Show publication content!

LWOWSKI TYGODNIK LEKARSKI.
Nr. 18.
Z zakładu patologii ogólnej i doświadczalnej Uniwersytetu Uowskiegó.
____________(Prof. Dr. J. Prus).
Wpływ poKartttu przetłuszczonego na czynności narządu
trawienia i spalania ustrojowe
(Sprawozdanie tymczasowe*).
Podał
Edmund Biernacki.
.
Lwów, dnia 2. maja 1907.
209
9 kilo, według wszelkich zasad poszukiwań nad prze­
mianą materyi, przyczem szczegółową uwagę zwracałem
na s t a n r o z c z ł o n k o w a n i a a z o t u w m o c z u , to
jest na kwestyę, czy i o ile pod wpływem dużych ilości
tłuszczu w pokarmie zmienia się stosunek ilościow y po­
między całą ilością azotu w moczu a ilością mocznika,
amoniaku, t. zw. kwasów amidowych, wreszcie kwasu mo­
czowego. Ta metoda badania, oparta zasadniczo na strą­
caniu moczu kw. fosforowolframowym, stosowana już
była przez różnych badaczów ( J a k s o h, R u m p f , A s c o
l i , A. ITan dau, M. H a l p e r n ) do szczegółowego bada­
nia przeróbki materyi, jako metoda pozwalająca bliżej
wglądnąć w sprawy utleniań ustrojowych pod wpływem
różnych czynników.
Celem uniknięcia różnych postronnych wpływów,
a głównie działania ujemnego na narządy trawienia, do
doświadczeń używałem najlepszego i najświeższego masła
deserowego, które, po uprzedniej obserwacyi przemiany
materyi przy pewnem określonem pożywieniu, dodawa­
łem do pokarmu w przeciągu 6-12 dni w ilości 40-50
grm. na dobę, tak, że zawartość tłuszczu w pokarmie
(łącznie z tłuszesem już obecnym w używanych środkach
pokarmowych) dochodziła do 60 grm.; odpowiadało to
właśnie 250-300 grm. u człowieka wagi około 70 kilo,
zważywszy, iż pies obserwowany wykazywał 2-21/8 razy
żywszą przemianę niż człowiek*). Spostrzeżeń ogółem
wykonano trzy. W pierwszem, trwającym 26 dni, p iesżywiony był mamałygą — 200 grm. na dobę, — w czem
(według własnych rozbiorów) otrzymywał przeciętoie 24
grm. białka, 24 grm. tłuszczu i 132 grm. węglowodanów
— 860 kaloryi ; po 8-dniowej obserwacyi dodawałem
przez 6 dni do tej dyety po 40 grm. masła, przez nastę­
pne 6 dni badałem znowu bez masła i przez ostatnie
7 dni przy pożywieniu, składającem się z 50 grm mięsa
wołowego i 200 grm. ryżu. Karmienie psa mamałygą nie
okazało się jednak zupełnie odpowiedniem dla zamierzo­
nych badań; pożywienie to, już samo przez się jest po­
niekąd „przetłuszczone • (12% białka i 12% tłuszczu)
i z dodatkiem masła zwierzę nie chciało jeść dłużej mamałygi niż przez 6 dni, zaś przez następne sześć, mimo
odstawienia masła, zjadło tylko część (nieco więcej niż
połowę) podawanego pożywienia.
Wobec takich okoliczności w doświadczeniu drugiem (24 dni trwania) dawałem psu po 50 grm. końskie­
go mięsa i 220 grm. ryżu ( = 26*0 grm. białka, 6 2 grm.
tłuszczu, 178 grm. węglowodanów = t>70 kaloryi); przy
tej dyecie pies jadł chętnie przez całe 12 dni, w ciągu
których dodawałem po 50 grm. masła, i później, po od­
stawieniu masła. Wyniki otrzymałem zasadniczo takie
same, jak w doświadczeniu pierwszem.
W obu powyższych doświadczeniach stopień prze­
tłuszczenia wzięto jednak nieco krańcowo, bo przy 6 •
grm. tłuszczu zwierzę otrzymywało 24-26 grm. białka;
stosunek taki (1: 2-2.5) trudniej jest spotkać u człowieka.
Po wtóre, przez dodanie 40-50 grm. masła do dyety
pierwotnej wartość opałowa pokarmu podnosiła się zna­
cznie i pies szybko przybierał na wadze; mogło więc
powstać pytanie, czy sam moment tycia, niezależnie od
- Badając przed niedawnym czasem, jak się żywi na­
sza inteligencya, względnie nasze klasy zamożniejsze,
stwierdziłem, iż jada ona przeciętnie za dużo — wartość
opałowa pożywienia dziennego przekracza bardzo często
3000-3200 kaloryi zamiast normalnych 2500 (przy siedzą­
cym trybie życia) ; po drugie, pokarm naszej ińteligencyi
zawiera zwykle bardzo dużo tłuszczu, do 150 i 200 grm.
na dobę zamiast uważanych przez dyetykę za normalne
60-80 grm. Wysoka zawartość tłuszczu stanowi nawet do
tego stopnia cechę charakterystyczną pożywienia naszej
burżuazyi, iż nadmiar wprowadzonych przez nią kaloryi
warunkowanym jest zasadniczo przez nadmiar tłuszczu.
Istotnie, cyfry węglowodanów są tutaj raczej za niskie
niż za wysokie, — nie dochodząc nieraz 300 grm., a cy­
fry białka zwykle nieznacznie wahają się około 100 grm.
Duże ilości tłuszczu przy umiarkowanych ilościach
białka, względnie cyfry tłuszczu 11/2-3 razy przewyższa­
jące cyfry białka — pokarm takiego typu nazywać bę­
dziemy p r z e t ł u s z c z o n y m 8
odnaleźć można także
i w kuchni amerykańskiej, gdzie 150-200 nawet 250 grm.
tłuszczu na dobę i osobę wśród różnych sfer nie stano­
wią rzadkości. Jest bardzo-prawdopodobnem, że .burżuazya wielu innych narodów (np. Rosya, Węgry) spożywa,
podobnie jak my, pokarm przetłuszczony.
.
Zbadanie wpływów takiego pożywienia na ustrój,
wpływów zarówno miejscowych — na przewód pokar­
mowy, jak ogólnych — na przemianę materyi, przedsta­
Wia się coraz bardziej naglącem wobec mnożących się
w ostatnich czasach wskazówek, iż tłuszcze — tak czę­
sto w obfitości zalecane — mogą być punktem wyjścia
pëwnych przejawów patologicznych. A w szczególności
wielu autorów ( G e e l m u y d e n , R u m p f , W a l d v o g e l ,
A v M a g n u s - L e v y , S c h w ar z i t. d.) wyprowadza, iż
wśród pewnych warunków (przy zupełnem wykluczeniu
węglowodanów) nic innego tylko tłuszcz jest b e z p o ­
ś r e d n i em źródłem t. zw. „acydozy" w stanach cho. robowych, w szczególności cukrzycy. Przy tych warun­
kach, względnie przy tatr zw. dyecie mięsno-tłuszozowej,
». jednocześnie widywano obfite ilości amoniaku w moczu ;
ale wzmożone wydzielanie amoniaku spostrzegano po
podaniu większych ilości tłuszczu i przy pożywieniu, zawierającem węglowodany ( S c h i t t e n h e l m , S t e i n i t z ) .
