Zespół Szkół nr 1 im. Powstańców Wielkopolskich we Wronkach

Transkrypt

Zespół Szkół nr 1 im. Powstańców Wielkopolskich we Wronkach
Zespół Szkół nr 1
im. Powstańców Wielkopolskich
we Wronkach
Program profilaktyki
na lata 2013 – 2016
Niniejszy Program został opracowany zgodnie z zasadami zawartymi w:





Ustawie o Systemie Oświaty z dnia 7 września 1991 r. z późniejszymi zmianami,
Ustawie - Karta Nauczyciela z dnia 26 stycznia 1982 r. z późniejszymi zmianami,
Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół z późniejszymi
zmianami,
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego
w poszczególnych typach szkół,
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologicznopedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach .
1
I. UWAGI WSTĘPNE
Profilaktyka w szkole
Szkoła uczestniczy w procesie wychowania czyli wspomagania ucznia w rozwoju ukierunkowanym na osiągnięcie pełnej dojrzałości: fizycznej, psychicznej
(osiągania odpowiedzialności za siebie i stosunek do świata), społecznej (nabywania umiejętności prawidłowego wywiązywania się z pełnionych ról społecznych) oraz
duchowej.
Proces ten może być zakłócony zachowaniami dysfunkcjonalnymi dzieci i młodzieży:
- sprzecznymi z normami rozwojowymi,
- wpływającymi negatywnie na prawidłowy proces dojrzewania,
- nieakceptowanymi społecznie.
Profilaktyka ma więc na celu:
- wspomagać ucznia w radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu,
- ograniczać i likwidować czynniki ryzyka,
- inicjować i wzmacniać czynniki zabezpieczające (sprzyjające prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu).
Profilaktyka powinna dotyczyć:
- ucznia (jako osoby wymagającej wsparcia),
- nauczyciela, rodzica, itd. (jako źródeł czynników wspierających lub szkodliwych).
Powinna obejmować zadania:
- pierwszorzędowe – skoncentrowane na zapobieganiu pojawiania się zachowań dysfunkcjonalnych,
- drugorzędowe – skoncentrowane na hamowaniu rozwoju tych zachowań,
- trzeciorzędowe – profesjonalne wspieranie ucznia, by zachowania dysfunkcjonalne nie powróciły.
II. STRUKTURA ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH
RADA PEDAGOGICZNA:
• Określa zadania w zakresie profilaktyki.
• Określa zapotrzebowanie na realizację programów profilaktycznych.
• Dokonuje analizy działalności profilaktycznej na podsumowujących posiedzeniach Rady Pedagogicznej.
2
NAUCZYCIELE:
• Realizują zadania SPP w zakresie swojego przedmiotu oraz współpracują z wychowawcami klas w realizacji tych zadań.
• Wykonują zalecenia zawarte w opiniach wydanych przez poradnię psychologiczno – pedagogiczną i inne placówki specjalistyczne.
• Współpracują z instytucjami wspierającymi wychowanie i profilaktykę, z psychologiem szkolnym i dyrekcją szkoły.
• Dokonują bieżącej wymiany informacji z wychowawcami klas, rodzicami, psychologiem szkolnym i dyrekcją.
• Stosują konsekwencję w działaniu, przy współpracy z innymi pracownikami szkoły.
WYCHOWAWCY KLAS:
• Integrują zespół klasowy ze szczególnym zwróceniem uwagi na uczniów klas pierwszych.
• Realizują programy profilaktyczne bądź elementy tych programów zaakceptowane przez Radę Pedagogiczną i Dyrekcję Szkoły.
• Biorą udział w szkoleniach na temat profilaktyki; mają możliwość samodzielnego opracowywania programów profilaktycznych.
• Dbają o poczucie bezpieczeństwa i akceptacji uczniów w klasie.
• Wyposażają uczniów w umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach.
• Udzielają uczniom pomocy pedagogicznej.
• Realizują zadania zawarte w SPP we współpracy z rodzicami uczniów.
WICEDYREKTOR SZKOŁY:
• Monitoruje pracę wychowawców klas i psychologa w zakresie profilaktyki.
• Diagnozuje wspólnie z psychologiem oczekiwania uczniów i rodziców w zakresie profilaktyki.
• Inicjuje i organizuje przedsięwzięcia określone w SPP.
PSYCHOLOG SZKOLNY:
• Rozpoznaje indywidualne potrzeby uczniów oraz analizuje przyczyny niepowodzeń szkolnych i innych trudności.
• Określa formy i sposoby udzielania uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, we współpracy z nauczycielami i wychowawcami.
• Organizuje i prowadzi różne formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów, rodziców i nauczycieli.
• Podejmuje działania profilaktyczno-wychowawcze wynikające ze Szkolnego Programu Profilaktycznego i Wychowawczego w stosunku do uczniów, z udziałem
rodziców i nauczycieli.
• Wspiera działania opiekuńczo-wychowawcze, wynikające ze Szkolnego Programu Profilaktycznego.
• Prowadzi współpracę z instytucjami wspierającymi realizację zadań profilaktycznych.
• Jest głównym koordynatorem wszystkich działań w zakresie realizacji Szkolnego Programu Profilaktycznego.
• Prowadzi punkt konsultacyjny dla wszystkich podmiotów realizujących Szkolny Program Profilaktyczny.
RODZICE:
• Korzystają z pomocy i wsparcia ze strony psychologa, wychowawców, nauczycieli, dyrekcji szkoły i szkolnej służby zdrowia w zakresie profilaktyki.
• Uczestniczą w realizacji zadań profilaktyki szkolnej.
• Mają możliwość korzystania ze szkolnego punktu konsultacyjnego.
3
III. ZASADY ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH
Zasady Szkolnego Programu Profilaktycznego zostały sformułowane na podstawie projektu „Standardów” realizacji pierwszorzędowych programów profilaktycznych
realizowanych w szkołach i placówkach oświatowych” autorstwa Krzysztofa A. Wojcieszka i Joanny Szymańskiej.
W naszej szkole należą do nich:
Bezpieczeństwo uczniów:
- Respektowanie podmiotowości uczniów.
- Poszanowanie ich godności i indywidualności.
