia, czym różni się wzbogacony uran od zubożonego tłumaczy trudności związane z utylizacją „wypalonego” paliwa reaktorowego Uczeń: prowadzi obliczenia bazujące na stechiometrii reakcji zachodzących w ogniwach galwanicznych opisuje mechanizm korozji elektrochemicznej stali i tłumaczy sposób powstawania rdzy opisuje sposoby ochrony żelaza przed korozją wyjaśnia, dlaczego jądra ciężkich pierwiastków ulegają rozszczepieniu pisze przykładowe równanie reakcji rozpadu jąder 235U, po wcześniejszym napromieniowaniu go neutronami opisuje pracę elektrowni jądrowej i tłumaczy, w jakim celu w reaktorze atomowym umieszcza się pręty kadmowe wyjaśnia pochodzenie energii słonecznej wskazuje różnice między hydroelektrownią, elektrownią pływową, maremotoryczną i maretermiczną Dział 14: O NEGATYWNYCH DLA ATMOSFERY SKUTKACH UŻYWANIA NIEKTÓRYCH DEZODORANTÓW ( 3 godziny) Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną Uczeń: wymienia niebezpieczeństwa związane ze stosowaniem freonów przedstawia skutki zmniejszania się stężenia ozonu w stratosferze odróżnia dostępne na rynku preparaty niezawierające w swym składzie tzw. twardych freonów przedstawia budowę jednofunkcyjnych pochodnych węglowodorów definiuje grupę funkcyjną i wskazuje ją we wzorach podanych związków definiuje fluorowcopochodne węglowodorów Uczeń: podaje nazwy pierwiastków wchodzących w skład freonów tworzy nazwy systematyczne fluorowcopochodnych węglowodorów nasyconych na podstawie nazwy przedstawia wzór strukturalny fluorowcopochodnych węglowodorów nasyconych definiuje substytucję, addycję i eliminację pisze równania reakcji otrzymywania chloro-, bromopochodnych węglowodorów alifatycznych oblicza zawartość procentową halogenu dobrą bardzo dobrą Uczeń: podaje przykłady freonów opisuje, jak zmieniają się właściwości fizyczne fluorowcopochodnych węglowodorów wraz ze wzrostem ich masy cząsteczkowej tworzy nazwy systematyczne fluorowcopochodnych węglowodorów nienasyconych na podstawie nazwy rysuje wzór strukturalny fluorowcopochodnych węglowodorów nienasyconych tłumaczy, dlaczego zwilżony wodą papierek wskaźnikowy umiejscowiony u wylotu Uczeń: objaśnia, na czym polega analiza elementarna związków organicznych na podstawie wyników analizy elementarnej ustala wzór elementarny związku organicznego i dyskutuje możliwe wzory rzeczywiste objaśnia, dlaczego temperatura wrzenia halogenopochodnych metanu rośnie w szeregu: CH3Cl, CH3Br, CH3I pisze równanie reakcji chlorowania benzenu w obecności katalizatora żelazowego tłumaczy, dlaczego CCl4 oraz halony, mimo że są dobrymi środkami gaśniczymi, wycofuje się Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną podaje elementarne zasady nazewnictwa fluorowcopochodnych węglowodorów wymienia sposoby otrzymywania halogenopochodnych alkanów w podanym związku organicznym przedstawia zastosowanie fluorowcopochodnych, np. w rolnictwie i w medycynie prezentuje zastosowanie teflonu i PVC (PCW) dobrą bardzo dobrą oświetlonego naczynia z mieszaniną n-heksanu z bromem przyjmuje barwę czerwoną zapisuje równania reakcji fluorowcopochodnych węglowodoru alifatycznego z wodą, zasadą sodową i amoniakiem z produkcji sprzętu przeciwpożarowego opisuje, jak zmienia się reaktywność halogenopochodnych wymienia zanieczyszczenia trafiające do atmosfery podczas spalania odpadów zawierają- cych tworzywa sztuczne pisze równania reakcji planuje ciąg reakcji eliminacji halogenu i chemicznych halogenowodoru z pozwalających halogenopochodnej otrzymywać np. alkohole węglowodoru alifatycznego z węglowodorów – prowadzi proste w sposób pośredni obliczenia (poprzez chloropochodne) stechiometryczne, wymienia uwzględniając równania niebezpieczeństwa płynące reakcji przebiegających z z niewłaściwego udziałem stosowania środków halogenopochodnych owadobójczych, np. DDT węglowodorów Dział 15: ALKOHOLE, CZYLI KILKA SŁÓW O TAJNIKACH PRODUKCJI DOBREGO WINA ( 4 godziny) Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną Uczeń: opisuje budowę cząsteczek alkoholi, aldehydów i fenoli wśród przedstawionych związków odnajduje alkohole, aldehydy i fenole przedstawia podstawowe zasady nazewnictwa systematycznego alkoholi opisuje właściwości fizyczne metanolu i etanolu objaśnia, czym jest denaturat wymienia substancje, z którymi reagują alkohole opisuje zastosowanie glikolu etylenowego i glicerolu omawia wpływ alkoholu etylowego na organizm człowieka i wyjaśnia, dlaczego związek ten jest szkodliwy dla zdrowia opisuje właściwości fizyczne benzenolu podaje zastosowania formaliny Uczeń: podaje nazwy systematyczne alkoholi monohydroksylowych na podstawie nazwy systematycznej tworzy wzór strukturalny nasyconych alkoholi monohydroksylowych określa rzędowość alkoholu podaje sposoby otrzymywania metanolu i etanolu w laboratorium i w przemyśle podaje produkty reakcji alkoholi z sodem i definiuje alkoholany zapisuje równania reakcji całkowitego spalania metanolu i etanolu oraz ustala stosunek molowy reagentów pisze równania reakcji alkoholi z jednoprotonowymi kwasami tlenowymi przedstawia równania reakcji alkoholi z halogenowodorami opisuje budowę oraz właściwości fizyczne metanalu i propanonu wymienia reakcje charakterystyczne dla aldehydów opisuje właściwości dobrą bardzo dobrą Uczeń: podaje nazwy systematyczne nienasyconych alkoholi monohydroksylowych, glikolu etylenowego i glicerolu opisuje, jak zmienia się gęstość i rozpuszczalność w wodzie alkan-1-oli wraz ze wzrostem ich masy cząsteczkowej pisze równania reakcji alkoholi z sodem i nazywa powstające produkty Uczeń: tłumaczy, dlaczego rozpuszczalność alkoholi w wodzie maleje ze wzrostem ich masy cząsteczkowej wyjaśnia, dlaczego fenoloftaleina dodana do wodnego roztworu alkoholanu sodu przyjmuje malinowe zabarwienie objaśnia, na czym polega wykrywanie alkoholu we krwi kierowców zapisuje równania reakcji alkoholi z wieloprotonowymi kwasami tlenowymi pisze schematy utleniania alkoholi I- i IIrzędowych przedstawia skład odczynników: Tollensa i Trommera tłumaczy pozytywny przebieg prób Tollensa i Trommera z etanalem oraz negatywny z propanonem wyjaśnia przyczynę obojętnego odczynu roztworów wodnych alkoholi i słabo kwasowego fenoli pisze równania reakcji utleniania metanolu i etanolu dichromianem(VI) potasu w środowisku kwasu siarkowego(VI) objaśnia, dlaczego glikol etylenowy i glicerol mają wysoką temperaturę wrzenia oraz dużą gęstość wyjaśnia, dlaczego potoczna nazwa triazotanu(V) glicerolu (nitrogliceryna) jest nieprawidłowa opisuje sposób wykrywania alkoholi wielowodorotlenowych planuje eksperyment potwierdzający, że fenol Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną chemiczne i zastosowania benzenolu dobrą bardzo dobrą pisze równania reakcji glikolu etylenowego i glicerolu z sodem oraz stężonym kwasem azotowym(V) zapisuje równanie benzenolu z sodem i z wodorotlenkiem sodu oraz nazywa produkty oblicza ilość tlenu (powietrza) potrzebną do spalenia podanej ilości alkoholu jest słabszym kwasem niż kwas węglowy pisze równania reakcji utleniania metanalu tlenkiem srebra i wodorotlenkiem miedzi(II) prowadzi obliczenia związane ze stechiometrią reakcji przebiegających z udziałem alkoholi, fenoli i aldehydów Dział 16: OPOWIEŚĆ O MRÓWKACH, PSZCZOŁACH I POKRZYWACH, CZYLI W KRÓLESTWIE KWASÓW KARBOKSYLOWYCH ( 4 godziny) Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną Uczeń: opisuje budowę cząsteczek kwasów karboksylowych wskazuje grupę karboksylową oraz resztę kwasową w podanych wzorach kwasów karboksylowych opisuje występowanie kwasów karboksylowych w przyrodzie