Odpowiednio do tego sprowadzają niektórzy obfite, ilości
' amoniaku w moczu dziecięcym na obfite ilości tłuszczu
W mleku.
Celem rozstrzygnięcia różnych nasuwających się
w kierunku powyższym pytań przeprowadziłem w ubie­
głem półroczu zimowem szereg odnośnych spostrzeżeń
eksperymentalnych i na tern miejscu chcę właśnie zdać
sprawę z najgłówniejszych wyników swych poszukiwań..
*) Pies ten mato zmieniał swą wagę przy wartości opałowej
Doświadczenia przerobione były na psie, wagi około pożywienia około 900 kaloryi, czyli 100 kaloryi na kilo, gdy dla czło­
,
*■) Według odczytu wypowiedzianego w Towarzystwie lekarskiem
T” ----
wieka przy siedzący."! trybie życie wystavoza 3Ü-40 kaloryi na kilogram
210
LW OW SKI- TY G O D N IK LEK ARSK I.
źródła, z jakiego tycie to pochodziło, nie był. punktem,
wyjścia zmian stwierdzonych. I dlatego w doświadczeniu
trzeciem (21 dni trwania), kiedy po 6 dniach dyety: 150
grm. mięsa i 150 grm. ryżu, zacząłem dodawać po 40
grm. masła, to jednocześnie wyłączyłem równoważną
(opałowo) ilo ść ryżu (lOo grm.), tak że waga zwierzęcia
małej tylko uległa zmianie. Po 9 dniach powróciłem zno­
wu do dyety pierwotnej. W yniki znowu otrzymałem za­
sadniczo jednakowe z wynikami pierwszych dwóch spo­
strzeżeń.
Co się tyczy tych wyników, przedewszystkiem otrzy­
małem szereg wskazówek, iż p o k a r m p r z e t ł u s z c z o ­
n y ł a t w o p r o w a d z i ć m o ż e do u p o ś l e d z e n i a
r ó ż n y c h c z y n n o ś c i n a r z ą d u t r a w i e n i a . Już
w pierwszem doświadczeniu na drugi dzień po odstawie­
niu masła, pies zwym iotował połow ę przyjętej mamałygi
(bez masła) i przez cały tydzień zjadał ty lk o , jak w spo­
minałem, część podawanego pokarmu, chudnąc przytem
dość znacznie. I w doświadczeniu drugiem w dobę po
odstawieniu masła p ie s . wymiotował, wprawdzie tylko
ślinę ; tylko w doświadczeniu ostatniem nic wyraźnego
ze strony żołądka dostrzedz nie mogłem.
Bardziej wyraziste i określone zaburzenia wykazały
funkcye kiszek — i nietylko w okresie przetłuszczenia
pokarmu, alo i później, po odstawieniu masła. Tutaj naj­
pierw wystąpiła w ielka s k ł o n n o ś ć d o z a p a r c i a ,
szczególnie silna w doświadczeniu trzeciem, kiedy w prze­
ciągu dziewięciu dni okresu tłuszczowego zwierzę oddało
stolec tylko 3 razy ; zaraz po odstawieniu masła pies
zaczął oddawać sto lec codziennie, jak poprzednio. Łą­
cznie z zaparciem stwierdziłem bardzo wybitną i n d y ­
k a n u r y ę, która w doświadczeniu trzeciem osłabła do­
piero dnia piątego po powrocie do zwykłego poży­
wienia.
To usposobienie do zaparcia przy dawaniu pokarmu
przetłuszczonego może opierać się na podstawie „chemi­
cznej", jako iż znajdowałem kał z okresu tłuszczow ego
u b o ż s z y m w z a w a r t o ś ć w o d y , niż przy poprzed­
niej dyecie (np. w doświadczeniu 1-em przy tłuszczu sucha
pozostałość w kale 35.2%, po odstaw.eniu masła — 31.5% ;
w doświadczeniu 2-em przed masłem — 26.5%? przy ma­
śle — 36.5% ; to samo w.doświadczeniu 3-em przed masłem
31.07% 5 przy m aśle — 35.16% po odstawieniu masła
30.56%. 1 to zubożenie kału w wodę nie można było
uważać „posi hocu, to jest za następstwo zaparcia i dłuż­
szego przez to przebywania kału w k iszce grubej, co
szczeg ó ln ie możnaby przypuszczać odnośnie do doświad­
czenia trzeciego; w tym samym stopniu różnice Co do
zawartości w ody istniały i w dwóch pierw szych spostrze­
żeniach, kiedy zwierzę w ok resie tłuszczowym oddawało
stolec codziennie, wprawdzie z widocznym wysiłkiem .
Że oprócz zaparcia, jako zaburzenia czynnościow ego,
pokarm przetłuszczony m oże być przyczyną zmian w ka­
nale jelitowym, charakteru a n a t o m i c z n e g o , w skazy­
wała parokrotna o b e c n o ś ć ś l u z u w stolcach, którą,
w okresie potłuszczowym , szczególn ie obficie stwierdzi­
łem w doświadczeniu trzeciem. 1‘rzy rozbiorach kał
z okresu tłuszczow ego w ykazyw ał w iększą bezwzględnie
zawartość tłuszczu, niż poprzednio (np. w doświadczeniu
2-giem przed tłuszczem 0.3793 grm. pro die, odsetkowo
L.16%, w okresie tłuszczowym — 0.8294 p ro die, odsettow o — 2.59%)* Jednakże rzecz ciekawa, w okresie
N r. 1 8 .
tłuszczowym nieprzyswojonem pozostawało z a w s z e m n i e j
tłuszczu, niż poprzednio, np. w przytoczonem doświad-'
czeniu 2-em .przy podawaniu masła dzienne ilości tłusz­
czu w kale w ynosiły tylko 1.4% tłuszczu wprowadzone­
go, bez masła — 4.6%, czyli stwierdziłem to, co widzieli
już dawniej R u b n e r , v. N o o r d - e n i inni, że dodawanie
tłuszczu do pokarmu jakby wzmaga zdolność przyswa­
jania tego pierwiastku pokarmowego przez przewód po­
karmowy. Podobnie według R u b n e r ’ a dodawanie
tłuszczu sprzyja i przyswajaniu białka, i za tym poglą­
dem miałoby przemawiać moje doświadczenie 3-cie, gdzie
przed tłuszczem z wprowadzonego azotu w kale odnala­
złem 9.2%, a przy dodawaniu masła — tylko 8.5%.
Ale zdarzyło to się u mnie tylko raz jed en ; natomiast
zarówno w obu pierw szych doświadczeniach, jak we
w szystk ich . trzech — nawet już po odstawieniu masła
p r z y s w a j a n i e a z o t u ( b i a ł k a ) o k a z a ł o s i ę silnie
upośledzonem ; np. w doświadczeniu 2-em przed ma­
słem kał zawierał 10.4%, w okresie tłuszczowym I5,67„,
a po odstawieniu tłuszczu — aż 17.7% wprowadzanego
do żołądka azotu; w doświadczeniu t-em cyfry odnośne
w ynosiły 8.6% przed tłuszczem, 13.1% przy maśle, 15.1 o
po odstawieniu m asła; w doświadczeniu 3-em 9.ź%
8.5% - 11.4%.
Możemy więc jeszcze raz powtórzyć, iż p r z e t ł u sz c z e n ie pokarm u zdolne jest sprowadzać
b ard zo p o w a żn e zaburzenia.przysw ajania
ś r o d k ó w p o k a r m o w y c h w p r z e w o d z i e po­
karmowym.
Co śię tycze z m i a n m o c z u , jako wyrazu zabu­
rzeń przemiany materyi, to pod wpływem przetłuszczenia
pokarmu nie zdaje się ulegać wybitnym wahaniom ilo­
ściow ym ta frakeya związków azotowych, którą strąca
z moczu kw as fosforowolfram owy, to jest amoniak, kre­
atynina, ciałaj purynowe. (w ich . liczbie kw as moczowy),
w reszcie barwiki m oczow e. Owszem, przy dłuższem da­
waniu masła cała ta frakeya wykazywała, wzmożenie
o 1-8% (w stosunku do ilości azotu całkowitego) i od­
powiednio do tego, przy bezpośredniem określeniu ilościow em zgodnie z innymi autorami, stwierdzałem pewne
wzm ożenie ilości amoniaku. Ale właściw ie widywałem
wzm ożenie to w początkach doświadczenia, później,
(w doświadczeniu 1-em i 2-em) ilo ść N Hs nawet ulegała
zmniejszeniu.. Analogiczne, wprawdzie jeszcze mniej -wy­
datne wahania, ujawniał kw as m oczowy.
Wybitne zmiany ilościow e występują przy dużych
ilościach tłuszczu w pokarmie, dopiero w tej frakcyi
zw iązków azotowych, której nie strąca kwas fosforow ol­
framowy, to jest w z a w a r t o ś c i m o c z n i k a i t. zw.
k w a s ó w a m i n o w y c h (glykogoll, tauryna, względnie
kw as oksyproteinow yialloksyproteinow y) i zmiany w tym
kierunku
są tern wydatniejsze, im dłużej
dajemy
pokarm przetłuszczony. A w ięc we w szystkich trzech do­
świadczeniach w idzieliśm y już po kilku dniach dawania
m asła s p a d e k o d ś e t k i m o c z n i k a (t. j. stosunku
ilo ści m ocznika do ilo ści całego azotu w moczu), tak że
np. kiedy w doświadczeniu 1-em przed dawaniem tłusz­
czu zawartość m ocznika stanowiła 83% całej ilo ści azo­
tu m oczow ego, to w pierw sze trzy dnie pokarmu prze­
tłuszczonego spadła ona do 81.3%, w następne trzy do
79.1%. W doświadczeniu 2-em z normalnych 83.4% spo­
strzegaliśm y spadki (co trzy dni) 81.2% ; 81.8% ; 77.7%;
-N r. iS
LW OW SKI TYGODNIK LEKARSKI.
76 6%, w doświadczeniu 3-em z 79.5'V0 — do 74.4%.
Śpadki te wystąpiły niezależnie od tego, czy ogólna od­
setka azotu w moczu przy dawaniu tłuszczu zmniej­
szała się, czy też zwiększała (doświadczenie 3-e).
Jednocześnie ze spadkiem odsetki mocznika w ystę­
powało w y b i t n e w z m o ż e n i e o d s e t k i k w a s ó w
a m i n o w y c h — wzmożenie, że jeszcze raz podkreślę
tem wybitniejsze,. im dłużej dawaliśmy masło. Więc w do­
świadczeniu 1-em odsetka kwasów aminowych wzrosła
z 3.1#j0 do 4.6% i 6.1% ; w doświadczeniu 2-em z 1.45%
do 2.6% — 3.1% — 5.3%, 5.8% (przeciętnie z trzech dni).
Rzecz bardzo ciekawa, iż największe obniżenie odsetki
1mocznika z jednej strony, a największe wzmożenie kwą"sów aminowych z drugiej, w doświadczeniu pierwsiem
i drugiem wystąpiło w pierwsze trzy dni po odstawieniu ma­
sła, w doświadczeniu 1-em — mocznika tylko 75.6%, kwa-:
sów aminowych aż 11.4% ; w doświadczeniu 2-em — mo­
cznika 74.8—, kw. aminowych — 9.11%. B e z w z g l ę d ­
n i e w doświadczeniu tem ilość kwasów aminowych wzro­
sła z 0.0468 grm. do 0.2516 grm. pro die.
Znaczenie faktów powyższych stanie się zrozumia
• łera, skoro tylko przypomnę, iż mocznik jest ciałeip najbardziej utlenionem z pośród ciał azotowych
.w moczu, że przeto stosunek ilości mocznika do ilości
całkowitej azotu w moczu należy uważać za miernik
sprawności oksydacyjnej ustroju względem ciał azoto­
wych. Zmniejszenie stosunku omawianego oznacza tedy
osłabienie oksydacyi ciał azotowych ; przy zmniejszeniu
odsetki mocznika zwiększa się jednocześnie odsetka róż­
nych niedotlenków, „niedopałków" azotowych w moczu,
(a i w ustroju), jak w danym razie w pierwszej linii
kwasów aminowych. Czyli: p r z e t ł u s z c z e n i e p o ­
k a r mu p r o w a d z i do o s ł a b i e n i a s p a l a n i a
białka w ustroju.
Badacze, którzy stwierdzali wzmożenie ilości amo­
niaku przy dawaniu tłuszczu, radziby całą treść zmian
"przeróbki materyi w tym razie sprowadzać na „acydozę“
t; j. wzmożenie ilości kwasów w ustroju. Nie przeczę,
iż pewną część (wprawdzie drobną) zmian chemicznych
w moich doświadczeniach możnaby objaśniać sobie w ta­
ki sposób. Jednakże przy określaniu ilości metali alka­
licznych (KCl -j- Na Cl) w moczu i w kale w porów­
naniu z ilością zasad wprowadzonych z pokarmem,
stwierdzałem w doświadczeniach opowiedzianych zwykle
z a t r z y m y w a n i e tych związków w ustroju, a nie ich
Wzmożone wydzielanie, co zauważamy przy przyjmowaniu
kwasów nieorganicznych i organicznych (kw. mlekowy).
Ż drugiej strony wraz z podawaniem masła bardzo wy­
raźnie zmniejszał się odczyn lekko kwaśny moczu,
i przechodził w wyraźnie, nawet wybitnie zasadowy. Wy'nika z tego, że przetłuszczenie warunkuje wzmożenie ró­
żnych ciał zasadowych w ustroju i w moczu (jako nie­
dotlenków azotowych); wykazanie wzmożonej ilości „kwa­
sów" amidowych nie przeczy takiemu wnioskowi, ponie­
waż to, co obecnie określamy w moczu jako „kwasy
•amidowe" jest sumą różnych ciał azotowych, często bli­
żej nieznanych i nie określonych.
