Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu

Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu
Rolnictwo świata
Zakres podstawowy. Grupa A
Nr
zad.
1.
Przewidywana odpowiedź
Kryteria zaliczenia
Zależność: Wraz ze wzrostem poziomu rozwoju
gospodarczego kraju maleje udział rolnictwa w tworzeniu PKB.
Wyjaśnienie zależności: Wraz ze wzrostem poziomu
gospodarczego kraju rośnie udział innych działów
gospodarki w tworzeniu PKB, ponieważ wytwarzają
one produkty o wyższych cenach i w większym stopniu
uczestniczą w wymianie towarowej na świecie.
A
B
C
+
+
+
–
+
–
–
+
–
2.
3.
Przykładowe argumenty:
– dopłaty dla rolnictwa,
– preferencyjne kredyty,
– tworzenie zaplecza dla rozwoju rolnictwa, np.:
punktów skupu i zakładów przetwórczych, budowa
dróg, elektryfikacja,
– polityka celna.
4.
Przykładowe różnice i wyjaśnienia:
– Różnica – Kanada ma dużo mniejszy udział użytków
rolnych niż Ukraina.
Wyjaśnienie – Ukraina ma duży udział żyznych gleb,
ciepły klimat oraz dogodne ukształtowanie powierzchni o przewadze nizin i wyżyn; w Kanadzie
użytki rolne mogą występować jedynie na południu,
bo w pozostałej części kraju jest zbyt niska temperatura powietrza dla rozwoju rolnictwa i mało żyzne
gleby.
– Różnica – Ukraina ma mniej lasów niż Kanada.
Wyjaśnienie – Ukraina położona jest w klimacie
umiarkowanym ciepłym kontynentalnym, dla którego
typową formacją roślinną są stepy, natomiast w Kanadzie dużą powierzchnię zajmują lasy iglaste (tajga).
– Różnica – Kanada ma dużo więcej komunikacyjnych
i osadniczych terenów oraz nieużytków.
Wyjaśnienie – W Kanadzie dużą powierzchnię
zajmują niezagospodarowane obszary położone
w zimnym klimacie oraz góry na zachodzie kraju.
5.
a), b)
61
Maks.
liczba
punktów
Za sformułowanie zależności ...... 1 p.
Za podanie w wyjaśnieniu przynajmniej 1 argumentu .................... 1 p.
2
Za 1 poprawnie wypełnioną
kolumnę..................................... 1 p.
3
Za podanie:
– 2 argumentów ......................... 1 p.
– 3 argumentów ......................... 2 p.
2
Za podanie 2 różnic .................... 1 p.
Za wyjaśnienie:
– 1 różnicy ................................. 1 p.
– 2 różnic ................................... 2 p.
3
Za poprawny wybór 2 typów...... 1 p.
1
6.
Przykładowe podobieństwa:
– duże nakłady kapitału,
– wysoki poziom mechanizacji,
– wysoki poziom kultury rolnej,
– specjalizacja produkcji rolnej,
– wysoki poziom towarowości.
Przykładowe różnice:
– wyższe plony w rolnictwie intensywnym,
– większe nawożenie chemiczne w rolnictwie intensywnym,
– większe powierzchnie gospodarstw rolnych w rolnictwie ekstensywnym.
Za podanie:
– 2 podobieństw ........................ 1 p.
– 2 różnic ................................... 1 p.
– 1 podobieństwa i 1 różnicy ...... 1 p.
2
7
Przykładowe konsekwencje:
– zmniejszanie się powierzchni naturalnych formacji
roślinnych (lasów, sawann),
– jałowienie gleb,
– wzmożona erozja gleb,
– ginięcie zwierząt podczas pożarów i kurczenie się ich
siedlisk.
Za wymienienie:
– 1 konsekwencji ........................ 1 p.
– 2 konsekwencji ........................ 2 p.
2
8.
a) 2; b) 3; c) 4; d) 1
Za 2 przyporządkowania ............ 1 p.
Za 4 przyporządkowania ............ 2 p.
2
9.
