Motywy lokalizacji inwestycji zagranicznych w regionie łódzkim

Tomasz Dorożyński*
Wojciech Urbaniak**
Motywy lokalizacji inwestycji zagranicznych
w regionie łódzkim
Wstęp
Przepływy kapitału w coraz większym stopniu kształtują światową gospodarkę. Szczególną ich formą są bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ),
których celem jest uzyskanie przez rezydentów jednego kraju władztwa nad
podmiotem gospodarczym w innym kraju. W uproszczeniu może to nastąpić
poprzez nabycie pakietu akcji dającego prawa do kierowania przedsiębiorstwem
(umownie 10%), całkowite przejęcie firmy lub zbudowanie jej od podstaw
[Świerkocki, 2004, s. 93].
BIZ są jednak zjawiskiem ekonomicznym znacznie bardziej skomplikowanym niż sam przepływ kapitału. Podmioty inwestujące w ten sposób tworzą
w innym kraju podległe sobie firmy i w efekcie stają się przedsiębiorstwem
wielonarodowym. Proces ten ma ogromne znaczenie zarówno dla kraju wysyłającego, jak i dla przyjmującego. Istnieje dość powszechne przekonanie o korzyściach wynikających z BIZ dla państw rozwijających się, aczkolwiek badania
empiryczne nie zawsze pozytywnie weryfikują tę tezę [Świerkocki, 2011, s. 9].
Wyjaśnienie przyczyn inwestowania za granicą jest także od wielu lat
przedmiotem rozważań teoretycznych. Jedną z najpełniejszych odpowiedzi na
pytanie o przesłanki podejmowania BIZ daje nam eklektyczna teoria J.H. Dunninga. Rozpoczęcie BIZ jest efektem współzależnych okoliczności związanych
z własnością, lokalizacją i internalizacją. Zgodnie z paradygmatem OLI, przedsiębiorstwo podejmuje decyzję o BIZ, gdy jego działalność za granicą będzie
bardziej zyskowna niż we własnym kraju. Cel ten zostanie osiągnięty m.in.,
jeżeli przedsiębiorstwo znajdzie korzystną lokalizację zagranicą [Golejewska,
2008, 92-93].
Szczególnie interesujący wydaje się zatem przestrzenny wymiar funkcjonowania przedsiębiorstw międzynarodowych. Stąd w niniejszym artykule skoncentrowano się na lokalizacji, która z różnych powodów może skłaniać właściciela aktywów do podjęcia inwestycji bezpośredniej.
Wzrost znaczenia i zainteresowania problematyką rozwoju regionalnego
w ostatnich latach jest w dużej mierze związany z dwoma kluczowymi trendami
w rozwoju gospodarki światowej: globalizacją i regionalizacją. Regionalizacja
może być rozważana na dwóch płaszczyznach. Po pierwsze, wyróżniamy proces międzynarodowej integracji gospodarczej, tzn. powstawanie regionalnych
*
Dr, Katedra Wymiany Międzynarodowej, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet
Łódzki, [email protected]
**
Dr, Katedra Wymiany Międzynarodowej, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet
Łódzki, [email protected]
194
Tomasz Dorożyński, Wojciech Urbaniak
ugrupowań integracyjnych (regionalizacja gospodarki światowej). Po drugie,
obserwuje się obecnie zjawisko wyodrębniania i wzrostu znaczenia regionów
w ramach poszczególnych państw (regionalizacja gospodarek narodowych).
Procesy globalizacji i regionalizacji mogą prowadzić do przejmowania licznych kompetencji w zakresie społeczno-gospodarczym, zarówno przez instytucje ponadnarodowe, jak i regionalne. Ponadto, proces globalizacji gospodarki
światowej w kontekście rozwoju gospodarczego może prowadzić z jednej strony do zróżnicowania efektów globalizacyjnych i marginalizacji niektórych obszarów, z drugiej zaś, do wzrostu znaczenia terytorium i lokalizacji jako źródła
przewagi konkurencyjnej. Mamy zatem do czynienia z dwoma pozornie przeciwstawnymi zjawiskami, tzn. wraz z globalizacją rośnie znaczenie terytorium
w wymiarze regionalnym i lokalnym. W literaturze wprowadzono na określenie
tego zjawiska nazwę glokalizacja, stanowiącą połączenie słów globalizacja
i lokalizacja [Pietrzyk, 2004, 9-12].
