Działalność Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w

WARSZTATY INAUGURUJ CE REALIZACJ W POLSCE PROJEKTU
„OCHRONA WÓD
PRZED AWARYJNYMI ZANIECZYSZCZENIAMI PRZEMYS OWYMI”
RS/PL/SEM.1/R.5
(Gorzów Wielkopolski, 6 listopada 2006 r.)
DZIA ALNO
WOJEWÓDZKIEGO INSPEKTORATU
OCHRONY RODOWISKA W ZIELONEJ GÓRZE W ZAKRESIE
PRZECIWDZIA ANIA I USUWANIA SKUTKÓW AWARII
ZWI ZANYCH Z PRZEWOZEM NIEBEZPIECZNYCH MATERIA ÓW
mgr in . Marek Demidowicz
dr in . Zbigniew Lewicki
Charakterystyka przyczyn awarii z udzia em materia ów niebezpiecznych w
latach 1999-2005 na terenie województwa lubuskiego
Zagro enia zwi zane z awariami i katastrofami chemicznymi – ze
wzgl du na miejsca awarii – mog powstawa :
§ stacjonarnie – w zak adach i przedsi biorstwach,
§ w transporcie: kolejowym, drogowym, wodnym i ruroci gowym.
O ile zagro enia stacjonarne materia ami niebezpiecznymi s zwykle
dobrze rozpoznane i zidentyfikowane, o tyle mo liwo
wyst pienia
zagro e w transporcie zawsze stanowi niewiadom , np. odno nie
czasu i miejsca ich powstania.
Czynnikami maj cymi decyduj cy wp yw na prawdopodobie stwo oraz
rozmiar awarii i katastrof zwi zanych z transportem s :
§ nat enie transportu substancji niebezpiecznych,
§ stan techniczny rodków transportu,
§ niedostateczna ilo
wydzielonych i oznakowanych tras przewozów
materia ów niebezpiecznych,
§ nieprzestrzeganie umów mi dzynarodowych dotycz cych przewozu
drogowego i kolejowego towarów niebezpiecznych (ADR i RID),
§ niedostateczny monitoring transportu materia ów niebezpiecznych.
G ówne szlaki transportu kolejowego przez teren województwa:
§ trasa Krzy – Kostrzyn – transport benzyn, ON, dwutlenku
siarki,
akrylonitrylu,
amoniaku
i
innych
materia ów
niebezpiecznych,
§ trasa Szczecin – Wroc aw – transport benzyn, ON, kwasu
solnego, kwasu octowego, dwutlenku siarki, amoniaku,
wodorotlenku sodowy, innych materia ów niebezpiecznych oraz
materia ów szczególnie niebezpiecznych,
§ trasa Czerwie sk – Krosno Odrza skie – Gubin – transport
gazu propan-butan, kwasu solnego,
§ trasa Zielona Góra – Nowa Sól – G ogów – transport chloru,
siarki, gazu i paliw p ynnych, chlorowodoru, siarkowodoru,
dwutlenku siarki,
§ trasa Pozna – Rzepin – transport benzyn, ON, fosforu, kwasu
chlorosulfonowego, dwutlenku siarki, chloru, innych materia ów
niebezpiecznych oraz materia ów szczególnie niebezpiecznych,
§ trasa Ma omice – aga – ary – Zasieki – transport dwutlenku
siarki, kwasu siarkowego, tlenku etylenu, dwutlenku w gla,
etylobenzenu, toluenu, paliw p ynnych, nafty, propanu-butanu.
G ówne szlaki transportu drogowego przez teren województwa:
§ Zielona Góra – Krosno Odrza skie – Gubin – W drzyn – transport
amunicji strzelniczej,
§
wiecko – wiebodzin – Zielona Góra – Legnica – transport gazów
technicznych, benzyn, ON, propanu-butanu, benzenu, kwasu
fluorookrzemowego, cykloheksanonu, kwasu siarkowego, toluenu,
kwasu solnego, wodorotlenku sodowego, akrylonitrylu, tlenku
etylenu, dwutlenku siarki,
§
wiecko – Torzym – Pozna – transport gazów technicznych,
benzyn,
ON,
propanu-butanu,
benzenu,
kwasu
fluorookrzemowego, cykloheksanonu, kwasu siarkowego, toluenu,
kwasu solnego, wodorotlenku sodowego, akrylonitrylu, dwutlenku
siarki,
§ Olszyna – Wroc aw – transport kwasu siarkowego, toluenu, paliw
p ynnych, kaprolaktenu, propanu-butanu,
§ Olszyna – ary – aga – Legnica – transport paliw p ynnych,
propanu-butanu, kaprolaktenu, toluenu, kwasu siarkowego.
Po wszystkich pozosta ych drogach województwa odbywa si
transport paliw p ynnych i gazów skroplonych.
W latach 1999-2005 na terenie województwa dosz o do 46 awarii lub
innych, potencjalnie niebezpiecznych zdarze , które odnotowano w
ewidencji Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony rodowiska (w
bazie „Ekoawarie”). W wi kszo ci by y to zdarzenia zwi zane z
transportem drogowym (g ównie transport paliw p ynnych
autocysternami), b d kolejowym (awarie cystern kolejowych na
terenach w z ów PKP).
18%
38%
Tra ns port drogowy
Tra ns port kole jowy
Tra ns port wodny
20%
Ma ga zyny
7%
17%
Inne
Przyczyny awarii z udzia em materia ów niebezpiecznych w latach 1999-2005
na terenie województwa lubuskiego
62 % awarii zwi zanych by o przyczynowo z transportem materia ów
niebezpiecznych na szlakach komunikacyjnych – drogowych, kolejowych
i wodnych.
Transport drogowy
W latach 1999-2005 dosz o do 18 zdarze w wyniku awarii na
drogach, w prawie wszystkich przypadkach nast pi wyciek
przewo onego medium. Wed ug szacunków zanieczyszczeniu
mog o ulec ok. 3000 m3 gruntu. W wi kszo ci przypadków by y to
awarie autocystern z paliwami p ynnymi.
Najpowa niejsze awarie w transporcie drogowym:
• 1999: Danków - wyciek 200 dm 3 benzyny,
• 2000: P oty - wyciek 450 dm 3 etyliny i oleju nap dowego,
Pasterzowice - wyciek 13000 dm 3 paliwa, Przemys aw - wyciek
200 dm3 benzyny, Pieski - wyciek 200 dm 3 paliwa,
• 2001: Cigacice - wyciek 200 dm 3 paliwa, Zawada – wyciek 130
dm3 paliwa,
• 2002: Zawada - wyciek 50 Mg siarczanu elazawego,
• 2004: Biele - wyciek 200 kg lakierów,
• 2005: nie wyst pi y zdarzenia w transporcie drogowym.
Transport kolejowy
W latach 1999-2005 w transporcie kolejowym dosz o do 8 zdarze
niebezpiecznych dla rodowiska. W wi kszo ci by y to drobne
awarie, g ównie zaworów i uszczelek, które by y natychmiast
likwidowane i nie spowodowa y istotnych szkód w rodowisku.
W Kostrzynie w grudniu 2000 r. dosz o do wycieku ropy naftowej ze
stoj cej cysterny, a wyciek ropy spowodowa zanieczyszczenie ok.
150-200 m3 gruntu, a w lipcu 2001 r. nast pi o rozszczelnienie
p aszcza cysterny z czteroetylkiem o owiu i chocia do wycieku nie
dosz o, jednak potencjalne zagro enie by o powa ne, w zwi zku z
silnie toksycznym charakterem przewo onego medium.
Od drugiej po owy 2002 roku do ko ca 2005 roku na terenie
województwa lubuskiego nie wyst pi y zdarzenia w transporcie
kolejowym materia ów niebezpiecznych stwarzaj ce zagro enie dla
rodowiska.
Zadania WIO zwi zane z problematyk powa nych awarii w
transporcie
Zgodnie z art. 29 ustawy z dnia 21 lipca 1991 roku o Inspekcji
Ochrony
rodowiska w zakresie przeciwdzia ania powa nym
awariom do Inspekcji Ochrony rodowiska nale y w szczególno ci:
• kontrola podmiotów, których dzia alno
mo e stanowi
przyczyn powstania powa nej awarii,
• prowadzenie szkole dla organów administracji oraz ww.
podmiotów,
• badanie przyczyn powstawania oraz sposobów likwidacji
skutków powa nych awarii dla rodowiska,
• prowadzenie rejestru zak adów o zwi kszonym i du ym ryzyku,
w rozumieniu przepisów o ochronie rodowiska.