Przykładowe przyczyny:
– Ocean Indyjski ma najmniejszą powierzchnię,
– nad tym oceanem położone są kraje słabo rozwinięte
gospodarczo,
– większa część wód tego oceanu ma wysoką temperaturę i charakteryzuje się mniejszą zasobnością łowisk.
Za podanie 1 przyczyny.............. 1 p.
2
10.
b), c), e)
Za wybór:
– 2 zdań prawidłowych............... 1 p.
– 3 zdań prawidłowych............... 2 p.
2
11.
Przykładowe przyczyny:
– duża efektywność rolnictwa (wysokie plony i zbiory),
– niewielki przyrost naturalny,
– intensywne nawożenie zwiększające plony,
– modyfikacje gatunków upraw i zwierząt hodowlanych
sprzyjające zwiększaniu produktywności rolnictwa,
– duże nakłady kapitału pozwalają na zwalczanie szkodników i przeciwdziałanie skutkom anomalii pogodowych.
Za podanie:
– 2 przyczyn .............................. 1 p.
– 3 przyczyn .............................. 2 p.
2
12.
Wyjaśnienie: Głód jawny polega na niedoborze kalorii
i białka w spożywanym przez człowieka pożywieniu.
Jest to głód ilościowy. Natomiast głód utajony to
przyswajanie kalorii w pożywieniu w ilości wystarczającej, ale występuje niedobór białka, soli mineralnych
i witamin. Jest to głód jakościowy.
Obszary głodu utajonego: Azja Południowo-Wschodnia,
Ameryka Południowa.
13.
Przykładowe przyczyny:
– przeludnienie,
– niewielkie nakłady kapitału na rozwój rolnictwa,
– wojny i konflikty plemienne,
– brak stabilnych rządów, które mogłyby prowadzić
długofalową politykę rolną,
– duży udział nieużytków,
– niski poziom wykształcenia rolników.
62
Za wyjaśnienie różnicy................ 1 p.
Za wymienienie 2 obszarów (mogą to
być również przykłady krajów).... 1 p.
Za podanie:
– 2 przyczyn .............................. 1 p.
– 4 przyczyn .............................. 2 p.
2
2
Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu
Rolnictwo świata
Zakres podstawowy. Grupa B
Nr
zad.
1.
Przewidywana odpowiedź
Kryteria zaliczenia
Zależność: Wraz ze wzrostem poziomu rozwoju
gospodarczego kraju maleje poziom zatrudnienia
w rolnictwie.
Wyjaśnienie zależności: Wraz ze wzrostem poziomu
gospodarczego kraju rośnie efektywność rolnictwa
z powodu chemizacji i wysokiego poziomu kultury
rolnej oraz wyższego poziomu mechanizacji.
A
B
C
+
+
+
–
+
–
–
+
–
2.
3.
Przykładowe argumenty:
– większe inwestycje na modyfikacje warunków
przyrodniczych dla potrzeb rolnictwa,
– rozwój badań nad udoskonaleniem technik, modyfikacją gatunków upraw i zwierząt hodowlanych,
– wytwarzanie środków produkcji dla rolnictwa przez
przemysł,
– większe zasoby kapitału na wspieranie rozwoju
rolnictwa (kredyty, dopłaty, ceny gwarantowane).
4.
Przykładowe różnice i wyjaśnienia:
– Różnica – Japonia ma dużo mniejszy udział użytków
rolnych niż Australia.
Wyjaśnienie – Japonia jest krajem o przewadze obszarów górskich, a w Australii dominują wyżyny i niziny.
– Różnica – Australia ma mniej lasów niż Japonia.
Wyjaśnienie – Australia położona jest w klimacie
zwrotnikowym suchym; lasy mogą występować jedynie
na wschodnim wybrzeżu, natomiast w Japonii lasy
porastają obszary górskie, które dominują w tym kraju.
– Różnica – Australia ma dużo więcej łąk i pastwisk,
a mało gruntów ornych.
Wyjaśnienie – w suchym klimacie Australii dużą
powierzchnię zajmują półpustynie i suche sawanny,
które wykorzystywane są jako łąki i pastwiska,
natomiast mało żyzne gleby uniemożliwiają zagospodarowanie obszarów pod grunty orne. W Japonii
niewielkie powierzchnie użytków rolnych występujące na nizinach nadmorskich i w dolinach górskich
wykorzystywane są jako grunty orne.