- Ochrona prywatności i zapewnienie dyskrecji.
- Uwzględnianie wieku uczniów.
- Uwzględnienie systemu wartości i stopnia wrażliwości uczniów.
- Nienaruszanie w stosowanych technikach terapeutycznych mechanizmów obronnych osobowości uczniów.
Adekwatność oddziaływań:
Działania profilaktyczne będą maksymalnie dostosowane do potrzeb i problemów uczniów oraz będą mieć konkretnych adresatów.
Skuteczność:
- Działania powinny być zgodne z aktualnym stanem wiedzy z dziedziny, której dotyczą.
- Działania powinny wykorzystywać wiedzę dotyczącą sprawdzonych strategii i metod działania.
- Podejmowane działania powinny uwzględniać wiedzę z zakresu psychologii rozwojowej.
Rzetelność:
- Informacje powinny być rzetelne i dostosowane do rozwoju intelektualnego, emocjonalnego i społecznego uczniów, do ich możliwości percepcyjnych.
- Informacje przekazywane uczniom powinny uwzględniać poziom posiadanej wiedzy. Nie powinny wykraczać poza poziom posiadanej wiedzy, aby nie podsuwały
pomysłów na niepożądane zachowania.
- Informacje powinny być rzeczowe, odwołujące się do emocji uczniów, tak aby nie odrzucały zachowań obronnych i nie pobudzały ciekawości.
- Informacje dotyczące zagrożeń nie powinny być zbyt szczegółowe, aby nie stanowiły instruktażu nieprawidłowych zachowań.
Głębokość i czas trwania:
-Szkolny Program Profilaktyczny oparty jest o koncepcję czynników ryzyka i czynników chroniących.
- Działania profilaktyczne zintegrowane są z Programem Wychowawczym Szkoły.
- Czas trwania oddziaływań i ich intensywność zależne są od zdiagnozowanych zagrożeń w naszej szkole.
IV. DIAGNOZA ŚRODOWISKA
Diagnoza dotyczy wstępnego rozpoznania problemów:
• Szkoły
• Uczniów
• Rodziców
• Środowiska lokalnego
4
Narzędziami diagnozy w szkole były:
• Obserwacja
• Kwestionariusz ankiety i wywiadu
PRZYCZYNY ZACHOWAŃ RYZYKOWNYCH
• Słabe lub zaburzone więzi rodzinne
• Niejasne i/ lub niekonsekwentne przekazywanie reguł zachowania
• Brak lub niska motywacja do nauki
• Słaba kontrola rodziców ze względu na duże odległości między szkołą a domem rodzinnym (dotyczy uczniów klas sportowych)
CZYNNIKI CHRONIĄCE:
• Silna więź emocjonalna ucznia z rodziną.
• Zainteresowanie nauką i własnym rozwojem, budzenie ciekawości poznawczej.
• Budowanie wartość, także wynikające ze światopoglądu i praktyki religijnej – odwoływanie się do systemu moralnego, wartości myśli.
• Respektowanie norm i wartości społecznych – ukazywanie młodzieży jasnych zasad zachowania i konsekwentnego wychowania.
• Przynależność do pozytywnej grupy.
• Działalność uczniów w szkolnych kołach zainteresowań oraz w różnych organizacjach pozaszkolnych.
CZYNNIKI RYZYKA:
• Nieobecności nieusprawiedliwione, spóźnienia
• Agresja słowna w stosunku przede wszystkim pomiędzy uczniami, ale także w stosunku do nauczycieli,
• Używanie środków psychoaktywnych (palenie tytoniu, spożywanie alkoholu i innych środków)
• Cyberprzemoc, brak odpowiedzialności w komunikowaniu się za pomocą Internetu, nadużywanie Internetu, telefonów komórkowych
• Używanie wulgaryzmów, braki w kulturze osobistej
• Brak lub niskie zainteresowanie nauką
• Niehigieniczny styl życia
• Brak zdyscyplinowania i koncentracji na lekcjach
DZIAŁANIA:
• Wywiad z rodzicami, wychowawcami i nauczycielami
• Analiza relacji interpersonalnych w klasach za pomocą ankiet socjometrycznych
• Analiza dokumentów
V. CELE I WYKONAWCY
Działania profilaktyczne na lata 2013 – 2016:
5
• opieka nad zagrożonymi niedostosowaniem społecznym i demoralizacją
• pomoc uczniom w rozwinięciu kompetencji intra - oraz interpersonalnych (np. budowanie pozytywnego obrazu siebie, rozwijanie asertywności, umiejętności
komunikacji, radzenia z trudnymi sytuacjami, planowania i realizacji celów, pracy w grupie)
• zwiększenie świadomości młodzieży dotyczących szkodliwości palenia tytoniu, spożywania alkoholu i używania innych środków psychoaktywnych
• niwelowanie zachowań agresywnych i przemocowych
• propagowanie pozytywnych wzorców zachowań, norm i wartości
• dbanie o poczucie bezpieczeństwa uczniów w szkole i poza szkołą (również w aspekcie psychicznym – wzajemne wspieranie się)
• zmniejszenie częstotliwości wagarowania i spóźniania się na lekcje
• zwiększenie motywacji uczniów do nauki
• zapobieganie łamaniu przepisów wewnątrzszkolnych dotyczących pobytu ucznia w szkole
• propagowanie idei i działań prozdrowotnych
• wspomaganie w rozwinięciu umiejętności odpowiedzialnego korzystania z komputera, Internetu
• ciągła praca nad zdyscyplinowaniem uczniów na lekcjach
• stwarzanie szans rozwijania zainteresowań, poszerzania wiedzy i umiejętności uczniów
• usprawnienie systemu oddziaływań wychowawczych
• pogłębienie współpracy z rodzicami, instytucjami i organizacjami w zakresie działań profilaktycznych
• pomoc wychowawcom, uczniom i rodzicom w zorganizowaniu kontaktów ze specjalistami
Cele operacyjne:





Wskazanie uczniom pozytywnych wzorców zachowań.
Ukazanie młodzieży konsekwencji zachowań ryzykownych.
Uświadomienie rodzicom zagrożeń, na które narażone są ich dzieci.