objaśnia, czym jest ocet spożywczy podaje nazwy systematyczne początkowych trzech kwasów n-alkanowych wymienia substancje, z którymi reagują kwasy karboksylowe pisze wzory prostych soli kwasów karboksylowych objaśnia, czym są detergenty i mydła opisuje budowę kwasów tłuszczowych objaśnia, czym jest stearyna definiuje aromatyczne kwasy karboksylowe dobrą bardzo dobrą Uczeń: pisze równania reakcji dysocjacji kwasów karboksylowych oraz podaje nazwy powstających anionów omawia występowanie kwasu mlekowego w przyrodzie tworzy nazwy systematyczne rozgałęzionych kwasów nalkanowych na podstawie wzoru sumarycznego prezentuje wzory strukturalne izomerycznych kwasów karboksylowych pisze równania reakcji kwasów karboksylowych z metalami, tlenkami metali i zasadami, podaje nazwy produktów zapisuje równania reakcji addycji wodoru i bromu do nienasyconych kwasów karboksylowych podaje przykłady mydeł i pisze równania reakcji ich dysocjacji Uczeń: tłumaczy, dlaczego napoje alkoholowe o niskiej zawartości etanolu pozostawione w otwartych naczyniach kwaśnieją oraz zapisuje schemat zachodzącej przemiany tworzy nazwy systematyczne kwasów zawierających w swych cząsteczkach wiązania wielokrotne opisuje zmiany właściwości fizycznych kwasów karboksylowych wraz ze wzrostem ich masy cząsteczkowej tłumaczy, dlaczego dysocjację kwasu octowego zaliczamy do reakcji odwracalnych tłumaczy, czym jest lodowaty kwas octowy przedstawia kierunek zmiany mocy kwasów karboksylowych ze wzrostem ich masy cząsteczkowej Uczeń: objaśnia, dlaczego temperatura wrzenia związków, o tej samej liczbie atomów węgla w cząsteczkach, rośnie w szeregu: alkany, aldehydy, alkohole, kwasy karboksylowe wyjaśnia, jak i dlaczego wpływa rozgałęzienie łańcucha węglowodorowego kwasów karboksylowych na wartość ich temperatury wrzenia przedstawia wpływ liczby wiązań podwójnych na wartość temperatury topnienia kwasów karboksylowych planuje i wykonuje doświadczenie, którego wynik pozwala porównać moc dwóch kwasów, np. octowego i siarkowego(VI) objaśnia, dlaczego najmocniejszym z kwasów karboksylowych jest kwas metanowy podaje wzory strukturalne oraz opisuje właściwości fizyczne i zastosowania kwasów benzoesowego i salicylowego definiuje hydroksykwasy jako dwufunkcyjne pochodne węglowodorów wskazuje podobieństwa, a także różnice w reaktywności kwasów karboksylowych i nieorganicznych wyjaśnia mechanizm mycia oraz prania prowadzi proste obliczenia związane ze stechiometrią reakcji zachodzących z udziałem kwasów karboksylowych znając stopień dysocjacji, oblicza stężenie jonów wodorowych w roztworze kwasu karboksylowego o podanym stężeniu tłumaczy, w jaki sposób obecność soli magnezu, wapnia i żelaza(III) wpływa na efektywność działania środków piorących K Klasa 3 Dział 17: W ŚWIECIE ZAPACHÓW, CZYLI CO KAŻDY Z NAS POWINIEN WIEDZIEĆ O ESTRACH ( 4 godziny) Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną Uczeń: definiuje reakcję estryfikacji pisze wzór strukturalny octanu etylu i wskazuje w nim wiązanie estrowe wymienia najważniejsze zastosowania estrów opisuje występowanie w przyrodzie i podstawowe funkcje biologiczne estrów podaje przykłady tłuszczów roślinnych i zwierzęcych wyróżnia tłuszcze: roślinne i zwierzęce, nasycone i nienasycone, ciekłe i stałe opisuje właściwości fizyczne tłuszczów wymienia tłuszcze, jakie powinny znajdować się w „zdrowej” diecie Uczeń: pisze równania reakcji metanolu i etanolu z kwasami mrówkowym i octowym tworzy nazwy prostych estrów na podstawie podanej nazwy estru przedstawia jego wzór półstrukturalny pisze równania reakcji całkowitego spalania estrów definiuje kondensację dobrą bardzo dobrą Uczeń: tłumaczy, dlaczego podczas reakcji bezwodnego etanolu z kwasem octowym CuSO4 zmienia zabarwienie na kolor niebieski wyjaśnia, jaką funkcję pełni kwas siarkowy(VI) w reakcji kwasów karboksylowych z alkoholami Uczeń: tłumaczy sposób ustalania się równowagi dynamicznej podczas reakcji kwasów karboksylowych z alkoholami wyjaśnia, dlaczego estry łatwiej przechodzą w stan pary niż odpowiednie alkohole i kwasy karboksylowe tłumaczy budowę cząsteczek wosków pisze równanie reakcji otrzymywania aspiryny objaśnia pojęcie poliestrów wyjaśnia, dlaczego woda zapisuje równanie reakcji bromowa i zakwaszony estru z wodą w obecności i podaje przykłady tych roztwór manganianu(VII) związków, znajdujących kwasu siarkowego(VI) potasu odbarwiają się nie objaśnia, na czym polega zastosowanie w życiu tylko w reakcji z tłuszczami codziennym zmydlanie estrów ciekłymi, ale także po tłumaczy budowę wyjaśnia, czym są lipidy i pewnym czasie w reakcji jakie związki do nich należą cząsteczki aspiryny z tłuszczami zwierzęcymi uzasadnia, dlaczego wymienia produkty opisuje budowę reakcja tłuszczów powstające podczas z zasadami nazywana jest cholesterolu i wymienia zmydlania tłuszczów jego funkcje biologiczne zmydlaniem wyjaśnia, na czym prowadzi obliczenia wyjaśnia, dlaczego polega jełczenie tłuszczów związane ze stechiometrią opisuje, jakie substancje i tłuszcze ciekłe powodują odbarwienie wody bromowej reakcji przebiegających z w jakich proporcjach udziałem estrów i zakwaszonego roztworu powinny się znajdować w i tłuszczów manganianu(VII) potasu racjonalnej diecie pisze równania reakcji uwodorniania tłuszczów ciekłych objaśnia, na czym polega utwardzanie tłuszczów i jak otrzymuje się margarynę w przemyśle Dział 18: Z WIZYTĄ W APTECE, CZYLI TROCHĘ WIĘCEJ POPLĄTANEJ CHEMII ( 4 godziny) Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną Uczeń: definiuje aminy jako pochodne amoniaku wyróżnia aminy alifatyczne i aromatyczne opisuje zasady nazewnictwa najprostszych amin wskazuje grupy funkcyjne w przedstawionych wzorach aminokwasów wymienia substancje, z którymi reagują aminy opisuje właściwości fizyczne aniliny wyjaśnia, dlaczego palenie papierosów jest szkodliwe dla zdrowia omawia właściwości fizyczne glicyny wymienia substancje, z którymi może reagować Uczeń: opisuje zmianę właściwości fizycznych amin alifatycznych ze wzrostem długości ich łańcucha węglowego nazywa najprostsze aminy i aminokwasy wyjaśnia, dlaczego aminy są jednofunkcyjnymi, zaś aminokwasy dwufunkcyjnymi pochodnymi węglowodorów modeluje cząsteczki niższych amin alifatycznych i aniliny wyjaśnia przyczynę zasadowego odczynu roztworów wodnych amin alifatycznych opisuje zastosowania aniliny podaje definicję związków dobrą bardzo dobrą Uczeń: tłumaczy przyczynę dobrej rozpuszczalności niższych amin alifatycznych w wodzie i zasadowy odczyn roztworu pisze równania reakcji amin z wodą projektuje doświadczenie pozwalające wykazać, że aminy są słabszymi zasadami niż NaOH zapisuje równanie reakcji bromowania aniliny i nazywa produkt definiuje i podaje przykłady alkaloidów wymienia szkodliwe substancje, zawarte w dymie papierosowym podaje nazwy zasad, wchodzących w skład kwasów nukleinowych Uczeń: tłumaczy, dlaczego w porównaniu z n-alkanami odpowiednie aminy alifatyczne mają wyższą temperaturę wrzenia tłumaczy, o czym świadczy większa lotność amin w porównaniu z alkoholami tłumaczy, w czym przejawia się podobieństwo amin do amoniaku pisze równania reakcji otrzymywania amin z halogenopochodnych alkanów zapisuje równanie reakcji otrzymywania aniliny poprzez redukcję nitrobenzenu tłumaczy, dlaczego podczas reakcji bromowania Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną glicyna wyjaśnia budowę wiązania peptydowego w podanym wzorze dipeptydu wskazuje wiązanie peptydowe heterocyklicznych wśród podanych wzorów wskazuje związki heterocykliczne wyjaśnia, czym