docPrzyroda - Centrum Autyzmu w Krakowie
download 
Reklamacja Transkrypt
Przyroda - Centrum Autyzmu w Krakowie
10.Propozycja opisu oczekiwanych osiągnięć programowych – klasa IV Konieczny – na ocenę dopuszczającą Podstawowy – na ocenę dostateczną Poziom Rozszerzony – na ocenę dobrą Dopełniający – na ocenę bardzo dobrą Twórczy – na ocenę celującą I. Ja i moje otoczenie -wymienia warunki, które sprzyjają uczeniu się -wie jak należy przygotować i oświetlić miejsce pracy -wie co to jest praca, a co wypoczynek -przedstawia swój rozkład dnia ; proponuje ewentualne zmiany, które może do niego wprowadzi - rozróżnia podstawowe znaki drogowe -wyjaśnia, jak należy zachować się przed wybranymi znakami drogowymi - wymienia zasady bezpieczeństwa na drodze -zna numery telefonów alarmowych -zna nazwy przyborów toaletowych i podstawowych środków czystości -wie co oznaczają symbole na opakowaniach środków czystości -wie co to jest higiena osobista i zna jej podstawowe zasady -wie jakie pokarmy są zdrowe dla młodego organizmu -wie na czym polega estetyka spożywania pokarmów -wie po co się uczy i jakie czynniki wpływają na uczenie się -zna kilka form aktywnego i klika biernego wypoczynku -wie w jakich godzinach należy pracować umysłowo -opracowuje własny rozkład dnia -podaje przykłady takich zachowań pieszych i rowerzystów, które mogą być przyczyną wypadków -nazywa czynności ,które wykonujemy przy używaniu środków czystości -odczytuje symbole z opakowań środków czystości -rozumie co one oznaczają -rozumie konieczność stosowania zasad higieny osobistej w celu zapobiegania chorobom -rozumie potrzebę częstego prania i zmieniania odzieży -zna podstawowe zasady żywienia, skutki spożywania zbyt dużej ilości słodyczy -potrafi przedstawić warunki sprzyjające uczeniu się -rozumie konieczność codziennego wypoczynku i za pomocą Internetu znaleźć informacje o polskich uzdrowiskach -wskazuje na potrzebę dostatecznej ilości snu dla dobrego wypoczynku -wymienia reguły, które powinno się przestrzegać przy planowaniu dnia -podaje przykłady zachowań pieszych i rowerzystów podnoszące ich bezpieczeństwo na drogach -wyjaśnia konieczność codziennego korzystania ze środków czystości -rozumie symbole na opakowaniach, zna skutki niedostosowania sie do nich -uzasadnia konieczność przestrzegania zasad higieny osobistej w okresie dojrzewania -wymienia zasady racjonalnego żywienia -wskazuje na rolę poszczególnych składników odżywczych dla organizmu -wymienia przykłady witamin -uzasadnia konieczność stworzenia odpowiednich warunków do uczenia się -proponuje najlepsze formy wypoczynku dla określonych grup ludzi -wskazuje skutki dla organizmu wywołane niewłaściwym planowaniem dnia -formułuje zasady bezpieczeństwa na drogach, w szkole , w internacie -wykazuje konieczność przestrzegania zasad higieny osobistej oraz przedstawia je na własnym przykładzie -rozumie konieczność stosowania zasad higieny osobistej w celu zapobiegania chorobom -wymienia skutki niewłaściwego odżywiania się -wskazuje pokarmy niewłaściwe dla rozwijającego się organizmu Obejmuje bardzo dobre opanowanie całości programu nauczania, uzupełniane o: • treści znacznie wykraczające poza program nauczania przyrody, • samodzielne i twórcze rozwijanie własnych uzdolnień, • biegłe posługiwanie się zdobytymi wiadomościami w rozwiązywaniu problemów teoretycznych i praktycznych, • propozycje rozwiązań nietypowych. 1 -prawidłowo planuje jadłospis -podaje przykłady pokarmów bogatych w poszczególne witaminy II. Najbliższa okolica - wymienia 3 lub 4 elementy przyrody nieożywionej -podaje 3 lub 4 przykłady elementów przyrody ożywionej -potrafi pokazać skałę -rozpoznaje wybrane skały -podaje przykłady zastosowania wybranych skał -podczas wycieczki wskazuje przykłady skał: litej, zwięzłej i sypkiej -nazywa rodzaje gleb -wie z jakich elementów składa się gleba -nazywa przyrządy służące do prowadzenia obserwacji przyrody -przeprowadzi obserwację przy użyciu lupy, lornetki - wykona schematyczny rysunek obserwowanego obiektu -wymienia urządzenia obserwacyjne -podaje przykłady środowisk lądowych -podaje cechy charakterystyczne dowolnego środowiska lądowego -nazywa piętra roślinności lasu na schemacie -wyjaśnia znaczenie pojęcia „przyroda nieożywiona” ; wymienia 3 składniki niezbędne do życia -przyporządkowuje poznanym grupom skał po 2 nazwy skał spośród podanych przez nauczyciela -podaje przykłady zastosowania 3–4 wybranych skał -segreguje znalezione okazy skał -wyjaśnia, od czego zależy żyzność gleby -omawia znaczenie gleby w rozwoju roślin -wymienia cechy obserwatora przyrody - przyporządkuje przyrząd do obserwowanego obiektu -zaproponuje przyrządy, jakie należy przygotować do prowadzenia obserwacji w terenie -określa cechy obserwowanych obiektów - wskazuje środowiska życia różnych organizmów -wymienia czynniki niezbędne do życia organizmów -podaje przykłady roślin i zwierząt z poszczególnych pięter lasu -rozpoznaje pospolite drzewa iglaste -rozpoznaje pospolite drzewa -wymienia cechy ożywionych elementów przyrody -opisuje rolę poszczególnych składników niezbędnych do życia -odróżnia przyrodę ożywioną i nieożywioną -omawia budowę skał -wyjaśnia, od czego zależy twardość skały -wie jakie rodzaje skał występują w najbliższej okolicy -przygotowuje wystawę skał (klasyfikacja, opisy, zastosowanie) -wymienia typy gleb -zna przynajmniej jeden przykład gleby występującej w najbliższej okolicy -wie, że gleba jest środowiskiem życia różnych organizmów roślinnych i zwierzęcych -uzasadnia konieczność posiadania każdej z wymienionych cech przez obserwatora przyrody -dobiera przyrząd do obserwowanego obiektu -nazywa pokazując poszczególne części mikroskopu -wymienia nazwy przyrządów służących do prowadzenia -podaje przykłady powiązań przyrody nieożywionej i ożywionej; podaje przykłady zmian cyklicznych w przyrodzie -wyjaśnia wzajemne zależności pomiędzy składnikami środowiska -wymienia rodzaje skał przeważających (występujących najczęściej) w poszczególnych częściach Polski -wskazuje podobieństwa i różnice między kilkoma rodzajami skał -zna kilka gatunków organizmów glebowych -rozumie znaczenie roślin i zwierząt w procesie powstawania gleby -wyjaśnia, że gleba jest źródłem substancji mineralnych i wody dla roślin -wymienia najżyźniejsze i mało żyzne gleby występujące w Polsce -wskazuje na mapie Polski miejsca występowania czarnoziemów -planuje obserwację dowolnego obiektu lub organizmu -określa przeznaczenie poszczególnych części 2 -wymienia przykłady roślin i zwierząt leśnych -opisuje znaczenie lasu (2-3 przykłady) -podpisuje na schemacie – wskazuje na okazach – części grzyba -wymienia kilka gatunków grzybów jadalnych i trujących -potrafi wskazać zwierzęta zamieszkujące las -wymienia przykłady roślin i organizmów żyjących na łące -rozpoznaje 4 podstawowe zboża uprawiane w Polsce (na rysunkach i okazach naturalnych) -wymienia przykłady innych niż zboża roślin uprawianych w Polsce -wskazuje zwierzęta żyjące na polu -wymienia czynności życiowe charakterystyczne dla istot żywych -podaje przykłady sposobów poruszania się zwierząt -wymienia przykłady zwierząt roślinożernych i mięsożernych -z podanych organizmów układa łańcuch pokarmowy -zna pojęcie wód słodkich i słonych -rozpoznaje rośliny wodne -zna kilka organizmów wodnych -wymienia przykłady wód słonych i słodkich -wymienia 2–3 cechy budowy przystosowujące rośliny do życia w wodzie -wymienia przykłady organizmów żyjących w wodzie liściaste opisuje wybrany typ lasu -opisuje znaczenie lasu odróżnia gatunki jadalne grzybów od gatunków trujących wyjaśnia, dlaczego grzyby tworzą odrębne królestwo -opisuje warunki sprzyjające rozwojowi grzybów -zna nazwy zwierząt mieszkających w lesie -potrafi nazwać i wskazać ich części ciała -nazywa rośliny łąki -nazywa organizmy zamieszkujące łąkę -wyjaśnia dlaczego nie wolno wypalać traw na łące -nazywa rośliny przemysłowe -zna pojęcie rośliny uprawne -potrafi opisać budowę i charakterystyczne cechy zachowań zwierząt polnych -dokonuje podziału sposobów odżywiania się organizmów -układa łańcuchy pokarmowe charakterystyczne dla różnych środowisk -nazywa poszczególne elementy łańcuchów pokarmowych --podaje po 2 przykłady obrony przed wrogami w świecie roślin i zwierząt -klasyfikuje zwierzęta ze względu na sposób poruszania się -wymienia czynniki niezbędne do życia roślinom wodnym -dzieli wody wskazuje na mapie zbiorniki wodne wymienia kilka organizmów żyjących w środowisku wodnym obserwacji meteorologicznych -dobiera techniki obserwacji w zależności od obiektu -określa, które czynniki utrudniają ,a które sprzyjają życiu na lądzie -opisuje rolę ściółki leśnej -opisuje jak należy prawidłowo zachowywać się w lesie -wymienia cechy budowy morfologicznej grzybów ułatwiające ich rozpoznawanie –rozpoznaje grzyby przy pomocy atlasu -charakteryzuje sposób odżywiania się grzybów podaje przykłady szkodliwego działania grzybów na żywność i organizmy -potrafi nazwać części ciała zwierząt -rozumie ich znaczenie w lesie -wie czym się żywią i gdzie mieszkają -potrafi rozróżniać gatunki roślin uprawnych od rosnących na łące -podaje przykłady rośli i zwierząt spotykanych na łąkach -podaje przykłady wykorzystania zbóż i innych roślin uprawianych na polu -potrafi porównać zwierzęta żyjące na polu z innymi i wymienić ich podstawowe podobieństwa i różnice -wyjaśnia pojęcie samożywności i cudzożywności -wyjaśnia nazwy ogniw łańcucha pokarmowego -wyjaśnia, na czym polega wzrost organizmu mikroskopu -przygotowuje mikroskop do obserwacji, zachowując kolejność czynności -stosuje najprostsze