OCHRONA ŚRODOWISKA NATURALNEGO W XXI WIEKU – NOWE

OCHRONA ŒRODOWISKA NATURALNEGO
W XXI WIEKU
– NOWE WYZWANIA I ZAGRO¯ENIA
Pod redakcj¹:
Kazimierza Wiecha
Henryka Ko³oczka
Paw³a Kaszyckiego
FUNDACJA NA RZECZ WSPIERANIA BADAÑ NAUKOWYCH
Wydzia³u Ogrodniczego Akademii Rolniczej im. Hugona Ko³³¹taja
w Krakowie
Kraków 2005
1
Copyright © by Fundacja na Rzecz Wspierania Badañ Naukowych
(F.W.O.) Wydzia³u Ogrodniczego Akademii Rolniczej im. Hugona Ko³³¹taja
w Krakowie, Kraków 2005
REDAKCJA NAUKOWA, TECHNICZNA I KOREKTY
prof. dr hab. Kazimierz Wiech
dr hab. Henryk Ko³oczek, prof. AR
dr Pawe³ Kaszycki
RECENZENT
Prof. dr hab. Bogdan Zemanek
Wydawnictwo monograficzne wspó³finansowane
przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Œrodowiska
i Gospodarki Wodnej w Krakowie
Fotografie na ok³adce: Kazimierz Wiech
ISBN: 83–88934–62–7
Wydanie I, Kraków 2005
Oficyna Wydawnicza „TEXT”
30-003 Kraków; ul. Lubelska 14–18
tel./fax: (012) 294–54–50
e-mail: [email protected] www.text.bci.pl
Koedycja: Poligrafia Inspektoratu Towarzystwa Salezjañskiego
30-306 Kraków; ul. Konfederacka 6
2
PRZEDMOWA
We wspó³czesnej nauce tradycyjny podzia³ badañ na tzw. podstawowe
i stosowane traci stopniowo na znaczeniu. Wiedza naukowców oraz ich
doœwiadczenie, wynikaj¹ce z prowadzonych badañ, w coraz wiêkszym stopniu
ukierunkowane zostaj¹ na rozwi¹zywanie aktualnych problemów zwi¹zanych
z rozwojem cywilizacji oraz oczekiwaniami spo³ecznymi. Podstawowym zadaniem
staje siê m.in. dba³oœæ o stan œrodowiska naturalnego, ochrona jego
bioró¿norodnoœci, wartoœci kulturowych oraz opracowywanie nowych –
bezpiecznych technologii produkcji zarówno przemys³owej, jak i rolniczej.
Przemys³ i rolnictwo pozostaj¹ ze sob¹ w œcis³ym zwi¹zku, a podstawowym
celem, oprócz zaopatrzenia w œrodki do produkcji rolniczej oraz wytwarzania
¿ywnoœci, staje siê zapewnienie bezpieczeñstwa zarówno konsumenta, jak
i producenta.
Wymienione zagadnienia le¿¹ u podstaw koncepcji integrowanej produkcji
rolniczej oraz zrównowa¿onego rozwoju, zak³adaj¹cej takie przekszta³canie
produkcji, które w powi¹zaniu z przemys³em dostarczy produktów o najwy¿szej
jakoœci i wartoœci biologicznej oraz od¿ywczej, zapewniaj¹c równoczeœnie
ochronê naturalnego œrodowiska, dostarczaj¹c miejsc pracy, poprawiaj¹c warunki
¿ycia spo³eczeñstwa. Oznacza to m.in. poszukiwanie metod produkcji,
bezpiecznych dla cz³owieka i œrodowiska, poprzez np. siêganie do tradycyjnych
– w dalszym ci¹gu efektywnych – metod uprawy roli i roœlin, lepsze wykorzystanie
naturalnego oporu œrodowiska, ochronê po¿ytecznych organizmów zwierzêcych
itp. Szczególnego znaczenia nabiera ochrona ró¿norodnoœci roœlinnej,
tradycyjnych odmian warzyw i owoców oraz krajobrazu rolniczego.
Pielêgnowanie dorobku poprzednich pokoleñ w dziedzinie rozwoju kultury rolnej,
urz¹dzania ogrodów czy architektury wiejskiej ukszta³tuje poczucie wartoœci oraz
podkreœli odrêbnoœæ cech polskiego rolnictwa.
Stosowanie chemicznych œrodków ochrony roœlin oraz innych
agrochemikaliów powinno byæ ograniczane do niezbêdnego minimum, a ich
zastêpowanie bezpiecznymi dla œrodowiska preparatami powinno wejœæ do sta³ej
praktyki rolniczej. Stosowanie nawozów mineralnych oraz ich dawki nale¿y
dostosowaæ do zasobnoœci gleby, zapotrzebowania roœlin na sk³adniki od¿ywcze,
a zawartoœæ pozosta³oœci nawozów i pestycydów w roœlinach powinna byæ stale
monitorowana tak, aby uzyskiwany produkt nie stanowi³ zagro¿enia dla zdrowia
konsumenta. Ograniczenie chemizacji rolnictwa mo¿na tak¿e osi¹gn¹æ poprzez
rozwój metod biologicznych, polegaj¹cych na praktycznym wykorzystaniu
po¿ytecznych organizmów do zwalczania agrofagów, jak i poprzez dalszy rozwój
biotechnologii w kierunku uzyskiwania roœlin odpornych na choroby, szkodniki
czy niektóre herbicydy.
5
Szczególnego znaczenia nabiera tak¿e ochrona œrodowiska glebowego,
którego bioró¿norodnoœæ, czystoœæ i zasobnoœæ stanowi podstawê bezpiecznej
i efektywnej produkcji rolniczej. Poszukiwanie bezpiecznych dla œrodowiska
metod eliminacji ska¿enia gleb i przeciwdzia³ania ryzyku przedostania siê
toksycznych substancji do produktów spo¿ywczych jest dziedzin¹, która w coraz
wiêkszym stopniu koncentruje na sobie myœl badawcz¹ wielu laboratoriów
biochemicznych.
Rolnictwo na pocz¹tku XXI wieku jest wiêc w dalszym ci¹gu jedn¹
z najbardziej dynamicznie rozwijaj¹cych siê i stale unowoczeœnianych dziedzin
gospodarki. Od jego poziomu, na który sk³adaj¹ siê zarówno nowoczesne
rozwi¹zania technologiczne, jak i troska o szeroko rozumiane œrodowisko, zale¿y
dalszy rozwój spo³eczeñstwa, œwiadomego zagro¿eñ jakie wynikaj¹ z ignorowania
ró¿norodnoœci i wa¿noœci powi¹zañ wszystkich sk³adników agro- i biocenoz.
Kazimierz Wiech
6