Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka

Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom i MłodzieŜy Niepełnosprawnej Ruchowo „Tęcza” al. Bohaterów Warszawy 27 B
70-340 Szczecin, tel/fax (091) 484 30 72, 0 500 009 865, e-mail: [email protected]
http:// www.tecza.org.pl
Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka
Opracowanie: Paweł Chamulak – psycholog zatrudniony w Stowarzyszeniu Pomocy Dzieciom
i MłodzieŜy Niepełnosprawnej Ruchowo „Tęcza”
Wczesne
wspomaganie
rozwoju
dziecka
z
ryzykiem
zaburzenia
jest
sposobem
na zapobiegnięcie tworzenia dysfunkcji wtórnych wobec stanu pierwotnego. Ta forma rehabilitacji,
poprzedzona diagnozą medyczną (najczęściej specjalisty medycyny rehabilitacji, neurologa bądź
innego specjalisty) i badaniem psychologiczno-pedagogicznym, wyraŜa się w całościowym
podejściu do dziecka i jest dostosowana indywidualnie do aktualnego etapu rozwojowego,
specyficznych
potrzeb
niepełnosprawności
oraz
wynikających
zasobów.
z
charakteru
Całościowe
ryzyka
podejście
bądź
oznacza
stwierdzonej
teŜ
juŜ
współpracę
interdyscyplinarną.
W psychologii rozwojowej dziecka uŜywa się terminu psychomotoryka (psyche - dusza z języka
greckiego, movere - poruszać z języka łacińskiego). Termin ten został wprowadzony przez
francuskiego neuropsychiatrę E. Dupre w 1913 r., a radziecki psychiatra N. Ozjeriecki opracował
pierwsze metody badań diagnostycznych. "Prawa psychomotoryki" E. Dupre podkreślają
wzajemną zaleŜność motoryki i psychiki we wczesnym dzieciństwie. W rehabilitacji nie moŜna
więc pomijać faktu, Ŝe rozwój psychiki dziecka w powaŜnym stopniu wyznaczony bywa przez
prawidłowo przebiegający rozwój ruchowy. Myślenie niemowlęcia nie istnieje jako izolowany
proces, lecz jest ściśle związane z jego aktywnością ruchową, np. manipulacją przedmiotami.
Ekpslorując otoczenie dziecko tworzy podstawowe schematy, niezbędne do wykonywania bardziej
skomplikowanych operacji umysłowych w przyszłości. Podobnie jak filozof odpowiada sobie
na pytania dotyczące kształtu, wielkości, odległości, czy związku przyczyna-skutek. Nabyte
sprawności i umiejętności przekształcają się w czynności umysłowe. Ułatwiają one lepszą
orientację w świecie, rozszerzają wiedzę, ułatwiają nawiązanie kontaktów z otoczeniem
społecznym.
Plastyczność układu nerwowego we wczesnym okresie rozwojowym dziecka daje moŜliwość
i obowiązek podejmowania terapii dziecka z ryzykiem praktycznie od narodzin. Nierzadko
pierwsze oznaki nieprawidłowości w rozwoju widoczne są juŜ w pierwszych miesiącach Ŝycia.
Objawy opóźnienia rozwoju psychomotorycznego są zróŜnicowane. W przypadku małych dzieci
mogą to być zaburzenia organizacji schematu ciała, zaburzenia w zakresie utrzymania równowagi
„CALINECZKA – wczesnointerwencyjne, systemowe wsparcie dzieci i ich rodzin”
Projekt współfinansowany ze środków Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego
Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom i MłodzieŜy Niepełnosprawnej Ruchowo „Tęcza” al. Bohaterów Warszawy 27 B
70-340 Szczecin, tel/fax (091) 484 30 72, 0 500 009 865, e-mail: [email protected]
http:// www.tecza.org.pl
ciała, zaburzenia koordynacji neuro-mięśniowej, zaburzenia w rozwoju mowy czynnej i biernej,
zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej czy słuchowo-ruchowej, zaburzenia organizacji
czasowo-przestrzennej.
Zaburzenia funkcji percepcyjno-wykonawczych nakładają się na trudności w symbolizowaniu
przedmiotów lub zjawisk, ekspresji słownej i graficznej oraz uniemoŜliwiają kształtowanie się
reprezentacji umysłowej w korowych częściach analizatorów: kinestetycznego, wzrokowego
i słuchowego.
Objawy zaburzeń sfery ruchowej to przede wszystkim nadmierna ruchliwość lub spowolnienie,
obniŜone lub wzmoŜone napięcie mięśniowe, spastyczność, brak precyzji ruchów pod kontrolą
wzroku, nieumiejętność wyhamowania ruchów towarzyszących, opóźnienia poszczególnych
etapów w zakresie kształtowania się motoryki dziecka, siedzenie, raczkowanie, chodzenie,
zaburzenia w obrębie odruchów.
Nieprawidłowości w sferze społeczno-emocjonalnej to np. opóźniona reakcja na imię, trudność
w nawiązaniu kontaktu wzrokowego, zaburzenia więzi, czy wzmoŜona płaczliwość, uboga
komunikacja, problemy z karmieniem czy snem. Zaburzenia emocjonalne charakterystyczne dla
wieku od narodzin do 3 roku Ŝycia szczegółowo wymienione zostały w "Klasyfikacji diagnostycznej
zaburzeń psychicznych i rozwojowych w okresie niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa DC: 0-3
R".
Zaburzenia rozwoju psychomotorycznego wyraŜające się istnieniem fragmentarycznych
deficytów rozwojowych funkcji percepcyjno - motorycznych, warunkują występowanie trudności
w nauce takŜe u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym, tj. bez widocznego ryzyka
we wczesnym dzieciństwie. Objawiają się one przede wszystkim pod postacią trudności
w czytaniu (dysleksja), pisaniu (dysgrafia i dysortografia). W okresie przedszkolnym zaburzenia te
ujawniają się podczas zajęć plastycznych, konstrukcyjnych, rytmiki, gimnastyki. Mogą mieć
związek z nieprawidłowym przetwarzaniem bodźców i integracją sensoryczną.
We wczesnej rehabiitacji naleŜy dąŜyć do uelastycznienia zachowań dziecka przez
wprowadzenie zmian w zakresie reakcji ruchowych, emocjonalno-uczuciowych i intelektualnych.
Zajęcia aktywizujące kończone powinny być zajęciami relaksacyjnymi. Obydwa aspekty rozwoju
psychomotorycznego powinny być traktowane równorzędnie zarówno w dziedzinie diagnostyki jak
i terapii.
„CALINECZKA – wczesnointerwencyjne, systemowe wsparcie dzieci i ich rodzin”
Projekt współfinansowany ze środków Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego