376\377\000W\000Y\000K\000L\000A\000D\000 \0001\000 \000F

PROGRAM
• Cele i funkcje zarządzania finansami
ZARZĄ
ZARZĄDZANIE FINANSAMI
ZARZĄ
ZARZĄDZANIE FINANSAMI
Dr inŜ. Arkadiusz Górski
B1 313/314 Wt od 17.15
Tel. 0602 19 87 74
[email protected]
WSTĘP
RYNKI FINANSOWE
WARTOŚĆ PIENIĄDZA W
CZASIE
• Wartość pieniądza w czasie
• Rynek kapitałowy i pienięŜny oraz papiery wartościowe.
Wycena papierów.
Przedsiębiorstwo jest podmiotem
gospodarczym prowadzącym działalność w
celach zarobkowych i na własny rachunek,
mającym na celu przynoszenie zysku, czyli
osiąganie nadwyŜki przychodów nad
kosztami.
Przedsiębiorstwa o dobrych
wynikach
Miesiące odnośnie daty
ogłoszenia wyników finansowych
-8
-6
-4
-2
2
4
6
8
SPRZEDAś
KOSZTY
Przedsiębiorstwa o złych
wynikach
NADWYśKA
Czy decyzje menedŜerskie zapewnią efektywność
działania, polepszą wizerunek firmy, trudno
orzekać juŜ w momencie podejmowania decyzji.
Efekty decyzji uwidoczniają się dopiero w
przyszłości, czasami bardzo odległej. Liczba
parametrów wpływających na przyszłe wyniki
działania jest bardzo duŜa.
Działalność rozumie się jako realizację określonych
przedsięwzięć gospodarczych. A pojęcie
przedsięwzięcia wyjaśniono na rysunku.
Rynek kapitałowy wycenia kaŜdą dostępną informację a ceny
papierów wartościowych są odbiciem wszystkich podanych do
publicznej wiadomości danych. Co znaczy, Ŝe kaŜda nowa
informacja zostaje zdyskontowana przez rynek kapitałowy.
„Dobre wiadomości” będą prowadziły do wzrostu cen akcji tak
samo jak „złe” do spadku
Zmiany cen
• Podejmowanie decyzji finansowych i
inwestycyjnych zapewniających rozwój
firmy,
• Decyzje dotyczące określenia, które aktywa
kupić i w jakiej ilości oraz działania
związane z pozyskaniem środków
finansowych
• Opłacalność inwestycji kapitałowych i CML
• Teoria portfelowa
Rola zarządzania finansami
ZARZĄDZANIE FINANSAMI
• Źródła finansowania przedsięwzięć gospodarczych, koszt i
ryzyko
Modernizacja
istniejącej
działalności
inne
Restrukturyzacja
przedsiębiorstwa
Modernizacja
istniejącej
produkcji.
PRZEDSIĘWZIĘCIE
Rozpoczynanie
działalności
Wprowadzenie
nowej
technologii.
Rozszerzenie
działalności
Rozszerzenie
rynku.
Realizacja przedsięwzięć gospodarczych wymaga
określonych środków na sfinansowanie pokrycia
kosztów:
działalności operacyjnej (materiały i surowce, płace,
energię, sprzedaŜ),
ogólnych działalności i administracji (podatki
od wynagrodzeń, ubezpieczenia społeczne, odsetki
od poŜyczek, podatki dochodowe, dywidendy),
inwestycyjnych (opracowanie projektów
inwestycyjnych, zakup maszyn i urządzeń, zakup
technologii, zakup know how, licencji, inne).
1
Ograniczenia
•
Cel działalności gospodarczej
• Maksymalizacja zysku
• Rozwój i przetrwanie
• Maksymalizacja wartości firmy
Maksymalizacja zysku
Niegdyś najczęściej zakładało się,
Ŝe maksymalizacja zysku jest podstawowym
celem zarządzania finansami. W modelach
mikroekonomicznych jest to kryterium
dominujące i wiele praw, wynikających z tych
właśnie modeli moŜe mieć zastosowanie
w zarządzaniu finansami w niektórych,
specyficznych problemach. Podejście takie ma
jednak wiele ograniczeń
•
•
•
•
Cel nadrzędny
Współczesny świat finansów uznaje za cel
nadrzędny maksymalizację wartości firmy
albo nieco ogólniej ale mniej precyzyjnie
matematycznie maksymalizację bogactwa
właścicieli
Stan posiadania, czyli bogactwo właściciela
(akcjonariusza), moŜe być mierzony róŜnymi
metodami.
a. Jako rynkowa wartość posiadanych przez niego akcji.
b. Jako księgowa wartość firmy.
c. Jako wartość środków trwałych firmy.