•To są najważniejsze fakty, zdobyte przezemnie do.. tyćhczas przy badaniu wpływu pokarmu przetłuszczonego; wiele szczegółów podam na innem miejscu po ukoń• ęzeniu poszukiwań. Nie będę tutaj wyprowadzał dalszych
Wniosków co do patologicznej roli tłuszczów “ dedukeye
211
te nasuwają się same przez się. W skażę ty lk o to jedno»
iż wobec faktów przytoczonych powinnibyśm y z w r ó c ić
na rolę tłuszczów w patologii uwagę baczniejszą, niż s ię
to działo dotychczas; obowiązywać pow inno nas to tembardziej, iż nadmierne ilości tłuszczu w pokarm ie —o k a ­
zuje się — zdarzają się daleko częściej, niż nadm ierne
ilości białka — „przebiałczenie“ pokarmu, o którem o b e­
cnie dużo mówimy przy tłumaczeniu sobie różnych sta• nów patologicznych, a w szczególności skazy m oczanow ej.
ftadzôr IcKarslji nad prostytacyą
napisał
Dr. Jan Papée.
(Dokończenie).
Ewidencya prostytutek ma um ożliwić kontrolę stanu
ich zdrowia, w tym celu poddaje się je przym usow em u
badaniu w ściśle oznaczonych odstępach czasu. M iejscem
badania są u nas areszta policyjne, gdzie w ię k sz o ść pro­
stytutek (CO%) poddaje się bezpłatnemu badaniu ; tym ,
które oto wyraźnie same proszą, zezw ala się na o g lęd zin y
w domu za pewną opłatą. Podobnie w W iedniu od b yw a­
ją się oględziny częściow o w domu lekarza lub też
w mieszkaniu prostytutek1). W B erlinie m iejscem o g lę ­
dzin jest prezydyum policyi, równie jak w w ielu innych
miastach niemieckich. W Kopenhadze, w Paryżu przezna
czony jest na ten cel lokal położony obok albo w sam ej
prefekturze policyi. Bruxella posiada budynek na ten cel
zbudowany a położony na przedmieściu niedaleko szp i­
tala. W R osyi w przeważnej części miast, oględziny od ­
bywają się albo w domach publicznych lub w lok a ln o ściach aresztu. T ylko Petersburg i M oskwa posiadają
osobne, jedynie dla oględzin przeznaczone domy; P eters­
burg posiada 3 takie domy w S częściach miasta, M o­
skwa jeden z napisem : „miejskie bezpłatne ambulatoryum
dla kobiet". W Warszawie do niedawna oględziny od b y ­
wano w napół ciemnych piwnicach, a przy oględzinach
obecni byli strażnicy. Obecnie odbywają się one częścią
w domach publicznych, częścią w czterech lokalach o g lędzinowych.
Jako curiosum przytaczam, iż oględziny w Zam ościu
odbywają się w magistracie, w lokalu przeznaczonym na
skład rozmaitego rupiecia. Z trzech zakratowanych ok ien ,
jakie ten lokal posiada, dwa są położone pod schodam i,
a tylko jedno przepuszcza nieco światła z ulicy. N aprzeciw
tego okna stoi stołek do badania a publiczność grom a­
dzi się przed oknem na ulicy, „bawiąc się interesującym
widokiem". Podczas badania obecni są dwaj strażnicy,
a pod dozorem trzeciego oczekują dziew częta na sw ą
kolej, na placu przed magistratem. (Tak opiew a sp ra w o ­
zdanie lekarza przesłane Stürmerowi w r. 1899).*)
>) Jakkolwiek tak u nas jak i w Wiednia ustawa nie pozwala
na domy publiczne, de facto jednak one istnieją, a toleruje się je
w ten sposób, ii instrukoya zezwala na wspólne zamieszkanie kilku
dziewcząt razem i zobowiązuje je do przestrzegania przepisów, wyda­
nych dla oBÓb pojedynczo mieszkających.
*) Nie lepiej bywa i na zachodzie. F o u r n i e r podaje, że w je ­
dnej miejscowo&oi we Franoyi oględziny odbywają się na stoiku, spo8poozywającym na małym stopniu, a dziewczęta same rozwierają pal­
cami wargi sromne do badania ; w innej znowu oględziny odbywają
się bez wziernika, gdyż zarząd miasta nie ma go dla badania p ro sty ­
tutek.
212
LWOWSKI TYGODNIK LEKARSKI.
Co do częstości badania, to u nas wszystkie dziew­
częta, z bardzo nielicznymi wyjątkami, obowiązane są ja­
wić się do badania 2 razy tygodniowo; przepis ten obo­
wiązuje niemal we wszystkich miastach Austryi. W Ber­
linie raz na tydzień, w Kopenhadze, Bruxelli i w wielu
miastach niemieckich 2 razy tygodniowo, w Par, żu mie­
szkające w domach publicznych raz na tydzień, osobno
mieszkające 2 razy na tydzień, w Lyonie tylko syńlity
czne 2 razy tygodniowo ; w Petersburgu i Moskwie dziew­
częta w domach publicznych 2 razy tygodniowo, osobno
mieszkające raz tygodniowo, w Warszawie wszystkie
2 razy tygodniowo.
Sposób badania określa krótko instrukcya: „oglę­
dziny odbywają się na stole lub krześle odpowiednio
urządzonem i zawsze zapomocą wziernika, który — rów­
nież jak i inne przyrządy do badania używane — po każdem badaniu winien być w płynie dezynfekcyjnym
oczyszczony. Po zbadaniu jamy ustnej, powłoki skórnej,
części płciowych i okolicy tychże, wpisuje lekarz spraw­
dzony stan zdrowia w odpowiednią rubrykę książki
zdrowia".
Instrukcya niemiecka określa sposób badania o wiele
więcej szczegółowo, a rezultat badania zostaje wpisany
w dzienniku i książeczce, której prostytutka do rąk nie
dostaje. W Austryi, we Francyi i Rosyi otrzymuje ksią
żeczkę lub kartę, która ma jej służyć wobec klientów
jako dowód zdrowia.
Jest rzeczą niewątpliwą, że jeśli oględziny lekarskie
prostytutek mają spełnić swoje zadanie, należy im za­
pewnić te wszystkie warunki czynności ściśle lekarskiej,
które postęp wiedzy od niej wymaga.
W pierwszym rzędzie czynność badania winno się
powierzać jedynie lekarzom, którzy nabyli dostatecznej
wprawy, specyalnego wykształcenia w zakresie chorób
wenerycznych i skórnych; sądzę, że potrzeby tego wa­
runku nie potrzebuję wcale uzasadniać, wystarczy zazna­
czyć, że pewności i biegłości w rozpoznawaniu zmian,
bystrości w ich ocenianiu wymaga i odpowiedzialność
wielka, jaka z rodzaju obowiązku wynika i wzgląd na
materyał, z którym się ma do czynienia, równie biegły
w zręczności ukrywania zmian dostrzeżonych jak i w zrę­
czności wprowadzania w błąd badającego.
W Niemczech w latach ostatnich osobnem rozpo­
rządzeniem ministeryalnem żąda się dowodu uzdolnienia
od tych lekarzy a nadto zaprowadzono dla lekarzy już
zajętych kursa uzupełniające z zakresu chorób płcio­
wych. We Francyi wybierani są lekarze drogą konkur­
su z pośród specyalistów w tej gałęzi, i to tylko takich,
którzy odbyli kilkumiesięczną praktykę szpitalną w da­
nym zakresie.