Doskonalenie umiejętności interpersonalnych oraz intrapersonalnych młodzieży, rodziców i nauczycieli
Łączenie wysiłków rodziców, nauczycieli oraz pracowników administracji i obsługi w zapobieganiu zachowaniom ryzykownym wśród młodzieży naszej szkoły.
Wykonawcy:
Wykonawcami tego programu są wszyscy pracownicy szkoły, a w szczególności dyrekcja, wychowawcy, nauczyciele, psycholog, higienistka szkolna, przy udziale
instytucji „pomocowych”: Policji, Poradni Psychologiczno–Pedagogicznej, Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. Realizacja niniejszego programu uzależniona jest
także od jakości współpracy z rodzicami i uczniami naszej szkoły.
VI. OBSZARY DZIAŁANIA
I. PROMOCJA ZDROWIA.
6
II. PRZYSTOSOWANIE DO ŻYCIA SPOŁECZNEGO MŁODZIEŻY.
III. PROFILAKTYKA UZALEŻNIEŃ.
IV. PRZECIWDZIAŁANIE PRZESTĘPCZOŚCI NIELETNICH.
V. OCHRONA PRZED NEGATYWNYM WPŁYWEM MEDIÓW.
Szkolny Program Profilaktyki jest zgodny z Programem Wychowawczym Zespołu Szkół nr 1 im. Powstańców Wielkopolskich we Wronkach. Integralną
jego część stanowią załączniki: plan działań szczegółowych (załącznik 1), procedury postępowania w sytuacjach zagrożenia (załącznik 2), Kalendarz
Wydarzeń na bieżący rok szkolny (załącznik nr 3),
Program opracował Zespół w składzie: Iwona Woźniak, Kinga Bujna, Monika Siekańska.
7
ZAŁĄCZNIK NR 1
ZADANIA SZCZEGÓŁOWE WYNIKAJĄCE ZE SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI
I PROMOCJA ZDROWIA
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Cel operacyjny
Uczeń prowadzi
zdrowy i
higieniczny styl
życia.
Uczeń zna zasady
udzielania pierwszej
pomocy
Uczeń zna zasady
racjonalnego
odżywiania, zna
pokarmy odżywcze
niezbędne dla swojego
organizmu
Uczeń potrafi wskazać
choroby związane z
nieprawidłowym
odżywianiem i ich
konsekwencje
Uczeń zna pojęcie
choroby nowotworowej,
zna metody
zapobiegania
Uczeń rozwija w sobie
nawyk zdrowego stylu
życia poprzez aktywność
ruchową
Uczeń potrafi wybrać i
czynnie zaangażować się
Zadania do realizowania
Formy realizacji zadań
Odpowiedzialne osoby
Wzbogacenie wiedzy na tematy
związane z higieną pracy i nauki,
higieną psychiczną i osobistą.
Promowanie aktywnych form wypoczynku: udział w
wycieczkach szkolnych, spektaklach teatralnych,
seansach filmowych, włączanie w życie kulturalne
miasta, udział w rajdach pieszych, zawodach, Dzień
Sportu
Przeprowadzenie zajęć dotyczących udzielania
pierwszej pomocy,
Światowy Dzień Ratownictwa Medycznego
Układanie prawidłowych jadłospisów, analiza
pokarmów pod względem wartości odżywczych
Lekcje wychowawcze,
przedmiotowe, wycieczki,
zajęcia sportowe
Wychowawcy klas, nauczyciele:
techniki biologii, przygotowania
do życia w rodzinie,
w - f, Higienistka, nauczyciele
przedmiotów zawodowych
Lekcje wychowawcze, przedmiotowe
Higienistka, nauczyciel Edukacji dla
bezpieczeństwa
Lekcje wychowawcze, przedmiotowe
Nauczyciel biologii, higienistka,
wychowawcy
Zapoznanie uczniów z zaburzeniami dotyczącymi
nieprawidłowego odżywiania: bulimia, anoreksja
Lekcje wychowawcze, przedmiotowe
Nauczyciel biologii, higienistka,
wychowawcy
Cykl spotkań z pielęgniarką poświęcony
zapobieganiu nowotworom szyjki macicy i
nowotworom piersi.
Program Mam Haka na Raka.
Światowy Dzień Walki z Rakiem.
Organizowanie rajdów i wycieczek krajoznawczych,
organizowanie rozgrywek sportowych na terenie
szkoły i poza nią, udział w zawodach sportowych,
SKS –ach, kołach tanecznych
Mam haka na raka
Drugie życie (w tym Światowy Dzień Donacji i
Lekcje wychowawcze, przedmiotowe
Higienistka, wychowawcy klas,
psycholog
Zajęcia sportowe, pozalekcyjne
Nauczyciele, nauczyciele w-f,
opiekun S.U
Lekcje wychowawcze, zajęcia pozalekcyjne
Dyrektor, psycholog, nauczyciele
8
w regionalne i
ogólnopolskie programy
promujące zdrowie
Transplantacji)
Światowy Dzień Walki z HIV-AIDS
Światowy Dzień Zdrowia
Światowy Dzień Walki z Rakiem
Odpowiedzialni za monitoring i realizację I działu: Jagoda Bąk, Monika Kinowska, Artur Michalak
II. PRZYSTOSOWANIE DO ŻYCIA SPOŁECZNEGO
Lp.
Cel operacyjny
Uczeń zna własne
prawa, potrafi ich
bronić
Zadania do realizowania
1.
Poszerzenie wiedzy uczniów na
temat własnych praw i obowiązków.
Zaznajomienie uczniów z Prawami i
Obowiązkami Ucznia, Statutem Zespołu Szkół nr 1,
2.
Konstytucją RP, Prawami Człowieka,
Prawami Dziecka, itp.)
Przedstawienie i omówienie pozytywnych
i negatywnych zachowań
postaci z literatury i historii.
Stosowanie wartości moralnych
zgodnie z obowiązującymi prawami i
tradycją.
Działania uczniów - wolontariat.
Uczeń pogłębia i
wzmacnia znajomość
wartości moralnych oraz
systemy
wsparcia:
koleżeństwo,
przyjaźń, zaufanie
i uczciwość.
Odpowiedzialne osoby
Wychowawcy klas, nauczyciele
WOS,
Opiekun Samorządu
Uczniowskiego;
Lekcje przedmiotowe,
lekcje wychowawcze, zajęcia pozalekcyjne
Wychowawcy klas, nauczyciele:
języka polskiego,
historii, religii, wos-u, psycholog
Uczeń potrafi
skutecznie odmawiać
(asertywność)
Promowanie postaw asertywnych w
stosunkach międzyludzkich.
Wyrabianie nawyku poszukiwania
kompromisu (kształcenie postaw asertywnych).
Lekcje wychowawcze,
Spotkania z policją, zajęcia psychoedukacyjne
Wychowawcy klas, nauczyciele
psycholog
Uczeń zna i potrafi
korzystać z ofert
Udział w targach edukacyjnych i „DRZWIACH
OTWARTYCH” na uczelniach
Lekcje wychowawcze
Dyrektor, wychowawcy
3.
4.
Formy realizacji zadań
Lekcje wychowawcze, przedmiotowe,
zebrania organizacji szkolnych
9
edukacyjnych
Uczeń potrafi efektywnie
podejmować decyzje
Udzielanie informacji na temat wyboru dalszego
Lekcje wychowawcze, językowe; zajęcia z psychologiem,
kształcenia. Planowanie przyszłości dotyczącej
Spotkania z doradcą zawodowym
dalszego kształcenia, wyboru zawodu.
Uczeń potrafi wyrazić
Doskonalenie umiejętności wyrażania emocji w
Lekcje wychowawcze, lekcje
swoje emocje we
konstruktywny sposób, rozwiązywania konfliktów,
przedmiotowe, zajęcia pozalekcyjne
właściwy sposób,
komunikacji (sztuka negocjacji i prowadzenia
6.
nabywa umiejętność
rozmów).
panowania nad
Program ”Spójrz Inaczej”.
emocjami
Zajęcia psychoedukacyjne z psychologiem.
Uczeń potrafi
Zdiagnozowanie miejsc oraz
Lekcje wychowawcze, lekcje
pohamować
sytuacji występowania agresji
przedmiotowe, zajęcia pozalekcyjne, zajęcia
swoje zachowania
i przemocy w szkole.
psychoedukacyjne
7
agresywne, radzić sobie
Motywowanie do unikania
ze stresem
sytuacji wyzwalających agresję. Stosowanie ćwiczeń
ułatwiających radzenie sobie ze stresem. Udział z
zajęciach psychoedukacyjnych.
Uczeń potrafi
Przygotowanie uroczystości klasowych
Zachęcanie do WOLONTARIATU.
realizować
i szkolnych.
Tworzenie i realizowanie uroczystości szkolnych wg
własne pomysły i
Pełnienie funkcji w samorządzie klasowym lub
pomysłów uczniów;
być samodzielnym
szkolnym, innych
aktywne działania na rzecz społeczności
organizacjach działających na
szkolnej i lokalnej (współpraca z placówkami),
8
terenie szkoły i w zajęciach pozalekcyjnych.
propagowanie i udział w akcjach charytatywnych
Zachęcanie do wolontariatu np. Starszy brat Starsza
Siostra, paczki dla dzieci z Domów Dziecka,
Szlachetna Paczka itp., zbiórki na rzecz schronisk dla
zwierząt.
Udział w projektach.
Odpowiedzialni za podsumowanie i monitoring II działu: Karolina Bendkowska, Monika Wachowiak, Lucyna Szymankiewicz
5.
Dyrektor, wychowawcy klas,
psycholog, doradca zawodowy
Wychowawcy klas, nauczyciele po
przeszkoleniu programu SI,
psycholog
Wychowawcy, nauczyciele,
psycholog
Wychowawcy klas, organizatorzy
uroczystości, nauczyciel
sztuki, wychowawcy,
opiekun Samorządu
Uczniowskiego, psycholog
III. PROFILAKTYKA UZALEŻNIEŃ
Lp.
1.
Cel operacyjny
Uczeń ma świadomość
odnośnie skutków
używania środków
uzależniających
(psychoaktywnych,
alkoholu, tytoniu itp.)
Zadania do realizowania
Organizacja zajęć prowadzonych
przez specjalistę ds. uzależnień dla podniesienia
świadomości odnośnie skutków używania środków
psychoaktywnych.
Formy realizacji zadań
Lekcje wychowawcze, spotkania ze
Specjalistami, zajęcia psychoedukacyjne
Odpowiedzialne osoby
Wychowawcy klas, nauczyciele,
psycholog
10
Przekazanie rzetelnej i adekwatnej wiedzy o
konsekwencjach zachowań ryzykownych.
Motywowanie do podejmowania
osobistych wyborów i postanowień przez uczniów.
Prelekcje prowadzone przez policję, kuratorów,
pedagogów, psychologów
Lekcje wychowawcze, psycholog
Organizowanie imprez szkolnych,
zajęć sportowych, wycieczek, apeli,
przedstawień,
Przygotowywanie przez uczniów
materiałów pomocniczych do lekcji.
Popularyzowanie i wspieranie pomocy
Koleżeńskiej. Udział w projektach.
Stworzenie systemu wsparcia
dla młodzieży poprzez zintegrowanie
szkolnej społeczności.
Ukazanie możliwości i miejsc
pomocy w środowisku lokalnym
Poszerzenie wiedzy uczniów na
temat szkodliwości substancji
psychoaktywnych. Poznanie etapów
uzależniania się.
Stała informacja
dla uczniów na temat osób
i instytucji udzielających
pomocy pedagogiczno-psychologicznej oraz
przyczyn i zapobiegania depresji.
Opracowanie i przygotowanie
imprez szkolnych, wycieczek, zajęć pozalekcyjnych;
tworzenie materiałów
według pomysłów uczniów,
tworzenie systemu pomocy
koleżeńskiej.
Wychowawcy klas, nauczyciele,
W -f, organizatorzy wycieczek.,
Samorząd Uczniowski
Lekcje wychowawcze, spotkania ze
specjalistami - przekazywanie informacji
w formie ulotek, adresów instytucji, spotkania z
psychologiem
Wychowawcy klas,
nauczyciele, higienistka
szkolna, psycholog
Lekcje wychowawcze,
spotkania ze specjalistami, zajęcia psychoedukacyjne
Wychowawcy, nauczyciele,
pielęgniarka szkolna, psycholog
Zajęcia dotyczące depresji, radzenia sobie z emocjami
Psycholog, wychowawcy klas
Wspomaganie w akceptacji, zwiększanie wiary we
Lekcje wychowawcze, przedmiotowe.
własne możliwości.