5.
b), d)
63
Maks.
liczba
punktów
Za sformułowanie zależności....... 1 p.
Za podanie w wyjaśnieniu przynajmniej 1 argumentu ..................... 1 p.
2
Za 1 poprawnie wypełnioną
kolumnę..................................... 1 p.
3
Za podanie:
– 2 argumentów ......................... 1 p.
– 3 argumentów ......................... 2 p.
2
Za podanie 2 różnic .................... 1 p.
Za wyjaśnienie:
– 1 różnicy ................................. 1 p.
– 2 różnic ................................... 2 p.
3
Za poprawny wybór 2 typów...... 1 p.
1
6.
Przykładowe podobieństwa:
– małe nakłady kapitału,
– niewielka mechanizacja,
– duże zasoby pracy,
– niewielka towarowość rolnictwa.
Przykładowe różnice:
– wyższe plony w rolnictwie intensywnym,
– wyższy poziom kultury rolnej w rolnictwie intensywnym.
Za podanie:
– 2 podobieństw ........................ 1 p.
– 2 różnic ................................... 1 p.
– 1 podobieństwa i 1 różnicy ...... 1 p.
2
7
Przykładowe konsekwencje:
– zmniejszanie się powierzchni naturalnych formacji
roślinnych (lasów, sawann),
– jałowienie gleb,
– wzmożona erozja gleb,
– pustynnienie obszarów,
– obniżanie się zwierciadła wód podziemnych.
Za wymienienie:
– 1 konsekwencji ........................ 1 p.
– 2 konsekwencji ........................ 2 p.
2
8.
a) 1; b) 3; c) 4; d) 2
Za 2 przyporządkowania ............ 1 p.
Za 4 przyporządkowania ............ 2 p.
2
9.
Przykładowe przyczyny:
– Ocean Spokojny ma największą powierzchnię,
– nad tym oceanem położone są kraje wysoko rozwinięte gospodarczo i o dużej liczbie ludności,
– najzasobniejsze łowiska znajdują się w wodach
o niższej temperaturze, w szerokościach umiarkowanych, w których położona jest duża część tego
oceanu (na półkuli północnej i południowej).
Za podanie 1 przyczyny.............. 1 p.
2
10.
b), c), e)
Za wybór:
– 2 zdań prawidłowych............... 1 p.
– 3 zdań prawidłowych............... 2 p.
2
11.
Przykładowe przyczyny:
– niska efektywność rolnictwa (niewielki plony i zbiory),
– duży przyrost naturalny,
– niedobór środków intensyfikacji rolnictwa (niska
mechanizacja i poziom nawożenia),
– klęski żywiołowe zmniejszające plony (susze, powodzie,
inwazje szkodników),
– niewielka powierzchnia użytków rolnych.
Za podanie:
– 2 przyczyn .............................. 1 p.
– 3 przyczyn .............................. 2 p.
2
12.
Wyjaśnienie: Głód jawny polega na niedoborze kalorii
i białka w spożywanym przez człowieka pożywieniu.
Jest to głód ilościowy. Natomiast głód utajony to
przyswajanie kalorii w pożywieniu w ilości wystarczającej, ale występuje niedobór białka, soli mineralnych
i witamin. Jest to głód jakościowy.
Obszary głodu jawnego: Afryka Środkowa, Ameryka
Środkowa, wyspy Oceanii.
13.
Przykładowe przyczyny:
– pomoc materialna,
– edukacja społeczeństwa,
– zwiększanie powierzchni użytków rolnych poprzez
rozbudowę systemów irygacyjnych i osuszanie
bagien,
– zahamowanie rozwoju rolnictwa plantacyjnego,
– rozwój rybołówstwa,
– zwiększenie nakładów na inwestycje w rolnictwie.
64
Za wyjaśnienie różnicy................ 1 p.
Za wymienienie 2 obszarów (mogą to
być również przykłady krajów).... 1 p.
Za podanie:
– 2 przyczyn .............................. 1 p.
– 4 przyczyn .............................. 2 p.
