Ostrów Tumski opis 1

774859
PIASTOWSKA PRZEPRAWA
OPIS PROJEKTU KONKURSOWEGO
Nasze rozwiązanie jest delikatniejsze niż cegła.
Projekt nawiązuje i pokazuje co tu było przed cegłą, że słowiańskie korzenie są starsze i sięgają
czasów drewna, lnu i sukna – sięgają pierwszej warstwy naniesień cywilizacyjnych tego miejsca naniesień Mieszka, Piastów. Nasz projekt stara się przywrócić współczesności tamten rytm życia –
stąd pomysł przeprawy, powolnego i utrudnionego zbliżania się do grodu. Cegła prezentowana jest
jako neutralne tło, jako materiał współczesny, swego rodzaju high-tech, który wprowadził tu
nowoczesność, technikę lecz znacznie później.
Cegła w widoczny sposób pokazana jest jako obca. Doceniamy w naszym projekcie jakość murów z
niej wykonanych, staranność detalu, solidność inżynierską. Te pozostałości konserwatorsko
traktujemy, lecz nie możemy do nich sięgnąć jako inspiracji pracując nad projektem dotyczącym
historii Polski Piastów. Stąd nie odbudowujemy, nie przywracamy do wspaniałości tego ceglanego
świata, gdyż powstałby projekt nie na temat - nie na słowiańskie korzenie.
Świadkiem naszego zbliżania się do brodu jest budynek muzeum zawierający w sobie zbiór wszystkich
informacji o tym miejscu. Możemy do niego zajrzeć, odbyć wycieczkę w głąb historii, ale to wejście
nie jest warunkiem przeprawy na drugi brzeg. Jego lokalizacja pokrywa się z lokalizacją XIX-wiecznej
śluzy a więc budynku inżynierskiego całkiem współczesnego i niewiele mającego wspólnego z 1000
letnią historią miejsca tak ważnego dla Polski.
Zależy nam, by o każdej porze dnia i roku móc korzystać z przeprawy. Stąd dbałość o jej niezależność,
elastyczność i przestrzeń. Nie uważamy, że przejście przez budynek muzeum czy nawet most jest w
stanie ją zastąpić.
Kolejnym zadaniem jakie sobie postawiliśmy jest odfałszowanie warstw historycznych. Dotyczy to
najstarszych założeń, następnie narastającej tkanki miejskiej, czasów pruskich fortyfikacji, aż po
naniesienia czasów powojennych. Każda kolejna epoka niejako zasypuje jak ruchome piaski
poprzednie fałszując rzeźbę terenu, rzędne historyczne, proporcje przestrzenne. Wkrada się fałsz do
przestrzeni urbanistycznej. W naszym projekcie staramy się Ostrów „odsypać” precyzyjnie pokazując
granice nawarstwień usuwając „wydmy”.
Koncepcję realizujemy konsekwentnie zgodnie z założeniami. Nie nadbudowujemy, lecz po raz
pierwszy od wieków zagłębiamy by być bliżej warstw historycznie nas interesujących, by wyraźnie
wyeksponować najnowszą ingerencję urbanistyczną.
Krzywa wrażeń
Naszym zdaniem budowa Centrum historii powinna służyć promocji Ostrowa jako piastowskiego
grodu. Opracowaliśmy scenariusz drogi gościa ICHOT-u. Nazwaliśmy go krzywą wrażeń. Po
opuszczeniu autokarów na otoczonym zielenią parkingu przyjezdni prowadzeni widokiem sylwety
katedry w naturalny sposób kierują się do budynku ICHOT. Widok z kładki pieszo-jezdnej na
opadającą płaszczyznę piastowskich łanów pól jest preludium muzeum. To pierwsze drgnięcia na
krzywej wrażeń odwiedzającego ICHOT. Największe zagęszczenie pobudzających edukacyjnie
bodźców nastąpi w samym muzeum. „Zawinięcie” formy budynku również służy intuicyjnemu
prowadzeniu zwiedzających. Po obejrzeniu ekspozycji budynek-most zaprowadzi gości na drugą
stronę rzeki, gdzie zafrapowani ekspozycją, żądni dalszych informacji wyruszą zwiedzić najważniejsze
miejsca Ostrowa. Przejdą po wałach grodu, zejdą do piwnic Akademii Lubrańskiego, odwiedzą
1
miejsce budowy palatium Mieszka i kaplicy ufundowanej przez Dobrawę, wejdą do katedry, by
zobaczyć jak rozrastała się przez wieki…
Zmęczeni zwiedzaniem, ale zaspokojeni edukacyjną grą historyczną goście będą mogli przed
odjazdem jeszcze na chwilę się zatrzymać, by zanurzeni w tradycyjnych polskich łanach odpocząć,
kontemplując rytm życia i natury. Ponownie łąka będzie ważnym elementem zwiedzania. Tym razem
dając wyciszenie pozwoli by przyswojone informacje zapadły w odbiorcach głębiej i na dłużej.
Łąka piastowska
Łąkę ukształtowaliśmy jako delikatnie opadającą płaszczyznę pokrytą pasami najstarszych
polskich roślin uprawianych od wieków (pszenicy, orkiszu, owsa, prosa, lnu, rzepaku) i typowo
polskich kwiatów (maków, chabrów, rumianku). Niczym scheda po przodkach pozwoliłaby poczuć
nastrój podporządkowanego cyklom natury życia w dobie Piastów. W program edukacyjny można by
wpleść bierny a może i czynny udział w „uprawę”, żniwa, oranie, wiązanie snopków, grabienie liści.
Być może atrakcją mogłoby być nawet wypiekanie chleba. Zimą można wprowadzić zabawy na
śniegu, przejście po lodzie, przeręble. Dobór gatunkowy roślin ma znaczenie historyczne - edukacyjne
i symboliczne. Zboże, z którego wyrabia się chleb i jabłonie w obliczu górującej nad otoczeniem
katedry nabierają szczególnego, duchowego znaczenia. Pomiędzy łanami, jak kamienie zebrane na
miedzy, umieszczamy murki-ławki utworzone z polskich materiałów- granitów, drewna, kruszyw.
Łąka jest miejscem dla rekreacji, pikników zarówno dla osób przyjezdnych jak i mieszkańców.
Ścieżki z naturalnych kruszyw proponujemy założyć poprzez utwardzenie tych wydeptanych przez
ludzi meandrujących między murkami. Niepełnosprawni bezpiecznie poruszając się zadaszoną ścieżką
przy murze, mogą dostać się do wody.
Urbanistyka Śródki i Ostrowa
Po analizie planów dotyczących rewaloryzacji Śródki zauważyliśmy niedookreślenie północnej
granicy zasięgu tego zamierzenia urbanistycznego. Uznajemy, iż zadanie to spoczywa na barkach
projektanta ICHOT-u i proponujemy uzupełnienie zabudowy w jasno wyznaczonych granicach.
Ponadto uważamy, że dla zachowania uroku i charakteru struktury miejskiej Śródki konieczne jest
znalezienie przestrzeni zieleni rekreacyjnej, która będzie w stanie pomieścić nowo-powstały
turystyczny ruch. Propozycja piastowskiej łąki precyzuje północną granicę Śródki i utrzymuje w ryzach
turystyczny gwar. Dla podtrzymania/utworzenia zwartej miejskiej struktury niezbędne naszym
zdaniem będzie również utworzenie miejskich bulwarów nad rzeką.
Sięgając do poznańskiej historii i osiągnięć inżynierskich proponujemy ceglany bulwar.
Utwardzony teren domknięty murami znajdzie miejsce najbliżej miasta - pomiędzy dwoma rynkami.
Tam gdzie miasta jeszcze nie ma ustąpi miejsca zieleni- skarpom, zalewowym łąkom, wierzbowisku i
szlakom pieszo-rowerowym. Wprowadzenie przeprawy rzecznej naszym zdaniem przyczyni się do
powstania „nadrzecznego rynku” znajdując tym samym miejsce dla komercyjnej przestrzeni
niezbędnej dla takiej inwestycji. Zdajemy sobie sprawę, iż do prawidłowego funkcjonowania
bulwarów potrzebne jest nie tylko zagospodarowanie ich małą architekturą, ale także znalezienie dla
nich funkcji i zwabienie ludzi. Sprowadzeniu życia nad rzekę służyłoby stworzenie warunków dla
wznoszenia tam tymczasowych pawilonów – kawiarenek, sklepików. Dlatego proponujemy
umieszczenie w murach bulwarów przyłączy instalacyjnych, które umożliwią funkcjonowanie
architekturze.
Most Jordana proponujemy oflankować kamienicami stojącymi bezpośrednio na skraju
wysokiego bulwaru tworząc dostojną „Bramę do Śródki”. Przejście wzdłuż rzeki możliwe byłoby
poprzez arkady w parterach tych budynków bądź dolnym tarasem bulwaru. Nasz projekt jest osnową,
wokół której przez lata może stopniowo postępować zagospodarowanie bulwarów.