przyrządy laboratoryjne i terenowe do wykonywania ćwiczeń -porównuje warunki życia w wodzie i na lądzie -wyjaśnia, dlaczego na obszarach ubogich w roślinność żyje niewiele zwierząt -wymienia podstawowe typy lasu występujące w Polsce -wskazuje na mapie Polski tereny, na których występują bory świerkowe i jodłowe -wymienia gatunki charakterystyczne dla poznanych typów -wyjaśnia jak powstaje próchnica -wyjaśnia, dlaczego nie należy niszczyć owocników grzybów -wymienia objawy, które mogą świadczyć o zatruciu grzybami -wyszukuje w różnych źródłach informacje o chronionych gatunkach grzybów -przygotowuje spis zasad obowiązujących podczas grzybobrania -potrafi wymienić zwierzęta roślinożerne i mięsożerne -potrafi opisać charakterystyczne cechy zachowań zwierząt w lesie, porównać je i wskazać podobieństwa i różnice -wie jakie organizmy zamieszkują łąki i jaka jest ich rola -umie opowiedzieć drogę od zboża do chleba -potrafi odszukać na mapie obszary występowania roślin uprawnych 3 -opisuje na schemacie budowę ryby -wskazuje przystosowania ryby do życia w wodzie -zna 2 przykłady zależności pomiędzy organizmami wodnymi -rozpoznaje wody powierzchniowe -zna nazwy kilku gatunków zwierząt hodowanych przez człowieka -wymienia czynności, które powinien wykonywać hodowca -wykonuje zielnik zgodnie z podaną instrukcją -rozpoznaje kilka (np. 5) pospolitych roślin -zakłada hodowlę fasoli lub rzeżuchy -rozpoznaje rośliny trujące i szkodliwe dla człowieka -wie dlaczego nie wolno ich używać rozpoznaje 2–3 rośliny strefy przybrzeżnej -porównuje budowę roślin wodnych z lądowymi -podaje nazwy stref życia w wodzie -pokazuje na mapie położenie zbiorników wód słodkich i słonych nazywa pokazane zbiorniki -wymienia kilka przykładów ryb słodkowodnych i morskich -umie porównać podstawowe elementy budowy zewnętrznej ryby i wybranego ssaka lądowego -wskazuje na schemacie strefy roślinności w jeziorze -wymienia przykłady roślin z różnych stref jeziora -umie wymienić przykłady zwierząt odżywiających się roślinami i owadami -nazywa wody powierzchniowe -rozumie po co człowiek hoduje zwierzęta gospodarskie i zwierzęta domowe -wyjaśnia, w jakim celu prowadzimy hodowlę -wymienia 3 lub 4 nazwy zwierząt, które można hodować w szkolnej pracowni -określa warunki niezbędne do prowadzenia hodowli wybranego zwierzęcia -rozpoznaje rośliny niebezpieczne dla człowieka (510) występujące w najbliższym otoczeniu -wie, jakie objawy może wywołać spożywanie tych roślin -potrafi powiedzieć, gdzie najczęściej rosną -porównuje zasoby wody słonej i słodkiej na Ziemi -charakteryzuje warunki życia w środowisku wodnym -wskazuje przykłady przystosowań roślin wodnych do środowiska życia -wyjaśnia, dlaczego najwięcej organizmów żyje w strefach przybrzeżnych -porównuje warunki życia na lądzie i w wodzie - wyjaśnia, w jaki sposób oddychają zwierzęta żyjące w wodzie -klasyfikuje organizmy wodne do poszczególnych grup -potrafi opisać na podstawie obserwacji funkcje poszczególnych płetw -zna nazwy i lokalizacje ważniejszych wód powierzchniowych we własnej okolicy -umie odczytać z map nazwy okolicznych strumieni, rzek i jezior -planuje obserwacje do założonej hodowli -samodzielnie zakłada hodowlę dżdżownic -opowiada o hodowanym zwierzęciu -wymienia korzyści wynikające z hodowli zwierząt - rozumie, że wszystkie rośliny należy szanować -nazywa kilka takich roślin -potrafi wymienić 2 cechy charakterystyczne dla takiej rośliny -rozumie ,że wszystkie zwierzęta żyjące w naturalnym środowisku muszą być chronione -porównuje warunki życia w wodzie i na lądzie -układa łańcuchy pokarmowe obejmujące kilka środowisk -podaje przykłady pasożytów w świecie roślin i zwierząt -podaje przykłady roślin owadożernych, pasożytów -uzasadnia, że zniszczenie jednego elementu przyrody może doprowadzić do wyginięcia innych -wyjaśnia, na czym polega wzrost organizmu -wyjaśnia związek między głębokością zbiornika, a ilością organizmów żywych -wyjaśnia w jaki sposób zwierzęta wodne mogą przetrwać zimę -porównuje warunki życia organizmów w górnym i dolnym biegu rzeki -wskazuje przystosowania niezbędne organizmom żyjącym w wodzie -potrafi opisać wędrówkę wody opadowej, która spadnie na okolicę -prowadzi dziennik obserwacji hodowanego zwierzęcia -klasyfikuje zebrane rośliny według siedliska (przydroże, las, łąka) -prezentuje informacje dotyczące zebranych roślin -gromadzi informacje o roślinach chronionych występujących w najbliższym otoczeniu 4 III. Obserwacje przyrodnicze doświadczenia, modelowanie. - wymienia składniki pogody -rozpoznaje na rysunkach przyrządy pomiarowe składników pogody -odczytuje dodatnią i ujemną temperaturę powietrza -wie co to jest i z czego składa się chmura -określa co to jest wiatr -wymienia rodzaje wiatru -zna pojęcia: deszcz, śnieg, grad, burza -wymienia pory roku -podaje przykłady zmian zachodzących w przyrodzie w różnych porach roku -rysuje znaki pogody -opisuje aktualną pogodę -wie, że Ziemia obraca się wokół własnej osi -zna podstawowe kierunki w terenie, pojęcie dnia, nocy i doby -zna nazwy pór roku -wie, jakie pory roku następują po sobie -podaje 3 przykłady zmian zachodzących w przyrodzie jesienią, zimą wiosną i jesienią -definiuje pojęcia: pogoda wiatr, ciśnienie atmosferyczne, niż, wyż atmosferyczny, chmura -dokonuje obserwacji pogody -rozpoznaje na rysunkach urządzenia do obserwacji pogody -nazywa przyrządy służące do pomiaru składników pogody -odczytuje i zapisuje temperaturę powietrza -rozpoznaje rodzaje chmur -określa kierunek wiatru -nazywa rodzaje wiatrów -zna pojęcia: mżawka, grad, rosa, -wie co to jest prognoza i kto ją przygotowuje -wie gdzie i za pomocą jakich znaków można odczytać prognozę pogody -podaje przykłady przetrwania niekorzystnych warunków klimatycznych przez rośliny i zwierzęta -notuje obserwacje meteorologiczne -wymienia daty rozpoczęcia kalendarzowej jesieni, zimy ,wiosny i lata -podaje, jakie miesiące wchodzą w skład danej pory roku -potrafi wymienić po 2 cechy charakteryzujące daną porę roku -zna różne typy pogody występujące w Polsce -dopasowuje przyrządy pomiarowe do składników pogody - posługuje się prostymi przyrządami do pomiaru składników pogody -zna jednostki pomiarowe składników pogody -umie zaznaczyć daną temperaturę na termometrze -rozumie mechanizm powstawania chmur -objaśnia, jak powstaje wiatr -wyjaśnia, czym jest ciśnienie powietrza -wyjaśnia, czym jest wilgotność powietrza -podaje przykłady dużej i małej wilgotności powietrza -zna pojęcia szadź, gołoledź, -analizuje proste mapy pogodowe -opisuje strzałkami kierunek wiatru -oblicza temperatur średnią i amplitudę temperatur -zna właściwości substancji, które budują przyrodę -odczytuje prognozy publikowane w telewizji, gazecie i Internecie rozumie związki między warunkami środowiska przyrodniczego a pogodą -przeprowadza pomiary składników pogody przez określony czas, a następnie opracowuje i prezentuje zebrane wyniki -interpretuje wpływ zmian czynników klimatycznych w różnych porach roku na życie organizmów -oblicza różnicę temperatur (ujemna-dodatnia, dodatniadodatnia, ujemna-ujemna) -umie nazwać niektóre rodzaje chmur na podstawie albumu lub atlasu zjawisk atmosferycznych -analizuje zależność pomiędzy ciśnieniem atmosferycznym, a wysokością -doskonali umiejętność zapisywania obserwacji meteorologicznych -objaśnia zjawiska fizyczne zachodzące podczas krążenia wody w przyrodzie -wyjaśnia, jak powstają poszczególne rodzaje osadów i opadów -określa zależność działań człowieka od pór roku -porównuje wysokość Słońca nad widnokręgiem oraz długość cienia wiosną i latem 5 -opisuje pogodę w różnych porach roku -omawia zmiany w pozornej wędrówce Słońca nad widnokręgiem jesienią i zimą ; wyjaśnia, czym jest górowanie Słońca i południe słoneczne -omawia zmiany w pozornej wędrówce Słońca nad widnokręgiem wiosną i latem IV. Polska moja Ojczyzna - rozróżnia symbole narodowe -wskazuje na mapie województwo, w którym mieszka, odczytuje jego nazwę -rozróżnia i nazywa symbole narodowe -wskazuje na mapie województwo, w którym mieszka, odczytuje jego nazwę -rozróżnia i nazywa symbole narodowe -wskazuje na mapie województwo, w którym mieszka i podaje jego nazwę -wymienia nazwy pięciu -określa i zna podłoże historyczne symboli narodowych Polski -rozumie i wyjaśnia znaczenie pojęcia „Ojczyzna”, „stolica” - wskazuje na mapie wybrane 6 -wskazuje na mapie Europę i Polskę, -wskazuje położenie Warszawy na mapie Polski, -wskazuje na mapie miasta :Kraków, Gdańsk, Warszawę -etykietuje ilustracje krajobrazów: miejskiego, wiejskiego, górskiego, nadmorskiego -wskazuje na ilustracji przykłady krajobrazów naturalnych -identyfikuje zdjęcie krajobrazu własnej okolicy z przykładowymi ilustracjami -wskazuje na mapie granice Polski -wskazuje na mapie państwa sąsiadujące z Polską i odczytuje ich nazwy -odczytuje na mapie administracyjnej województwa sąsiadujące -podaje nazwę kontynentu, na którym leży Polska, -wskazuje na mapie Europę i Polskę, -wskazuje położenie Warszawy na mapie Polski, -wskazuje na mapie największe miasta Polski, -wymienia najstarsze miasta Polski, -wskazuje przykłady krajobrazów naturalnych oraz przekształconych przez człowieka; -nazywa krajobraz, który go otacza. -rozpoznaje i nazywa naturalne składniki krajobrazu naturalnego -wymienia sztuczne elementy krajobrazu miejskiego -wskazuje na mapie granice: południową, wschodnią i zachodnią naszego kraju -wymienia i wskazuje na mapie państwa sąsiadujące z Polską -odczytuje z mapy nazwy stolic sąsiadujących państw -wskazuje i nazywa środowiska wodne i