Szacując swój stan posiadania i dąŜąc do powiększania
go inwestor rozwaŜa róŜne charakterystyki firmy, które
mogą stanowić cele zarządzania finansami.
Wartość firmy wzrasta z róŜnych powodów.
Cel działalności gospodarczej
Po pierwsze, mikroekonomiczne modele, które maksymalizują zysk, są statyczne, nie
uwzględniają czasu. Nie dają moŜliwości wyjaśnienia, porównania zysków długoi krótkoterminowych. Tymczasem większość decyzji, podejmowanych przez
menedŜerów finansowych, musi uwzględniać wymiar czasu. Na przykład decyzje
dotyczące wydatków kapitałowych, które stanowią jądro funkcji finansów, mają
długoterminowy wpływ na obraz firmy.
MenedŜer finansowy musi ciągle balansować pomiędzy krótko- i długoterminowymi
zyskami, które związane są z decyzją długoterminową.
Drugie ograniczenie modeli opartych na maksymalizacji zysku dotyczy samej definicji
zysku. Czy firma powinna maksymalizować wartość zysku w złotówkach
(bezwzględną), czy teŜ stopę zysku (wartość względną)? Jeśli stopę zysku, to jaką zysk
do wartości sprzedaŜy, do aktywów ogółem, czy moŜe do kapitału firmy? Jaką miarę
zysku przyjąć  księgową, czy teŜ ekonomiczną?
Trzeci problem jest związany z niemoŜnością określenia przez menedŜera – w sposób
pewny – ryzyka związanego z alternatywnymi decyzjami. Przykładowo, projekty
generujące identyczne przyszłe oczekiwane dochody i wymagające takich samych
wydatków, mogą być kompletnie odmienne pod względem związanego z nimi stopnia
ryzyka. MenedŜer finansowy dokonuje decyzji na podstawie metod analizy ryzyka, które
nie wykorzystują mikroekonomicznych modeli deterministycznych, ale korzystają
z modeli statystycznych.
Mimo powyŜszych niedogodności, trzeba jednak przyznać, Ŝe model zachowania firmy,
oparty na maksymalizacji zysku, wprowadza wiele łatwych do zastosowania,
intuicyjnych moŜliwości podziału i przydziału środków do poszczególnych zadań, czyli
alokacji środków.
WARTOŚĆ DLA WŁAŚCICIELI = WARTOŚĆ FIRMY - ZADŁUśENIE
Wpływy:
zysk obrotów
zysk gotówkowy
Przyszłe Przepływy
W przypadku człowieka – maksymalizacja
bogactwa, w odniesieniu zaś do podmiotu
gospodarczego – maksymalizacja wartości
podmiotu, dzięki której następuje
maksymalizacja bogactwa właścicieli.
Wypływy:
podatek zapłacony
środki trwałe
kapitał obrotowy
PienięŜne
Wartość firmy
Zdyskontowane wg
Średniego WaŜonego Kosztu
Pozyskania Kapitału
(WACC)
WACC:
koszt kapitału
koszt zadłuŜenia
struktura kapitału
14
Historia i dzień dzisiejszy znanych, duŜych firm
pokazuje, Ŝe czasami wartość wypłacanych
dywidend przekracza wypracowany zysk.
Wszystko to po to, aby obraz firmy w oczach
potencjalnych nabywców akcji nie został
zmieniony. Zdarza się, Ŝe firmy amerykańskie
zaciągają w bankach kredyty po to tylko, aby
utrzymać politykę w zakresie dywidend, ich stały
lub często regularnie wzrastający poziom.
zysk
12
10
dywidenda
8
6
4
2
0
-2
1973
1974
1975
1976
1977
1978
1979
1980
Natomiast utrata pozytywnego obrazu
w oczach potencjalnych akcjonariuszy
moŜe doprowadzić do bankructwa firmy,
nikt nie zechce bowiem być właścicielem
niedochodowej firmy.