2
2
Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu
Rolnictwo świata
Zakres rozszerzony. Grupa A
Nr
zad.
Przewidywana odpowiedź
Kryteria zaliczenia
Maks.
liczba
punktów
Za wybór 2 prawidłowych zdań .. 1 p.
1
1.
b), d)
2.
Przykładowe odpowiedzi:
Obszar A: sprzyjające ukształtowanie terenu; jest to
kotlina otoczona wyżynami, niekorzystny, zbyt suchy
zwrotnikowy klimat, mało żyzne gleby półpustyń
(najczęściej szaroziemy i buroziemy).
Obszar B: równinne ukształtowanie powierzchni,
kontynentalny klimat o przewadze opadów letnich,
w czasie nasilenia wegetacji, duży udział żyznych
czarnoziemnych gleb prerii.
3.
Obszar B
Uzasadnienie:
– znajduje się w kraju wysoko rozwiniętym o dużych
zasobach kapitału,
– ma żyźniejsze gleby,
– występuje wilgotniejszy klimat.
4.
A. Kolejno od góry: Francja, Stany Zjednoczone, Ukraina.
B. Przykładowe przyczyny: zróżnicowany poziom
rozwoju gospodarczego; różna żyzność gleb, zróżnicowane typy gospodarki rolnej, różny udział powierzchni użytków rolnych.
Za poprawne wykonanie polecenia:
– A ............................................ 1 p.
– B ............................................ 2 p.
3
5.
b), c)
Za poprawny wybór 2 cech ........ 1 p.
1
6.
Przykładowe korzyści:
– duża produkcja płodów rolnych i zyski z ich sprzedaży,
– sezonowe zatrudnienie dla rolników indywidualnych,
– rozbudowa infrastruktury, np. dróg, linii energetycznych.
Przykładowe zagrożenia:
– zmniejszanie się powierzchni występowania naturalnych formacji roślinnych,
– upadek małych, indywidualnych gospodarstw
rolnych,
– monokultura stosowana na plantacjach prowadzi do
wyjałowienia gleb.
Za wymienienie:
– 2 korzyści ................................ 1 p.
– 2 zagrożeń .............................. 1 p.
– 1 korzyści i 1 zagrożenia .......... 1 p.
2
7.
Ocena: Wyższym poziomem rozwoju gospodarczego
charakteryzuje się kraj A.
Uzasadnienie:
– rolnictwo ma niewielki udział w tworzeniu PKB,
ponieważ ceny płodów rolnych są niskie,
– niewielkie jest zatrudnienie w rolnictwie, ponieważ
w tym kraju jest wysoka mechanizacja.
8.
Indie – 23 dt/1 ha
Argentyna – 40 dt/1 ha
Wielka Brytania – 72 dt/1 ha
(+/– 1 dt)
Za omówienie czynników
1 obszaru ................................... 1 p.
(uczeń powinien odnieść się do
przynajmniej dwóch cech środowiska
przyrodniczego, aby otrzymać 1 p.)
Za poprawny wybór obszaru ...... 1 p.
Za podanie:
– 2 argumentów ......................... 1 p.
– 3 argumentów ......................... 2 p.
3
Za sformułowanie oceny ............. 1 p.
3
Za podanie 1 argumentu ............ 1 p.
Za dokonanie:
– 2 obliczeń ............................... 1 p.
– 3 obliczeń ............................... 2 p.
65
2
2
9.
Przykładowe przyczyny:
– zróżnicowanie żyzności gleb,
– występowanie różnych typów gospodarki rolnej,
– zróżnicowany poziom intensyfikacji rolnictwa (nawożenie, mechanizacja),
– zróżnicowanie poziomu gospodarczego krajów,
– różna wielkość powierzchni użytków rolnych.
10.
Wymagania klimatyczne: klimat gorący i wilgotny,
Wymagania glebowe: gleby o średniej żyzności (np.:
czerwonoziemy, żółtoziemy, czerwone i żółte gleby
ferralitowe), zasobne w wodę.
Uprawa: trzcina cukrowa
Za podanie 1 przyczyny.............. 1 p.
2
Za scharakteryzowanie:
– wymagań klimatycznych .......... 1 p.
– wymagań glebowych ............... 1 p.
3
Za podanie nazwy rośliny ........... 1 p.
11.
Przykładowe przyczyny:
– osłabienie organizmu człowieka w wyniku niedożywienia,
– brak dostępu do środków higieny,
– niewielki dostęp do czystej wody,
– słaby rozwój medycyny (brak lekarzy, szpitali),
– trudności w upowszechnianiu szczepień ochronnych,
– przeludnienie.
Za podanie:
– 2 przyczyn .............................. 1 p.
– 4 przyczyn .............................. 2 p.
2
12.
Przykładowe czynniki:
– długa linia brzegowa, dostęp do morza,
– występowanie u wybrzeży zasobnych łowisk ryb,
– duża liczba ludności.
Za podanie 1 czynnika ............... 1 p.
2
Za 1 poprawnie wypełniony
wiersz ........................................ 1 p.
5
Za wymienienie 2 korzyści:
– dla środowiska przyrodniczego 1 p.
– dla gospodarki......................... 1 p.
– z różnych podpunktów............. 1 p.
2
Region
Zachodnioeuropejski
13.
14.
Region
Południowoazjatycki
intensywne
intensywne
wysoki
niski
pszenica, buraki cukrowe, słonecznik
ryż, trzcina cukrowa,
soja, bawełna, herbata
hodowla bydła i trzody
chlewnej
hodowla bydła
wysoki
niski
Przykładowe korzyści dla środowiska przyrodniczego:
– nie ubywa powierzchni lasów,
– nie wzrasta zagrożenie powodziowe,
– zachowane zostają siedliska zwierząt,
– poprawia się stan zdrowotny lasów,
Przykładowe korzyści dla gospodarki kraju:
– wzrasta pozyskiwanie drewna dla przemysłu,
– nie ubywa zasobów runa leśnego pozyskiwanego
w lasach,
– na terenach leśnych może rozwijać się rekreacja
i turystyka.
66
Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu
Rolnictwo świata
Zakres rozszerzony. Grupa B
Nr
zad.
Przewidywana odpowiedź
Kryteria zaliczenia
Maks.
liczba
punktów
Za wybór 2 prawidłowych zdań .. 1 p.
1
1.
c), d)
2.
Przykładowe odpowiedzi:
Obszar A: sprzyjające ukształtowanie terenu; jest to
obszar nizinny, niekorzystny, zbyt wilgotny, wybitnie
równikowy klimat, intensywne opady powodują
jałowienie gleb, mało żyzne czerwone i żółte gleby
ferralitowe.
Obszar B: nizinne ukształtowanie powierzchni, monsunowa odmiana klimatu, w półroczu letnim występuje
duża ilość opadów, duży udział żyznych gleb aluwialnych i wytworzonych na lessach.
3.
Obszar B
Uzasadnienie:
– duże zasoby pracy,
– wyższy poziom kultury rolnej,
– ma żyźniejsze gleby,
– występuje korzystny klimat monsunowy, w którym
równocześnie występują wysokie temperatury i duże
opady.
4.
A. Kolejno od góry: Niemcy, Rosja, Kanada.
B. Przykładowe przyczyny: zróżnicowany poziom
rozwoju gospodarczego; różna żyzność gleb, zróżnicowane typy gospodarki rolnej, różny udział powierzchni użytków rolnych.
Za poprawne wykonanie polecenia:
– A ............................................ 1 p.
– B ............................................ 2 p.
3
5.
a), b)
Za poprawny wybór 2 cech ........ 1 p.
1
6.
Przykładowe korzyści:
– duża produkcja płodów rolnych i zyski z ich sprzedaży,
– rozwój przemysłu wytwarzającego środki produkcji dla
rolnictwa (maszyny, nawozy mineralne, środki ochrony
roślin),
– rozbudowa infrastruktury, np. dróg, linii energetycznych.
Przykładowe zagrożenia:
– degradacja gleb,
– nadprodukcja płodów rolnych, co może prowadzić do
spadku ich cen i zmniejszenia zysków rolników,
– spadek zatrudnienia w rolnictwie i możliwy wzrost
bezrobocia.