Zajęcia na temat samopoznania, wartości, celu i sensu
Pomoc w wyznaczaniu
życia.
krótkoterminowych i długoterminowych celów
7.
Podkreślanie wartości życia,
przydatności młodego
człowieka w kształtowaniu
otaczającej go rzeczywistości.
Odpowiedzialni za monitorowanie i przebieg działań III działu: Alina Słomińska, Iwona Kapłon, Emilia Nogaj
Psycholog, wychowawcy klas,
nauczyciele
2.
Uczeń potrafi podejmować
racjonalne
decyzje dotyczące
zażywania środków
psychoaktywnych, zna
konsekwencje i szkodliwość
ich działania
Uczeń potrafi
współdziałać w
zespole.
3.
4.
5.
6.
Uczeń potrafi radzić
sobie z własnymi
negatywnymi
emocjami oraz z
przemocą z zewnątrz
Uczeń zna etapy
uzależnień
Uczeń zna
przyczyny i
zapobieganie
depresji, wie, do
kogo może
zwrócić się z tym
problemem
Uczeń zna oraz
uświadamia sobie
sens i cel życia
11
IV. PRZECIWDZIAŁANIE PRZESTĘPCZOŚCI NIELETNICH
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Cel operacyjny
Zadania do realizowania
Formy realizacji zadań
Odpowiedzialne osoby
Rodzic, pedagog,
wychowawca wie, jak
udzielić pomocy uczniom
(bądź do kogo zwrócić
się o pomoc) w sytuacji
trudnej
Reagowanie na
niepokojące sygnały w
zachowaniu uczniów
Zorganizowanie Rady Szkoleniowej dotyczącej
zagrożeń wynikających z zaburzeń emocjonalnych
oraz zachowań o charakterze suicydalnym.
Stały kontakt rodziców , opiekunów z wychowawcami,
pedagogiem, psychologiem
Wychowawcy, nauczyciele,
psycholog
Umiejętność wczesnego rozpoznawania
niedostosowania społecznego i podejmowania
oddziaływań profilaktycznych, wychowawczych
Wychowawcy, nauczyciele,
psycholog, dyrektor
Świadomość prawna
nauczycieli, pedagogów ,
rodziców
Rodzic, wychowawca
zapoznał się z wiedzą z
zakresu prawa
oświatowego dotyczącą
Przestępczości Nieletnich
Nauczyciele,
rodzice i pracownicy
szkoły posiadają
wiedzę (lub wiedzą gdzie
jej szukać) dotyczącą
przyczyn depresji,
samookaleczeń oraz
sposoby reagowania
na nie
Uczeń zna podstawowe
dokumenty
szkolne określające
warunki
realizowania
obowiązku nauki
Świadomość prawna, o tym jakie zachowania ze
strony uczniów stanowią przestępstwo
Właściwa reakcja, wychowawcy, pedagoga, dyrekcji
adekwatna do sytuacji oraz powiadomienie w razie
potrzeby stosownych Instytucji, aby zwiększyć
skuteczność działań
Specjalne szkolenia, omawianie problemów na bieżąco
lub podczas wywiadówek
Pedagogizacja rodziców, zapoznanie z działaniami
dotyczącymi przeciwdziałania przestępczości
nieletnich
Podczas spotkań, wywiadówek, wg indywidualnych
potrzeb
Wychowawcy, psycholog,
dyrektor
Rozszerzanie i aktualizowanie
wiedzy nauczycieli i
rodziców z zakresu depresji,
samookaleczeń
Przeprowadzenie zajęć
edukacyjne dotyczące depresji,
samopoznania, wartości,
celu i sensu życia
Specjaliści,
pedagog, psycholog
Wyposażenie uczniów i
rodziców w wiedzę z
zakresu prawa szkolnego.
Konsekwentne stosowanie
przyjętego w szkole systemu
kar i nagród
Spotkanie dla
nauczycieli, rodziców i
pracowników szkoły
prowadzone przez specjalistów
na temat depresji,
samookaleczeń, samobójstw
Organizowanie pomocy psych.-pedagogicznej dla
uczniów z
trudnościami
Przeprowadzenie zajęć
edukacyjnych dla uczniów i
rodziców (wywiadówki),
Informacje
dotyczące prawa szkolnego i systemu kar i nagród na
stronie www szkoły.
Uczeń przestrzega,
na co dzień prawo
Reagowanie na lekceważenie obowiązku szkolnego
przez uczniów. Powiadamianie rodziców,
Systematyczna analiza
frekwencji i wyników w nauce
Wychowawcy, psycholog,
dyrektor,
Wychowawcy, psycholog, dyrektor
Wychowawcy, nauczyciele,
psycholog, dyrektor
12
szkolne i wypełnia
wychowawców i odpowiednich instytucji.
uczniów;
obowiązki
Współpraca z rodzicami, szkołą, środowiskiem
stały kontakt z
uczniowskie,
lokalnym, kuratorem, policją.
rodzicami w zakresie
Uczeń ma pełną
wymiany informacji
świadomość
dotyczących sytuacji szkolnej
konsekwencji
dziecka.
zaniedbań
szkolnych
Odpowiedzialni za monitoring i realizację IV działu: Agnieszka Turowska, Jolanta Góral, Monika Roszak
kurator, policja
V. OCHRONA PRZED NEGATYWNYM WPŁYWEM MEDIÓW
Lp.
1.
2.
3.
4.
Cel operacyjny
Zadania do realizowania
Formy realizacji zadań
Odpowiedzialne osoby
Uczeń potrafi
właściwie wykorzystać
wzorce
przekazywane w
mediach
Uświadomienie metod oddziaływania
mediów na odbiorców (reklama,
Internet, gry komputerowe). Doskonalenie
umiejętności rozgraniczania między fikcją a
rzeczywistością w proponowanych
przez media treściach.