1981
1982
1983
1984
Wartość wypłaconych dywidend
na akcję i zysk na akcję firmy
General Motors w latach 1973-84.
2
Inne cele finansowe
Poza celami związanymi z zyskiem, zyskiem na akcję EPS
i dywidendą na akcję DPS, spółki mogą ustalać jeszcze
inne cele:
a. narzucenie ograniczeń co do poziomu dźwigni finansowej lub długu.
Na przykład, zarząd spółki ustala, Ŝe:
i. stosunek długu długoterminowego do kapitału włoŜonego nie moŜe przekraczać
określonej wartości, na przykład 1:1;
ii. koszt długu czyli wartość odsetek nie moŜe być wyŜsza niŜ, na przykład, 25% zysku
przed odliczeniem odsetek i podatku.
b. ograniczenie co do zysku zatrzymanego.
Na przykład, zarząd decyduje, Ŝe stosunek zysku podzielonego do wartości
wypłaconych dywidend nie powinien być mniejszy, niŜ 2.5 raza.
c. ograniczenie co do zysku operacyjnego.
Cele niefinansowe i społeczne
Sukcesy firmy (jak i jej poraŜki) często oddziałują
na dobrobyt wielu grup społecznych: pracowników
(załóg), dostawców, klientów i bezpośrednio
sąsiadującej z firmą społeczności.
Dobro załogi
Dobro zarządu
Dobro dostawców i klientów
Dobro społeczne.
Na przykład, zarząd ustala, Ŝe stosunek zysku do sprzedaŜy powinien wynosić
minimalnie 10%, lub teŜ, Ŝe stopa zwrotu z kapitału zaangaŜowanego powinna wynosić
minimalnie 20%.
Dobro zarządu
MenedŜerowie często podejmują decyzje
w celu polepszenia własnych warunków,
nawet, jeśli decyzje te powodują wydatki
pienięŜne, zmniejszające zysk. Wysokie
płace, samochody słuŜbowe, drogie hotele
w czasie wyjazdów słuŜbowych, itp.
Spełnianie celów niefinansowych ogranicza
moŜliwość osiągania celów finansowych, ale ich
nie neguje. Znaczy to jednak, Ŝe skupianie się
tylko i wyłącznie na celach finansowych
maksymalizacji bogacenia się właścicieli jest
zbytnim uproszczeniem. Cele finansowe muszą
uwzględniać równieŜ te inne cele. Praktyka
wykazuje, Ŝe w perspektywie długoterminowej
spełnienie tych celów ułatwia osiągnięcie celu
podstawowego.
Dobro załogi
Firma powinna dbać o godziwe
wynagrodzenie pracowników, dogodne
i bezpieczne warunki pracy, stwarzanie
warunków rozwoju pracowników
i zapewnienie im kariery i dobrych
emerytur. Jeśli wystąpi nadmierne
zatrudnienie, firma powinna pokrywać
koszty płac, lub szukać pracownikom
nowych stanowisk pracy.
Dobro dostawców i klientów
(odbiorców)
Odpowiedzialność firmy względem klientów
uwidacznia się w działalności firmy na rzecz
rozwoju produktu lub usługi, w zapewnieniu
jakości produktu oczekiwanej przez klientów
i uczciwej z nimi współpracy. Odpowiedzialność
względem dostawców polega na utrzymywaniu
właściwego, odpowiedniego poziomu kontaktów
handlowych. Wielkość spółek daje im przewagę
w roli kupującego. Dostawcy powinni móc
polegać na terminach płatności ustalonych
w kontraktach handlowych i z kolei terminowo
wywiązywać się z dostaw.
• Cele wielokryterialne. Głównym problemem
w ustalaniu celów wielokryterialnych na które składają
się cele podstawowe i uzupełniające jest fakt, Ŝe często
cele elementarne (składowe) kolidują ze sobą, albo nie
są osiągane w tym samym czasie. Jeśli wystąpi taka
sytuacja, pewien kompromis musi być zaakceptowany.
Zadania strategiczne mogą być dość zróŜnicowane i
obejmować wzrost kapitałowy firmy, uzyskanie
przewagi konkurencyjnej na istniejących rynkach,
poszerzenie rynku lub asortymentu produktów,
obniŜenie ryzyka działalności itd.
Dobro społeczne
Zarząd spółki powinien być świadomy roli, jaką
musi pełnić firma, aby zachować i poprawiać
stosunki dobrosąsiedzkie. Na przykład, firmy
naftowe są świadome swojej roli producentów
i dostawców energii dla społeczności, która
to produkcja wymaga szczególnych inwestycji
w ochronę środowiska i ograniczonych zasobów
surowcowych Ziemi.
Wiele firm wprowadza ulgi i prowizje w obsłudze
organizacji publicznych.
Miejsce zarządzania finansami
Zarządzanie firmą
Zarządzanie
zasobami
rzeczowymi
MenedŜer
Zarządzanie
personelem
Zarządzanie
marketingiem
Zarządzanie
finansami
B a nk
Zarządzanie
procesami
Ziemia,
budynki,
maszyny,
itp..
zl
3
Główny księgowy odpowiada za wszystkie działania księgowo
ewidencyjne.
• Księgowość finansowa – zajmuje się przygotowaniem
sprawozdań finansowych firmy: bilansu, rachunku wyników,
sprawozdań z przepływów finansowych.
• Księgowość kosztów – zajmuje się przygotowaniem budŜetu
operacyjnego firmy i monitorowaniem, czyli ciągłym procesem
kontroli jej działów i oddziałów.
• Rozliczanie podatków – ta jednostka przygotowuje zapisy dla
potrzeb podatkowych (VAT, dochodowy, inne).
• Przetwarzanie danych – ta jednostka zajmuje się głównie
techniczną, informatyczną stroną księgowości spółki i płac oraz
współpracuje w odpowiednim zakresie ze wszystkimi
jednostkami.
Przykład
organizacyj
nych
zaleŜności
Komisja
finansowa
Rada Nadzorcza
Prezes zarządu
Funkcje menadŜera finansowego
• Zarządzanie płynnością finansową, zarządzanie
gotówką i krótkoterminowym inwestowaniem w
papiery wartościowe,
• Analiza budŜetowania kapitałowego,
• Planowanie i prognozowanie finansowe,
• Planowanie i ocena efektywności inwestycji oraz
pozyskiwanie środków finansowych na ich
realizację, analiza kredytów,
• Koordynacja i kontrola,
• Działania na rynkach finansowych
• Współpraca z inwestrorami
folie o rynku
Dyrekcja
Głowni
klienci
Inwestorzy
Związki
zawodowe
Administracja
rządowa
Społeczeństwo
Vice Prezes
d/s
marketingu
Vice Prezes
d/s
finansów
Vice Prezes
d/s
technologii
Raporty
specjalne
Vice Prezes
d/s
produkcji
Podatki
menedŜer
krótkoterminowe
kredyty i poŜyczki
kredyty inwestycyjne
Dane i raporty
dla menedŜerów
Przetwarzanie
danych
Dziedziny wspomagające zarządzanie
finansami
1. Analiza inwestycji
2. Zarządzanie kapitałem obrotowym
3. Źródła i koszty funduszy
4. Ustalanie struktury kapitałowej
5. Polityka dywidendowa
6. Analiza ryzyka i stopy zwrotu
wspomaganie
Analiza
budŜetowania
kapitałowego
Planowanie
finansowe
Analiza
kredytów
Relacje
inwestorów
MenedŜerowie
Zarządzanie
funduszem
emerytalnym
1. Księgowość
2. Makroekonomia
3. Mikroekonomia
wspomaganie
Inne dyscypliny
1. Marketing
2. Produkcja
3. Metody ilościowe
wpływ na
Zarządzanie
gotówką
emisje akcji
Dyscypliny podstawowe
Urząd
Skarbowy
Księgowość
Kierownik d/s
finansowych
Główny księgowy
Księgowość
kosztów
Planowanie
BudŜetowanie
Raporty
podatkowe
GUS
Administracja
Księgowość
finansowa
zarządzanie finansami
Dziedzina decyzji finansowych
Raporty
finansowe
Vice Prezes
d/s
osobowych
Przykładowe decyzje finansowe
Maksymalizacja bogacenia się
akcjonariusza
Odbiorcy działu finansowego
Dziedziny wspomagające zarządzanie
finansami
Wszystkie metody decyzyjne dotyczące szacowania
przyszłych efektów są metodami wspierającymi
podejmowanie decyzji, a nie zastępującymi je.
To menedŜer podejmuje decyzję i jest za nią
odpowiedzialny, a nie metoda taka czy inna. Zadaniem
menedŜera jest podjęcie najlepszej decyzji w danych
warunkach, czasie, przy danej informacji, którą dysponuje,
i wykorzystując całą swoją wiedzę, metody wspierające
decyzję i swoje doświadczenie.
Zarządzanie pasywami i
aktywami
ZARZĄDZANIE FINANSAMI
Środki
obrotowe
Środki
trwałe
Zobowiązania
bieŜące
Dług
długoterm.
Akcje
uprzywil.
otoczenie prawno
gospodarcze
A
Majątek trwały
Akcje zwykłe
Ryzyko
i oczekiwana
stopa zwrotu
PARENT
lICENCJA
wartości
niematerialne
i prawne
Wartość
rynkowa
firmy
akcje
ziemia
budynki
maszyny
inwestycje
kupony
na
naleŜności
długoterminowe
lokaty
OBLIGACJE
kapitałowe
dywidendę
4
Zarządzanie pasywami i
aktywami
Zarządzanie pasywami i
aktywami
Do najwaŜniejszych decyzji determinujących rozwój
organizacji naleŜą strategiczne decyzje inwestycyjne i
finansowe. Od ich trafności zaleŜy potencjalna
perspektywiczna konkurencyjność przedsiębiorstwa,
jego udział w rynku i moŜliwość generowania zysków.
PASYWA
Środki obrotowe
A
czeki
weksle
naleŜności
papiery wartościowe
krótkoterminowe
zapasy
udział
lokaty
kupony na
krotkoterm.
dywidendę
kredyt
pozyczki
kapitał
Kapitał własny
Funkcje zarządzania finansami
• Zarządzanie inwestycjami
• Zarządzanie źródłami finansowania
czeki
weksle
Obligacja
gotówka
Kapitał obcy
kredyty
krotkoterm.
Zobowiązania krótkoterminowe
RYNEK
Instrumenty finansowe
Współczesne rynki finansowe oferują
instrumenty, które umoŜliwiają i ułatwiają
obrót aktywami kapitałowymi, a tym
samym wspomagają rozwój przedsiębiorstw
Rynek towarowy
Rynek
pienięŜny
Rynek czynników
produkcji i
nieruchomości
Rynki finansowe
RYNEK
Rynek towarowy
Rynek walutowy
Rynek PienięŜny
Kapitałowy
Rynek czynników
produkcji
Rynek kredytowy
rynek papierów wartościowych
giełdy
Rynek
kapitałowy
Rynek papierów
wartościowych
Rynek pracy
Rynek
walutowy
Rynek
terminowy
Rynek
kredytów
Rynki finansowe
Rynek pracy
Rynek finansowy
Rynek
nieruchomości
Rynek finansowy
obrót na rynku
pozagiełdowym
• Obejmują transakcje, których rezultatem jest
kreowanie i obrót aktywami finansowymi,
• UmoŜliwiają przepływ funduszy pomiędzy
podmiotami oszczędzającymi a dokonującymi
inwestycji,
• Składa się z wielu róŜnego rodzaju instytucji
oraz podmiotów obsługujących osoby prawne i
fizyczne.
Uczestnikami rynku finansowego są funduszodawcy
(poŜyczkodawcy, kredytodawcy, kapitałodawcy) i
funduszobiorcy, czyli jednostki, których
zapotrzebowanie na fundusze przekracza (w krótkim
lub dłuŜszym okresie) moŜliwości wygospodarowania
ich z własnej działalności; wykazują niedobór, deficyt
finansowy i muszą korzystać z zewnętrznych
(własnych lub obcych, źródeł finansowania. Za
moŜliwość korzystania z cudzych funduszy gotowi są
ponieść odpowiednie koszty
5
Rynek pienięŜny
• Następuje tutaj przekazanie pieniądza z miejsca
gdzie jest go w nadmiarze do miejsca
zapotrzebowania.