są aminokwasy białkowe odnajduje w tablicach wzory aminokwasów białkowych dobrą bardzo dobrą tłumaczy budowę jonu obojnaczego objaśnia przyczynę amfoterycznych właściwości glicyny aniliny papierek wskaźnikowy umieszczony u wylotu kolby przyjmuje barwę czerwoną podaje wzory strukturalne: nikotyny, puryny oraz pirymidyny zapisuje równania reakcji glicyny z kwasem solnym i zasadą sodową zapisuje równania reakcji powstawania peptydów ustala liczbę dipeptydów, jakie można otrzymać np. z jednej cząsteczki glicyny i jednej cząsteczki alaniny opisuje funkcje biologiczne peptydów wyjaśnia kierunek ruchu jonów aminokwasów w roztworach o odczynie kwasowym i zasadowym na podstawie wzoru strukturalnego cząsteczki peptydu podaje wzory aminokwasów ulegających kondensacji prowadzi obliczenia na podstawie zapisu równań reakcji przebiegających z udziałem amin i aminokwasów Dział 19: JAK ZBUDOWANE SĄ NAJWAŻNIEJSZE CZĄSTECZKI ŻYCIA? ( 4 godziny) Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną Uczeń: definiuje koagulację, peptyzację i denaturację białek wśród podanych wzorów wyróżnia wzory cukrów prostych, di-, oligoi polisacharydów odnajduje wzór glukozy i na jego podstawie klasyfikuje ten związek do wielowodorotlenowych aldehydów na podstawie podanego wzoru fruktozy opisuje budowę tego związku opisuje właściwości fizyczne glukozy wymienia naturalne źródła występowania: glukozy, sacharozy, skrobi i celulozy odnajduje wzór sacharozy i na jego podstawie dowodzi, że związek ten jest disacharydem ocenia wartość przykładowego jadłospisu Uczeń: przedstawia funkcje biologiczne białek wyjaśnia, na czym polega i do czego służy reakcja ksantoproteinowa podaje przykłady substancji powodujących odwracalną i nieodwracalną koagulację białek tłumaczy budowę: mono-, di- i polisacharydów planuje i wykonuje doświadczenia pozwalające wykryć glukozę w soku owoców opisuje reakcję sacharozy z wodą w obecności kwasów lub enzymów objaśnia, na czym polega i do czego służy próba Lugola tłumaczy zachowanie wiązki światła w kleiku skrobiowym opisuje podobieństwa oraz różnice we właściwościach skrobi i celulozy przedstawia zasady racjonalnej diety dobrą bardzo dobrą Uczeń: definiuje strukturę trzecio- oraz czwartorzędową białek, podaje przyczyny ich powstawania przedstawia sposób otrzymywania poliamidów omawia najważniejsze zastosowania poliamidów wyjaśnia przyczynę redukujących właściwości glukozy pisze uproszczone na przykładzie glukozy równania reakcji glukozy tłumaczy, dlaczego z odczynnikami Tollensa i monosacharydy są Trommera zaliczane do podaje przykłady, innych wielofunkcyjnych niż glukoza, cukrów pochodnych prostych węglowodorów omawia budowę projektuje i wykonuje doświadczenia pozwalające sacharozy i innych disacharydów wykazać, że glukoza jest wyjaśnia, dlaczego wielowodorotlenowym nazywanie skrobi aldehydem analizując wzór sacharozy, związkiem chemicznym nie jest ścisłe udowadnia, dlaczego opisuje, jakie są różnice związek ten nie wykazuje właściwości redukujących w budowie oraz właściwościach amylozy definiuje aminokwasy i amylopektyny egzo- i endogenne oraz tłumaczy funkcje odnajduje w tablicach ich biologiczne glikogenu przykłady opisuje różnice tłumaczy, na czym polegają procesy trawienia i podobieństwa w budowie: amylozy, celulozy pokarmów opisuje sposób opisuje rolę witamin w otrzymywania jedwabiu racjonalnej diecie Uczeń: definiuje białka fibrylarne i globularne, podaje przykłady tłumaczy, na czym polega struktura pierwszoi drugorzędowa białek pisze uproszczone równania reakcji zachodzących podczas fotosyntezy i fermentacji alkoholowej Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą omawia czynniki wpływające na szybkość reakcji miedziowego prowadzi obliczenia stechiometryczne na podstawie zapisu reakcji zachodzących z udziałem węglowodanów Standardy wymagań kształcenia chemicznego w zakresie rozszerzonym Dział 12: CZY NIE SZKODA SPALAĆ WĘGLOWODORÓW? Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą Uczeń: wymienia występujące w przyrodzie źródła węglowodorów opisuje właściwości ropy naftowej podaje nazwę metody pozwalającej rozdzielić ropę naftową na frakcje tłumaczy zalety stosowania benzyny bezołowiowej wyjaśnia, co jest główną przyczyną powstawania tzw. efektu cieplarnianego, a także dlaczego siarkowodór i siarczki muszą być usuwane z paliw węglowych wymienia produkty powstające podczas spalania węglowodorów i zapisuje równania reakcji spalania węglowodorów przy różnym dostępie tlenu omawia zasady bezpiecznego postępowania z urządzeniami, które są zasilane gazem ziemnym i płynnym Uczeń: uzasadnia, dlaczego węgiel kamienny, ropa naftowa i gaz ziemny są nazywane kopalinami organicznymi wymienia produkty powstające podczas destylacji frakcjonowanej ropy naftowej przedstawia różnice w palności i w wyglądzie płomienia poszczególnych frakcji destylacji ropy naftowej przedstawia przebieg krakingu i reformingu objaśnia znaczenie liczby oktanowej definiuje wzór elementarny związku chemicznego oblicza skład procentowy związku organicznego na podstawie wzoru sumarycznego objaśnia zasady tworzenia wzorów szkieletowych Uczeń: omawia zasady destylacji frakcjonowanej ropy naftowej, wykorzystując pojęcia wieży destylacyjnej i półki charakteryzuje frakcje ropy naftowej pod względem zmian temperatury wrzenia, gęstości i liczby atomów węgla węglowodorów, które je tworzą tłumaczy zasadność prowadzenia krakingu i reformingu na skalę przemysłową przedstawia zależność liczby oktanowej od rozgałęzienia łańcuchów węglowodorów, będących składnikami danego paliwa objaśnia przeznaczenie katalizatorów samochodowych tłumaczy, dlaczego temperatura wrzenia rozgałęzionych alkanów jest niższa niż temperatura wrzenia n-alkanów wymienia pierwiastki wchodzące w skład węglowodorów omawia założenia teorii strukturalnej budowy związków organicznych objaśnia różnicę między wzorami strukturalnymi i półstrukturalnymi definiuje szereg homologiczny podaje zasady nazewnictwa systematycznego węglowodorów opisuje zmiany stanu skupienia, temperatury wrzenia i temperatury topnienia alkanów wraz ze wzrostem długości ich określa rzędowość atomów węgla w cząsteczce podanego węglowodoru nasyconego wśród podanych związków odnajduje homologi oraz izomery (szkieletowe, położenia podwójnego i potrójnego wiązania) na podstawie wzoru strukturalnego węglowodoru alifatycznego nadaje mu nazwę systematyczną i odwrotnie rysuje wzory strukturalne (także elektronowe) izomerycznych węglowodorów o podanym wzorze sumarycznym wyjaśnia, co jest przyczyną słabej rozpuszczalności węglowodorów w wodzie opisuje właściwości i zastosowanie polietylenu planuje sposób otrzymywania benzenu z węgla i innych odczynników nieorganicznych zapisuje reakcje, których przebieg wykazuje trwałość pierścienia benzenowego wyjaśnia zmianę barwy oranżu metylowego na czerwoną w środowisku produktów reakcji benzenu z bromem w obecności katalizatora żelazowego objaśnia, dlaczego Uczeń: wymienia rodzaje gazu ziemnego (suchy, mokry) i objaśnia różnicę w ich składzie wyjaśnia, dlaczego nieprzetworzona ropa naftowa nie jest dobrym paliwem opisuje metodę otrzymywania benzyny syntetycznej wyjaśnia, w jaki sposób powstaje tzw. efekt stukania w silnikach benzynowych objaśnia, podając przykład, czym są antydetonatory interpretuje chromatogram gazowy, np. benzyny, wykazując, że jest ona mieszaniną węglowodorów przedstawia czynniki wpływające na rodzaj produktów spalania węglowodorów zapisuje schemat reakcji etenu z zakwaszonym roztworem manganianu(VII) potasu