W my l zapisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony
rodowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 ze zmianami) oraz ustawy z dnia
27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony rodowiska,
ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100,
poz. 1085) Inspekcja Ochrony
rodowiska realizuje nast puj ce
zadania:
•
•
•
•
•
•
•
•
inicjuje dzia ania tworz ce warunki zapobiegania powa nym
awariom oraz usuwania ich skutków i przywracania rodowiska do
stanu w a ciwego (art. 2 ust. 1 pkt 10 ustawy o IO ),
wspó dzia a w akcjach zwalczania powa nych awarii z organami
w a ciwymi do jej prowadzenia oraz sprawowania nadzoru nad
usuwaniem skutków tych awarii (art. 30 ustawy o IO ),
prowadzi kontrole co najmniej raz w roku w zak adach o du ym
ryzyku, co najmniej raz na 2 lata w zak adach o zwi kszonym
ryzyku (art. 31 ust. 1 ustawy o IO ),
prowadzi rejestr powa nych awarii (art. 31 ust. 2 ustawy o IO ),
podejmuje dzia ania i stosuje rodki niezb dne do usuni cia awarii
i jej skutków (art. 246 ust. 1ustawy Prawo ochrony rodowiska),
wydaje decyzje z rygorem natychmiastowej wykonalno ci,
dotycz cych przyczyn,
zarz dza przeprowadzenie bada
przebiegu i skutków awarii,
wydaje zakazy lub ograniczenia w korzystaniu ze rodowiska (art.
247 ust. 1 ustawy Prawo ochrony rodowiska).
Sta y dy ur
W celu zapewnienia warunków dla sprawnego przep ywu informacji
oraz podejmowania dzia a w przypadku zaistnienia zdarze o
charakterze powa nej awarii lub innych miejscowych zagro e w
Inspekcji Ochrony rodowiska prowadzone s dy ury telefoniczne.
Dy ury pracowników w wojewódzkich inspektoratach ochrony
rodowiska
prowadzone
s
zgodnie
z
regulaminami
organizacyjnymi WIO , w uzgodnieniu z wojewod
i z
uwzgl dnieniem ustale wynikaj cych z regulaminów powiatowych
zespo ów do spraw ochrony przeciwpo arowej i ratownictwa.
Wykaz telefonów dy urnych znajduje si w organach Inspekcji
Ochrony rodowiska i jest przesy any do G ównego Inspektora
rodowiska, Wojewódzkiego Zespo u Reagowania
Ochrony
Kryzysowego, Policji i PSP. W przypadku du ego i d ugotrwa ego
zagro enia mo liwe jest wprowadzenie sta ych dy urów 3osobowych mobilnych zespo ów pracowników (inspektor, laborant,
próbobiorca) i dy urów w siedzibie WIO .
Zdarzenia w transporcie
W przypadku awarii w transporcie drogowym i kolejowym nast puje
zazwyczaj zanieczyszczenie rodowiska gruntowego. Na miejscu
awarii pobierane s próbki gruntów lub wód w okolicy miejsca awarii.
Na postawie wyników bada formu owane s wnioski do w a ciwych
starostów o przeprowadzenie rekultywacji zanieczyszczonych gruntów.
W przypadku zanieczyszcze wód powierzchniowych spowodowanych
przez rodki transportu wodnego badane s wody w celu stwierdzenia,
czy zanieczyszczenie by o na tyle istotne, e mog o spowodowa
zniszczenie rodowiska w znacznych rozmiarach. Okre lenie stopnia
zagro enia danego zanieczyszczenia dla
rodowiska stanowi
podstaw do wnioskowania do organów cigania o ukaranie sprawcy
zanieczyszczenia. W tych rodzajach zdarze pracownicy Inspekcji
cz sto s powo ywani jako biegli w sprawie.
Wspó praca z PSP
§
§
§
§
wspólne kontrole w zak adach du ego i zwi kszonego ryzyka –
kontrole prowadzone s raz w roku w zak adach du ego ryzyka i
raz na 2 lata w zak adach zwi kszonego ryzyka,
wzajemne informowanie o awariach i innych zdarzeniach z
udzia em
materia ów
niebezpiecznych,
które
skutkuj
negatywnym oddzia ywaniem na rodowisko,
pomoc merytoryczna WIO na miejscu awarii,
wymiana informacji o istniej cych instalacjach przemys owych
(katalog zagro e tworzony przez KW PSP jest przesy any do
WIO ).
Podsumowanie
G ównymi problemami i zagro eniami zwi zanymi z transportem
towarów i materia ów niebezpiecznych s :
• nieprzestrzeganie przez przewo ników przepisów dotycz cych
zasad przewozu drogowego i kolejowego (ADR, RID) – w
szczególno ci w zakresie oznakowania i posiadania stosownych
instrukcji oraz stanu technicznego rodków transportowych,
• niedostateczne wyposa enie w sprz t specjalistyczny s u b
uczestnicz cych w likwidacji zdarze ,
• brak
skutecznego
monitoringu
transportu
materia ów
niebezpiecznych,
• brak systemowych rozwi za prawnych w zakresie likwidacji
skutków awarii i kompetencji s u b zaanga owanych na miejscu
akcji.