2
Koncepcja uczytelniania nawarstwień historycznych podsunęła nam pomysł reintegracji Ostrowa
Tumskiego. Trasa szybkiego ruchu Prymasa Stefana Wyszyńskiego dramatycznie przecina wyspę
dzieląc ją na oddzielne części. Dążąc do reintegracji wyspy zgadzamy się z planami uspokojenia na
niej ruchu i ograniczenia jej do dwu pasów ruchu i linii tramwajowej. Dodatkowo proponujemy
okrojenie trasy z ogromnych skarp, które przysypały zabytkowe budynki i stworzyły wał-barierę.
Naszą propozycją jest by ruch pieszy sprowadzić na poziom Ostrowa. Idealną zaś sytuacją by było
wprowadzenie jak największej liczby przebić pod poziomem trasy – tworząc arkady. W takim ujęciu
estakada mogłaby pełnić funkcje pasażu integrującego północną i południową część wyspy i
przykrycie trasy na wzór włoski porośniętym zielenią półtunelem.
Architektura
Budynek ICHOT ma współczesną bryłę, której charakter i zastosowane materiały zaznaczają, iż
mieścił się tam obiekt realizujący myśl inżynierską. Forma budynku bezwzględnie podporządkowuje
się logice ekspozycji. Bryła umożliwia taką aranżację, by zwiedzanie rozpoczęło się jako zejście do
korzeni, po czym wspinało się wzwyż. Jest wstęgą owiniętą wokół przeszklonego atrium i wieży
widokowej, z której oglądać można otoczenie.
Wejście do budynku następuje po kładce pieszo-jezdnej będącej przedłużeniem dawnej
kamiennej drogi przez jaz. Konstrukcja umieszczona została po zewnętrznych liniach traktu, co
pozwala na dowolną rearanżację ekspozycji. Uwzględniliśmy dwa warianty rozwiązania
konstrukcyjnego. Może być to układ prętowy stalowy po obrysie zewnętrznym traktu lub konstrukcja
żelbetowa płytowo-słupowa. W projekcie nie zastosowano rozpiętości większych niż takie które
można przekryć standardową technologią, co znacznie obniża koszty. Wyboru wariantu można
dokonać na dalszych etapach projektowania.
Most w naszym projekcie jest, niczym miejska ulica, pełnym życia foyer- holem wejściowym.
Oprócz bloku szatniowo-recepcyjnego mieści dwie sale edukacyjne i przestrzeń biurową dla
pracowników ICHOT. Konstrukcja mostu również przewiduje dwa warianty- może to być skrzynka z
betonu sprężonego, w której podłużne kable sprężające prowadzone będą w płycie dolnej i
środnikach (ścianach). Grubość środników 0.5m, płyta dolna i górna grubość 0.25 m z pogrubieniem
do 0.5m w narożach.
W drugim wariancie jest to kratownica stalowa z żelbetowym pomostem. Podłużne belki stalowe
umieszczone w narożach, o przekroju 840 cm2 każda z 4 belek (np. dwuteownik o pasach 80x400mm
i środniku 800x25mm). Pomost może być płytą żelbetową grubości 25 cm.
Oba warianty konstrukcyjne pozwalają na rearanżację funkcji i dostosowywanie budynku do
zmiennych potrzeb. Tak jak to odbywa się w twierdzach obsługa techniczna ma dostęp do budynku
poprzez kładkę pieszo-jezdną. Poddajemy również pod rozwagę możliwość obsługi budynku ICHOT z
obydwu brzegów- także od strony zachodniej.
Zachodni przyczółek śluzy
Aby uniknąć budowania konkurencyjnej do odrestaurowanego zabytku bryły pozwalamy by teren
opadł odsłaniając i doświetlając poziom -1 śluzy. Powstałą przestrzeń przekrywamy szklanym dachem
i umieszczamy weń restaurację.
Ewentualna rozbudowa
Cały założony przez Organizatora konkursu program funkcjonalny zawiera się w budynku
składającym się z przyczółków zachodniego, wschodniego i łącznika. W przypadku gdyby w
przyszłości centrum potrzebowało więcej przestrzeni – na przykład komercyjnej powierzchni na
wynajem – znaleźliśmy kierunek ewentualnej rozbudowy. Naszym zdaniem powinna znaleźć miejsce
w liniowo rozbudowywanym wzdłuż Cybiny na północ dodatkowym skrzydle.
3
Proponowane działania
w tworzeniu wnętrz architektoniczno-krajobrazowych
(numery wnętrz zaznaczone na schemacie ZASÓB na planszy)
4