Lekcje wychowawcze,
przedmiotowe
Wychowawcy, nauczyciele
Uczeń zna konsekwencje
niewłaściwego używania
wytworów kultury
masowej
Zapoznanie z konsekwencjami niewłaściwego
użytkowania telefonów, Internetu.
Ponoszenie odpowiedzialności za niewłaściwe
zastosowanie przedmiotów (nagrywanie rozmów,
scenek, filmików)
Wskazywanie na umiejętność segregowania i
krytycznego odbioru informacji. Uświadamianie
zagrożeń związanych z uzależnieniem od środków
masowego przekazu (telewizja, gry komputerowe).
Zapobieganie marginalizacji słownictwa i postawom
konsumpcyjnym.
Dzień Bezpiecznego Internetu.
Zwrócenie uwagi na zapobieganie agresywnym
zachowaniom wywoływanym przez mass media.
Branie odpowiedzialności za treści oglądane przez
dzieci.
Uczenie krytycznego i aktywnego korzystania z TV,
komputera i innych wytworów kultury masowej.
Dbanie o to, aby podczas nieobecności rodziców,
Lekcje wychowawcze,
przedmiotowe, zajęcia nt. cyberprzemocy i uzależnienia
od Internetu
Wychowawcy, nauczyciele,
psycholog
Lekcje wychowawcze,
przedmiotowe
Wychowawcy, nauczyciele
Rozmowy z rodzicami podczas wywiadówek na temat
właściwego korzystania ze środków masowego przekazu.
Ograniczenie bądź kontrolowanie oglądania telewizji,
korzystania z komputerów, Internetu.
Wychowawcy, nauczyciele,
psycholog, rodzice
Uczeń potrafi wymienić
jakie negatywne skutki
wywołują media i
dokonać właściwego
wyboru ich użytkowania.
Rodzice, nauczyciele,
wychowawcy potrafią
chronić przed
negatywnym wpływem
mediów
13
dzieci korzystały z mass mediów pod kontrolą kogoś
dorosłego.
Odpowiedzialni za realizację V działu oraz monitoring są: Dariusz KIełbasiewicz, Monika Siekańska, Justyna Rissman - Jenek
UWAGA!
 Wszystkie zaproponowane zadania szczegółowe nie mają charakteru obligatoryjnego, stanowią swego rodzaju matrycę, na której będzie się opierać cała
działalność profilaktyczna szkoły. Jednocześnie zastrzega się możliwość modyfikacji w celu dostosowania działań do bieżących potrzeb.
LITERATURA:
Aronson E. (1978). Człowiek istota społeczna. Warszawa: PWN.
Danilewska J. (2002). Agresja u dzieci. Szkoła porozumienia. Warszawa: WSiP.
Kołodziejczyk J. (2004). Agresja i przemoc w szkole. Konstruowanie programu przeciwdziałania agresji i przemocy w szkole. Kraków: NODN.
Malewska M.M. (2001). Narkotyki w szkole i w domu. Zagrożenie. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Seweryńska A. M. (2004). Uczeń z rodziny dysfunkcyjnej. Warszawa: WSiP.
Simm M., Węgrzyn – Jonek E. (2002). Budowanie szkolnego programu profilaktyki. Kraków: Rubikon.
Wegscheider – Cruse S. (2002). Poczucie własnej wartości. Jak pokochać siebie?. Gdańsk: GWP.
14
ZAŁĄCZNIK NR 2
PROCEDURY POSTĘPOWANIA W SYTUACJACH ZAGROŻENIA
1.
Procedura postępowania nauczycieli i metody współpracy szkoły z Policją w sytuacjach zagrożeń młodzieży przestępczością i demoralizacją.
1.Wstęp
Wśród różnorodnych przejawów demoralizacji za najbardziej niepokojące i zagrażające zdrowiu młodzieży uznaje się alkoholizm, narkomanię, wczesną inicjację
seksualną, kradzieże, wagary oraz zachowania agresywne, które często współistnieją. Wszystkie te czynniki mogą być przyczyną nawiązania kontaktów z grupami
przestępczymi a w dalszej kolejności popełniania przestępstw. Szkoła zobowiązana jest do wczesnego rozpoznawania niedostosowania społecznego i podejmowania
stosownych oddziaływań wychowawczych, profilaktycznych a wobec uczniów niedostosowanych-działań interwencyjnych. Właściwa, adekwatna reakcja nauczyciela,
pedagoga czy dyrektora oraz powiadomienie w razie potrzeby stosowanych instytucji zwiększają skuteczność oddziaływań. Działania profilaktyczne w Zespole Szkół nr 1
we Wronkach będą kierowane równolegle do młodzieży zagrożonej i niedostosowanej przy współpracy nauczycieli, rodziców oraz Policji.
2. Cele
- zwiększenie skuteczności oddziaływań szkoły w sytuacji zagrożenia dzieci i młodzieży przestępczością i demoralizacją,
- ścisła współpraca szkoły z rodzicami i policją
3. Działania interwencyjne







Na terenie szkoły obowiązuje zakaz posiadania, sprzedawania i używania papierosów, alkoholu, narkotyków,
Zakaz obowiązuje wszystkich uczniów w czasie zajęć lekcyjnych jak i pozalekcyjnych,
W szkole będą prowadzone zajęcia w czasie których uczniowie i nauczyciele zapoznają się z ryzykiem używania środków uzależniających,
Uczniowie, którzy eksperymentują ze środkami uzależniającymi bądź ich zachowanie narusza regulamin szkoły, muszą liczyć się z konsekwencjami określonymi
w wewnętrznym regulaminie szkoły,
Uczniowie, którzy sięgają po używki będą mieli obowiązek uczestnictwa w zajęciach psychoedukacyjnych prowadzonych w naszej szkole,
Uczniowie i rodzice, którzy zwrócą się z problemem, mogą liczyć na wsparcie i skierowanie do specjalistycznej poradni, gdzie uzyskają fachową pomoc,
W sytuacjach kryzysowych podejmowana będzie interwencja zorientowana na pomoc uczniowi i rodzinie.