definiuje pirolizę, podając przykład reakcji definiuje pojęcie izomerii geometrycznej (cis-trans) wśród podanych wzorów związków organicznych odnajduje izomery geometryczne i nadaje im nazwy pisze równanie reakcji otrzymywania eteru dietylowego z etanolu zapisuje równania reakcji otrzymywania aldehydu octowego i winyloacetylenu z etynu wymienia substancje wchodzące w skład koksu, wody i smoły pogazowej oraz gazu świetlnego Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną łańcucha wymienia zasady nazewnictwa węglowodorów podaje definicję rzędowości atomu węgla opisuje właściwości fizyczne węglowodorów: metanu, etenu, etynu i benzenu przedstawia wzory ogólne alkanów, alkenów, alkinów i na ich podstawie tworzy wzory sumaryczne węglowodorów o podanej liczbie atomów węgla w cząsteczce podaje nazwy początkowych dziesięciu alkanów z szeregu homologicznego definiuje pojęcia izomerii oraz izomeru podaje rodzaje izomerii występującej wśród węglowodorów definiuje węglowodory aromatyczne przedstawia budowę cząsteczki benzenu objaśnia pojęcia reakcji substytucji i addycji definiuje pojęcia polimeru i polimeryzacji wymienia kilka przykładów polimerów spotykanych w życiu codziennym dobrą bardzo dobrą oblicza objętość tlenu (powietrza) potrzebną do spalenia węglowodoru o podanej masie (objętości) znając gęstość węglowodoru i jego skład (wyrażony w procentach masowych), ustala jego wzór sumaryczny i podaje nazwę systematyczną na podstawie równania reakcji zalicza ją do substytucji albo addycji zapisuje równania reakcji otrzymywania etenu i acetylenu fenoloftaleina dodana do mieszaniny poreakcyjnej karbidu z wodą przybiera barwę malinową podaje nazwy produktów powstających podczas ogrzewania węgla kamiennego bez dostępu powietrza przedstawia wzory strukturalne benzenu zaproponowane przez Kekulégo projektuje i przeprowadza doświadczenie ilustrujące różnicę we właściwościach węglowodorów nasyconych oraz nienasyconych otrzymuje w szkolnej pracowni chemicznej metan, etylen oraz acetylen wśród podanych wzorów strukturalnych związków organicznych wskazuje węglowodory aromatyczne zapisuje równania reakcji addycji H2, Cl2 (Br2), HCl do etenu oraz Br2 i HCl do etynu, nazywa organiczne produkty reakcji pisze równania reakcji chlorowania (bromowania) metanu zachodzące w wysokiej temperaturze lub pod wpływem światła i nazywa produkty proponuje sposób odróżnienia węglowodorów nasyconych od nienasyconych (reakcja z wodą bromową lub zakwaszonym roztworem KMnO4) pisze równanie reakcji katalitycznego uwodornienia benzenu przedstawia wzory strukturalne homologów benzenu podaje zastosowania najważniejszych polimerów w życiu codziennym objaśnia, na czym polega delokalizacja elektronów w cząsteczkach węglowodorów aromatycznych pisze równanie reakcji bromowania benzenu w obecności katalizatora żelazowego i nazywa produkt organiczny podaje nazwy systematyczne homologów benzenu, posługuje się przedrostkami orto- (o-), meta- (m-) i para- (p-) opisuje właściwości toluenu pisze równanie reakcji nitrowania benzenu, podaje nazwę powstałego produktu organicznego pisze równanie reakcji polimeryzacji etenu, tłumaczy jej przebieg, używając określeń monomer i polimer pisze równanie reakcji sulfonowania benzenu, podaje nazwę produktu organicznego przedstawia budowę cząsteczki styrenu opisuje budowę cząsteczki oraz zastosowanie naftalenu podaje wzory ksylenów pisze schemat reakcji toluenu z KMnO4 opisuje budowę oraz zastosowanie trotylu (TNT) pisze równania reakcji polimeryzacji dowolnych związków zawierających wiązanie podwójne między atomami węgla i przedstawia najważniejsze zastosowania otrzymanych polimerów Dział 13: SKĄD JESZCZE MOŻEMY CZERPAĆ ENERGIĘ? Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną Uczeń: podaje definicję szeregu aktywności metali wyjaśnia celowość umieszczenia wodoru w szeregu aktywności metali opisuje budowę ogniwa galwanicznego wyjaśnia pojęcia elektrody oraz półogniwa definiuje katodę i anodę wyjaśnia, do czego służy klucz elektrolityczny opisuje korozję elektrochemiczną żelaza objaśnia, czym, z chemicznego punktu Uczeń: swobodnie korzysta z szeregu aktywności metali podczas przewidywania przebiegu reakcji metali z solami metali, kwasem solnym i z rozcieńczonymi roztworami kwasów tlenowych opisuje budowę ogniw Daniella i Volty przedstawia zasady schematycznego przedstawiania konstrukcji ogniw galwanicznych zapisuje schematy ogniw Daniella i Volty dobrą bardzo dobrą Uczeń: projektuje i wykonuje doświadczenia pozwalające porównać aktywność chemiczną dwóch metali posługując się określeniami utlenianie i redukcja, tłumaczy działanie ogniwa Daniella podczas czerpania z niego prądu elektrycznego opisuje konstrukcję ogniwa paliwowego objaśnia, dlaczego po zimie wskazane jest mycie podwozi samochodów w celu usunięcia z nich Uczeń: prowadzi obliczenia bazujące na reakcjach zachodzących w ogniwach galwanicznych opisuje sposób wykazania przepływu prądu elektrycznego w przewodniku metalicznym konstruuje ogniwa Volty i Daniella oraz udowadnia przepływ prądu w zamkniętym obwodzie opisuje budowę półogniwa wodorowego tłumaczy, w jaki sposób można wyznaczyć potencjał Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną pisze równania reakcji zachodzących podczas pracy ogniw Daniella i Volty planuje i wykonuje doświadczenie, którego wynik dowodzi, że szybkość rdzewienia żelaza zależy od tego, czy jest ono połączone z innym metalem, czy nie i jaka jest aktywność tego metalu proponuje, jak zapobiegać lub spowalniać korozję elektrochemiczną stali opisuje przebieg reakcji wyjaśnia, w jaki sposób rozszczepienia jądra powstaje energia atomowego emitowana przez Słońce tłumaczy, dlaczego wyjaśnia zasadę spalanie kopalin równoważności masy i organicznych nie jest energii (równanie najlepszym sposobem Einsteina) pozyskiwania energii wymienia oraz opisuje wymienia czynniki wpływające na i charakteryzuje trwałość jąder atomowych najważniejsze alternatywne wskazuje w układzie źródła energii okresowym pierwiastki o nietrwałych jądrach opisuje budowę i zasady pracy elektrowni jądrowej widzenia, jest rdza wymienia czynniki przyspieszające korozję elektrochemiczną stali (tlen, przewodnictwo jonowe roztworu, kontakt z mniej aktywnym metalem) opisuje przebieg syntezy termojądrowej podaje krótką charakterystykę budowy jądra atomowego dobrą bardzo dobrą resztek soli wyjaśnia zasadę ochrony protektorowej stali korzystając z równania Einsteina, oblicza ilość energii, jaką można uzyskać z danej masy wyjaśnia przyczynę nietrwałości jąder ciężkich pierwiastków dowolnego półogniwa definiuje szereg elektrochemiczny i na jego podstawie oblicza wartość początkową napięcia dowolnego ogniwa opisuje zasadę działania ogniwa wodorowotlenowego i zapisuje równania reakcji zachodzących na elektrodach podczas jego pracy zapisuje równanie najbardziej prawdopodobnej przemiany zachodzącej podczas rozpadu jądra 235U po napromieniowaniu go neutronami definiuje defekt masy i masę krytyczną wyjaśnia, czym różni się wzbogacony uran od uranu zubożonego objaśnia, na czym polega niszczycielskie działanie bomby atomowej tłumaczy celowość umieszczania prętów kadmowych w reaktorach jądrowych podkreśla trudność w trakcie omawiania znaczenia procesu utylizacji „wypalonego” paliwa jądrowego pisze równania reakcji zachodzących podczas korozji elektrochemicznej żelaza wyjaśnia, dlaczego wodorotlenek sodu hamuje korozję elektrochemiczną żelaza wyjaśnia przebieg korozji żelaza w kropli wody tłumaczy, dlaczego wzmożona