Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka

Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom i MłodzieŜy Niepełnosprawnej Ruchowo „Tęcza” al. Bohaterów Warszawy 27 B
70-340 Szczecin, tel/fax (091) 484 30 72, 0 500 009 865, e-mail: [email protected]
http:// www.tecza.org.pl
Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka
Opracowanie: mgr Paweł Chamulak
Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka z ryzykiem zaburzenia jest sposobem na
zapobiegnięcie tworzenia dysfunkcji wtórnych wobec stanu pierwotnego. Ta forma rehabilitacji,
poprzedzona diagnozą medyczną (najczęsciej specjalisty medycyny rehabilitacji, neurologa bądź
innego specjalisty) i badaniem psychologiczno-pedagogicznym, wyraŜa się w całościowym
podejściu do dziecka i jest dostosowana indywidualnie do aktualnego etapu rozwojowego,
specyficznych potrzeb wynikających z charakteru ryzyka bądź stwierdzonej juŜ
niepełnosprawności oraz zasobów. Całościowe podejście oznacza teŜ współpracę
interdyscyplinarną.
W psychologii rozwojowej dziecka uŜywa się terminu psychomotoryka (psyche - dusza
z języka greckiego, movere - poruszać z języka łacińskiego). Termin ten został wprowadzony
przez francuskiego neuropsychiatrę E. Dupre w 1913 r., a radziecki psychiatra N. Ozjeriecki
opracował
pierwsze metody badań diagnostycznych. "Prawa psychomotoryki" E. Dupre
podkreślają wzajemną zaleŜność motoryki i psychiki we wczesnym dzieciństwie. W rehabilitacji nie
moŜna więc pomijać faktu, Ŝe rozwój psychiki dziecka w powaŜnym stopniu wyznaczony bywa
przez prawidłowo przebiegający rozwój ruchowy. Myślenie niemowlęcia nie istnieje jako izolowany
proces, lecz jest ściśle związane z jego aktywnością ruchową, np. manipulacją przedmiotami.
Ekpslorując otoczenie dziecko tworzy podstawowe schematy, niezbędne do wykonywania bardziej
skomplikowanych operacji umysłowych w przyszłości. Podobnie jak filozof odpowiada sobie na
pytania dotyczące kształtu, wielkości, odległości, czy związku przyczyna-skutek. Nabyte
sprawności i umiejętności przekształcają się w czynności umysłowe. Ułatwiają one lepszą
orientację w świecie, rozszerzają wiedzę, ułatwiają nawiązanie kontaktów z otoczeniem
społecznym.
Plastyczność układu nerwowego we wczesnym okresie rozwojowym dziecka daje
moŜliwość i obowiązek podejmowania terapii dziecka z ryzykiem praktycznie od narodzin.
Nierzadko pierwsze oznaki nieprawidłowości w rozwoju widoczne są juŜ w pierwszych miesiącach
Ŝycia. Objawy opóźnienia rozwoju psychomotorycznego są zróŜnicowane. W przypadku malych
dzieci mogą to być zaburzenia organizacji schematu ciała, zaburzenia w zakresie utrzymania
równowagi ciała, zaburzenia koordynacji neuro-mięśniowej, zaburzenia w rozwouju mowy czynnej
i biernej, zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej czy słuchowo-ruchowej, zaburzenia
organizacji czasowo-przestrzennej.
Zaburzenia
funkcji
percepcyjno-wykonawczych
nakładają
się
na
trudności
w symbolizowaniu przedmiotów lub zjawisk, ekspresji słownej i graficznej oraz uniemoŜliwiają
kształtowanie się reprezentacji umysłowej w korowych częściach analizatorów: kinestetycznego,
wzrokowego i słuchowego.
Objawy zaburzeń sfery ruchowej to przede wszystkim nadmierna ruchliwość lub
spowolnienie, obniŜone lub wzmoŜone napięcie mięśniowe, spastyczność, brak precyzji ruchów
pod kontrolą wzroku, nieumiejętność wyhamowania ruchów towarzyszących, opóźnienia
poszczególnych etapów w zakresie kształtowania się motoryki dziecka, siedzenie, raczkowanie,
„CALINECZKA – wczesnointerwencyjne, systemowe wsparcie dzieci i ich rodzin”
Projekt współfinansowany ze środków Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego
„Drogowskaz”
Projekt współfinansowany ze środków Urzędu Miasta Szczecin
Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom i MłodzieŜy Niepełnosprawnej Ruchowo „Tęcza” al. Bohaterów Warszawy 27 B
70-340 Szczecin, tel/fax (091) 484 30 72, 0 500 009 865, e-mail: [email protected]
http:// www.tecza.org.pl
chodzenie, zaburzenia w obrębie odruchów.
Nieprawidłowości w sferze społeczno-emocjonalnej to np. opóźniona reakcja na imię,
trudność w nawiązaniu kontaktu wzrokowego, zaburzenia więzi, czy wzmoŜona płaczliwość,
uboga komunikacja, problemy z karmieniem czy snem. Zaburzenia emocjonalne
charakterystyczne dla wieku od narodzin do 3 roku Ŝycia szczegółowo wymienione zostały
w "Klasyfikacji diagnostycznej zaburzeń psychicznych i rozwojowych w okresie niemowlęctwa
i wczesnego dzieciństwa DC: 0-3 R".
Zaburzenia rozwoju psychomotorycznego wyraŜające się istnieniem fragmentarycznych
deficytów rozwojowych funkcji percepcyjno - motorycznych, warunkują występowanie trudności
w nauce takŜe u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym, tj. bez widocznego ryzyka
we wczesnym dzieciństwie. Objawiają się one przede wszystkim pod postacią trudności
w czytaniu (dysleksja), pisaniu (dysgrafia i dysortografia). W okresie przedszkolnym zaburzenia te
ujawniają się podczas zajęć plastycznych, konstrukcyjnych, rytmiki, gimnastyki. Mogą mieć
związek z nieprawidłowym przetwarzeniem bodźców i integrają sensoryczną.
We wczesnej rehabiitacji naleŜy dąŜyć do uelastycznienia zachowań dziecka przez
wprowadzenie zmian w zakresie reakcji ruchowych, emocjonalno-uczuciowych i intelektualnych.
Zajęcia aktywizujące kończone powinny być zajęciami relaksacyjnymi. Obydwa aspekty rozwoju
psychomotorycznego powinny być traktowane równorzędnie zarówno w dziedzinie diagnostyki jak
i terapii.
„CALINECZKA – wczesnointerwencyjne, systemowe wsparcie dzieci i ich rodzin”
Projekt współfinansowany ze środków Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego
„Drogowskaz”
Projekt współfinansowany ze środków Urzędu Miasta Szczecin