lądowe,(las, pole, łąka, rzeka, morze) -wskazuje na ilustracjach -wskazuje na ilustracjach zależność człowieka od przyrody -wskazuje powody zanieczyszczonej wody powietrz województw i wskazuje je na mapie administracyjnej, -określa położenie Warszawy na mapie Polski, - wymienia i wskazuje na mapie największe miasta Polski, -wskazuje przykłady krajobrazów naturalnych oraz przekształconych przez człowieka; -opisuje, w jaki sposób człowiek przekształca krajobraz; -nazywa krajobraz, który go otacza. -rozpoznaje i nazywa typy krajobrazów;- rozpoznaje i nazywa naturalne składniki (elementy )krajobrazu- rozróżnia i nazywa poznane formy terenu w najbliższej okolicy– odszukuje i wskazuje na mapie własny region; -wskazuje Europę i Polskę na globusie, na mapie świata, mapie Europy -wskazuje i nazywa na mapie granice: południową, wschodnią i zachodnią naszego kraju -wymienia i wskazuje na mapie państwa sąsiadujące z Polską -wskazuje państwa sąsiadujące z Polską, operując kierunkami na mapie -wymienia stolice państw sąsiadujących z Polską. województwa łącznie z własnym, wskazuje miasta wojewódzkie -wymienia jednostki podziału administracyjnego naszego kraju, -rozróżnia i nazywa krajobrazy naturalne i przekształcone przez człowiek -określa krajobraz najbliższej okolicy, -wyodrębnia i nazywa w terenie , na planie poznane formy terenu wymienia naturalne i sztuczne składniki poznanych krajobrazów -określa walory turystyczne, przyrodnicze i krajobrazowe własnego regionu. -zna miejsce i rolę Polski w Europie -wskazuje państwa sąsiadujące z Polską, operując kierunkami na mapie -wymienia stolice państw sąsiadujących z Polską oraz innych państw europejskich V. Człowiek a środowisko ma świadomość , że człowiek jest integralna częścią przyrody przeprowadza proste doświadczenia wykazujące -wskazuje przykłady zależności człowieka od środowiska -podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu człowieka 7 przykłady środowisk zagrożonych przez człowieka -wskazuje przykłady zaśmiecania środowiska; -rozumie potrzebę zbierania makulatury, segregacji śmieci -wskazuje sposoby oszczędzania wody, energii w domu -rozumie dlaczego nie można niszczyć zieleni -wskazuje na mapie parki narodowe - odczytuje w atlasie nazwy roślin i zwierząt chronionych w Polsce. w najbliższym otoczeniu -wskazuje przykłady zaśmiecania środowiska; niszczenia naturalnego środowiska -rozumie potrzebę zbierania makulatury, segregacji śmieci -podaje przykłady ochrony środowiska w swoim środowisku . -wskazuje sposoby oszczędzania wody, energii w domu -rozumie dlaczego nie można niszczyć zieleni -wskazuje na mapie parki narodowe -rozpoznaje i nazywa przykładowe rośliny i zwierzęta chronione w Polsce. zanieczyszczenie powietrza, wody -wskazuje przykłady zaśmiecania środowiska; niszczenia naturalnego środowiska na przykładzie Śląska -wymienia formy ochrony lokalnego środowiska: zbieranie makulatury, segregację śmieci -podaje przykłady ochrony środowiska w swoim środowisku -wskazuje sposoby oszczędzania wody, energii , -rozumie dlaczego nie można niszczyć zieleni -wskazuje na mapie parki narodowe -podaje przykłady rezerwatów przyrody, pomników przyrody i gatunków objętych ochroną, występujących w najbliższej okolicy - rozpoznaje i nazywa przykładowe rośliny i zwierzęta chronione w Polsce. na środowisko -prowadzi obserwacje i proste doświadczenia wykazujące zanieczyszczenie najbliższego otoczenia (powietrza , gleby, wody) -podaje przykłady źródeł zanieczyszczeń środowiska; -wskazuje przykłady zaśmiecania, niszczenia naturalnego środowiska -podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu środowiska na zdrowie człowieka -dostrzega i wyjaśnia wpływ codziennych zachowań w domu, w szkole, w miejscu zabawy na stan środowiska -proponuje działania sprzyjające środowisku przyrodniczemu -wyjaśnia pojęcie segregacji śmieci; -uzasadnia, dlaczego należy stosować opakowania wielokrotnego użytku -podaje przykłady ochrony środowiska w gospodarstwie domowym. -wskazuje sposoby oszczędzania wody - planuje sposoby oszczędzania wody i energii w swoim domu -wymienia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce -wskazuje na mapie parki narodowe - podaje przykłady rezerwatów przyrody, pomników przyrody i gatunków objętych ochroną, występujących w najbliższej okolicy - rozpoznaje i nazywa 8 przykładowe rośliny i zwierzęta chronione w Polsce. -podaje przykłady miejsc w najbliższym otoczeniu, w których zaszły korzystne i niekorzystne zmiany pod wpływem działalności człowieka Propozycja opisu oczekiwanych osiągnięć programowych – klasa V Konieczny – na ocenę dopuszczającą - wskazuje widnokrąg - wskazuje główne kierunki widnokręgu - dobiera odpowiednią etykietę nazwy kierunku do polskiego skrótu - wyznacza kierunki widnokręgu przy pomocy kompasu z pomocą nauczyciela - wskazuje na ilustracji miejsca wschodu, zachodu Słońca w ciągu dnia - dokonuje pomiaru długości i szerokości ławki, zeszytu - posługuje się linijką - odczytuje wymiary z linijki - wskazuje skalę na planie, mapie -rozumie, że odległość na mapie jest pomniejszona w Poziom Podstawowy – na ocenę Rozszerzony – na ocenę dostateczną dobrą I. Poznajemy najbliższe otoczenie - wskazuje linie widnokręgu - wskazuje i nazywa główne kierunki widnokręgu i podaje ich polskie skróty - wyznacza kierunki widnokręgu przy pomocy kompasu - wskazuje na ilustracji miejsca wschodu, górowania i zachodu Słońca w ciągu dnia - dostrzega zależność między wysokością Słońca a długością cienia - dokonuje pomiaru długości i szerokości stołu, ławki - posługuje się taśmą mierniczą - odczytuje wymiary z taśmy mierniczej - odczytuje skalę w legendzie mapy, - odróżnia zapis skali liniowej, i – wskazuje i nazywa co nazywamy widnokręgiem, linią widnokręgu - nazywa i wskazuje główne kierunki widnokręgu oraz podaje ich polskie skróty i międzynarodowe - rozpoznaje i nazywa przyrządy służące do wyznaczania kierunków widnokręgu - zna budowę i zasady posługiwania się kompasem – wyznacza kierunki widnokręgu za pomocą kompasu, gnomonu i -opisuje pozorną wędrówkę Słońca po niebie w ciągu doby - rozpoznaje miejsca wschodu, górowania i zachodu Słońca w ciągu dnia - wskazuje zależność między Dopełniający – na ocenę bardzo dobrą - wyjaśnia, co nazywamy widnokręgiem, linią widnokręgu – omawia jak wskazujemy główne kierunki widnokręgu oraz podaje ich polskie skróty i międzynarodowe – wyjaśnia zależności między miejscem obserwacji a wielkością widnokręgu; - rozpoznaje i nazywa przyrządy służące do wyznaczania kierunków widnokręgu – wyznacza kierunki widnokręgu za pomocą kompasu, gnomonu oraz sposobów opartych na obserwacji w terenie – prowadzi obserwacje i opisuje pozorną wędrówkę Słońca po niebie w ciągu doby - rozpoznaje miejsca wschodu, Twórczy – na ocenę celującą Obejmuje bardzo dobre opanowanie całości programu nauczania, uzupełniane o: • treści znacznie wykraczające poza program nauczania przyrody, • samodzielne i twórcze rozwijanie własnych uzdolnień, • biegłe posługiwanie się zdobytymi wiadomościami w rozwiązywaniu problemów teoretycznych i praktycznych, • propozycje rozwiązań nietypowych. 9 stosunku do odległości rzeczywistej - wskazuje na planie charakterystyczny obiekt miejsca obserwacji - odnajduje na planie wskazane ulice – rozróżnia plan od mapy - odczytuje z legendy planu podstawowe znaki topograficzne - wskazuje na modelu wzgórze, górę, dolinę, - wskazuje w atlasie przyrodniczym różne rodzaje map - wskazuje na mapie Polski góry, niziny, wyżyny; - wskazuje na mapie miejscowość , w której mieszka liczbowej,- wskazuje dzielnik skali jako liczbę, która wskazuje ile razy została pomniejszona odległość - identyfikuje na planie miejsce obserwacji - odnajduje na planie wskazane ulice - zna podstawowe znaki topograficzne - posługuje się legendą planu – rozróżnia plan od mapy - wskazuje na planie wybrane obiekty - odnajduje na planie swojej miejscowości drogę do szkoły - odczytuje z legendy planu podstawowe znaki topograficzne - wskazuje na modelu wzgórze, górę, dolinę, kotlinę jako formy wypukłe i wklęsłe - wskazuje w atlasie przyrodniczym różne rodzaje map - wskazuje na mapie Polski góry, niziny, wyżyny; - wskazuje na mapie miejscowość , w której mieszka wysokością Słońca a długością cienia - zna sposoby mierzenia odległości – dokonuje pomiaru długości i szerokości dowolnego przedmiotu szacuje odległości i wysokości w terenie– rysuje plan prostych przedmiotów w skali -wymienia czynności, które należy wykonać, aby narysować plan - Wykonuje pomiary taśmą mierniczą – rozumie, co wskazuje skala planu - odróżnia zapis skali liniowej i liczbowej, - na podstawie skali liczbowej określa ile razy odległość została zmniejszona - oblicza na prostych przykładach odległość rzeczywistą, na podstawie skali, - orientuje planu za pomocą kompasu identyfikuje na planie miejsce obserwacji i obiekty w najbliższym otoczeniu - posługuje się legendą planu – wskazuje na planie wybrane obiekty; – odnajduje na planie miasta drogę do wybranego obiektu; – orientuje plan za pomocą znaków topograficznych i obiektów terenowych. odczytuje informacje z mapy (znaki topograficzne) - posługuje się podziałką liniową do określania odległości, wskazuje różnicę między planem a mapą.