korozja zachodzi pod lakierem, w bezpośrednim sąsiedztwie jego ubytku opisuje budowę bomby wodorowej i podaje równanie przykładowej reakcji zachodzącej w czasie jej wybuchu prezentuje sposób pozyskiwania energii w hydroelektrowniach, elektrowniach pływowych, maremotorycznych oraz maretermicznych Dział 14: O negatywnych dla atmosfery skutkach używania niektórych dezodorantów Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną Uczeń: wymienia niebezpieczeństwa płynące z używania freonów odróżnia dostępne na rynku preparaty niezawierające w swym składzie tzw. twardych freonów wyjaśnia, jakie mogą być skutki zmniejszania się stężenia ozonu w stratosferze przedstawia ogólną budowę jednofunkcyjnych pochodnych węglowodorów definiuje grupę funkcyjną, reakcję substytucji, addycji i Uczeń: wymienia pierwiastki wchodzące w skład freonów objaśnia, czym jest analiza elementarna opisuje, jak zmienia się temperatura wrzenia i gęstość fluorowcopochodnych węglowodorów wraz ze wzrostem ich masy cząsteczkowej tworzy nazwy systematyczne fluorowcopochodnych węglowodorów nasyconych na podstawie nazwy rysuje wzór strukturalny fluorowcopochodnych dobrą bardzo dobrą Uczeń: tłumaczy, dlaczego zwilżony wodą papierek wskaźnikowy umiejscowiony u wylotu naczynia zawierającego nheksan i brom – po naświetleniu mieszaniny – przyjmuje czerwoną barwę tworzy nazwy systematyczne fluorowcopochodnych węglowodorów nienasyconych na podstawie nazwy przedstawia wzór strukturalny fluorowcopochodnych węglowodorów nienasyconych, wyróżnia Uczeń: omawia występowanie halogenopochodnych węglowodorów w przyrodzie i tłumaczy ich prawdopodobne funkcje biologiczne podaje przykłady freonów objaśnia, dlaczego temperatura wrzenia halogenopochodnych metanu rośnie w szeregu CH3Cl, CH3Br, CH3I opisuje różnice w przebiegu reakcji metanu z fluorem oraz innymi pierwiastkami 17. grupy swobodnie posługuje się regułą Markownikowa podczas przewidywania Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną eliminacji odnajduje izomery położenia grupy funkcyjnej wśród podanych związków organicznych na podstawie obecności atomu fluorowca w cząsteczce kwalifikuje dany związek organiczny do fluorowcopochodnych węglowodorów podaje podstawowe zasady nazewnictwa fluorowcopochodnych węglowodorów wymienia sposoby otrzymywania chloro-, bromo- i jodopochodnych alkanów oblicza zawartość procentową halogenu w halogenopochodnej węglowodoru o podanym wzorze sumarycznym dobrą bardzo dobrą węglowodorów nasyconych pisze równanie reakcji chlorowania benzenu w obecności katalizatora żelazowego wyjaśnia, dlaczego podstawniki związane z pierścieniem benzenowym dzieli się na dwie grupy izomery geometryczne swobodnie tworzy nazwy systematyczne fluorowcopochodnych benzenu planuje reakcje otrzymywania węglowodorów tzw. metodą Wurtza pisze równanie reakcji chlorowania toluenu (w obecności światła, a także katalizatora żelazowego) pisze równania reakcji otrzymywania chloro-, bromo- i jodopochodnych podanych węglowodorów alifatycznych oraz aromatycznych zapisuje równania reakcji chloro-, bromo-, a także jodopochodnych z zasadą sodową, NH3 i KCN przewiduje produkty reakcji chloro-, bromo- i jodopochodnych z alkoholowym roztworem wodorotlenku sodu przedstawia zastosowanie fluorowcopochodnych węglowodorów, np. w rolnictwie, medycynie, przemyśle chemicznym omawia właściwości i zastosowania teflonu oraz poli(chlorku winylu) omawia regułę Markownikowa i wymienia przykłady węglowodorów, dla których znajduje ona zastosowanie wśród podanych podstawników odnajduje podstawniki I i II rodzaju planuje sposób otrzymania w laboratorium o-bromonitrobenzenu i mbromonitrobenzenu z benzenu oraz potrzebnych odczynników nieorganicznych objaśnia, dlaczego CCl4 i halony nie powinny być używane w konstrukcji sprzętu przeciwpożarowego, mimo dobrych właściwości gaśniczych prowadzi proste obliczenia stechiometryczne na podstawie równań reakcji przebiegających z udziałem halogenopochodnych węglowodorów alifatycznych i aromatycznych wymienia zanieczyszczenia dostające się do atmosfery podczas spalania odpadów tworzyw sztucznych przedstawia zastosowanie kauczuku produktów reakcji węglowodorów nienasyconych z halogenowodorami opisuje, jak zmienia się reaktywność halogenopochodnych w zależności od rodzaju fluorowca i rzędowości halogenopochodnej omawia sposób wydłużenia łańcucha węglowego podanej cząsteczki chloropochodnej węglowodoru nasyconego o jeden atom węgla (reakcja z cyjankiem potasu KCN) opisuje sposób reagowania naftalenu z bromem, zapisuje równanie tej reakcji i wskazuje, który z dwóch możliwych produktów otrzymujemy pisze równania reakcji chlorowania: nitrobenzenu, chlorobenzenu i hydroksybenzenu planuje syntezę prostych halogenopochodnych węglowodorów aromatycznych, stosując regułę podstawników, np. opisuje sposób otrzymania kwasu ochlorobenzoesowego z toluenu wymienia niebezpieczeństwa płynące z niewłaściwego stosowania środków owadobójczych, np. DDT pisze równania reakcji otrzymywania tetraetyloołowiu oraz polimeryzacji chloroprenu opisuje budowę oraz niebezpieczeństwa związane z powstawaniem dioksyn Dział 15: ALKOHOLE, CZYLI KILKA SŁÓW O TAJNIKACH PRODUKCJI DOBREGO WINA Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną Uczeń: opisuje budowę ogólną alkoholi, fenoli, aldehydów i ketonów podaje nazwy systematyczne alkoholi monohydroksylowych, prostych aldehydów i ketonów na podstawie nazwy Uczeń: przedstawia sposoby otrzymywania metanolu oraz etanolu w przemyśle opisuje, jak zmienia się temperatura wrzenia, temperatura topnienia, gęstość i rozpuszczalność w wodzie alkan-1-oli wraz ze zwiększaniem się ich masy dobrą bardzo dobrą Uczeń: podaje nazwy systematyczne nienasyconych alkoholi monohydroksylowych oraz alkoholi polihydroksylowych wyjaśnia, dlaczego stan skupienia początkowych czterech alkoholi jest inny niż odpowiednich alkanów z Uczeń: wyjaśnia, dlaczego związek o wzorze CH2=CH–OH nie należy do alkoholi zapisuje równanie reakcji otrzymywania MTBE opisuje wpływ rzędowości alkoholu na podatność reakcji z halogenowodorami Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną systematycznej tworzy wzór strukturalny nasyconych alkoholi monohydroksylowych na podstawie wzoru strukturalnego alkoholu określa jego rzędowość wśród przedstawionych związków odnajduje alkohole, fenole, aldehydy i ketony tłumaczy różnice w budowie alkoholi i fenoli oraz aldehydów i ketonów przedstawia podstawowe zasady nazewnictwa alkoholi definiuje rzędowość alkoholi opisuje właściwości fizyczne metanolu i etanolu objaśnia, czym jest denaturat tłumaczy, dlaczego etanol jest szkodliwy dla zdrowia pisze równania reakcji spalania alkoholi opisuje budowę cząsteczki etanolu i charakteryzuje rodzaje wiązań występujących między jej atomami wymienia substancje, z którymi reaguje etanol podaje produkty reakcji etanolu z sodem oraz definiuje alkoholany objaśnia wpływ alkoholu na organizm człowieka opisuje budowę oraz właściwości fizyczne metanalu i benzenolu na przykładzie glicerolu modeluje budowę alkoholi wielowodortlenowych opisuje właściwości fizyczne oraz zastosowanie glikolu etylenowego i glicerolu przedstawia różnice we właściwościach benzenolu i etanolu dobrą bardzo dobrą cząsteczkowej przedstawia sposób tworzenia wiązań wodorowych pomiędzy cząsteczkami alkoholi planuje doświadczenia, których wyniki wykażą, że etanol nie jest elektrolitem wyjaśnia, z czego wynika obojętny odczyn wodnych roztworów alkoholi pisze równania reakcji alkoholi z sodem i nazywa powstające produkty