Notatka

Notatka
w przedmiocie wyjaśnień co do kwestii opłat za nieznominowanie dostaw gazu, procedury
wprowadzenia zmian, terminów wprowadzenia oraz stanowiska Prezesa URE
Opracowała:
r.pr. Urszula Antonowicz
Na zlecenie:
Forum Odbiorców Energii
Elektrycznej i Gazu
Warszawa, 28 listopada 2014 r.
I.
Przedmiot opinii
Przedstawienie wyjaśnień co do kwestii opłat za „nieznominowanie dostaw gazu, procedury
wprowadzenia zmian, terminów wprowadzenia oraz stanowiska Prezesa URE.”
Z informacji zawartych w wiadomości e-mail Przewodniczącego Forum Odbiorców Energii
Elektrycznej i Gazu z dnia 22 listopada 2014 r. wynika, że opłata za nieznominowanie dostaw byłaby
prawdopodobnie nową opłatą wprowadzoną przez Gaz-System S.A. związaną z likwidacją 5%
poziomu odchylenia od nominacji nie objętego dodatkowymi opłatami. Prawdopodobnie Gaz-System
wprowadzi tę opłatę w oparciu o zmianę wprowadzoną do IRiESP za akceptacją Prezesa URE. PGNiG
będzie jedynie przenosić to rozwiązanie na odbiorców.
II.
Bilansowanie gazu w sieciach przesyłowych oraz zarządzanie ograniczeniami systemowymi
w przypadku niezgodności odbioru lub dostaw paliwa gazowego z zatwierdzoną nominacją
w świetle obowiązujących zasad

Instrukcja Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej (IRiESP) operatora systemu przesyłowego
gazowego zawiera wyodrębnioną część dotyczącą bilansowania systemu określającą m.in.
procedury bilansowania systemu, w tym sposób rozliczania kosztów jego bilansowania.


Zlecający usługę przesyłania (ZUP), jako korzystający z usług przesyłania oraz bilansowania
paliwa gazowego, jest zobowiązany do przestrzegania postanowień IRiESP, w szczególności
do przekazywania do przesyłania i odbioru z systemu przesyłowego paliwa gazowego
w ilościach określonych w zatwierdzonych nominacjach dla punktów wejścia i wyjścia, oraz
nieprzekraczania limitu niezbilansowania, który wynosi 5% ilości paliwa gazowego
przekazanego przez ZUP do przesłania w punktach wejścia do systemu gazowego w danej
dobie gazowej. W przypadku, gdy wartość bezwzględna dobowej ilości niezbilansowania
danego ZUP jest większa niż 5%, ZUP będzie zobowiązany do wniesienia opłaty za
bilansowanie określonej w IRiESP.

W myśl § 27 pkt. 1 rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania
systemu gazowego, dla użytkowników systemu przesyłowego gazowego ustala się dobowy
limit niezbilansowania paliwa gazowego dostarczanego i pobranego z systemu
przesyłowego gazowego, który wynosi 5% ilości paliwa gazowego przekazanego przez tego
użytkownika do systemu gazowego w punkcie wejścia do systemu gazowego w danej dobie
gazowej.
IRiESP stanowi, że dla każdej doby gazowej wyznaczana jest dla każdego ZUP różnica pomiędzy
dobowymi ilościami paliwa gazowego wprowadzanymi w punktach wejścia lub odebranymi
z systemu przesyłowego w punktach wyjścia określonymi na podstawie alokacji, a dobowymi
ilościami paliwa gazowego określonymi w odpowiadających im zatwierdzonych nominacjach.
W przypadku, gdy w danym punkcie różnica ta wyniesie więcej niż 10% dobowej ilości paliwa
gazowego określonej w zatwierdzonej nominacji, to OSP naliczy ZUP opłaty zgodnie
z postanowieniami pkt. 20.20.3 i pkt. 20.21 instrukcji.
2

Jeżeli niezgodność realizacji z nominacją przekracza zakres dopuszczalnej tolerancji, tj. 10%
dobowej ilości paliwa gazowego określonej w zatwierdzonej nominacji, OSP naliczy
dodatkowe opłaty, w sposób określony w pkt. 20.21 instrukcji.
III. Kwestia obciążania przez
z niedotrzymaniem nominacji

sprzedawcę
paliw
gazowych
opłatami
związanymi
Taryfa PGNiG S.A. nr 6/2014 w zakresie dostarczania paliw gazowych stanowi, że:

Sprzedawca obciąża odbiorców, którzy zgłosili zapotrzebowanie na paliwo gazowe,
opłatami poniesionymi w związku z niedotrzymaniem przez tych odbiorców, na skutek ich
działania lub zaniechania, zgłoszeń zapotrzebowania na paliwa gazowe w miejscach ich
dostarczania, według stawek opłat pobieranych przez operatorów zgodnie
z postanowieniami IRiESD lub IRiESP. Zapis ten odzwierciedla postanowienia § 30 ust. 2
rozporządzenia taryfowego.

Sprzedawca obciąża odbiorcę opłatami przewidzianymi w taryfie operatora, do którego
sieci odbiorca jest przyłączony, lub w IRiESD lub IRiESP tego operatora, w tym opłatami
dystrybucyjnymi, opłatami przesyłowymi, opłatami za przekroczenie mocy umownej,
opłatami z tytułu niedostosowania się przez odbiorcę do ograniczeń wprowadzonych przez
operatora, oraz innymi opłatami ustalonymi w taryfie operatora, IRiESD, lub IRiESP, na
zasadach wynikających z taryfy operatora, IRiESD lub IRiESP.
IV. Kwestia zasad obowiązywania Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej

Zgodnie z ustawą prawo energetyczne operator systemu przesyłowego przedkłada instrukcję
ruchu i eksploatacji sieci przesyłowej Prezesowi URE do zatwierdzenia (art. 9g ust. 7). Wraz
z instrukcją OSP przedkłada również informację o uwagach zgłoszonych przez użytkowników
systemu oraz sposobie ich uwzględnienia.

OSP informuje swoich użytkowników (w formie pisemnej lub za pomocą innego środka
komunikowania przyjętego przez OSP) o publicznym dostępie do projektu instrukcji lub jej zmian
oraz o możliwości zgłaszania uwag w terminie nie krótszym niż 14 dni od dnia udostepnienia
projektu instrukcji lub jej zmian.

Aktualna IRiESP zatwierdzona została decyzją Prezesa URE z dnia 29 lipca 2014 r. Datę wejścia
w życie instrukcji ustalono na dzień 1 sierpnia 2014 r. godz. 6.00. Instrukcja obowiązuje
w zatwierdzonym brzmieniu do czasu zatwierdzenia przez Prezesa URE zmian w instrukcji bądź
zatwierdzenia nowej instrukcji i uchylenia dotychczasowej na podstawie art. 155 kodeksu
postępowania administracyjnego. Instrukcja podlega ogłoszeniu w Biuletynie URE.

Użytkownicy systemu, w tym odbiorcy, których urządzenia, instalacje są przyłączone do sieci
OSP lub korzystający z usług świadczonych przez tego operatora, są obowiązani stosować się do
warunków i wymagań określonych w instrukcji. IRiESP stanowi część umowy o świadczenie
3
usług przesyłania paliw gazowych lub umowy kompleksowej. IRiESP stanowi, że zmienione lub
nowe postanowienia IRiESP stają się częścią umowy przesyłowej począwszy od dnia określonego
w decyzji Prezesa URE w sprawie ich zatwierdzenia. Jednocześnie instrukcja zawiera zapisy
dotyczące uprawnień użytkowników systemu w zakresie rozwiązania umowy przesyłowej
w przypadku braku akceptacji zmian instrukcji lub nowej instrukcji (pkt 2.8.6).

Ze względu na fakt, że zarówno OSP, jak i użytkownicy systemu oraz korzystający z usług
świadczonych przez operatora zobowiązani są do stosowania instrukcji o treści zatwierdzonej
przez Prezesa URE i ogłoszonej w Biuletynie URE, swoboda umów jest ograniczona w tym
zakresie i strony nie mogą negocjować treści instrukcji. Stanowi ona wzorzec umowny
w rozumieniu art. 384 kodeksu cywilnego. Zatwierdzona i ogłoszona w Biuletynie URE
instrukcja nie podlega negocjowaniu przez strony umowy o świadczenie usług przesyłania lub
umowy kompleksowej. Zatwierdzenie przez Prezesa URE i ogłoszenie w Biuletynie URE jest
wystarczające do związania użytkowników systemu instrukcją. IRiESP stanowi, że zmieniona
lub nowa IRiESP wiąże OSP, Użytkowników Systemu, OSW, OPR oraz Odbiorców, których
urządzenia, instalacje lub sieci są przyłączone do systemu przesyłowego, po ich zatwierdzeniu
przez Prezesa URE i ogłoszeniu w Biuletynie URE, od dnia określonego w decyzji Prezesa URE.
V.
Nowe zasady bilansowania gazu w sieciach przesyłowych gazowych

Zasady bilansowania gazu, w tym sieciowe zasady dotyczące procedur nominacji i opłat za
niezbilansowanie określone są w rozporządzeniu Komisji (UE) Nr 312/2014 z dnia 26 marca
2014 r. ustanawiającym kodeks sieci dotyczący bilansowania gazu w sieciach przesyłowych
(BAL NC) – dalej zwanego „kodeksem sieci” lub „rozporządzeniem”.

Rozporządzenie weszło w życie w dniu 16 kwietnia 2014 r.

Do 1 października 2015 r. operator systemu przesyłowego (OSP) ma obowiązek
dostosować zasady bilansowania do regulacji rozporządzenia celem zapewnienia
spójności zasad bilansowania systemów przesyłowych w UE.

Rozporządzenie wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach
członkowskich z wyłączeniem tych, którym przyznano odstępstwo na zasadzie art. 49
dyrektywy 2009/73/WE (tzw. rynki wschodzące i odizolowane). Normy prawne zawarte
w rozporządzeniu mogą stanowić samodzielne źródło praw lub obowiązków podmiotów
objętych rozporządzeniem.

W przypadku braku dostatecznej płynności hurtowego rynku gazu ziemnego dla transakcji
krótkoterminowych, a zatem ograniczonej możliwości bilansowania systemu przesyłowego
zgodnie z modelem docelowym określonym w rozporządzeniu, mogą być wprowadzone
tzw. środki tymczasowe. Środki tymczasowe są to dopuszczalne, przejściowe odstępstwa
od zasad bilansowania sieci przesyłowej zdefiniowanych w rozporządzeniu.

W opinii OGP GAZ-SYSTEM S.A. zawartej w I wersji sprawozdania, o którym poniżej,
płynność rynku krótkoterminowego powinna być w pełni wystarczająca do bilansowania
4
handlowego uczestników rynku gazu posiadających status ZUP począwszy od 1 października
2015 r.


Na podstawie rozporządzenia GAZ-SYSTEM S.A. sporządził projekt sprawozdania dotyczącego
środków przejściowych proponowanych do wdrożenia w systemie przesyłowym zarządzanym
przez GAZ-SYSTEM S.A.

Sprawozdanie zostało przygotowane celem uzasadnienia zasadności wprowadzenia przez
OSP środków tymczasowych.

29 września 2014 r. OSP zaprosił zainteresowanych do udziału w konsultacjach
w odniesieniu do projektu sprawozdania sporządzonego na dzień 29 września 2014 r.
(I wersja), proponowane rozwiązania winny być bowiem poddane konsultacjom. Uwagi
mogły być zgłaszane do dnia 9 października 2014 r.

Do dnia 16 października 2014 r. sprawozdanie powinno zostać przekazane Prezesowi URE.

Sprawozdanie przekazane Prezesowi URE stanowi kolejną wersję, różniącą się w stosunku
do I wersji. Z nieoficjalnych informacji wynika, że sprawozdanie różni się w szczególności co
do zaproponowanych środków tymczasowych. Niemniej nie jest ono przedmiotem
publicznego wglądu i nie zostało udostępnione na stronie internetowej OSP.

W ciągu 6 miesięcy od dnia otrzymania kompletnego sprawozdania Prezes URE ma
obowiązek podjąć decyzję co do proponowanych środków tymczasowych i przekazać
decyzję ACER oraz Komisji Europejskiej (z nieoficjalnych informacji uzyskanych w URE
wynika, że sprawozdanie będzie podlegać zatwierdzeniu do dnia 16 kwietnia 2015 r.).
Dopuszczalne do zastosowania środki tymczasowe to: platforma rynku bilansującego,
tymczasowa opłata za niezbilansowanie oraz tolerancja.


Sprawozdanie operatora uzasadniające wprowadzenie środków tymczasowych musi
przewidywać zakończenie środków nie później niż po upływie 5 lat od wejścia w życie
rozporządzenia (art. 45 ust. 4 rozporządzenia).
W I wersji sprawozdania, OSP stwierdził, że nie planuje stosować tymczasowej opłaty za
niezbilansowanie oraz nie planuje wdrożenia tolerancji jako środków tymczasowych.

OSP uzasadnił, że zasadnym jest zastosowanie tylko wybranych środków tymczasowych
w celu utrzymania i dodatkowej stymulacji płynności na rynku hurtowym.

W świetle rozporządzenia tymczasowa opłata za niezbilansowanie może być ustalana na
podstawie ceny administrowanej, wskaźnika zastępującego cenę rynkową lub ceny
ustalanej w oparciu o transakcje zawarte na platformie rynku bilansującego (art. 49 ust. 2
rozporządzenia). Obliczenia konieczne do ustalenia ceny mogą następować zgodnie ze
sprawozdaniem operatora systemu przesyłowego, które zastępuje metodę kalkulacji opłaty
za niezbilansowanie dobowe.

W opinii OSP obecna płynność rynku krótkoterminowego powinna być w pełni
wystarczająca dla zapewnienia uczestnikom rynku możliwości bilansowania handlowego.
5
Transparentny mechanizm wyznaczania cen krańcowych spowoduje wzrost
zainteresowania uczestników rynku zawieraniem transakcji na krajowej platformie obrotu.


Poziom tolerancji czyli dopuszczalny poziom niezbilansowania, w ramach którego
rozliczenie za niezbilansowanie powinno odbywać się po średnioważonej cenie rynkowej
gazu. W myśl rozporządzenia stosowanie tolerancji może zmniejszyć narażenie
użytkowników sieci na koszty finansowe z tytułu stosowania krańcowej ceny sprzedaży lub
krańcowej ceny kupna w odniesieniu do części lub całości ilości niezbilansowania dobowego
tego użytkownika sieci dla danej doby gazowej.

W ocenie GAZ-SYSTEM S.A. przedstawionej w I wersji sprawozdania, wprowadzenie
tolerancji spowoduje spadek motywacji użytkowników systemu do prowadzenia działań
bilansujących. Spadek motywacji użytkowników systemu do bilansowania wpłynie
negatywnie na płynność oraz potencjał rozwoju krótkoterminowego rynku gazu ziemnego
w Polsce.
Z I wersji sprawozdania wynika, że OSP planuje wykorzystywać platformę rynku bilansującego
jako środek tymczasowy i wnioskuje o zastosowanie tylko tego środka tymczasowego.

Intencją OSP jest utrzymanie Rynku Usług Bilansujących (RUB) jako platformy rynku
bilansującego zgodnie z definicją zawartą w rozporządzeniu.

Szczegółowe zasady funkcjonowania RUB są opisane w IRiESP.

RUB ma zostać wycofany z użycia, gdy niezwłocznie po spełnieniu wszystkich następujących
kryteriów: osiągnięciu poziomu płynności obrotu na giełdzie gazu wymaganego do celów
bezpiecznego bilansowania sieci przez OSP, większej dostępności rynków
krótkoterminowych w ciągu doby oraz pełnej dostępności produktów wymaganych przez
OSP do celów bilansowania fizycznego systemu.

Z nieoficjalnych informacji wynika, że w wersji przekazanej Prezesowi URE, OSP zaproponował
zastosowanie również środka tymczasowego w postaci tolerancji. Z uwagi na niedostępność
dokumentu, nie wiadomo jakie rozwiązania oraz termin stosowania środka zostały
przedstawione przez OSP.

Zgodnie z rozporządzeniem mechanizm wyznaczania cen za niezbilansowanie powinien być
oparty o system cen krańcowych.

Przepis ogólny stanowi, że użytkownicy sieci mają obowiązek płacić lub mają prawo
otrzymywać opłaty za niezbilansowanie dobowe z tytułu ich niezbilansowania dobowego
za każdą dobę gazową.

Rozporządzenie stanowi, że aby obliczyć opłaty za niezbilansowanie dobowe dla każdego
użytkownika sieci, operator systemu przesyłowego mnoży ilość niezbilansowania dobowego
danego użytkownika przez obowiązującą cenę. Wytyczne co do tych cen określone są w art.
22 rozporządzenia, w szczególności cena kupna oraz cena sprzedaży są kalkulowane na
bazie danych transakcyjnych z wybranych platform obrotu.
6

OSP jest zobowiązany do przedstawienia Prezesowi URE do zatwierdzenia metody
kalkulacji opłaty za niezbilansowanie dobowe.
VI. Podsumowanie

W przypadku nie przyjęcia środków tymczasowych stanowiących odstępstwa od zasad
bilansowania przewidzianych Kodeksem sieci (BAL NC), od dnia 1 października 2015 r. będą
obowiązywać nowe zasady bilansowania w sieci przesyłowej, w tym sieciowe zasady dotyczące
procedur nominacji i opłat za niezbilansowanie wprowadzone w Kodeksie sieci dotyczącym
bilansowania gazu w sieciach przesyłowych (BAL NC).