– rozpoznaje podstawowe znaki topograficzne górowania i zachodu Słońca w zależności od pory roku wskazuje zależność między wysokością Słońca a zmianami w przyrodzie w ciągu roku - zna i wymienia sposoby mierzenia odległości – dokonuje pomiarów w klasie, terenie. - szacuje odległości i wysokości w terenie– rysuje plan przedmiotów w różnych skalach wymienia czynności, które należy wykonać, aby narysować plan - wyjaśnia pojęcie skali planu; -podaje na podstawie skali, ile razy odległość w terenie została zmniejszona na mapie, - oblicza odległość rzeczywistą na podstawie dowolnej skali, - rozpoznaje na podstawie zapisu skalę małą i dużą, - oblicza odległość rzeczywistą na podstawie dowolnej skali, - orientuje plan, mapę za pomocą kompasu identyfikuje na planie , na mapie miejsce obserwacji i obiekty w najbliższym otoczeniu - określa wzajemne położenie obiektów na planie, mapie - posługuje się legendą planu, mapy -omawia i wskazuje na planie miasta drogę do wybranego obiektu; – orientuje plan ,mapę za pomocą znaków topograficznych i obiektów terenowych. -- porównuje odległość na mapie z odległością rzeczywistą w terenie- określa wzajemne 10 - rozróżnia w terenie i na modelu formy wypukłe i wklęsłe - wskazuje formy wypukłe i wklęsłe na mapie poziomicowej - zna i rozróżnia rodzaje map - rozpoznaje na mapie hipsometrycznej niziny, wyżyny i góry – odszukuje i wskazuje na mapie własny region miastem , w którym mieszka położenie obiektów na mapie topograficznej - Posługuje się podziałką liniową do określania odległości, - zna drogę powstawania mapy :od szkicu do mapy -rozpoznaje znaki topograficzne (punktowe, liniowe, powierzchniowe). - rozróżnia w terenie i na mapie poziomicowej formy wypukłe i wklęsłe - dobiera odpowiedni rodzaj mapy do określonego zadania - rozpoznaje na mapie hipsometrycznej niziny, wyżyny i góry II. Poznajemy krajobrazy Polski – wskazuje na mapie Polski: góry, wyżyny, niziny i odczytuje ich nazwy – odczytuje z mapy nazwy miast: Kraków, warszaw, Gdańsk, rzek: Wisłę, Odrę - wskazuje na mapie bieg rzeki Odry i Wisły od źródła do ujścia - odczytuje nazwy trzech miast przez, które przepływają te rzeki Krajobraz górski -wskazuje na mapie pasma górskie w Polsce; Sudety, Karpaty, Tatry – wskazuje na modelu góry: szczyt, zbocze - rozróżnia na ilustracji górala, owce Krajobraz wyżynny - odczytuje z mapy nazwy – wskazuje na mapie Polski: góry, wyżyny, niziny i odczytuje ich nazwy – odczytuje z mapy nazwy wybranych miast, rzek, jezior, krain - wskazuje na mapie główne rzeki Polski: Odrę , Wisłę - pokazuje na mapie źródło, ujście, prawy i lewy brzeg, trzy miasta przez , które przepływają te rzeki Krajobraz górski -wskazuje na mapie pasma górskie w Polsce; Sudety, Karpaty, Tatry – wskazuje na modelu góry: szczyt, zbocze łagodne , strome, kotliny, doliny - wie, kto mieszka w górach i czym się zajmuje. Krajobraz wyżynny – wskazuje na mapie Polski: góry, wyżyny, niziny i odczytuje ich nazwy – odczytuje z mapy nazwy wybranych miast, rzek, jezior, krain - określa położenie i wskazuje na mapie główne rzeki Polski i ich dopływy - pokazuje na mapie źródło, ujście, prawy i lewy brzeg, przykład prawego, lewego dopływu rzek Odry i Wisły - wskazuje główne miasta prze , które przepływa Odra, Wisła Krajobraz górski -wskazuje na mapie największe pasma górskie w Polsce; - wymienia poznane formy terenu wskazuje na mapie położenie Karpat, Tatr Wysokich, –wymienia i wskazuje na mapie Polski :góry, wyżyny, niziny, określa ich położenie – zna i wskazuje na mapie nazwy największych miast, rzek, jezior - wymienia rodzaje wód powierzchniowych – wymienia i wskazuje największe rzeki Polski, ich źródło. bieg górny, środkowy, dolny, ujście. - wskazuje dorzecza tych rzek - podaje przykłady wód słonych i słodkich – określa wpływ człowieka na stan życia w rzekach, zagrożenia związane z powodziami Krajobraz górski - zna i wskazuje na mapie największe pasma górskie w 11 wyżyn -wymienia znane miasta na Wyżynie KrakowskoCzęstochowskiej. –wskazuje na mapie Wyżynę Śląską; –odczytuje z mapy większe miasta należące do GOP; wskazuje na ilustracjach : kopalnię, węgiel, górnika, –wskazuje na mapie Wyżynę Lubelską i miasto Lublin - Krajobraz nizinny –wymienia największe miasta leżące na Nizinie Mazowieckiej - nazywa stolicę Polski i wskazuje na mapie –nazywa rzekę, która przepływa przez Nizinę Mazowiecką; Krajobraz pojezierny - wskazuje na mapie Pojezierze Mazurskie - odczytuje nazwę jeziora na mapie Krajobraz nadmorski –wskazuje na mapie wybrzeże Bałtyckie, Morze Bałtyckie –wskazuje na ilustracji dwa typy brzegu morskiego- wysoki i niski; - wskazuje na ilustracji rybaka, marynarza - wskazuje dwa miasta portowe –wskazuje na mapie wyżyny Polski - odczytuje z mapy nazwy wyżyn -wymienia znane miasta na Wyżynie KrakowskoCzęstochowskiej. –wskazuje na mapie Wyżynę Śląską; –odczytuje z mapy większe miasta należące do GOP; –wskazuje i nazywa elementy krajobrazu przemysłowego –wskazuje na ilustracjach negatywne skutki działalności człowieka w środowisku; - zna pojęcia : kopalnia, węgiel, górnik, - rozumie zagrożenia pracy w kopalni - wskazuje zastosowanie węgla. –wskazuje na mapie Wyżynę Lubelską i miasto Lublin –nazywa najważniejsze rośliny uprawiane na Wyżynie Lubelskiej - Krajobraz nizinny -wskazuje na mapie niziny Polski –wymienia największe miasta leżące na Nizinie Mazowieckiej –nazywa rzekę, która przepływa przez Nizinę Mazowiecką; - wymienia składniki krajobrazu wielkomiejskiego Krajobraz pojezierny - wskazuje na mapie pojezierza Polski –podaje nazwy dwóch najważniejszych miast - odczytuje nazwy jezior na Zakopanego, Rysów; –rozróżnia pojęcia :szczyt, zbocze łagodne , strome, kotliny, doliny - zna zajęcia górali, rozpoznaje stroje regionalne Krajobraz wyżynny –wskazuje na mapie wyżyny Polski - wskazuje charakterystyczne formy krasowe; - wymienia formy ochrony przyrody na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. –wskazuje na mapie Wyżynę Śląską; –odczytuje z mapy większe miasta należące do GOP; –wymienia cechy krajobrazu przekształconego przez człowieka; - zna sposoby wydobywania węgla, niebezpieczną pracę górnika - wskazuje zastosowanie węgla. –wskazuje na mapie Wyżynę Lubelską; - odczytuje z mapy podstawowe informacje o Wyżynie Lubelskiej, ––wyróżnia najważniejsze rośliny uprawiane na Wyżynie Lubelskiej - Krajobraz nizinny - wskazuje na mapie niziny Polski –wymienia nazwy nizin środkowopolskich; –wymienia największe miasta leżące na nizinach środkowopolskich Polsce i ich szczyty - wymienia elementy charakterystyczne dla krajobrazu wysokogórskiego - wymienia pietra roślinności w górach - wymienia walory turystyczne i kulturalne Zakopanego Krajobraz wyżynny - wymienia i wskazuje na mapie wyżyny Polski - wymienia osobliwości krajobrazu Wyżyny KrakowskoCzęstochowskiej - zna i wyjaśnia powód powstania formy krasowych - wymienia formy ochrony przyrody na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. oraz przykłady obiektów i organizmów chronionychokreśla położenie Wyżyny Śląskiej - wymienia najważniejsze ośrodki wydobycia węgla kamiennego - wyjaśnia metody wydobycia węgla - wymienia najważniejsze problemy aglomeracji miejskich na Wyżynie Śląskiej –określa położenie na mapie Wyżyny Lubelskiej; –wymienia cechy krajobrazu rolniczego; –wyjaśnia zależność upraw roślin od rodzaju gleby Krajobraz nizinny - wskazuje na mapie najważniejsze miasta pasa nizin środkowej Polski 12 mapie Krajobraz nadmorski –wskazuje na mapie wybrzeże Bałtyckie –rozróżnia dwa typy brzegu morskiego- wysoki i niski; - zna zawody: rybaka, marynarza - wskazuje trzy miasta portowe -wskazuje na mapie Polski przygotowaną trasę przez największe miasta Polski od gór do morza -wskazuje położenie Niziny Mazowieckiej na mapie Polski; –nazywa rzekę, która przepływa przez Nizinę Mazowiecką; –charakteryzuje Nizinę Mazowiecką jako region o charakterze rolniczym, przemysłowym - wymienia składniki krajobrazu wielkomiejskiego Krajobraz pojezierny - wskazuje na mapie pojezierza Polski - określa położenie Pojezierza Mazurskiego na mapie; ––podaje nazwy dwóch najważniejszych miast - wymienia nazwy jezior, charakterystyczne gatunki zwierząt i roślin pojezierza Krajobraz nadmorski –wymienia elementy wybrzeża morskiego; –rozpoznaje dwa typy brzegu morskiego- wysoki i niski; - rozróżnia charakter pracy rybaka, marynarza - wymienia przykładowe porty na wybrzeżu bałtyckim - wymienia cechy krajobrazu nizinnego – wskazuje zabytkowe obiekty na planie Warszawy Krajobraz pojezierny - określa położenie Pojezierza Mazurskiego na mapie; – wymienia osobliwości przyrodnicze i turystyczne Krainy Wielkich Jezior Mazurskich; Krajobraz nadmorski – opisuje osobliwości parków narodowych wybrzeża - wyjaśnia potrzebę ochrony wydm na wybrzeżu – charakteryzuje pogodę nad morzem - wymienia miasta portowe, walory turystyczne i zabytki Gdańska - planuje wycieczkę po mapie ”Od Tatr do Bałtyku” uwzględniając najważniejsze walory przyrodnicze, krajobrazowe i turystyczne największych miast Polski - planuje trasę wycieczki po mapie :”Od Tatr do Bałtyku”, ze szczególnym uwzględnieniem miast: Warszawy, Krakowa, Gdańska IIII. Świat wokół nas -wskazuje i nazywa substancje -wskazuje w najbliższym -wskazuje i nazywa w - określa właściwości ciał 13 najbliższym otoczeniu., - wskazuje na ilustracjach modele drobinowe ciała stałego, cieczy ,gazu – wskazuje na przykładach z życia codziennego różne stany skupienia substancji - rozróżnia i nazywa trzy stany skupienia wody -bada doświadczalnie zjawiska: parowania, skraplania, topnienia i zamarzania wody – określa doświadczalnie właściwości wody : barwę, smak, stan skupienia – dostrzega ważność wody w życiu człowieka - obserwuje proste oświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną ciał stałych - rozróżnia wskazane substancje na metale i niemetale, - wskazuje , gdzie jest powietrze - rozumie, ze powietrze jest potrzebne do oddychania - wie, jak wykorzystać wykonany wiatromierz otoczeniu przykłady ciał stałych, cieczy i gazów, - wskazuje na ilustracjach modele drobinowe ciała stałego, cieczy ,gazu-Obserwuje i rozróżnia właściwości poznawanych substancji – wymienia stany skupienia substancji - rozróżnia i nazywa trzy stany skupienia wody -bada doświadczalnie zjawiska: parowania, skraplania, topnienia i zamarzania wody– wskazuje przykłady występowania wody w przyrodzie w różnych stanach skupienia; .