wyjaśnia przyczynę zasadowego odczynu roztworu otrzymanego przez działanie wodą na alkoholany szeregu homologicznego tłumaczy, dlaczego rozpuszczalność alkoholi w wodzie maleje ze zwiększaniem się masy cząsteczkowej podaje produkty reakcji etanolu ze stężonym kwasem siarkowym(VI), przedstawia schemat reakcji prowadzących do etenu i eteru dietylowego podaje schematy reakcji utleniania alkoholi I- i IIrzędowych, tłumaczy ogólną nazwę aldehydy (odwodornione alkohole) podaje zasady obliczania stopni utlenienia węgla w związkach organicznych oblicza stopnie utlenienia atomów węgla w związkach organicznych (alkoholach, aldehydach, ketonach oraz kwasach karboksylowych) bilansuje równania reakcji utleniania etanolu tlenkiem miedzi(II) i dichromianem(VI) potasu w środowisku kwasu siarkowego(VI) dobiera współczynniki w równaniach reakcji utleniania propan-2-olu tlenkiem miedzi(II), dichromianem(VI) potasu w środowisku kwasu siarkowego(VI) pisze równania reakcji estryfikacji alkoholi z jednoprotonowymi kwasami nieorganicznymi, np. kwasem azotowym(V) przedstawia równania reakcji alkoholi z halogenowodorami podaje nazwy produktów otrzymywanych w reakcjach utleniania alkoholi I-i IIrzędowych podaje nazwy systematyczne glikolu etylenowego i glicerolu opisuje właściwości chemiczne alkoholi wielowodorotlenowych i porównuje je z właściwościami etanolu wymienia reakcje charakterystyczne dla aldehydów definiuje formalinę i podaje jej zastosowania podaje skład odczynników Tollensa i Trommera podaje zasady nazewnictwa aldehydów i ketonów opisuje właściwości fizyczne acetonu zapisuje równanie fenolu z sodem, zasadą sodową i tworzy nazwy produktów tłumaczy negatywny wpływ fenoli na jakość wód powierzchniowych tłumaczy, dlaczego reakcja etanolu z tlenkiem miedzi(II) jest procesem redoks wyjaśnia, na czym polega wykrywanie etanolu (alkoholu etylowego) we krwi kierowców zapisuje równania reakcji estryfikacji alkoholi z wieloprotonowymi kwasami nieorganicznymi, np. kwasem siarkowym(VI) objaśnia, dlaczego glikol etylenowy i glicerol mają wysoką temperaturę wrzenia i dużą gęstość tłumaczy, czym jest biały osad gromadzący się na dnie naczynia z formaldehydem pisze równanie reakcji polimeryzacji formaldehydu zapisuje schematy reakcji utleniania aldehydów przewiduje produkty katalitycznej redukcji aldehydów i ketonów wodorem projektuje doświadczenie pozwalające wykazać kwasowe właściwości fenolu i objaśnia, z czego one wynikają tłumaczy różnice w zachowaniu alkoholi (w zależności od ich rzędowości) w obecności utleniaczy wyjaśnia, dlaczego alkohole III-rzędowe nie ulegają utlenianiu bez rozszczepienia łańcucha węglowego porównuje właściwości redukujące metanalu z właściwościami propanonu w próbach Tollensa i Trommera zapisuje i bilansuje równania reakcji aldehydu mrówkowego z tlenkiem srebra i wodorotlenkiem miedzi(II), wskazuje w nich reduktor i utleniacz opisuje sposób wykrywania aldehydów, alkoholi wielowodorotlenowych i fenoli wyjaśnia, dlaczego potoczna nazwa triazotanu(V) glicerolu (nitrogliceryna) jest nieprawidłowa pisze równania reakcji, bromowania, chlorowania i nitrowania fenolu, podaje nazwy powstających produktów wyjaśnia sposób planuje eksperyment potwierdzający, że fenol jest reagowania metanalu słabszym kwasem niż kwas z benzenolem, opisuje właściwości otrzymanego węglowy Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą polikondensatu zapisuje równanie reakcji otrzymywania żywicy fenolowo-formaldehydowej przedstawia sposoby otrzymania benzenolu prowadzi obliczenia stechiometryczne na podstawie równań reakcji przebiegających z udziałem alkoholi, fenoli, aldehydów oraz ketonów Dział 16: OPOWIEŚĆ O MRÓWKACH, PSZCZOŁACH I POKRZYWACH, CZYLI W KRÓLESTWIE KWASÓW KARBOKSYLOWYCH Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną Uczeń: przedstawia budowę ogólną kwasów karboksylowych definiuje grupę karboksylową wśród podanych substancji organicznych odnajduje kwasy karboksylowe objaśnia, czym jest ocet spożywczy, jaki zawiera związek wskazuje resztę kwasową (grupę karboksylową) we wzorach kwasów karboksylowych pisze równania dysocjacji elektrolitycznej kwasów mrówkowego, octowego i propionowego oraz podaje nazwy powstających anionów przedstawia zasady nazewnictwa kwasów karboksylowych podaje nazwy systematyczne początkowych dziesięciu kwasów n-alkanowych (z szeregu homologicznego) oraz nazwy zwyczajowe początkowych pięciu kwasów n-alkanowych podaje występowanie kwasów karboksylowych w przyrodzie na przykładzie kwasu mlekowego tłumaczy budowę dwufunkcyjnych pochodnych węglowodorów opisuje funkcje biologiczne kwasu mlekowego wymienia substancje, z którymi reagują kwasy karboksylowe przedstawia budowę kwasów tłuszczowych wyjaśnia, czym jest Uczeń: tłumaczy, dlaczego napoje o niskiej zawartości alkoholu, pozostawione w otwartych naczyniach, kwaśnieją i zapisuje schemat zachodzącej reakcji tworzy nazwy systematyczne rozgałęzionych kwasów nalkanowych na podstawie wzoru sumarycznego prezentuje wzory strukturalne izomerycznych kwasów karboksylowych przedstawia budowę i podaje nazwy systematyczne kwasów: mlekowego, szczawiowego, palmitynowego, stearynowego i oleinowego tłumaczy, czym jest lodowaty kwas octowy zapisuje wzory sumaryczne soli kwasów karboksylowych pisze równania reakcji kwasów karboksylowych z metalami, tlenkami metali i wodorotlenkami, a także podaje nazwy produktów przedstawia równania reakcji addycji wodoru i bromu do nienasyconych kwasów karboksylowych podaje przykłady mydeł i pisze równania reakcji ich dysocjacji rysuje wzory strukturalne oraz opisuje właściwości fizyczne i zastosowania kwasów benzoesowego i salicylowego wyjaśnia mechanizm mycia oraz prania dobrą bardzo dobrą Uczeń: objaśnia, dlaczego temperatura wrzenia związków, o takiej samej liczbie atomów węgla w cząsteczkach, rośnie w szeregu alkany, aldehydy, alkohole, kwasy karboksylowe Uczeń: bilansuje równanie reakcji etanolu z manganianem(VII) potasu w środowisku kwasu siarkowego(VI), wskazuje reduktor i utleniacz tłumaczy przyczynę zmian stanu skupienia kwasów karboksylowych wraz ze wzrostem ich masy cząsteczkowej opisuje równowagę reakcji dysocjacji kwasu octowego za pomocą stałej i stopnia dysocjacji na podstawie stopnia dysocjacji oblicza stężenia jonów wodorowych w roztworze kwasu karboksylowego o podanym stężeniu tworzy nazwy systematyczne kwasów, których cząsteczki zawierają wiązania wielokrotne w łańcuchu węglowym proponuje doświadczenie pozwalające na porównanie mocy dwóch kwasów, np. kwasu węglowego i kwasu octowego wyjaśnia, dlaczego najmocniejszym z kwasów karboksylowych jest kwas metanowy podaje równania reakcji, tłumacząc zasadowy odczyn wodnych roztworów mydeł wyjaśnia, jak i dlaczego rozgałęzienie łańcucha węglowodorowego kwasów karboksylowych wpływa na wartość ich temperatury wrzenia objaśnia przyczynę dysocjacji kwasów karboksylowych przedstawia wpływ liczby wiązań podwójnych na wartość temperatury topnienia kwasów karboksylowych opisuje budowę i podaje nazwy systematyczne kwasów linolowego i linolenowego korzystając z wartości stałych dysocjacji, oblicza stężenie jonów wodorowych w roztworach kwasów karboksylowych o podanym stężeniu projektuje i przeprowadza doświadczenie ilustrujące podobieństwa właściwości tlenowych kwasów nieorganicznych i kwasów karboksylowych wyjaśnia, dlaczego kwasy mrówkowy i mlekowy wykazują właściwości redukujące Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną stearyna porównuje moc kwasów objaśnia, czym są mydła karboksylowych, omawia