Za wymienienie:
– 2 korzyści ................................ 1 p.
– 2 zagrożeń .............................. 1 p.
– 1 korzyści i 1 zagrożenia .......... 1 p.
2
7.
Ocena: Wyższym poziomem rozwoju gospodarczego
charakteryzuje się kraj A.
Uzasadnienie:
– rolnictwo ma niewielki udział w tworzeniu PKB,
ponieważ ceny płodów rolnych są niskie,
– niewielkie jest zatrudnienie w rolnictwie, ponieważ
w tym kraju jest wysoka mechanizacja.
67
Za omówienie czynników
1 obszaru ................................... 1 p.
(uczeń powinien odnieść się do
przynajmniej dwóch cech środowiska
przyrodniczego, aby otrzymać 1 p.)
2
Za poprawny wybór obszaru ...... 1 p.
Za podanie:
– 2 argumentów ......................... 1 p.
– 3 argumentów ......................... 2 p.
3
Za sformułowanie oceny ............. 1 p.
3
Za podanie 1 argumentu ............ 1 p.
8.
Nigeria – 10,5 dt/1 ha
Australia – 20,3 dt/1 ha
Niemcy – 67 dt/1 ha
(+/– 1 dt)
Za dokonanie:
– 2 obliczeń ............................... 1 p.
– 3 obliczeń ............................... 2 p.
2
9.
Przykładowe przyczyny:
– zróżnicowanie żyzności gleb,
– występowanie różnych typów gospodarki rolnej,
– zróżnicowany poziom intensyfikacji rolnictwa (nawożenie, mechanizacja),
– zróżnicowanie poziomu gospodarczego krajów,
– różna wielkość powierzchni użytków rolnych.
Za podanie 1 przyczyny.............. 1 p.
2
10.
Wymagania klimatyczne: klimat umiarkowany ciepły
(morski, przejściowy i kontynentalny) i podzwrotnikowy.
Wymagania glebowe: gleby o dużej żyzności (np.:
czarnoziemy, brunatne, cynamonowe).
Uprawa: burak cukrowy
Za scharakteryzowanie:
– wymagań klimatycznych .......... 1 p.
– wymagań glebowych ............... 1 p.
3
Za podanie nazwy rośliny ........... 1 p.
11.
Przykładowe przyczyny:
– słaby rozwój medycyny (brak lekarzy, szpitali),
– niski poziom wykształcenia i brak wiedzy na temat
dróg przenoszenia się wirusa,
– brak dostępu do środków antykoncepcyjnych,
– przeludnienie,
– obyczaje i obrzędy.
Za podanie:
– 2 przyczyn .............................. 1 p.
– 4 przyczyn .............................. 2 p.
2
12.
Przykładowe czynniki:
– długa linia brzegowa, dostęp do morza,
– występowanie u wybrzeży zasobnych łowisk ryb,
– duża liczba ludności.
Za podanie 1 czynnika................ 1 p.
2
Za 1 poprawnie wypełniony
wiersz ........................................ 1 p.
5
Za wymienienie 2 skutków:
– dla środowiska przyrodniczego 1 p.
– dla gospodarki......................... 1 p.
– z różnych podpunktów............. 1 p.
2
Region
Północnoamerykański
13.
14.
Region
Północnoafrykańsko-zachodnioazjatycki
ekstensywne
ekstensywne
wysoki
niski
pszenica, kukurydza,
soja, buraki cukrowe
pszenica, bawełna, proso
i sorgo, rośliny strączkowe, ryż
hodowla bydła i trzody
chlewnej
hodowla owiec
wysoki
niski
Przykładowe skutki dla środowiska przyrodniczego:
– ubywa powierzchni lasów,
– wzrasta zagrożenie powodziowe,
– zniszczone zostają siedliska zwierząt,
– zmniejsza się zawartość tlenu w powietrzu,
Przykładowe skutki dla gospodarki kraju:
– wzrasta pozyskiwanie drewna dla przemysłu,
– wzrost dochodów z eksportu drewna,
– obszary wylesione przekształcane są na użytki rolne,
tereny osadnicze i przemysłowe.
68