– wyjaśnia obieg wody w przyrodzie układając w odpowiedniej kolejności ilustracje – określa doświadczalnie właściwości wody : barwę, smak, kształt, stan skupienia – wyjaśnia rolę wody w życiu człowieka - obserwuje proste oświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną ciał stałych - rozumie zasadę działania termometru cieczowego - odczytuje temperaturę dodatnią z termometru cieczowego - rozróżnia wskazane substancje na metale i niemetale, - wskazuje przykłady mieszanin spotykanych w życiu codziennym, - rozumie rolę powietrza w najbliższym otoczeniu przykłady ciał stałych, cieczy i gazów,prezentuje za pomocą modelu drobinowego trzy stany skupienia substancji -Obserwuje nazywa i rozróżnia właściwości poznawanych substancji – wymienia stany skupienia substancji –wymienia właściwości ciał stałych, cieczy i gazów - rozróżnia i nazywa trzy stany skupienia wody -bada doświadczalnie zjawiska: parowania, skraplania, topnienia i zamarzania wody – nazywa przemiany zachodzące pomiędzy stanami skupienia; – wymienia przykłady występowania wody w przyrodzie w różnych stanach skupienia; .– wyjaśnia obieg wody w przyrodzie na schemacie – opisuje właściwości wody w stanie ciekłym – wyjaśnia rolę wody w życiu organizmów żywych- obserwuje proste oświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną ciał stałych -określa wpływ temperatury na ciała stałe, ciekłe i gazowe - rozumie zasadę działania termometru cieczowego - odczytuje temperaturę z termometru cieczowego - rozróżnia wskazane substancje na metale i niemetale, - wskazuje przykłady mieszanin stałych, cieczy i gazów - rysuje ułożenie cząsteczek w ciałach stałych, cieczach i gazach - prezentuje na modelu drobinowym właściwości ciał stałych, cieczy i gazów(kształt i ściśliwość) - podaje przykłady ruchu drobin w gazach i cieczach (dyfuzja) oraz przedstawia te zjawiska na modelu lub schematycznym rysunku -wykonuje proste doświadczenia dotyczące właściwości substancji - obserwuje, rozróżnia i nazywa trzy stany skupienia wody - bada doświadczalnie zjawiska: parowania, skraplania, topnienia i zamarzania wody -opisuje krążenie wody w przyrodzie - nazywa przemiany zachodzące pomiędzy stanami skupienia wody – wymienia przykłady występowania wody w przyrodzie w różnych stanach skupienia - opisuje właściwości fizyczne wody w stanie ciekłym – dostrzega rolę wody w przyrodzie -przeprowadza na podstawie instrukcji, doświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną gazów i cieczy –określa wpływ temperatury na ciała stałe, ciekłe i gazowe i ich gęstość; - podaje przykłady występowania i wykorzystania 14 oddychaniu człowieka, zwierząt. - na podstawie instrukcji wykonuje prosty wiatromierz - wykorzystuje wiatromierz do prowadzenia obserwacji pogody spotykanych w życiu codziennym, - wymienia właściwości fizyczne powietrza - na podstawie instrukcji wykonuje prosty wiatromierz - wykorzystuje wiatromierz do prowadzenia obserwacji pogody rozszerzalności cieplnej ciał w życiu codziennym- wyjaśnia zasadę działania termometru cieczowego -wymienia metale i niemetale jako substancje proste - Wykonuje i opisuje proste doświadczenie na istnienie powietrza i i ciśnienia atmosferycznego - zna właściwości fizyczne powietrza, rolę tlenu w życiu organizmów IV. Światło i dźwięk. - wymienia źródła światła - wie, że promienie słoneczne rozchodzą się po liniach prostych - rozpoznaje na ilustracjach zaćmienie Słońca, cień i półcień; nazywa wymienione zjawiska - rozumie pojęcie: element odblaskowy - rozumie znaczenie elementów odblaskowych - wskazuje na foliogramie / rysunku wybrane elementy budowy oka; nazywa - wymienia zmysły i odpowiadające im narządy - podaje przykłady naturalnych i sztucznych źródeł światła - podaje przykłady ciał przezroczystych i nie przezroczystych - różnicuje pojęcia: cień, półcień - różnicuje terminy: promienie świetlne, rozproszenie światła - rozumie, że promienie świetlne się rozchodzą i załamują - rozpoznaje na rysunkach rozproszenie, odbicie i załamanie promieni świetlnych - podaje przykłady wykorzystania elementów odblaskowych dla - wie, czym są pominie świetlne - wymienia konsekwencje prostolinijnego rozchodzenia się ciał - wyjaśnia znaczenie pojęć: cień, półcień - różnicuje i wyjaśnia terminy: promienie świetlne, rozproszenie światła - wyjaśnia, w jakiej sytuacji zachodzi zjawisko załamania światła - rysuje odchylenie promienia świetlnego przy przejściu z powietrza do wody - czynnie uczestniczy w doświadczeniach z wykorzystaniem elementów - na podstawie doświadczeń oraz ilustracji określi rolę / funkcję zmysłów w odbieraniu wrażeń ze środowiska zewnętrznego - wyjaśnia jak powstaje cień -rysuje schemat zaćmienia Słońca - różnicuje i wyjaśnia terminy: obraz pozorny, odbicie lustrzane światła - rysuje schemat odbicia promieni świetlnych od powierzchni gładkiej i chropowatej / zwierciadła, powierzchni rozpraszających - zilustruje odbicie światła od elementów odblaskowych - proponuje wykonanie doświadczenia mającego na celu badanie znaczenia zmysłów - przedstawia informacje dotyczące zaćmienia Słońca ( daty, zdjęcia ) - omawia schemat powstawania obrazu pozornego na zwierciadle - zaprojektuje element odblaskowy i wyjaśni jego wykorzystanie - omawia sposób odbierania wrażeń świetlnych przez oko człowieka z wykorzystaniem schematycznego rysunku 15 - dokończy rysunek przedstawiający powstawanie obrazu na przykładzie świecy - wymienia barwy światła podstawowe - zna i operuje pojęciami: okulista, daltonista - wymienia źródła dźwięku - rozumie, że instrumenty muzyczne są źródłem dźwięku - nazywa i wskazuje na modelu elementy budowy ucha ludzkiego - zna i operuje pojęciami: laryngolog, wada słuchu - wymienia wady i przyczyny wad słuchu bezpieczeństwa - zna i operuje pojęciami: krótkowzroczność ( krótkowidz ), nadwzroczność ( dalekowidz ) - wymienia zasady ochrony narządu wzroku - wie, że dźwięk to fale - rozumie i operuje pojęciem: ośrodek - zna podział ucha na ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne - podaje przykłady korekty poznanych wad słuchu - wymienia zasady ochrony narządu słuchu odblaskowych - zna i rozumie znaczenie wybranych części budujących oko - rozumie znaczenie czopków, pręcików - wymienia barwy światła podstawowe i dopełniające - wymienia wady i przyczyny wybranych wad wzroku - podaje przykłady korekty poznanych wad wzroku - rozpoznaje na obrazku soczewki wklęsłe i wypukłe - rozumie, że prędkość dźwięku uzależniona jest od ośrodka w jakim ono powstaje - wie, czym są ultradźwięki - wymienia przykłady zwierząt porozumiewających się za pomocą ultradźwięków - wie jak mierzymy siłę i wysokość dźwięku - zilustruje powstawanie obrazu na siatkówce - wyjaśnia, dlaczego niektóre przedmioty są czarne, a inne białe - różnicuje i wyjaśnia znaczenie pojęć: fale dźwiękowe, natężenie, częstotliwość - wyjaśnia, jakie ciała są źródłami dźwięku - podaje przykłady ośrodków w których dźwięki rozchodzą się szybciej ( woda, ciało stałe ) i wolniej ( powietrze ) -omawia sposób rozchodzenia się fal dźwiękowych (kierunek, rodzaj ośrodka) -wyjaśnia, jak powstaje echo i czym są ultradźwięki - określi funkcję wybranych elementów budowy ucha - na podstawie schematu omawia sposób odbierania dźwięków przez ucho ludzkie oka - zilustruje bieg promieni świetlnych przez soczewkę skupiającą i rozpraszającą - na podstawie doświadczenia rozumie, że o wysokości tonu podstawowego generowanego przez strunę decyduje naprężenie i jej długość - na podstawie doświadczeń i obserwacji przyrodniczych porównuje prędkości rozchodzenia się światła i dźwięku; wyciąga wnioski - wyjaśnia, czym jest echolokacja - wymienia przykłady wykorzystania echolokacji przez człowieka V. Podstawowe zjawiska elektryczne i magnetyczne - wie, że piorun to wyładowanie elektryczne - zna podstawowe zasady bezpiecznego zachowania się podczas burzy - wskazuje źródła energii, którą wykorzystuje - podaje przykłady zjawisk elektrycznych w przyrodzie, np. wyładowania atmosferyczne, elektryzowanie się włosów podczas czesania oraz niektórych ubrań - podaje przykłady - objaśnia zasady użytkowania domowych urządzeń elektrycznych na podstawie instrukcji obsługi dowolnego sprzętu - rozumie pojęcie obwód elektryczny - wykona schematyczny - zna zakres napięć i prądów bezpiecznych dla człowieka oraz niosących zagrożenie - pod kontrolą nauczyciela sprawdza przewodzenie prądu elektrycznego przez różne ciała - wyjaśnia, co to jest pole magnetyczne - potrafi zademonstrować sposób elektryzowania ciał wykonanych z różnych substancji - opisuje skutki przepływu prądu w domowych urządzeniach elektrycznych / na podstawie ilustracji / 16 w codziennych czynnościach - zna podstawowe zasady obchodzenia się z urządzeniami elektrycznymi - rozpoznaje na ilustracjach prosty obwód elektryczny - rozumie potrzebę oszczędzania energii elektrycznej - wie, jak zbudowany jest magnes; rozpoznaje bieguny magnetyczne naturalnych i sztucznych źródeł światła - wymienia kilka sposobów oszczędzania energii elektrycznej - wie, że magnes wytwarza pole magnetyczne - podaje przykłady ciał przyciąganych przez magnes - wymienia czynniki zakłócające prawidłowe działanie kompasu rysunek linii pola magnetycznego - wymienia przykłady magnesów naturalnych - na podstawie doświadczeń wymienia właściwości magnesu ( ich wzajemne oddziaływanie i oddziaływanie na różne ciała ) - wymienia przykłady zastosowania igły magnetycznej, np. busola, kompas - wykazuje za pomocą kompasu istnienie pola magnetycznego Ziemi - razem z nauczycielem buduje prosty obwód elektryczny składający się z małej żarówki, baterii i dwóch przewodów - uzasadnia potrzebę oszczędzania energii elektrycznej - zbuduje prosty kompas i krótko opisze zasadę jego działania 17 Propozycja opisu oczekiwanych osiągnięć programowych – klasa VI Konieczny – na ocenę dopuszczającą Poziom Rozszerzony – na ocenę dobrą I. Nasz świat Podstawowy – na ocenę dostateczną B. - wymienia i wskazuje na mapie oceany, morza, kontynenty, wyspy - wymienia wybrane organizmy żyjące w oceanach, np. wybrane skorupiaki ( homar, langusta ), walenie ( wieloryb, delfin ), ryby - wskaże i nazwie wybrane elementy budowy organizmów żyjących w oceanie - wymienia wybrane organizmy jednokomórkowe - posługuje się terminologią: kontynent – ląd, wyspa, morze, ocean - rozpoznaje na rysunkach wybrane organizmy żyjące w oceanach, np. wybrane skorupiaki ( homar, langusta ), walenie ( wieloryb, delfin ), ryby - wymienia strefy oceanu -rozpoznaje wybrane organizmy jednokomórkowe Dopełniający – na ocenę bardzo dobrą Twórczy – na ocenę celującą - omawia warunki świetlne panujące w poszczególnych strefach morza lub oceanu - omawia czynności życiowe wybranych organizmów jednokomórkowych - przyporządkuje wybrane organizmy do określonej strefy - opisze przystosowanie w budowie zewnętrznej do życia na różnych głębokościach Lądy i oceany - wyjaśnia znaczenie pojęcia plankton - umiejscowi na rysunku strefy oceanu B. Wybrane krajobrazy Europy - wskazuje na mapie obszar basenu Morza Śródziemnego - wymienia wybrane zwierzęta i roślinność klimatu śródziemnomorskiego i alpejskiego - rozpoznaje na ilustracjach krajobraz alpejski - wymienia ważniejsze miasta leżące w rejonie Morza Śródziemnego - rozpoznaje i nazywa wybrane zwierzęta i roślinność klimatu śródziemnomorskiego i alpejskiego - wskazuje na mapie obszar leżący w klimacie alpejskim - opisuje klimat i krajobraz śródziemnomorski i alpejski C. Wybrane krajobrazy świata - wymienia składniki krajobrazu - rozpoznaje i nazywa wybrane zwierzęta wilgotnych i rośliny - rozumie znaczenie pojęć: pogoda, klimat - wymienia pięć stref - wyjaśnia znaczenie pojęć: pogoda, klimat - odczytuje informacje z prostych - wie kim są Beduini i wymienia ich zajęcia - krótko scharakteryzuje pięć - odczytuje z wykresu przebieg temperatury powietrza i opadów 18 lasów równikowych - wymienia pory roku w strefie sawann -rozpoznaje na obrazkach i nazywa wybrane gatunki roślin i zwierząt żyjących na sawannie - wymienia gatunki drzew sawann - wie, że największą pustynią świata jest Sahara i wskaże ją na mapie - wymienia gatunki roślin i zwierząt żyjących w strefie pustyń gorących - rozumie znaczenie oazy - wymienia rośliny, które rosną w strefie stepów - wymienia gatunki zwierząt żyjących w stepie - wymienia gatunki drzew iglastych występujące w tajdze - wymienia gatunki zwierząt żyjących w tundrze - wymienia gatunki zwierząt żyjących na Arktyce i Antarktydzie klimatycznych - wymienia czynniki, od których zależy występowanie stref klimatycznych na Ziemi - wymienia cechy klimatu strefy wilgotnych lasów równikowych - podaje przykłady organizmów żyjących w wilgotnym lesie równikowym - wymienia cechy klimatu - wymienia wybrane gatunki roślin i zwierząt żyjących na sawannie - wymienia największe pustynie świata - wymienia charakterystyczne cechy pustyni - rozpoznaje na ilustracjach, foliogramach i nazywa gatunki roślin i zwierząt żyjących w strefie pustyń gorących, stepie - wymienia główne uprawy w oazach - rozpoznaje na ilustracjach gatunki zwierząt żyjących w tajdze - wymienia najważniejsze cechy klimatu tundry - rozpoznaje na ilustracjach zwierzęta żyjące w tundrze - zaznacza na mapie Antarktydę i Antarktydę - rozpoznaje na ilustracjach zwierzęta żyjące na Arktyce i Antarktydzie - potrafi posługiwać się atlasem - odczytuje niewerbalne znaki wykresów klimatycznych - wskazuje na mapie pięć stref klimatycznych - wskazuje na mapie świata obszary występowania wilgotnych lasów równikowych - wskazuje na mapie strefę sawanny - wymienia przystosowania roślin do dwóch pór roku w strefie sawann - wskaże na mapie największe pustynie świata - wymienia rodzaje pustyń; rozpoznaje je na ilustracjach - wymienia przystosowania wielbłąda do życia w strefie pustyń gorących - wyjaśnia znaczenie pojęcia oaza - wskazuje na mapie świata obszary strefy stepów - pokazuje na mapie obszary, na których występuje tajga – podaje przykłady zwierząt roślinożernych i drapieżników w tajdze - pokazuje na mapie obszary, na których występuje tundra - wyjaśnia, dlaczego w tundrze nie rosną drzewa - rozpoznaje i nazywa zwierzęta i rośliny żyjące w określonej strefie klimatycznej stref klimatycznych - opisuje strukturę wilgotnego lasu równikowego - odczytuje z wykresu przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w określonym miesiącu na obszarze wilgotnego lasu równikowego - opisuje cechy klimatu - z wykresu klimatycznego odczyta roczny przebieg temperatury powietrza w strefie pustyń gorących - wyjaśnia znaczenie pojęć: step, pampa, preria - opisuje klimat strefy stepów - omawia zmiany w wyglądzie szaty roślinnej stepów w ciągu roku - opisuje klimat tajgi na podstawie wykresu klimatycznego - charakteryzuje roślinność tajgi - odczytuje z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza w tundrze w ciągu roku - wyjaśnia, dlaczego występuje w tundrze dzień polarny i noc polarna - omawia przystosowania roślin i zwierząt do życia w tundrze - porównuje Antarktydę i Arktykę - omawia przystosowania pingwinów do życia w strefie pustyń lodowych - przyporządkuje wybrane zwierzęta i rośliny do określonej strefy klimatycznej atmosferycznych w poszczególnych miesiącach na obszarze wilgotnego lasu równikowego - omawia przystosowania zwierząt do życia w strefie wilgotnych lasów równikowych - wyjaśnia, co to są epifity - z wykresu klimatycznego lub tabeli przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w poszczególnych miesiącach pory suchej i deszczowej - omawia przystosowania roślin do dwóch pór roku w strefie sawann - porównuje roślinność sawann i wilgotnych lasów równikowych - na podstawie wykresu klimatycznego omawia roczny przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w strefie stepów - wymienia przystosowania roślin do warunków stepowych - wyjaśnia, dlaczego zwierzęta stepowe żyją gromadnie - charakteryzuje klimat Antarktydy i Arktyki na podstawie diagramu klimatycznego - omawia przystosowania zwierząt do życia w strefach pustyń lodowych - podaje przykład 19 współzależności między składnikami krajobrazu ( temperatura, opady ) a rozmieszczeniem roślin i zwierząt II. Planeta Ziemia / Ziemia częścią Wszechświata - określa kształt Ziemi - wie, że globus jest modelem Ziemi - wie, że południk zerowy i 180° dzieli kulę ziemską na dwie półkule – wschodnią i zachodnią - lokalizuje na globusie kontynenty i oceany - rozpoznaje na ilustracji twórcę teorii heliocentrycznej oraz K. Kolumba i F. Magellana - wymienia odkrycie M. Kopernika - wie, że następstwem ruchu obiegowego Ziemi są pory roku - wymienia następujące po sobie pory roku - wie, że następstwem ruchu obrotowego Ziemi jest dzień i noc; wie, że po nocy następuje dzień, a po dniu noc - wie, że Słońce jest gwiazdą, a Księżyc satelitą - wskazuje na globusie oś ziemską, bieguny geograficzne oraz główne kierunki - odszuka i skaże na mapie świata równik i bieguny - lokalizuje na globusie kontynenty i oceany i określa ich położenie względem równika - wymienia następujące po sobie pory roku z uwzględnieniem dat ich rozpoczęcia i zakończenia - określa czas obiegu Ziemi wokół Słońca - wymienia podstawowe ciała niebieskie i podaje ich przykłady - wymienia planety Układu Słonecznego - wskazuje na globusie równik, równoleżniki - odszuka i skaże na mapie świata południk zerowy i 180° - lokalizuje na globusie kontynenty i oceany i określa ich położenie względem południka zerowego - omawia odkrycie M. Kopernika - wskazuje istotne cechy różniące planety, gwiazdy i satelita - podpisuje przedstawione na ilustracji ciała niebieskie, używając nazw: gwiazda, planeta, gwiazda, satelita - wskazuje na globusie południk zerowy i 180° - omawia najważniejsze założenia teorii heliocentrycznej - prezentuje informacje o życiu i pracy Mikołaja Kopernika - prezentuje za pomocą modelu ruch obiegowy Ziemi - prezentuje za pomocą modelu ruch obrotowy Ziemi - dostrzega zależności między wysokością Słońca a ilością energii docierającej - wskazuje na modelu lub rysunku planety Układu Słonecznego i szereguje je według kryterium odległości od Słońca - wyjaśnia na podstawie jakich obserwacji można wnioskować o ruchu Ziemi dookoła Słońca - wyjaśnia na czym polega ruch obiegowy i obrotowy Ziemi na - rysuje trasę podróży K. Kolumba, F. Magellana - opisuje przebieg największych wypraw odkrywczych K. Kolumba, F. Magellana z wykorzystaniem mapki - wyjaśnia, dlaczego szkielet stanowi część układu ruchu człowieka - wymienia podstawowe funkcje układu kostnego oraz np. kręgosłupa i klatki piersiowej - wymienia podstawowe funkcje układu oddechowego - rozumie, ze czynnikiem - porównuje zużycie tlenu w trakcie wykonywania różnych czynności - na