i detergenty wpływ długości łańcucha definiuje aromatyczne węglowego na moc kwasów kwasy karboksylowe karboksylowych dobrą bardzo dobrą wskazuje podobieństwa oraz różnice we właściwościach chemicznych kwasów karboksylowych i tlenowych kwasów nieorganicznych tłumaczy, w jaki sposób obecność soli magnezu, wapnia lub żelaza wpływa na efektywność działania środków piorących prowadzi obliczenia związane ze stechiometrią przemian zachodzących z udziałem kwasów karboksylowych bilansuje równania reakcji redoks utleniania kwasów mrówkowego i mlekowego manganianem(VII) potasu w środowisku kwasu siarkowego(VI), przedstawia ich bilans elektronowy planuje ciąg przemian pozwalających przekształcić toluen w kwas benzoesowy, a następnie w kwas salicylowy opisuje zastosowania kwasów benzoesowego i salicylowego Dział 17: W ŚWIECIE ZAPACHÓW, CZYLI CO KAŻDY Z NAS POWINIEN WIEDZIEĆ O ESTRACH Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą Uczeń: zapisuje równania reakcji kwasów: mrówkowego, octowego, propionowego i n-masłowego z metanolem i etanolem definiuje kondensację w podanym wzorze estru wskazuje wiązanie estrowe Uczeń: opisuje funkcje biologiczne niektórych estrów występujących w przyrodzie rysuje wzór półstrukturalny estru o podanej nazwie i wzory możliwych estrów o podanym wzorze sumarycznym Uczeń: wyjaśnia, dlaczego estry łatwiej przechodzą w stan pary niż alkohole i kwasy karboksylowe, z których powstały na przykładzie reakcji kwasu octowego i etanolu tłumaczy pojęcie równowagi dynamicznej układu wśród podanych wzorów związków organicznych wskazuje estry objaśnia zasady nazewnictwa estrów i tworzy nazwy prostych estrów na podstawie podanej nazwy estru przedstawia jego wzór półstrukturalny wymienia przykłady estrów występujących w przyrodzie wymienia najważniejsze zastosowania estrów opisuje budowę tłuszczów jako estrów glicerolu i kwasów tłuszczowych opisuje właściwości fizyczne tłuszczów stałych i ciekłych wyróżnia tłuszcze: roślinne i zwierzęce, nasycone i nienasycone, ciekłe i stałe wyjaśnia, na czym polega jełczenie tłuszczów wymienia tłuszcze, jakie powinny znajdować się w racjonalnej diecie objaśnia rolę kwasu siarkowego(VI) w reakcji estryfikacji wyjaśnia, dlaczego podczas reakcji estryfikacji bezwodny siarczan(VI) miedzi(II), dodany do substratów, zmienia zabarwienie na niebieskie pisze równania reakcji całkowitego spalania estrów zapisuje równanie reakcji octanu etylu z wodą w obecności kwasu siarkowego(VI) pisze równanie reakcji octanu etylu z wodorotlenkiem sodu w podanym wzorze poliwęglanu wskazuje wiązania estrowe opisuje budowę aspiryny wyjaśnia, czym są lipidy i jakie związki do nich należą wyjaśnia, dlaczego reakcja tłuszczów z zasadami nazywa się zmydlaniem tłumaczy, dlaczego oleje powodują odbarwienie wody bromowej i zakwaszonego roztworu manganianu(VII) potasu opisuje stan równowagi reakcji estryfikacji za pomocą stałej równowagi tłumaczy pojęcia stężenia początkowego i stężenia równowagowego reagentu pisze równanie reakcji otrzymywania aspiryny tłumaczy budowę i funkcje biologiczne wosków wyjaśnia, dlaczego woda bromowa i zakwaszony roztwór KMnO4 odbarwiają się nie tylko w reakcji z olejem, ale również po pewnym czasie wskutek oddziaływania tłuszczów stałych na podstawie danych o zawartości kwasów tłuszczowych w danym tłuszczu rysuje wzory półstrukturalne zawartych w nim związków pisze równanie reakcji uwodorniania nienasyconych tłuszczów podaje, do jakiej grupy związków organicznych należy cholesterol i wymienia jego funkcje biologiczne Uczeń: objaśnia, jak zwiększyć wydajność reakcji estryfikacji na podstawie znajomości stałej równowagi reakcji estryfikacji i podanych ilości substratów ustala stężenia równowagowe reagentów oblicza wydajność reakcji estryfikacji wyjaśnia, dlaczego rozkład estrów pod wpływem zasad jest nieodwracalny tłumaczy, co oznacza skrót PET, pojawiający się np. na jednorazowych butelkach do napojów wyjaśnia, dlaczego wielokrotne smażenie potraw na tym samym oleju wpływa niekorzystnie na ich jakość objaśnia, na czym polega trawienie tłuszczów na przykładzie kwasów fosfatydowych i lecytyny tłumaczy budowę fosfolipidów opisuje funkcje biologiczne fosfolipidów wyjaśnia, dlaczego fosfolipidy wykazują zdolność do tworzenia błon komórkowych planuje i wykonuje doświadczenie, którego wynik potwierdza nienasycony charakter związków chemicznych zawartych w oleju jadalnym prowadzi obliczenia Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną dobrą objaśnia, w jaki sposób oleje przekształca się w tłuszcze stałe bardzo dobrą związane ze stechiometrią reakcji przebiegających z udziałem estrów i tłuszczów Dział 18: Z WIZYTĄ W APTECE, CZYLI TROCHĘ WIĘCEJ POPLĄTANEJ CHEMII Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną Uczeń: wyjaśnia, dlaczego aminy można traktować jako pochodne amoniaku objaśnia pojęcie rzędowości amin wśród podanych wzorów związków organicznych wskazuje wzory amin alifatycznych i aromatycznych oraz określa ich rzędowość przedstawia zasady nazewnictwa amin o prostej budowie modeluje cząsteczkę aniliny opisuje właściwości fizyczne aniliny wyjaśnia, dlaczego roztwory wodne amin alifatycznych oraz aniliny mają odczyn zasadowy wymienia substancje, z którymi reagują aminy definiuje aminokwasy podaje wzór strukturalny najprostszego aminokwasu, czyli glicyny odnajduje w tablicach wzory prostych aminokwasów wyjaśnia, dlaczego aminy są jednofunkcyjnymi, a aminokwasy dwufunkcyjnymi pochodnymi węglowodorów przedstawia właściwości fizyczne glicyny wymienia substancje, z którymi może reagować glicyna wyjaśnia, w jaki sposób są zbudowane peptydy opisuje budowę wiązania peptydowego i wskazuje je w podanym wzorze dipeptydu wyjaśnia, dlaczego palenie papierosów jest szkodliwe dla zdrowia dobrą bardzo dobrą Uczeń: planuje sposób otrzymywania podanych amin alifatycznych na podstawie wartości stopnia dysocjacji amin oblicza stężenie jonów wodorotlenkowych w roztworze aminy alifatycznej na podstawie stałej dysocjacji ustala stężenia niezdysocjowanej aniliny i jonów wodorotlenkowych w roztworze aniliny o podanym stężeniu molowym argumentuje trafność stwierdzenia, że amidy są nazywane pochodnymi kwasów wyjaśnia, na co wskazuje stały stan skupienia acetamidu i z czego wynika jego dobra rozpuszczalność w wodzie pisze równania reakcji otrzymywania amidów w wyniku ogrzewania soli amonowych kwasów karboksylowych wyjaśnia, dlaczego otrzymanie mocznika w laboratorium przez Wöhlera (w 1828 r.) było przełomem w rozwoju chemii pisze równania reakcji na postawie wzoru wymienia zasady nikotyny wyjaśnia, dlaczego mocznika z roztworem wchodzące w skład DNA omawia budowę amidów i substancja ta jest zaliczana kwasu siarkowego(VI) i z zasadą sodową do związków grupy amidowej opisuje przebieg na podstawie podanego heterocyklicznych kondensacji mocznika oraz wśród podanych wzorów wzoru strukturalnego planuje sposób wykrycia określa rzędowość amidów związków organicznych odnajduje amidy i określa wiązania peptydowego za pomocą modeli w cząsteczce uzyskanego ich rzędowość przedstawia budowę biuretu tworzy nazwy cząsteczki mocznika opisuje zastosowanie systematyczne amidów Iopisuje właściwości reakcji biuretowej rzędowych fizyczne acetamidu w identyfikacji związków opisuje przebieg reakcji i mocznika organicznych acetamidu z roztworem na przykładzie glicyny podaje przykłady amidów kwasu siarkowego(VI) i tłumaczy pojęcie jonu i ich zastosowań w z zasadą sodową obojnaczego medycynie tłumaczy, dlaczego opisuje kierunek ruchu na podstawie