• Przedmiotem obrotu są krótkookresowe
instrumenty, przede wszystkim o charakterze
zobowiązań o Ŝywotności nie przekraczającej 1
roku.
• Przepływ następuje poprzez udzielenie kredytu
(poŜyczki) lub teŜ sprzedaŜ papierów
wartościowych.
Rynek kapitałowy
• Rynek kapitałów średnio- i
długookresowych, na którym kapitał
pozyskiwany jest poprzez emisję
instrumentów finansowych.
• W szerokim ujęciu obejmuje równieŜ
kredyty ponad 1 rok.
• Kojarzony jest równieŜ z majątkiem
trwałym
Rynek instrumentów pochodnych
Koszty i korzyści na rynku
finansowym
Rynek instrumentów, których wartość zaleŜy
od wartości innych aktywów, na które
instrumenty te zostały wystawione.
UmoŜliwiają zakup lub sprzedaŜ aktywów
w przyszłości po cenie ustalonej w
momencie wystawienia instrumentu. Mają
za zadanie zabezpieczać przed zmianą cen
aktywów.
Nic nie jest za darmo,
za wszystko trzeba płacić
Stopa zwrotu – (zwana stopą rentowności lub
dochodu) jest miernikiem wielkości
korzyści finansowych, jakie osiąga inwestor
z zainwestowania swoich funduszy. Dla
kapitałobiorcy stopa zwrotu stanowi z
drugiej strony koszt kapitału.
Ryzyko
CZAS A WARTOŚĆ PIENIĄDZA
Inne inwestycje na rynku charakteryzują się
róŜnym i to wyŜszym poziomem ryzyka. W
efekcie uzasadnione jest oczekiwanie inwestora
na wyŜszą stopę zwrotu z inwestycji.
Stopa zwrotu z inwestycji = stopa zwrotu z
inwestycji wolnej od ryzyka + ekwiwalent za
ryzyko.
Ekwiwalent za ryzyko określany jest równieŜ jako
premia za ryzyko.
R= Rf + R prem
Złotó
otówka otrzymana dzisiaj nie jest tyle samo
warta, co zł
złotó
otówka otrzymana za 5 lat.
Wyliczenie obecnej wartości przyszłych
przepływów wymaga dyskontowania, które
składa się z procesu analizy wartości bieŜącej.
Wyliczenie przyszłej wartości zainwestowanych
pieniędzy wymaga kapitalizowania lub analizy
wartości przyszłej.
Rynek walutowy
Transakcje polegające na kupnie i sprzedaŜy
walut i instrumentów finansowych
wycenionych w innej walucie aniŜeli
krajowa.
Ryzyko
Inwestowanie na rynku finansowym wiąŜe się z
róŜnym ryzykiem, czyli moŜliwością nie
uzyskania spodziewanych efektów wskutek
wystąpienia nieprognozowalnych
(nieprzewidywalnych) zmian w otoczeniu
inwestora lub u samego inwestora.
Inwestycje obdarzone najmniejszym ryzykiem to
krótkoterminowe rządowe papiery
wartościowe. Stopa oprocentowania tych
papierów określana jest zyskiem, który nie jest
obarczony ryzykiem.
PROCENT
Procent prosty – odsetki płacone wyłącznie od
podstawowej kwoty kapitału.
Kapitalizacja – proces dopisywania odsetek do
kwoty kapitału – odsetki są kumulowane z kwotą
kapitału.
Okres kapitalizacji – okres, po którym dopisywane
są odsetki do kwoty kapitału.
Procent składany – odsetki płacone nie tylko od
podstawowej kwoty kapitału, ale i od zapłaconych
odsetek we wcześniejszych okresach ich
naliczania.
6
RENTA
- seria identycznych wpłat lub wypłat, co
pewien stały, określony czas,
oprocentowanych taką samą stopą
procentową.
WyróŜnia się rentę płatną:
• z dołu,
• z góry.
RENTA
• Renta płatna z góry – posiada płatności na
początku kaŜdego odcinka czasu.
• Renta płatna z dołu (po prostu renta lub
renta zwykła) – posiada płatności na koniec
kaŜdego odcinka czasu.
A
t0
A
A
A
A
A
A
T
A
7