4. Metody współpracy z policją



Stała współpraca i wymiana doświadczeń dyrektora, pedagoga w zakresie profilaktyki i zagrożeń,
Spotkania nauczycieli ze specjalistami ds. nieletnich i patologii,
Spotkania tematyczne młodzieży z udziałem policji,
15


Udzielanie przez policję pomocy w rozwiązywaniu trudnych problemów, które zaistniały na terenie szkoły,
Organizowanie wspólnych szkoleń.
2.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Procedura postępowania w przypadku uzyskania informacji o uczniu, który nie ukończył 18 lat życia i używa alkohol lub inne środki w celu wprowadzenia
się w stan odurzenia bądź przejawia inne zachowania świadczące o demoralizacji.
Przekazanie uzyskanej informacji wychowawcy klasy,
Wychowawca informuje o fakcie pedagoga i dyrektora szkoły,
Rozpoznanie okoliczności zdarzenia i wyjaśnienie przyczyn zaistniałej sytuacji (wychowawca i pedagog),
Wezwanie przez wychowawcę do szkoły rodziców ucznia i przekazanie im uzyskanej informacji,
Przeprowadzenie rozmowy z rodzicami i uczniem w ich obecności,
W przypadku potwierdzenia informacji zobowiązanie ucznia do zmiany zachowania i zaniechania negatywnego postępowania, zaś rodziców do szczególnego
nadzoru nad dzieckiem,
Zaproponowanie rodzicom profesjonalnej pomocy, kierując do specjalistycznej placówki,
W razie odmowy współpracy rodziców i braku zmiany zachowania ucznia, dyrektor szkoły pisemnie powiadamia o zaistniałej sytuacji sąd rodzinny lub policję tj.
specjalistę do spraw nieletnich,
Jeżeli dostępne środki oddziaływań wychowawczych (rozmowa z rodzicami, ostrzeżenie ucznia, spotkania z pedagogiem) nie przyniosą oczekiwanych
rezultatów, dyrektor szkoły powiadamia sąd rodzinny lub policję,
Jeżeli uczeń ukończył 18 lat i przejawia zachowania świadczące o demoralizacji, lecz nie jest to udział grup przestępczych to postępowanie nauczyciela jest
określone przez wewnętrzny regulamin szkoły,
W przypadku uzyskania informacji o popełnieniu przez ucznia, który ukończył 17 lat, przestępstwa ściganego z urzędu lub jego udziału w działalności
postępowania karnego, dyrektor szkoły jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić prokuratora lub policję.
3.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Procedura postępowania nauczycieli w przypadku gdy na terenie szkoły znajduje się uczeń będący pod wpływem alkoholu lub narkotyków.
Powiadomienie wychowawcy klasy,
Odizolowanie ucznia od reszty klasy i zapewnienie bezpieczeństwa,
Wezwanie lekarza celem stwierdzenia stanu trzeźwości lub odurzenia,
Powiadomienie o tym fakcie dyrektora szkoły i rodziców, których zobowiązuje się do zabrania ucznia ze szkoły. W przypadku odmowy, o pozostaniu bądź
przewiezieniu ucznia do placówki służby zdrowia decyduje lekarz w porozumieniu z dyrektorem.
Jeżeli uczeń zachowuje się agresywnie a rodzice odmawiają przyjścia do szkoły, dyrektor zawiadamia policję. W przypadku stwierdzenia stanu nietrzeźwości
lub odurzenia policja ma możliwość przewiezienia ucznia do izby wytrzeźwień ( na 24 godziny),
Dyrektor powiadamia rodziców i sąd rodzinny jeśli uczeń nie ukończył 18 lat,
Spożywanie alkoholu na terenie szkoły przez ucznia, który ukończył 17 lat, stanowi wykroczenie z art.43 ust.1 (Ustawy z dn 26 października 1982 r.
o Wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi) i o tym fakcie należy powiadomić policję,
Dalszy tok postępowania leży w kompetencji policji.
16
4.
1.
2.
3.
4.
Procedura postępowania w przypadku, gdy nauczyciel znajdzie na terenie szkoły substancję przypominającą wyglądem narkotyk.
Zabezpieczenie substancji,
Ustalenie okoliczności zdarzenia i zalezienia substancji,
Powiadomienie o zaistniałym zdarzeniu dyrektora szkoły i policji,
Przekazanie policji zabezpieczoną substancję i przekazanie informacji dotyczących szczegółów zdarzenia.
5. Procedura postępowania w przypadku, gdy nauczyciel podejrzewa, że uczeń posiada przy sobie substancję przypominającą narkotyk.
1. Nauczyciel w obecności innej osoby (wychowawca, pedagog, dyrektor) ma prawo żądać aby uczeń przekazał mu substancję; pokazał zawartość torby szkolnej
oraz kieszeni, ewentualnie przedmiotów budzących podejrzenie,
2. Powiadomienie dyrektora szkoły o swoich spostrzeżeniach,
3. Wezwanie natychmiast rodziców ucznia,
4. Jeżeli uczeń utrudnia kontrolowanie teczki i odzieży, dyrektor wzywa policję,
5. Jeżeli uczeń wyda substancję dobrowolnie, nauczyciel po odpowiednim zabezpieczeniu bezzwłocznie przekazuje ją policji,
6. Nauczyciel dokumentuje okoliczności zdarzenia, sporządzając notatkę i swoje spostrzeżenia.
6. Procedura postępowania w przypadku uchylania się od obowiązku szkolnego i wagarowania.
1. Indywidualna rozmowa z uczniem w celu poznania przyczyny wagarów, ucieczki z lekcji oraz świadomości ucznia dotyczącej konsekwencji dokonywanych
wyborów i podejmowanych decyzji,
2. Kontakt wychowawcy z rodzicami, udzielenie informacji o frekwencji,
3. Wychowawca prowadzi rozmowę z uczniem w obecności rodziców w trakcie, którego zawiera kontrakt określający warunki poprawy frekwencji i ucznia na
zajęciach,
4. Wychowawca informuje rodziców o frekwencji i potrzebie podpisywania dokonywanych wpisów o wagarach i ucieczkach z lekcji,
5. Dalsza obserwacja ucznia,
6. W przypadku wyeliminowania problemu, uczeń powinien być nagrodzony np. pochwałą do rodziców, na forum klasy, oceną z zachowania,
7. W przypadku braku poprawy zaistniałej sytuacji wychowawca przekazuje do psychologa wykaz uczniów z podaną informacją o skali problemu, podjętych przez
