Newsletter_kontrole_ZUS_umowy_zlecenia_i_dziela

Kontrole ZUS: umowy zlecenia i umowy o dzieło
Obserwujemy zwiększenie zainteresowania organów ubezpieczenia społecznego
weryfikacją faktycznej treści umów zleceń i umów o dzieło.
Przekwalifikowanie umów zlecenia np. na umowy o pracę a umów o dzieło np. na
umowy zlecenia/umowy o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o
umowie zlecenia powoduje zwiększenie obciążeń w zakresie składek na
ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz podatkowych.
Umowa zlecenia
Przepisy prawa pracy sformułowane zostały w sposób akcentujący szczególnie
dobro pracownika i ochronę jego interesu. Kodeksu pracy stwierdza, że w ramach
nawiązania stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy
określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w
miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania
pracownika za wynagrodzeniem. Zatrudnienie ze spełnieniem tych znamion jest
zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na formę czy nazwę
umowy, jaką przyjmą strony.
ZUS, bazując na tym przepisie przy badaniu umów zlecenia zwraca uwagę
przykładowo na następujące fakty związane z realizacją stosunku prawnego
istniejącego między stronami:
•
czy godziny pracy są między stronami z góry ustalane, czy zleceniobiorca
może być zobowiązany do pracy w godzinach nadliczbowych, w jaki sposób
weryfikowana jest obecność: czy istnieją z góry rozpisane grafiki obecności,
czy istnieje obowiązek wypełniania tabel rozliczających obecność
zleceniobiorcy, czy zleceniodawca weryfikuje obecność oraz punktualność, czy
wymagana jest ogólna dyspozycyjność? czy zleceniobiorca uzyskuje urlop? czy
urlop jest uzgadniany z przełożonym?
•
czy istnieje osoba, pod kierownictwem której znajduje się zleceniobiorca, od
której stale przyjmuje instrukcje i której stale raportuje wyniki wykonanych
prac, która weryfikuje sposób wykonania pracy, kontroluje zleceniobiorcę,
•
czy miejsce wykonywania pracy jest wyznaczane przez zleceniodawcę,
•
czy strony ustalają z góry określony zakres wykonywanych zadań,
•
w jaki sposób postrzega daną osobę otoczenie (czy wygląda jak pracownik
danej firmy, czy nosi firmowy ubiór, czy w dokumentacji podpisuje się z
odniesieniem do nazwy firmy, etc.) oraz jak przedstawia się zleceniobiorca w
stosunku do osób trzecich (czy sposób przedstawiania sprawia wrażenie, że
jest to pracownik firmy),
•
czy istnieje obowiązek osobistego wykonywania obowiązków?
•
czy je materiały, narzędzia, są wykonywane przy realizacji zlecenia
(zleceniobiorcy/ zleceniodawcy)?
Organy weryfikując sposób wykonywania zlecenia nie są związane zapisami
zawartymi w umowach zawartych między stronami. Zatem mogą podejmować
próby zweryfikowania zapisów umownych z rzeczywistością (np. odwołując się do
1
obserwacji, dokumentacji, przykładów informacji uzyskanych od konkretnych
pracowników lub byłych pracowników).
Szczególnym zainteresowaniem kontrolujących mogą cieszyć się przypadki osób,
które zatrudnione są w jednym podmiocie na podstawie wielu umów (różne
tytuły), bądź też osoby, które zatrudnione są równocześnie w kilku podmiotach z
danej grupy kapitałowej na podstawie jednego lub wielu typów umów.
Umowy o dzieło
O ile przedmiotem umowy zlecenia jest zasadniczo dokonanie przez
przyjmującego zlecenie określonej czynności prawnej na rzecz dającego zlecenie
(zleceniodawcy), o tyle przedmiotem umowy o dzieło jest wykonanie przez
przyjmującego
zamówienie
(wykonawcę
dzieła)
oznaczonego
dzieła
odpowiadającego osobistym potrzebom zamawiającego. Takie konkretne dzieło
powinno mieć charakter materialny bądź niematerialny (jeśli się da, wymaga ono
utrwalenia w postaci określonych przedmiotów materialnych, np. zdjęć, operatów,
raportów), przyszły (dzieło dopiero powstanie), samoistny (będzie istniało
niezależnie od wykonawcy) i obiektywnie pewny co do osiągnięcia. Bardzo często z
punktu widzenia zlecającego wykonanie dzieła bardzo duże znaczenie ma wybór
tego, a nie innego konkretnego wykonawcy (z powodu konkretnych umiejętności,
doświadczenia danego wykonawcy).
Dzieło zazwyczaj powinno być ściśle określone (rezultat ściśle opisany, przedmiot
umowy ma spełniać określony standard). Dzieło powinno się dać również
‘odebrać’ (stwierdzić zakończenie, realizowanie kontraktu, powinno być możliwe
zaewidencjonowanie wyników pracy). Na przedmiot umowy o dzieło powinna być
też udzielona gwarancja. Umowa o dzieło ma ponadto często charakter
jednorazowy (bądź wielorazowy, ale każdorazowo na kolejne dzieło zawierana jest
kolejna umowa). Znaczenie ma również sposób określenia wynagrodzenia –
idealnie powinno być to w miarę możliwości wynagrodzenie ryczałtowe, nieoparte
np. na stawkach godzinowych.
W praktyce orzeczniczej ZUS, ale i sądów zakwestionowane mogą być różnego
rodzaju dzieła np.:
•
•
•
•
•
•
•
prowadzenie szkoleń czy wykładów,
sporządzenie tłumaczeń przez tłumacza,
przygotowanie planu oświetlenia, aranżacji
artystycznego,
stworzenie bazy danych, stworzenia strony www,
sprzątanie, czyszczenie urządzeń,
sporządzenie raportu, kalkulacji,
wykonanie poprawek krawieckich, etc.
dźwiękowej
wydarzenia
Bardzo wiele zależy od konkretnego przypadku, sposobu sformułowania umowy
oraz konkretnej dokumentacji gromadzonej przez zlecającego dzieło.
W razie pytań, prosimy o kontakt.
Maria Kukawska, partner
[email protected]
Mariusz Machciński, partner
mariusz.machciń[email protected]
2