podstawie obserwacji opisuje fazę wdechu i wydechu - rozróżnia pojęcia: spalanie, oddychanie - zilustruje proces III. Poznajemy swój organizm - rozpoznaje i nazywa wybrane narządy organizmu ludzkiego - wie, że narządy budują układy - rozumie pojęcia: przyroda ożywiona i nieożywiona, oddychanie, odżywianie, poruszanie - podaje przykłady przyrody ożywionej i nieożywionej - wymienia podstawowe - rozumie, że narządy odpowiadają za określone czynności; podaje przykłady, np. oko za widzenie, uszy za słyszenie - rozumie pojęcia: wydalanie, rozmnażanie - wymienia i wskaże na modelu elementy układu kostnego: czaszka, kręgosłup, klatka - rozpoznaje wybrane układy na ilustracjach, rysunkach, foliogramach; nazwie je - rozumie pojęcia: tkania, narząd, układ, organizm - podaje przykłady narządów, które są chronione przez szkielet - wyjaśnia, dlaczego ważne jest prawidłowe siedzenie w ławce, noszenie plecaków 20 czynności życiowe człowieka - wymienia wybrane układy budujące organizm człowieka - wybierze rysunki przedstawiające prawidłowe siedzenie w ławce, noszenie plecaków - pokazuje układ oddechowy na modelu lub planszy dydaktycznej - rozumie konieczność wdychania powietrza przez nos - zna rolę tlenu w życiu organizmów żywych - wie, że rośliny są producentem tlenu - wymienia i wskazuje na modelu i rysunkach (lub na sobie) położenie wybranych narządów budujących układ pokarmowy: jama ustna, żołądek, odbytnica - zna i rozumie znaczenie zębów - zna i wymienia zasady higieny jamy ustnej - rozumie pojęcie: dentysta - z wykorzystaniem ilustracji / rysunków podaje dwa przykłady pokarmów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego - wymienia przynajmniej trzy zasady właściwego odżywiania - odczytuje termin przydatności produktu do spożycia i składu spożywczego - wie, w jaki sposób zabezpieczać żywność przed zniszczeniem i zepsuciem piersiowa, kończyny górne – ręce, kończyny dolne – nogi - wymienia i wskazuje na modelu i rysunkach położenie podstawowych narządów budujących układ oddechowy: jama nosowa, płuca - rozumie, że rośliny są producentem tlenu - rozumie znaczenie roślin w życiu na Ziemi - wymienia i wskazuje na modelu i rysunkach (lub na sobie) położenie podstawowych narządów budujących układ pokarmowy: przełyk, jelito grube, jelito cienkie - wymienia cztery podstawowe smaki zlokalizowane na języku - rozumie pojęcie: stomatolog - podaje przykłady pokarmów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego - razem z nauczycielem ułoży jednodniowy jadłospis - wymienia przyczyny i objawy zatruć pokarmowych - wymienia skutki nieprawidłowego żywienia - wymienia podstawowe składniki morfologiczne krwi wymienia i wskazuje na modelu i rysunkach (lub na sobie) położenie podstawowych narządów budujących układu rozrodczego męskiego i żeńskiego: jajniki, jajowody, macica, pochwa, jadra, nasieniowody, prącie - wyjaśnia pojęcie „stawy”; wskaże je na modelu lub rysunkach - wymienia i wskazuje na modelu i rysunkach położenie podstawowych narządów budujących układ oddechowy: krtań, tchawica, oskrzela - wyjaśnia, konieczność wdychania powietrza przez nos - czynnie uczestniczy w doświadczeniach związanych z oddychaniem i spalaniem - wymienia produkty procesu fotosyntezy - wymienia podstawowe funkcje układu pokarmowego - zna i rozumie znaczenie języka, jako narządu smaku - opisuje zasady higieny jamy ustnej - wymienia podstawowe składniki odżywcze; - na podstawie analizy piramidy pokarmowej proponuje przykładowy zestaw pokarmów dla dziecka w klasy VI; - wymienia choroby związane z błędami żywieniowymi; omówi je i wskaże istotne różnice - wymienia i wskazuje na modelu i rysunkach (lub na sobie) położenie podstawowych narządów budujących układ krwionośny: serce, naczynia krwionośne, żyły, tętnice - wymienia podstawowe funkcje układu krwionośnego - wymienia rolę krwinek białych i niezbędnym do spalania i oddychania przez większość organizmów jest tlen - wymienia / identyfikuje produkty spalania: dwutlenek węgla, para wodna oraz podaje ich nazwy - wyjaśnia proces fotosyntezy z wykorzystaniem rysunków, schematów - w sposób ogólny opisuje drogę pokarmu - opisuje procesy zachodzące w jamie ustnej oraz wyjaśnia konieczność dokładnego żucia pokarmu - oznacza pola smakowe na języku - wymienia podstawowe składniki odżywcze; podaje źródła ich występowania - sformułuje dwie lub trzy zasady dotyczące higieny żywienia - omawia rolę tętnic i żył; rozpozna je na obrazku - wymienia rolę krwinek czerwonych - porównuje budowę męskich i żeńskich narządów płciowych oraz określa funkcje wybranych poszczególnych narządów fotosyntezy - omawia, co dzieje się z pokarmem po zakończeniu trawienia - podejmuje próbę wskazania tych składników, które powinny zwrócić uwagę konsumenta - charakteryzuje ( wymieni objawy i przyczyny ) salmonellozę - formułuje kilka zasad, których przestrzeganie pozwoli ustrzec się od chorób i zatruć pokarmowych - uzasadnia konieczność spożywania różnorodnych pokarmów - wymienia choroby związane z błędami żywieniowymi; omówi je i wskaże istotne różnice - na podstawie przeprowadzonego doświadczenia formułuje wnioski dotyczące wpływu wysiłku fizycznego na pracę serca - przedstawia krótkie informacje na temat chorób krwi: anemii, białaczki - porównuje budowę męskich i żeńskich narządów płciowych oraz określa funkcje poszczególnych narządów 21 - rozumie skutki nadmiernego / samodzielnego odchudzania się - wymienia i wskazuje na modelu i rysunkach (lub na sobie) położenie podstawowych narządów budujących układ krwionośny: serce - podejmie próbę pomiaru tętna (policzy ) - wie, że serce kurczy i rozkurcza się wymienia i wskazuje na modelu i rysunkach (lub na sobie) położenie swoich narządów budujących układ rozrodczy płytek krwi - z wykorzystaniem rysunków porównuje budowę męskich i żeńskich narządów płciowych - wymienia podstawowe funkcje układu rozrodczego VI. Rozwój człowieka - różnicuje pojęcia: dziecko, chłopiec, dziewczynka, kobieta, mężczyzna, płeć, dojrzewanie płciowe - przestrzega zasad higieny intymnej - wymienia główne zasady higieny intymnej - rozumie, że rozmnażanie to cecha wspólna wszystkich organizmów, mająca na celu przetrwanie gatunku - rozumie, że w przed urodzeniem / w łonie matki / dziecko rozwija się, porusza, oddycha i odżywia się - wie, jak długo trwa ciąża u człowieka - wymienia cechy koleżanki / kolegi i przyjaciela - uczestniczy w scence - wymienia główne zmiany zachodzące w organizmie podczas dojrzewania płciowego - wskazuje różnice w budowie sylwetki kobiety i mężczyzny - rozumie zjawisko poczęcia i rozwoju płodu ludzkiego - różnicuje i wyjaśnia znaczenie pojęć: koleżeństwo, przyjaźń, - podaje przykłady zagrożeń, na które narażona jest młodzież w okresie dojrzewania - wyjaśnia pojęcia: zapłodnienie / poczęcie /, ciąża, poród - na schemacie wskazuje narządy produkujące komórki rozrodcze; nazwie je - na schemacie wskazuje miejsce zapłodnienia - nazywa etapy życia po narodzeniu: okres noworodkowy, niemowlęcy, poniemowlęcy, przedszkolny szkolny, wieku dorosłego, starości / również z wykorzystaniem ilustracji / - różnicuje i wyjaśnia znaczenie pojęć: zauroczenie, zakochanie - wymienia etapy rozwoju człowieka przed urodzeniem : zarodkowy, płodowy - charakteryzuje dowolny / wybrany przez siebie / etap rozwojowy - różnicuje i wyjaśnia znaczenie pojęć: miłość, asertywność - podaje przykłady sytuacji, w których powinien zachować się asertywnie - z wykorzystaniem wykresu lub na podstawie zebranych informacji formułuje wnioski dotyczące różnic w rozwoju - na podstawie opisu, fotografii lub rysunku rozpozna i nazywa proces zapłodnienia oraz poszczególne etapy rozwoju człowieka - proponuje scenkę pokazującą zachowania asertywne 22 pokazującej zachowanie asertywne V. Damy o swoje zdrowie i pomagamy innym - różnicuje pojęcia: lekarz, pielęgniarka, apteka, lekarstwa - wymienia charakterystyczne cechy człowieka zdrowego, np. temperatura ciała, chęć do pracy i zabawy - wymienia pierwsze objawy choroby - rozumie, że może przyjmować lekarstwa tylko pod kontrolą osoby dorosłej - zna środowisko życia bakterii - wie, że bakterie i wirusy są przyczyną wielu chorób - wymienia sposoby zapobiegania chorobom zakaźnym - wie, że są grzyby kapeluszowe ( jadalne i niejadalne ) oraz grzyby pasożytnicze wywołujące choroby - podaje sposoby zapobiegania grzybicom skóry - rozumie pojęcie: sytuacje zagrażające zdrowiu i życiu - wymienia konsekwencje niewłaściwego zachowania się w czasie zabawy, w domu i na ulicy - wymienia przyczyny i sposoby zapobiegania z sytuacjom zagrażającym życiu i zdrowiu - rozróżnia podstawowe znaki drogowe - wie na czym polega pierwsza pomoc; prawidłowo zachowuje się - różnicuje pojęcia: choroba, lekarz, pielęgniarka, apteka, lekarstwa - wymienia przyczyny chorób oraz sposoby zabezpieczenia się przed chorobą - wie, że bakterie są różnej wielkości, mają różny kształt i kolor - wie, że bakterie wykorzystywane są w przemyśle spożywczym; podaje przykłady / np. kiszenie ogórków i kapusty, zakwaszanie mleka/ - potrafi podać przykłady chorób wywołanych przez bakterie i wirusy - podaje przykłady chorób wywołanych przez zwierzęta, np. wścieklizna, ptasia grypa - wie, że grzybica jest chorobą wywołaną przez grzyby - wymienia zasady bezpieczeństwa na drodze - wyjaśnia, jak należy zachować się przed wybranymi znakami drogowymi - potrafi udzielić pierwszej pomocy przy złamaniu, ukąszeniu - unieruchamia kończynę - czynnie uczestniczy w zajęciach praktycznych - wymienia negatywne skutki palenia papierosów i picia alkoholu oraz przyjmowania narkotyków - potrafi wykazać swoje słabe i - różnicuje i wyjaśnia znaczenie pojęć: choroba, zdrowie, lekarz, pielęgniarka, apteka, lekarstwa - wyjaśnia czym jest gorączka - samodzielnie przeprowadzi obserwacje mikroskopowe - omawia objawy dowolnej choroby - wyjaśni, czym jest choroba zakaźna - podaje przykłady chorób wywołanych przez zwierzęta, np. kleszczowe zapalenie mózgu oraz chorób wywołanych przez rośliny, np. alergia - podaje przykłady zachowania zwierząt, które mogą świadczyć o tym, że zwierzę jest chore np. na wściekliznę; wie, jak się zachować - wymienia objawy grzybicy skóry oraz sposoby zarażenia - rozróżnia oznakowania substancji toksycznych, palnych i wybuchowych - podaje przykłady takich zachowań pieszych i rowerzystów, które mogą być przyczyną wypadków - potrafi udzielić pierwszej pomocy przy stłuczeniu, użądleniu - potrafi prawidłowo wezwać pomoc / podaje istotne informacje /; napisze sms - opracowuje własny rozkład dnia - wymienia reguły, których powinno się przestrzegać przy - różnicuje i wyjaśnia znaczenie pojęć: zdrowie, choroba, lekarz, pediatra, pielęgniarka, apteka, recepta, lekarstwa - zna sposób rozmnażania się bakterii i wirusów - pod kontrolą nauczyciela przeprowadza doświadczenie ukazujące proces kwaśnienie mleka - dokona podziału na choroby wirusowe i bakteryjne - charakteryzuje objawy grypy i anginy; porównuje ich przebieg - wymienia objawy i podaje sposoby zapobiegania poznanym chorobom ( formułuje kilka zasad, których przestrzeganie pozwoli ustrzec się poznanych chorób ) - określa zasady postępowania w przypadku drobnych zranień lub podejrzenia złamania kończyny - wyjaśnia, dlaczego opatrunek zakładany na zranienia musi być jałowy - wyjaśnia negatywne skutki palenia papierosów i picia alkoholu oraz przyjmowania narkotyków - uzasadnia znaczenie mocnych stron człowieka w jego życiu - podaje przykłady sytuacji, w których powinien zachować się asertywnie - wskazuje skutki dla organizmu wywołane niewłaściwym - analizuje drogę rozprzestrzeniania się chorób bakteryjnych i wirusowych - analizuje skutki zdrowotne spowodowane niską kulturą sanitarną - podaje przykłady innych chorób odzwierzęcych; opisuje wybraną chorobę odzwierzęcą - zbiera informacje na temat liczby wypadków z udziałem dzieci (np. w ciągu ostatniego roku ) - sporządza wykaz niebezpiecznych substancji w czasie zabaw, w domu, w szkole i na ulicy - przygotowuje pokaz udzielania pierwszej pomocy - na podstawia różnych źródeł zbiera dane na temat skutków palenia papierosów, picia alkoholu oraz przyjmowania narkotyków - proponuje scenkę pokazującą zachowania asertywne 23 w przypadku jej udzielania - potrafi udzielić pierwszej pomocy przy skaleczeniu - z pomocą nauczyciela unieruchamia kończynę - wie, że przed założeniem opatrunku należy ranę zdezynfekować; poprawnie założy opatrunek - podaje numery telefonów, pod które należy dzwonić w razie wypadku (do straży pożarnej, na pogotowie, policję ) - rozumie, negatywne skutki palenia papierosów i picia alkoholu oraz przyjmowania narkotyków - wymienia niebezpieczeństwa, na jakie jest narażony podczas kontaktów z nieodpowiedzialnymi kolegami - z pomocą nauczyciela potrafi wykazać swoje słabe i mocne strony - rozumie, na czym polega działanie egoistyczne - z pomocą nauczyciela opracowuje własny rozkład dnia - rozumie znaczenie ruchu ćwiczeń fizycznych, zdrowego odżywiania mocne strony - uczestniczy w scence pokazującej zachowanie asertywne - rozumie pojęcie: zdrowy styl życia - z niewielką pomocą nauczyciela opracowuje własny rozkład dnia - rozumie znaczenie umiejętności planowania dnia w utrzymaniu zdrowia planowaniu dnia - przedstawia swój rozkład dnia; proponuje ewentualne zmiany, które może do niego wprowadzić planowaniem dnia - sporządza wykaz zasad zdrowego stylu życia oraz uzasadnia konieczność ich stosowania VIII. Właściwości substancji -podaje przykłady ciał stałych -rozpoznaje w otoczeniu ciała sprężyste, np. sprężyna, kruche, np. kreda, plastyczne, np. plastelina - wymienia wybrane czynniki atmosferyczne - określi stan skupienia podanych substancji - zna definicję gęstości - rozumie, że wybrane czynniki atmosferyczne mogą mieć pozytywny i negatywny wpływ na różne przedmioty - podaje jednostki masy - na podstawie obserwacji wymienia cechy ciał stałych - wymienia charakterystyczne cechy ciał sprężystych i kruchych - wyjaśnia, co to jest masa - podaje przykłady zastosowania różnych substancji w przedmiotach codziennego użytku - w oparciu o doświadczenie rozumie, że ciała o tej samej objętości, ale różnej gęstości mają różną wagę oraz różnie zachowują się w wodzie - z pomocą nauczyciela odszuka gęstość substancji 24 - wspólnie z nauczycielem bada wpływ wybranych czynników na przedmioty zbudowane z różnych substancji na tablicach - wykona doświadczenie według pisemnej instrukcji; zapisuje wnioski IX. Przemiany chemiczne wokół nas - rozumie pojęcia: odwracalne nieodwracalne - czynnie uczestniczy w doświadczeniach - rozumie pojęcie mieszanina - wie, że gleba i powietrze są mieszaninami niejednorodnymi - wie, że woda może tworzyć zarówno mieszaninę jednorodną, jak i niejednorodną - rozumie, czym jest przemiana chemiczna - podaje przykłady przemian chemicznych znanych z życia codziennego, np. kiszenie ogórków, kwaśnienie mleka, spalanie drewna - wskazuje przykłady mieszanin jednorodnych i niejednorodnych w przyrodzie - wymienia sposoby rozdzielania mieszanin: filtrowanie, przesiewanie, odparowywanie - podaje przykłady przemian odwracalnych, np. topnienie, krzepnięcie i nieodwracalnych, np. ścinanie białka, korozja - rozumie i operuje pojęciami: filtrowanie, odparowywanie, przesiewanie - rozdziela składniki mieszanin niejednorodnych (np. grochu i piasku, spinaczy i siarki, trocin i piasku); wybierze odpowiedni sposób rozdzielania - w oparciu o doświadczenia dokona podziału przemian chemicznych na odwracalne i nieodwracalne - na podstawie obserwacji odróżnia mieszaninę jednorodną od mieszaniny niejednorodnej - wyjaśnia, dlaczego gleba i powietrze są mieszaninami niejednorodnymi - wyjaśnia, podając przykłady, że woda może tworzyć zarówno mieszaninę jednorodną, jak i niejednorodną - omawia różne sposoby rozdzielania mieszanin - wykonuje doświadczenie zgodnie z instrukcją; zapisuje obserwacje -sporządzi mieszaniny niejednorodne i roztwory ,odróżni je od siebie ,rozdzieli składniki mieszanin niejednorodnych i jednorodnych - rozdziela mieszaninę soli z wodą według podanej instrukcji - wyjaśnia, jak rozdzielić mieszaninę soli z wodą - rozumie, że prędkość ciała zależy od czasu i drogi przebytej przez ciało w jednostajnie prostoliniowym - czynnie uczestniczy w doświadczeniach / lub proponuje je / związanych z poruszaniem się ciał wraz z siłami oporu ruchu i bez sił oporu - wyznacza doświadczalnie prędkość swojego ruchu, np. bieganie na czas lub innego ruchu na czas X. Ruchy i siły w przyrodzie - wie, że ruch to zmiana położenia ciała w miarę upływającego czasu - wymienia dwa podstawowe rodzaje ruchu (prostoliniowy i krzywoliniowy) i z wykorzystaniem ilustracji / wskaże różnice - wie, że wszystkie ciała poruszając się napotykają na opór ruchu ze - czynnie uczestniczy w doświadczeniach związanych z wyznaczaniem czasu trwania ruchu i mierzeniem przebytej przez ciało drogi - rozumie, że opór równa się tarcie - wymieni / wskaże siły, które przeciwdziałają i wspomagają ruch, np. wiatr, prąd wody, chropowate i gładkie powierzchnie - opisuje różne rodzaje ruchu, np. prostoliniowy: jednostajny, zmienny: przyspieszony, opóźniony / z wykorzystaniem ilustracji / - wie, że podkładając pod ciężkie ciała belki można łatwo przesunąć ciało, a używając powierzchni gładkich można przesuwać ciężkie ciała 25 strony środowiska 11.CELE OPERACYJNE Uczeń po ukończeniu nauki potrafi : Klasa IV • • • • • • • • • • • • • • • Określać pogodę Wymieniać i rozróżniać pory roku Rozróżnić środowisko lądowe i wodne Rozpoznać i nazwać warstwy lasu Rozróżnić zwierzęta dzikie i hodowlane Nazwać typowe rośliny i zwierzęta żyjące w jeziorze lub rzece Określać potrzeby życiowe i nazwać części roślin Wykonać proste zabiegi pielęgnacyjne na roślinach hodowanych w klasie Wykonywać proste zabiegi pielęgnacyjne na zwierzętach Dbać o higienę osobistą Posługiwać się lupą, mikroskopem i lornetką Korzystać z atlasów i albumów Odczytywać z mapy Polski miasta, rzeki, jeziora charakterystyczne dla danej krainy Lokalizować na mapie Europy , Polskę oraz państwa sąsiadujące z Polską i ich stolice Rozróżnia i nazywa symbole narodowe 26 Klasa V • • • • • • • • • • • Określić główne kierunki świata Rozróżniać podstawowe formy terenu Wymienić składniki krajobrazu najbliższej okolicy Pokazywać na mapie i nazwać góry, wyżyny, niziny Posługiwać się kompasem, mapą i planem Zachowywać się właściwie w obszarach chronionych Nazywać proste zjawiska fizyczne Podać przykłady zjawisk elektrycznych i magnetycznych w przyrodzie Nazwać podstawowe zjawiska fizyczne Szacuje odległości i wysokości w terenie Rozróżnia stany skupienia wody Klasa VI • • • • • • • • • • Wskazywać na mapie i globusie oceany i kontynenty Rozpoznawać cechy wybranych krajobrazów świata na podstawie prostego opisu i ilustracji Czytanie i interpretowanie map, wykresów, tabel Określić z czego zbudowane są żywe organizmy Nazwać podstawowe reakcje fizjologiczne Wymienić czynności wybranych układów Wymienić podstawowe części ciała człowieka Dbać o higienę osobistą szczególnie w okresie dojrzewania Stosować zasady bezpiecznego obchodzenia się z urządzeniami elektrycznymi Wyszukiwać informacje z różnych źródeł 27 28