budowy jonów aminokwasu w polu mocznik jest stosowany cząsteczki penicyliny elektrycznym w środowisku jako nawóz sztuczny tłumaczy jej aktywność na podstawie wzoru silnie kwaśnym i biologiczną strukturalnego cząsteczki zasadowym planuje doświadczenie, peptydu, podaje wzory wyjaśnia, czym Uczeń: wyjaśnia, dlaczego temperatura wrzenia amin rośnie ze wzrostem długości ich łańcucha węglowego objaśnia, z czego wynika dobra rozpuszczalność metyloaminy w wodzie pisze równania dysocjacji elektrolitycznej amin pisze równania reakcji metylo- i etyloaminy z kwasem solnym zapisuje równania reakcji wypierania amin z ich soli przez zasadę sodową opisuje zastosowania aniliny w technice zapisuje równanie reakcji bromowania aniliny, nazywa powstały produkt podaje definicję związków heterocyklicznych odnajduje w podręczniku wzory i nazwy alkaloidów podaje przykłady substancji szkodliwych zawartych w dymie papierosowym Uczeń: objaśnia, dlaczego w porównaniu z n-alkanami odpowiednie aminy alifatyczne mają wyższą temperaturę wrzenia tłumaczy, o czym świadczy większa lotność amin w porównaniu z alkoholami pokazuje, w czym przejawia się podobieństwo właściwości amin i amoniaku pisze równania reakcji otrzymywania amin z halogenopochodnych alkanów i amoniaku planuje sposób otrzymania aniliny z benzenu tłumaczy, dlaczego podczas bromowania aniliny papierek wskaźnikowy umieszczony u wylotu kolby przyjmuje barwę czerwoną odnajduje w dostępnych źródłach wzory strukturalne alkaloidów: nikotyny, puryny oraz pirymidyny Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną spowodowany jest amfoteryczny charakter aminokwasów pisze równania reakcji glicyny z kwasem solnym i z zasadą sodową ustala liczbę peptydów, które można otrzymać z podanych aminokwasów dobrą bardzo dobrą aminokwasów ulegających kondensacji pisze równania reakcji tworzenia peptydów rozpoznaje podstawowe aminokwasy w cząsteczkach peptydów przeprowadza obliczenia stechiometryczne na podstawie równań reakcji przebiegających z udziałem amin, aminokwasów i peptydów którego wynik wykazuje jonową budowę glicyny opisuje budowę przestrzenną cząsteczek aminokwasów biał- kowych, np. alaniny modeluje cząsteczki L- i D-alaniny oraz udowadnia, że są one względem siebie zwierciadlanymi odbiciami Dział 19: JAK ZBUDOWANE SĄ NAJWAŻNIEJSZE CZĄSTECZKI ŻYCIA? Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną Uczeń: definiuje białka objaśnia funkcje biologiczne białek objaśnia, czym jest struktura pierwszorzędowa białek podaje sposób wykrycia obecności białek w artykułach spożywczych definiuje koagulację, peptyzację i denaturację białek podaje przykłady substancji powodujących odwracalną i nieodwracalną koagulację białek objaśnia pochodzenie nazwy węglowodany definiuje cukry proste oraz di-, oligoi polisacharydy podaje wzór sumaryczny oraz opisuje właściwości fizyczne glukozy wymienia naturalne źródła występowania: glukozy, sacharozy, skrobi i celulozy podaje wzór sumaryczny sacharozy oraz opisuje jej właściwości fizyczne przedstawia zastosowania sacharozy definiuje polisacharydy i podaje ich przykłady wyjaśnia funkcje biologiczne skrobi i celulozy objaśnia, na czym polega tzw. próba Lugola, i wykrywa obecność skrobi w artykułach spożywczych przedstawia schemat trawienia skrobi objaśnia, jakie substancje oraz w jakich proporcjach powinny być zawarte w „zdrowej” diecie dobrą bardzo dobrą Uczeń: objaśnia, jak powstaje drugorzędowa struktura białek i wyjaśnia rolę wiązań wodorowych w jej tworzeniu pisze uproszczone równania reakcji fotosyntezy i fermentacji alkoholowej cukrów definiuje heksozy i podaje ich przykłady (glukozę i fruktozę) podaje wzory taflowe glukozy i fruktozy odnajduje w dostępnych źródłach wzory Fischera glukozy i fruktozy udowadnia na przykładach glukozy i fruktozy, że monosacharydy są wielofunkcyjnymi pochodnymi węglowodorów wśród podanych wzorów związków organicznych wskazuje aldozy i ketozy opisuje budowę cząsteczki sacharozy, podaje jej wzór strukturalny Uczeń: definiuje trzecio- oraz czwartorzędową strukturę białek i określa rodzaje wiązań, które je stabilizują przedstawia sposób otrzymywania i podaje przykłady poliamidów proponuje doświadczalny sposób wykazania, że cukier prosty – glukoza jest wielowodorotlenowym aldehydem pisze schematy reakcji glukozy z odczynnikiem Tollensa oraz Trommera konstruuje wzory taflowe α- i β-glukozy oraz wyjaśnia sposób ich przekształcania objaśnia pojęcie anomeru kwalifikuje rybozę i 2deoksyrybozę do pentoz wyjaśnia, dlaczego sacharoza nie wykazuje właściwości redukujących Uczeń: opisuje budowę i funkcje biologiczne białek fibrylarnych i globularnych wyjaśnia, w jaki sposób przebiegają koagulacja i peptyzacja białek objaśnia, w jaki sposób sole metali ciężkich i etanol oddziałują na białka organizmu człowieka tłumaczy, dlaczego białka pod wpływem stężonego kwasu azotowego(V) żółkną wyjaśnia, dlaczego fruktoza wykazuje właściwości redukujące, mimo braku w jej cząsteczce grupy aldehydowej pisze równania reakcji glukozy z tlenkiem srebra i wodorotlenkiem miedzi(II) opisuje proces przemysłowego otrzymywania sacharozy z buraków cukrowych wymienia produkty powstające podczas reakcji sacharozy z wodą w obecności kwasów lub enzymów wyjaśnia, o czym świadczy efekt Tyndalla występujący w kleiku skrobiowym przedstawia budowę amylozy definiuje nukleotydy i nukleozydy oraz opisuje ogólną budowę kwasów nukleinowych na podstawie wartości odżywczych artykułów spożywczych opracowuje j dł i l d i j opisuje budowę cząsteczek maltozy i celobiozy oraz omawia ich właściwości odnajduje w cząsteczkach cukrów wiązanie glikozydowe wyjaśnia, dlaczego nazywanie skrobi związkiem chemicznym nie jest ścisłe porównuje budowę amylozy i amylopektyny przedstawia rolę glikogenu w funkcjonowaniu organizmów opisuje różnice oraz podobieństwa w budowie cząsteczek kwasów: d k b kl i przedstawia tworzenie wiązań: α-1,4-Oglikozydowego w cząsteczkach maltozy i amylozy, α-1,6-Oglikozydowego w amylopektynie oraz β-1,4-Oglikozydowego w cząsteczkach celobiozy i celulozy porównuje właściwości redukujące disacharydów zapisuje równanie reakcji utleniania maltozy do kwasu maltobionowego tlenkiem srebra i wodorotlenkiem miedzi(II) planuje i wykonuje Propozycja wymagań na poszczególne oceny: dopuszczającą dostateczną jadłospis uwzględniający potrzeby organizmu człowieka definiuje aminokwasy egzo- oraz endogenne opisuje rolę witamin w prawidłowym funkcjonowaniu organizmów wyjaśnia, na czym polega proces trawienia pokarmów dobrą bardzo dobrą deoksyrybonukleinowego (DNA) i rybonukleinowego (RNA) przedstawia, na czym polega komplementarność zasad azotowych tłumaczy przebieg replikacji kwasu deoksyrybonukleinowego (DNA) opisuje budowę i funkcje biologiczne ATP oraz uzasadnia, dlaczego związek ten można nazwać przenośnikiem energii odnajduje w tablicach wzory witamin i na ich podstawie klasyfikuje witaminy do grupy rozpuszczalnych w wodzie i w tłuszczach tłumaczy, jakie czynniki mają wpływ na szybkość reakcji chemicznych doświadczenie pozwalające przekształcić sacharozę w cukry proste, udowadnia obecność glukozy i fruktozy w produkcie reakcji opisuje proces produkcji papieru przedstawia sposób rozpuszczenia celulozy i produkcji jedwabiu celulozowego opisuje sposób połączenia fragmentów zasady azotowej z cukrem i z resztą kwasu fosforowego(V), wyróżnia wiązania β-N-glikozydowe i estrowe w nukleotydzie pisze równania reakcji ATP z wodą prowadzi obliczenia związane ze stechiometrią reakcji przebiegających z udziałem węglowodanów