Przepisy rozporządzenia przewidują możliwość przyznania operatorowi systemu
przesyłowego przez krajowy organ regulacyjny okresu 24 miesięcy począwszy od 1
października 2014 r. na dostosowanie się do przepisów rozporządzenia, pod warunkiem że
operator systemu przesyłowego nie wdraża żadnych środków tymczasowych.

Kodeks sieci został przyjęty rozporządzeniem Komisji Europejskiej, które wiąże w całości i jest
stosowane bezpośrednio. Normy prawne zawarte w rozporządzeniu mogą stanowić samodzielne
źródło praw lub obowiązków podmiotów objętych rozporządzeniem.

Modelem docelowym przewidzianym przez Kodeks sieci jest system cen krańcowych. Metody
kalkulacji przez operatora sytemu przesyłowego opłaty za niezbilansowanie dobowe podlegają
zatwierdzeniu przez Prezesa URE.

Biorąc pod uwagę, że zasady bilansowania określone są w IRiESP, będzie ona wymagać zmiany.
Metody kalkulacji opłaty za niezbilansowanie będą najprawdopodobniej przedmiotem zmian
w instrukcji i będą podlegały zatwierdzeniu w ramach procedury zmiany IRiESP. Niemniej
kwestia pozostaje jeszcze do rozstrzygnięcia w ramach URE.

Aktualnie przed Prezesem URE toczy się postępowanie w sprawie zatwierdzenia sprawozdania
dotyczącego zastosowania środków tymczasowych sporządzonego przez GAZ-SYSTEM S.A.
Termin na zatwierdzenie upływa w dniu 16 kwietnia 2015 r. (informacja uzyskana w URE).

Z nieoficjalnych informacji wynika, że w wersji sprawozdania przekazanej Prezesowi URE, OSP
zaproponował zastosowanie środka tymczasowego w postaci rynku usług bilansujących (RUB)
oraz tolerancji. Z uwagi na niedostępność dokumentu, nie wiadomo jakie rozwiązania oraz jaki
termin stosowania środka zostały przedstawione przez OSP.

Z nieoficjalnych informacji wynika, że sprawozdanie uległo zmianom w wyniku
przeprowadzonych konsultacji oraz będzie ulegało zmianie w toku trwającego postępowania.
W toku trwającego postępowania Prezes URE jest zobowiązany dokonać oceny, które środki
tymczasowe zaproponowane przez OSP i na jakich zasadach zostaną zatwierdzone. Prezes URE
nie jest związany propozycjami OSP, zatem ostateczny kształt zatwierdzonego sprawozdania jest
uzależniony od jego decyzji. W zatwierdzonym sprawozdaniu mogą się zatem pojawić środki
tymczasowe, które pierwotnie nie zostały zaproponowane przez OSP, ale też pierwotne
propozycje OSP mogą zostać niezaakceptowane a przynajmniej nie w takim kształcie, w jakim
zostały zaproponowane przez OSP.
7

Kodeks sieci wprost wskazuje, że stosowanie tolerancji może zmniejszyć narażenie użytkownika
sieci na koszty finansowe z powodu stosowania cen krańcowych, zatem Prezes URE winien
w toku trwającego postępowania rozważyć wprowadzenie tego środka również pod tym kątem.

Istnieje prawdopodobieństwo, że w przypadku wprowadzenia tolerancji, będzie ona
obowiązywać przez rok, a następnie będzie podlegać ocenie pod kątem zasadności jej
utrzymania. Z Kodeksu sieci wynika, że kolejne sprawozdania, zawierające w razie potrzeby jego
aktualizacje, przedstawiane są corocznie. Niemniej kwestia okresu obowiązywania tolerancji
stanowi przedmiot oceny Prezesa URE, zaś ostateczne rozstrzygnięcie będzie znane
z momentem zatwierdzenia sprawozdania. Kodeks sieci stanowi, że zakończenie środków
tymczasowych musi nastąpić nie później niż po upływie 5 lat od jego wejścia w życie.

Przyjęcie tolerancji jako środka tymczasowego wymaga też ustalenia poziomu tolerancji
w zatwierdzanym sprawozdaniu. Do rozstrzygnięcia w ramach URE pozostaje kwestia zmiany
IRiESP celem jej dostosowania do wprowadzonych zmian.

Z uzyskanych informacji wynika, że decyzja w sprawie zatwierdzenia sprawozdania będzie
podlegała upublicznieniu.
8