Nie mniej ważnem jest, by lokal, w którym badanie
się odbywa, był wyposażonym w odpowiednie narzędzia
i środki odkażające. Wogóle co do sposobu wykony­
wania oględzin, trzeba uznać za usprawiedliwione ze sta­
nowiska lekarskiego żądanie, jakie podnoszą w najnow­
szych latach w licznej na ten temat literaturze niemie­
ckiej, a mianowicie aby czynność ta nabrała w s z e l k i c h
c e c h c z y n n o ś c i c z y s t o l e k a r s k i e j z możliwem
umniejszeniem charakteru li tylko funkcyi policyjnej.
Pewnego współdziałania ze strony lekarskiej wymaga
częstość badania. Nie da się bowiem zaprzeczyć, że usta­
lenie ścisłych granic tej częstości jest możliwe tylko do
Nr. 18.
pewnego stopnia, a częstość tę dopiero w każdym po­
szczególnym wypadku można zmniejszyć lub rozszerzyć, za­
leżnie od okresu, stopnia zaraźliwości i przebiegu cho­
roby. Tylko w ten sposób uniknąć można schodzenia
na drogę niepotrzebnego szablonu, który, jak się wyra­
ził jeden z autorów niemieckich, niepotrzebnie skazuje
prostytutki przez długi szereg lat na wydeptywanie
ścieżki do aresztów policyjnych — bez istotnego wska­
zania lekarskiego.
Jako rzecz bardzo ważną uważać następnie należy,
ażeby lekarz badający znał dokładnie historyę choroby
prostytutki, tak, by w chwili badania zmiana dostrzeżona
nie była dla niego fragmentem wyrwanym z pewnego ,
szeregu objawów, ale by ją oceniał na podstawie całościobrazu, dobrze mu już znanego Szczegół ten, prócz czy-;
sto lekarskiego, ma ważne znaczenie praktyczne: w ra­
zie obecności zmian przyrody niezakaźnej, u osób. które;
kiły nie przebywały, oszczędza kosztów leczenia szpital-^
nego i odbiera oględzinom moment dla prostytutek od-'
straszający, z czem niewątpliwie liczyć się należy że
względów praktycznych.
Uskutecznić to można, szczególniej tam, gdzie jak
w niektórych miejscowościach lekarze się kolejno zmie­
niają — przez wprowadzenie dokładnych historyi cho-;
rób, zawierających wszelkie zapiski odnoszące się do
stanu zdrowia badanej. Uzupełnienie tych historyi w kie-'
runku szczegółów, i momentów, które wpłynęły lub po-'
przedziły oddanie się nierządowi, pozwoliłoby także ocenia
przyczyny tego zjawiska społecznego może nie bez re-;,
zultatu w kierunku umniejszenia podaży. Podobnej me-^:
tody użył S p e r k w Petersburgu, wprowadzając tzj,'
individuelle Zâhlkarten.. Le P e l e u r podaje szczegółowej
szematy, w jaki sposób powyższe dane należy zbieraćj
Z mojej inicyatywy wprowadzono we Lwowie od r. 1906j
historyę choroby dla każdej prostytutki z osobna, w któ|
rych uwidacznia się każdą zmianę w stanie zdrowia, por|
byt w szpitalu, długość i sposób leczenia, jak niemniej”
spostrzenia, odnoszące się do stanu zdrowia przed wpijj
saniem na listę. Czynność ta, jako nieobjęta przepisami^
pozostawiona jest dobrej woli lekarzy; byłoby atoli pó;
żądanem, aby nie ograniczała się li tylko do jednej miej-;
scowości.
Książeczka zdrowia, w której lekarz po dokonanej
badaniu w odnośnej rubryce umieszczeniem słowa „zdrof
wa" rezultat badania stwierdza, ma służyć prostytutcèi
wobec odwidzających za dowód, iż znajduje się pod
kontrolą, niemniej zaś odwiedzającym ma do pewneg|
stopnia zapewnić bezpieczeństwo zdrowia danej ósobyj
W celu zapobieżenia nadużyciom ze strony prostytutek
książeczki w myśl przepisów mają być zaopatrzone jej
fotografią i krótkim opisem osoby.
J
Przeciw określaniu wyniku badania słowem „zdrój
wa“ podnoszą się nie tylko głosy protestu ze strony
abolicyonistów, którzy upatrują w tern niejako urzędowej
wprowadzanie w błąd publiczności i stwarzanie pozornej
gwarahcyi, której w istocie rzeczy oględziny lekarskie nie
dają, ale i ze strony lekarzy, zwolenników regulaminoj
wania prostytucyi zaznaczono wątpliwości, które z tali
kiego określenia wynikają. Dlatego ze strony tych ostat-j
nich wyszły propozyoye częścią zastąpienia wyrazu „zdrój
wa“ innym, częścią osłabienie go krótkiem objaśniej
niém o możliwościach nabycia choroby mimo oględzii®
Nr. 18.
LWOWSKI TYGODNIK LEKARSKI.
213
umieszczeniem na pierwszej stronicy książeczki. . I tak rzyć muszę — potrzebna dokładna znajomość przedmio­
S t r ó h m b e r g zaproponował, by umieszczać rok zaka­ tu i historyi choroby osoby badanej.
Dla materyału, z którym się ma do czynienia, jest
żenia kiłą i datę ostatniego badania, stwierdzającego
przymus
szpitalny głównym momentem odstraszającym
obecność dwoinków Ncussera. Inni oświadczają się za umie­
i
powodem
skrzętnego unikania kontroli właśnie wtedy,
szczeniem słowa „badanau, B e t t m a n jako sposób wyj­
kiedy
ona
jest
najpotrzebniejszą, bo w okresie choroby.
ścia z tej sytuacyi uważa za wskazane jedynie wymie­
Z
tym
momentem
lekarz powinien się liczyć ze w zg lę­
nienie daty badania obok wpadającej w oczy notatki
dów
praktycznych,
jeśli nie ma powiększać szeregów
„oględziny odbywają się dnia . . . i dnia . . . Ważność je­
prostytucyi
krytej,
właśnie
z takich elementów się składają­
dnego badania trwa 3 względnie 4 dni". Jeżeli zatem
data ostatniego badania termin ten znacznie przekracza, cej. W tem mieści się zarazem wskazówka jego po­
okoliczność ta dowodzi przerwy w regularnem badaniu, stępowania, które winno być przedmiotowem, zastosowaa tern samem odpada gwaraneya, jaką chce dać kontrola. nem ściśle do potrzeby, i nie nadawać pobytowi szpi­
J a d a s s o h n uważa za wskazane umieszczenie w ksią­ talnemu cechy środka karnego.