siebie działań i efektach, sytuacji szkolnej i rodzinnej ucznia,
8. Kolejna rozmowa z uczniem, rodzicami i psychologiem,
9. Po wyczerpaniu możliwości, postępowanie według regulaminu szkolnego.
17
ZAŁĄCZNIK NR 3
KALENDARZ IMPREZ
Kalendarz wydarzeń szkolnych w roku szkolnym 2014/2015
DATA
WYDARZENIE
OSOBA ODPOWIEDZIALNA
KLASA
1.09.2014
Uroczyste rozpoczęcie roku szkolnego
J. Góral, A. Słomińska
-
Wrzesień 2014
Msza Św. Inauguracyjna – rozpoczęcie roku
szkolnego
-
-
Wrzesień 2014
Dzień pierwszoklasisty
Samorząd Uczniowski, K. Bendkowska, M. Wachowiak
3c
Wrzesień 2014
Tydzień Dobrych Manier
S. Marciniak, A. Słomińska, I. Woźniak
3g, 1m
26.09.
Europejski Dzień Języków w formie kulinarnej
E. Nogaj
1f
27.09 (sob)
Światowy Dzień Turystyki
J. Bąk, A. Michalak
-
30.09.
Dzień Chłopaka (ciastka)
L. Szymankiewicz, wychowawcy klas
Wszystkie klasy
Październik 2014
Noc Filmowa
A. Turowska, A. Wilk, M. Roszak
3d
13.10
Światowy Dzień Ratownictwa Medycznego
M. Wachowiak, K. Bendkowska
2i
14.10
Uroczysty apel z okazji Dnia Edukacji Narodowej
A. Wilk, M. Roszak, A. Turowska
3f
16.10
Dzień Papieski
E. Podgórska, J. Rissmann – Jenek, M. Nowaczyk
2s, 3s
22.10.
Światowy Dzień Donacji i Transplantacji
(inauguracja kampanii Drugie życie)
A. Jałocha, J. Bąk, K. Bujna
Zespół uczniów
Listopad 2014
Zaduszki – pamięć o zmarłych (znicze na grobach)
K. Bendkowska, P. Piasek, M. Wachowiak
4a, 4i
10.11.
Akademia z okazji Święta Niepodległości oraz
uroczystość ślubowania klas pierwszych
M. Śliwa, A. Słomińska, M. Roszak, wychowawcy klas
pierwszych
1f, 1g, 1h
1s, 1ed
18
1ia, 1m
Listopad 2014
Połowinki dla klas II LO/ III Tech
D. Sawczuk, J. Góral, J. Rissmann - Jenek
2cd, 2s, 3a, 3i
21.11
Światowy Dzień Życzliwości i Pozdrowień
I. Wożniak, K. Bujna
1g, 2f
28.11
Andrzejki/ Dyskoteka andrzejkowa
T. Nożewska, H. Dziubakiewicz, wychowawcy
2a
1.12
Światowy Dzień Walki z AIDS
A. Jałocha, K. Bujna, I. Woźniak, J. Bąk
Wszystkie klasy
5.12
Dzień Talentów/ Mikołajki
M. Kinowska, J. Starzonek, L. Szymankiewicz
1h, 2g, 2f
10.12
Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka (np.
pisanie listów, Amnesty International)
L. Szymankiewicz, nauczyciele historii i WOS - u
3f
17.12.
Dzień bez Przekleństw
T. Nożewska. D. Żołądkowska
1s
Grudzień 2014
Spotkania opłatkowe oraz jasełka
M. Kinowska, A. Wilk, S. Marciniak
1ia,
Styczeń 2015
Dyskoteka karnawałowa
Samorząd Uczniowski, wychowawcy
-
Styczeń 2015
Studniówka
P. Piasek, E. Podgórska, A. Turowska, K. Bendkowska
3s, 3c, 3d, 4a, 4i
4.02.
Światowy Dzień Walki z Rakiem
J. Bąk, K. Bujna
Zespół Mam Haka na
Raka
6.02.
Dzień Bezpiecznego Internetu
R. Raś, M. Daszek, S. Marciniak
1m, 1ia
13.02
Poczta Walentynkowa
Samorząd Uczniowski
-
6.03.
Dzień Kobiet
L. Szymankiewicz, M. Wachowiak
2g, 1g
20.03
Dzień Wagarowicza
M. Siekańska, R. Raś
1ed, 3i
Marzec 2015
Drzwi otwarte
K. Bujna, I. Kapłon, A. Jałocha, H. Dziubakiewicz
Zespół uczniów
Marzec 2015
Rejonowe Mistrzostwa w Aerobiku Grupowym/
Dzień Tańca
J. Starzonek, I. Kapłon, R. Raś, S. Marciniak
2f
19
Marzec 2015
Rekolekcje
katecheci
-
8.04.
Święto Szkoły – Dzień Patrona
J. Góral, J, Słomińska, L. Szymankiewicz, M. Kinowska
1h, 3g, 3a
22.04.
Dzień Ziemi
I. Kapłon, A. Jałocha
Wszystkie klasy
Kwiecień 2015
Uroczyste Pożegnanie Maturzystów
P. Piasek, R. Raś, J. Rissmann – Jenek, D. Sawczuk, J. Góral
2cd, 3i
01.06.2015
Dzień Dziecka/ Dzień Sportu
I. Kapłon, J. Starzonek, R. Prajs, nauczyciele wychowania
fizycznego
Wszystkie klasy
Kwiecień/ maj 2014
Wystawa z okazji Święta 3 Maja (Akademia)
M. Śliwa, M. Siekańska, nauczyciele historii i WOS - u
1ed, 1s
Czerwiec 2015
Leś - Tech
-
-
Czerwiec 2015
Dzień z Wychowawcą
Wychowawcy
-
Czerwiec 2015
Kiermasz książek
J. Góral, H. Dziubakiewicz, internat
3a, 2a
Czerwiec 2015
Uroczyste zakończenie roku szkolnego
A. Turowska, E. Podgórska
Zespół uczniów
Lipiec 2015
Półkolonie dla gimnazjalistów
K. Bujna, I. Woźniak
-
20