Leczenie szpitalne prostytutek, właśnie ze względu
żeczce krótkiego pouczenia, streszczającego się w tem,
że kontrola, nie dając absolutnej pewności co do zaka­ na przymus, usposobienie chorych i rodzaj ich zajęcia,
żenia, może tylko niebezpieczeństwo jego zmniejszać przez wymaga pewnych szczególnych warunków ; ograniczenia
wykluczenie jednostek „ s t a n o w c z o i w w y s o k i m te jednak nie powinny wpływać na samą istotę leczenia,
s t o p n i u“ chorych. — W Paryżu prostytutki dotknięte i potrzebę zastosowania jej do postępu wiedzy, a już co
kiłą otrzymuję karty kontrolne barwy czerwonej dla od­ najmniej być powodem pokrzywdzania oddziałów tych
różnienia od niesyfilitycznych, które mają karty białe; pod względem umieszczenia, pożywienia, odzieży, lub, co
Le P i 1 eu r zaznacza potrzebę odróżnienia próczjtego tych gorsza, nadawanie im charakteru więzienia. Odpowiednia
prostytutek, u których minęło już kilka lat od zakażenia ilość łóżek jest okolicznością bardzo ważną: brak bo­
pierwotnego, gdyż tem samem możliwość zakażenia kiłą wiem ich wpływa na konieczność przedwczesnego w y­
dalania ze szpitala, częstokroć z chwilą, kiedy zmiany
przez nie już wygasła.
zaledwo cienką się blizną pokryły. Postępowanie to,
P r z y m u s o w e l e c z e n i e w szpitalu jest t)Tm
ostatecznym celem nadzoru, który ma chore dziewczęta określone przez francuzów krótką nazwę „blanchissement",
trafnie opisuje T a r n o w s k y : „dzisiaj wrzód pierwotny
usuwać na czas choroby od wykonywania procederu
zgojony — jutro opuszcza chora szpital; dziś przyschły
i czynić je na przyszłość nieszkodJiwemi. Jest ono też
sączące kłykciny, nazajutrz jest ona wolną“. — I czas
we wszystkich krajach obowiązkowo wprowadzone a instrukeye prawie wszędzie zabraniają lekarzom policyj­ leczenia bywa wskutek tego za krótkim: kiedy w Pa­
ryżu wynosi dla kiłowych 60-90 dni, w Kopenhadze,
nym leczenia prostytutek. Instrukcy a dla lekarzy w §. 9. po­
42 dni, to w Wiedniu przeciętnie 21*1 dnia (BI a s c h k oj,
leca, w razie stwierdzenia jakiejkolwiek postaci choroby
a we Lwowie przeciętnie 22*4 dni (w r. 1906).
płciowej, przy spółkowaniu udzielić się mogącej, bezpo­
Powyższe okoliczności, wraz z potrzebą oddzielenia
średnie odesłanie chorej pod dozorem inspektora do
prostytutek od innych kobiet chorych, którym w intere­
szpitala; pozwala tylko wstąpić jej do mieszkania dla
sie ogólnej zdrowotności uprzystępnić należy leczenie
poczynienia stosownych zarządzeń. W praktyce dzieje
szpitalne, stawia nas przed pytaniem, czy nie należałoby
się tak przy oględzinach dokonywanych w lokalu urzę­
w szczególności w wielkich miastach — tworzyć o s o ­
dowym; przy oględzinach w mieszkaniu prostytutki le­
bnych oddziałów szpitalnych, przeznaczonych tylko dla
karz w najkrótszym czasie i drodze zawiadamia o po­
prostytutek. B l a s c h k o idąc za przykładem Stuttgardu,
trzebie odstawienia chorej do szpitala ; postępowanie to,
jest za tem, by te oddziały stały się zarazem miejscem
jeżeli tylko strona administracyjna nadzoru jest należy­
badania dziewcząt, nadając tem samem całemu aktowi
cie sprężysta, jest zupełnie wystarczaj ącem.
wyraźny charakter czynności ściśle lekarskiej, i za po­
Trudności, jakie przymus szpitalny nastręcza, mają łączeniem z tem leczenia ambulatoryjnego zmian niezalcaźswoje źródło w naturze chorób, z któremi mamy do czy­ nych lub też doleczania, w okresie np. utajenia kiły. Niewąt­
nienia, w materyale osób i urządzeniach szpitalnych. pliwie z wielu względów tego rodzaju leczenie m ogłoby
0 pierwszych szerzej mówić w piśmie lekaarkiem uwa­ być z korzyścią zastosowane w wielu przypadkach k iły,
żam za zbyteczne; wystarczy nadmienić o trudnościach w których mimo braku objawów klinicznych, ze w zglę­
terapeutycznych, jakie napotykamy przy leczeniu trypra du na znaczne oddalenie od ostatniego leczenia, pono­
u kobiet, oddających się zawodowo i to z najrozmaitszy­ wienie jego byłoby uzasadnionem ; w przypadkach kiły
mi mężczyznami stosunkom płciowym, — o zaraźliwości późnej, usadownionej nie na częściach rodnych lub też
kiły w pierwszych jej okresach mimo braku zmian kli­ celem zastosowania fournierowskiej metody leczenia.
nicznych i poważnem zakłopotaniu, stąd wynikającem,
Osobne szpitale dla prostytutek istnieją w Niem­
co czynić z temi kobietami w owym okresie, które zro­ czech, w Hamburgu, Szczecinie i Kieł ; następnie w Sztok­
dziło projekta osadzenia ich przez pewien szereg lat (2-3) holmie, w Petersburgu (Kalinkinowski) a wzorem pod
względem nie tylko urządzenia, ale i połączenia ze szpi­
w osobnych przytułkach lub domach zamkniętych (Mad
chen-asyle, — L a n c e r a u x , Wahl , S p e r k , K a p o s i , talem domu pracy, której chore oddają się w ściśle
w nowszych czasach F i n g e r , J a d a s s o h n i in.). Pro­ określonych porach dnia, jest szpital Vestre w K open­
jekta te, niewykonalne z powodów prawnych i finanso­ hadze.
Przeciwko kontrolowaniu stanu zdrowia dziewcząt
wych, zastąpić może i powinno ścisłe, dokładniejsze
1 częstsze badanie, w ogóle postępowanie indywidualizu­ publicznych rozpoczęto z końcem XIX. w. akcyę, zmie­
jące okres i postać choroby, do czego — znów powtó­ rzającą do zupełnego zniesienia nadzoru. Inicyatywę po-
.214_______________ _______________
LWOWSKI TYGODNIK LEKARSKI
lęła założona w Anglii w r. 1875 międzynarodowa liga
Fédération brituniqm continentale et g e n e r a l e a owocem
:j starań było zniesienie kontroli w Anglii, zmiany sy.emów we Włoszech, szeroko rozwinięta agitacya przetw tolerowaniu-'prostytucyi we Francyi, Belgii i Szwajiryi, uwieńczona w tej ostatniej częściowem powodzeiem. Oprócz zarzutów treści prawnej, moralnej i obyzajowej, jakie skierowali abolicyoniści przeciw nadzoromniu prostytucyi przez państwo, odmówili oni kontroli
rszelkiej wartości zapobiegawczej w szerzeniu chorób. Odarcie tego ostatniego zarzutu, który dla nas ma najwie­
sze znaczenie, wymaga szczegółowej oceny wyników
ontroli, co jednakże przekroczyłoby znacznie ramy telatu. Tu można tylko zaznaczyć, że kontrola lekarska
ie może ziścić ideału bezwzględnej gwarancyi ani być
rodkicm, któryby zupełnie usunął z widowni choroby
weneryczne.
Rzeczą całego społeczeństwa jest obmyślać środki,
.tóreby skutecznie zmniejszały podaż prostytucyi i popyt
a nią. Jak długo ono nie znajdzie sposobu, by usunąć
upełnie to smutne zjawisko, będące nadto źródłem chorób
iszczących organizm społeczny, tak długo świadomy stanu
zeczy lekarz musi uznawać w kontroli jeden z szeregu
rodków zdolnych do umniejszenia złego, pod warunkiem
toli koniecznej w niejednym kierunku reformy.
Nr. 13.
Vo g e f . Przyczynek do techniki przeszczepiania naskórka
sposobem Thlerscha. (Ztrbl. f Chir. 1907. Nr. 13; Nowem
w postępowaniu V. jest wycinanie owalnych okienek (nożyczkami
Coopera przyciśniętcmi do podstawy) w jednostajnej wars lwie
przeszczepionych płatów naskórka. Okienek takich wycina a utor
! przeciętnie po 2 na 1 cm2. Ranę pokrywa dwuwarstwowym
| opatrunkiem wilgotnym : warstwy dolnej nie porusza przez. 4
j dni; wierzchnią zmienia codziennie. Ten sposób zapobiegać' ma
J stanowczo nagromadzaniu się wydzieliny rannej pod naskórki em,
co jak wiadomo najczęściej psuje wynik operacyi.
!
Herman.
|
D o e r i n g. Uwagi nad notatką Gerdesa w sprawie lecze­
nia skośnej szyi mięśniowej. (Zntrbl. f. Chir. 1907. Nr. II . )
' D. przeczy stanowczo twierdzeniu G e r d e s a , jakoby do wyle­
czenia caput obslipum muscul., potrzebne było przecięcie nietylko mięśnia mostko-sutko obojczykowego, ale także »». scaleni
ant ici (Por. „Lwów. Tyg. lek.11 1907. Nr. 11). Zdaniem D.
ten ostatni mięsień niczetn nie przyczynia się do fałszywego
ustawienia szyi. Wystarcza zawsze otwarta tenotomia ni. s t.-cla­
mas t. a niek edy pożądanem bywa nrdcięcie napinających się
włókien m. czworobocznego (m. cucnl.)
Herman.
C. B e c k . O zgorzeli płuc. (Deut. med. Woeh. 1907.
Nr. II). Ogólne uwagi o rozpoznawaniu i leczeniu tego cierpie­
nia przyczem autor podkreśla znaczenie rentgenografii, pozwala­
jącej ściśle umiejscowić ognisko chorobowe, co dla chirurga jest
ogromnie ważnem.
Herman
O f f e r g e l d . Zapobieganie i leczenie bólu głowy po znie­
czuleniu lędźw io-■em. (Zentrbl. f . Ggn. 1907. N. 1 U). Przy
znieczuleniu lędżwiowem stowainą lub nowokainą u rodzących,
występują bardzo często bole głowy utrzymujące się nawet do
3 dni po porodzie. Doświadczeniami na zwierzętach wykazał
Literatura.
B e 1 1 in a n n, Die arztlieh- Üüerwauhung der Prostiuierten, Jena autor, że są one skutkiem zwiększonego ciśnienia w komorach
'.'03 B 1 a s eh k o.ai Hygicnc der i restitution und rener. Knmkkei- mózgu i zadrażnienia tern włókien nerwów czuciowych opony
in. Jena 1900, Ol ülier die Hüuligkeit îles Trippers in Uenschland. twardej, a ustępują po wypuszczeń u nieco płynu mózgowoieitseb.f. Bekâmpf. d. Geschleehtskrankt. tUU? T. VI. Z. l. E r b Znr rdzeniowego. Środek ten leczniczy okazał się niezawodnym
tatistik dur Trippers beim Manne und seiner Kolgen fiir die Khefranen
Hinoli. med. Wnoli 1906 Nr. -18. H o 1 st Znr Geschiclite der Prostitu- i u ludzi. Bole głowy po znieczuleniu lędżwiowem u rodzących,
onsfrage in Nnrwegen. I).. VierteJjahrsehr. f.off. Gesundheitspflege 18a7 ustępowały w ciągu 30 —49 min. po nakłuciu lędżwiowem i wy­
’• 19. Ii u f o n r iibers. v. A. Stille u. Dr. S o li w e i g c r Geschichtc puszczeniu nadmiaru płynu mózgowo-rdzeniowego, i to w przy­
er Prostitution. H e n n e a ni Rb y n Mie Gebrechen unJ Siinden Jer Sit- padkach, gdzie wszystkie inne środki zawiodły Opierając się
--n^iolizei aller Zeiten Leipzig 1893, K ii b n .In li n 8 Die Prostitution im na swych doświadczeniach, radzi autor ponadto przed wstrzyk­
Ç1X. Julirliunderte Leipzig 1892. H n n a u e r Gescliichte der Prost, in
‘rankt'urt. Festchrift zum I. Congre.s der D. Gesell. z. Bekiiuipf. der nięciem stowainy lub nowok&iny do kanału rdzeniowego, upu­
eschleelitskrank Frankfurt 1903. J e a n n e ! iibers. v. F. W. Müller ścić odpowiednią ilość płynu mózgowo-rdzeniowego w celu
•ie Prostitution, B e li r e n d Die Prostitution in Berlin, R ii g e I Znr
uniknięcia następstw ucisku.
Czyżeicicz ju n .
^escliiehte, >tatisti k und Regel une der Pros titntion, C z a c k i O liteivsk
R o s e n h e i m . O ciałach obcych w przełyku. (Deut.
olsk. prawach II. 233. K a m i ń s k i . O prostytucyi Wniszawa 1875.
s ■/. e w s k i. Policya lekarska w dawnej Poîsee. Warszawa 1 Si. med. Woeh. 1907. Nr. 6.). Ciała obce gładkie i okrągłe nie
a n i k o w s ki . Materyaty do dziejów higieny i poi, lek. w Polsce robią uszkodzeń w przełyku ; jeśli ich wydobycie lub wepchnię­
Pani. T. lek. Warsz. Tomy 52—53), S c h r a n k a) Prostitution in
ciu do żołądka nie udaje się natychmiast w sposób łatwy
Vieil. 2 t. b) Die Regelung der Prostitution in Madrid D. Vierteljahrsch.
i prosty, należy na razie podawać choremu morlinę samą lub
lift', HesunJlieitsptlege T. 8l. Z. 3. ej Die Regelung der Prostitution
Ulg Wien. med. Zeitimg R. 3S F r t n l t J o b. P e t e r Medizin. Po- w połączeniu z atropiną, adrenaliną lub eukainą i czekać spo­
izei Mannheim 1750. B. T u a n o w s k y . Prostitution und Abolitio- kojnie. W wielu przypadkach bowiem pod wpływem morfiny
ismus, Hamburg und Leipzig 1890. P c t e r s e n - S t f l r m e r Die ciało obce dostanie się gładko do żołądka i wyjdzie drogą na­
'erbreitung der Syphilis, veneriseken Krankh. und der Prostitution in
tussland Berlin 1399. Z e h n d e r. Die Getahren der Prostitution Zi»- turalną bądź przy pomocy działania olejku rącznikowego bądź
ieli 1891. J u d a s s o h n Berieht flber eine zum Studium der Prosti- po podania — według dawnej, wypróbowanej metody — kar­
ution und der Prnphylaxe der veneriselien Krankheiten iibeunomiueno tofli. Skoro to nie prowadzi do skutku, wtedy można wydobyć
eise. D. Vierteljahrs. t'. iitï. Gesundheistptiige T, 26. S o n n e n b u r g
ciało obce z pomocą ezofagoskopu. Niebezpieczeństwa przy
»ie Jlremer Kontrollstrasse. ein Boi tras znr Kasernirung der ITostit.
gładkich
ciałach obcych zwykle nie ma tak, że I 2 dni mo­
.roli. f. Derm. u Syphl. T. 38. We rt h er. Uber die Prostitution speio 11 in Dresden iMonatsb. f. prakt. Dermatol. T. 28. E h 1 e r s Pro- żna zachowywać się wyczekująco a spokojnie. Wobec ostrych
titution et maladies vénériennes en Danemark. Bruxelles 189;». Dr. jnr. ciał obcych ligły, kostki, pióra stalowe itp.) uważa R. używanie
'. W i- i s s. Die Prostitutionsfrage in der Sohweiz Bern UluG.
sond lub jakichkolwiek innych narzędzi wprost za gruby błąd
lekarski, gdyż przez to zawsze tylko zaszkodzić można cho­
remu. Lekarz w tych przypadkach nie może nic stosowniejszego
uczynić, jak również podawać morfinę lub podobne środki
i czekać, przytem należy mierzyć ciepłotę i baczyć na objawy
ze strony przełyku. W przeważnej części przypadków bowiem
i ostre ciała obce zwykle wcale nie, albo tylko przez krótki czas
tkwią w przełyku, poezem same schodzą do żołądka. Sprowa­
dzają one jednak prawie zawsze uszkodzenie ściany przełyku,
S c li w a z. o zmianach w moczu po znieczuleniu lędźwlozaburzenia zatem, które chory odczuwa jeszcze parę dni po
vem stowainą. (Zntrbl. f. Chir. 1907. Nr. 18). IJ 50 chorych
zejściu ciała obcego do żołądka pochodzą z tychże uszkodzeń.
nieczulanych 0 04 slowainy /nachodził S. w moczu stale te
Jeżeli ciało obce zostanie w przełyku, na co wskazać mogą bole
ikładniki, jakie /nachodzimy w zapaleniu nerek. Zmiany te wymiejscowe, rentgenografia itd. należy próbować ich wyjęcia
tępywały niekiedy po 4 godzinach, niekiedy zaś dopiero po
w ezufagoskopie. Dla leczenia uszkodzeń po ciałach obcych wy­
! —3 dniach i utrzymywały się przez 2 —8 dni.
starcza zwykle wewnętrzne .-tosowanie morfiny lub podobnych
Herman.
leków kojących. Nawet wobec wielkich ciał obcych, jak
Przegląd piśmiennictwa.
Chirurgia.
Wszelkie średni opatrunkowe
Apteka pod złotą gw iazdą
Soledokąpielii kwasuweilowep(GOJ
Piotra Mikolascha
zastępującekąpielewNauiieim, Kissiogen ilp.
uje Lujouuie uuyrabia:
Kąpiele te stosowane na ordynacyę i pod kontrolą leka­
rza, działaja znakomicie w astmie, cierpieniach nerwo­
wych, zapaleniach oskrzeli (bronchitis), rozedmie płuc,
wadach serca, nerwowej niemocy płciowej, itp. nie mniej
doskonały środek do pobudzenia krążenia krwi. Skutek
taki sam, jak po kuracji w zdrojowiskach zagranicznych,
a koszt stokroć niższy.
Nabyć można w aptekach i żądać z marką fabryki „TLEN“.
!
5yrup SulfogwajaKotowy z Kolą
w działalności zupełnie identyczny z Siroliną firmy Hoff­
mann La Roche według orzeczenia Komisyi Przemysł.
Tow. Lekars. we Lwowie.
Liczne zaświadczenia i* podziękowania.
Oprócz kąpieli z kwasu węglowego, które w ciągu
lat kilku bardzo się rozpowszechniły!
O 50% t a ń s z y od S y r o lin y .
Syrup Sulfogwajakolowy kosztuje kor. 2 00.
„
„ z Kolą
„
kor. 2.50.
Wydaje się tylko na przepis lekarski
Kąpiele borowinowe z kwasem węglowym. Kąpiele borowi­
nowe zwykłe, Francensbadzkie, Kąpiele jodowo-bromowe
z kwasem węgłów. Kąpiele balsamiczno-sosnowe z kwasem
węglowym.
i poleca ustalonej sławv
Przyrządzanie kąpieli /. naszych soli jest nadzwy­
czaj dogodne, a sama kąpiel bardzo przyjemna w użyciu.
WINA LECZNICZE
Jflydla leczn icze natłuszczone
przez Dra Karola Mikolascha pierwsze w Austryi w ro­
ku 1S70 wprowadzone
Wino Chinowa. Chinowo-żelaziste, Easkarowe, Lundursngo,
Borówkowe, Rumbarbarowe, Pepsynowe, Cola, Peptonowe,
Malaga, Tokaj stary — Cognac najlepszy.
poleca
we wszelkich odmianach
Lwowska fabryka chemiczna
„ T
Zaopatrzone atestami pierwszorzędnych powag lekarskich
i naukowych.
Li w
Główny skład wszystkich specyfików
krajowych i zagranicznych.
24
ó w
ZL E
—
2
nT
“
28
Z a m a rsty n ó w .
10 medali złotych i odznaczeń, w tern m e­
dal zloty z Wystawy Przyrodniczo-lckarskie.j
w Krakowie 1000 r.
Skład główny
m
w księgarni L). flltenberga we Lwowie.
i
Lekospisie
odżywcze przetwory doby obecnej są:
przez Zdzisława Zawałkiewicza
gî
m
&&
perdynam in
| (ecithin-Perdynam in
p erdynaroin-Kakao
becitogen
magistra fannacyi, b. demonstratora farmakognozyi i b.
asystenta c-hemii w e. k. Uniwersytecie lwowskim.
C ena
K, 4 . ,
z
p r z e s y łk ą
K. 4 5 0
' 7; ■
I®
Wskazania: B ł ę d n i c a , n i e r i o J k r e w H o ś e ,
b ia ła c z k a , g ru ź lic a , s t a n y o z d rn u ie *
n in , c ie r p ie n ia n e rw o w e .
Właściciel patentu:
DWUTVOODNIK,
39
g poświęcony sprawom wychowania fizy - |p
cznego i wogóle normalnego rozwoju ciała
Wychodzi 11. i 26. każdego miesiąca
pod redakcyą Wład. R. Kozłowskiego.
Przedpłata roczna K. 8. ------ —
■i w *
■
i
m
« tJ S
H, Barkow ski, Berlin 0. 27, A lexan d ersfr. 22.
Zastępca na Austro-Wcgry ;
3ïr. Camillo Kaupciistraiich, «mer. Apotlieker.
Wicu, II,j, Castelezgasse 25.
—
N a j w y ż s z e o d z n a c z e n i a ! —-------- -
Piśmiennictwo i próbki perdynaminy w każdym
czasie bezpłatnie!