Wzrost znaczenia kompetencji i autonomii poszczególnych regionów
w Polsce po wejściu do UE z jednej strony oraz zainteresowanie zagranicznych
inwestorów wyborem określonej lokalizacji z drugiej strony, stały się punktem
wyjścia do przeprowadzenia pogłębionych badań dotyczących roli BIZ w rozwoju województwa łódzkiego1..
Celem badania była ocena działalności inwestorów zagranicznych w regionie łódzkim. Jego przedmiotem były m.in. rodzaje bezpośrednich inwestycji
zagranicznych (BIZ), motywy ich lokalizacji w Polsce i województwie łódzkim,
czynniki zachęcające i zniechęcające do kontynuowania działalności w regionie, zarządzanie zasobami ludzkimi, efekty inwestycji oraz czynniki zwiększające atrakcyjność inwestycyjną regionu łódzkiego. Badanie bezpośrednie przeprowadzono od września do listopada 2010 r. wśród 188 przedsiębiorstw
z udziałem kapitału zagranicznego, z województwa łódzkiego. Stanowiło to 9%
ich populacji generalnej. Dobór próby miał charakter celowy. Wybrano przedsiębiorstwa z 28 miejscowości, prawie wyłącznie z miast, ponieważ tam koncentruje się działalność inwestorów zagranicznych. Większość BIZ zlokalizowana jest w Łodzi (ok. 60%). W próbie zachowano ten udział stolicy województwa.
W niniejszym artykule dokonano prezentacji i oceny wyników badania
w zakresie motywacji inwestorów zagranicznych do lokalizacji inwestycji
w województwie łódzkim. Posługując się narzędziami statystki opisowej skon1
Opracowanie stanowi częściową prezentację wyników badania bezpośredniego
z wykorzystaniem kwestionariusza ankietowego oraz literatury przedmiotu w ramach projektu
badawczego „Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego
i przyszłego profilu gospodarczego województwa łódzkiego” Projekt był współfinansowany ze
środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Projekt został
zrealizowany w latach 2009-2011 przez zespół pracowników Uniwersytetu Łódzkiego z Katedry
Wymiany Międzynarodowej, Katedry Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych oraz
Katedry Teorii i Analiz Systemów Ekonomicznych [zob. Świerkocki J(red.), 2011, Rola
bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu
gospodarczego województwa łódzkiego, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź].
Motywy lokalizacji inwestycji zagranicznych w regionie łódzkim
195
centrowano się na wpływie wybranych grup czynników na umiejscowienie
podmiotów BIZ w województwie łódzkim. Do najważniejszych zaliczono:
koszty produkcji, koszty płac i zatrudnienie, potencjał gospodarczy, relacje
z administracją oraz infrastrukturę. Głównym celem artykułu jest identyfikacja
i ocena przesłanek lokalizacji bezpośrednich inwestycji zagranicznych w regionie łódzkim. Wnioski z badania mogą być użyteczne dla władz samorządowych, które poprzez różne instrumenty mogą wpływać na zainteresowanie kapitału zagranicznego regionem.
1.Motywy lokalizacji podmiotów BIZ w województwie łódzkim
Inwestorzy zagraniczni rozważali najczęściej różne lokalizacje w Polsce
i innych krajach. W badaniu podjęto próbę identyfikacji przyczyn umiejscowienia podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego w województwie łódzkim.
Przedsiębiorstwa oceniły stopień, w jakim wyróżnione czynniki do tego zachęcały lub zniechęcały. Na siedmiostopniowej skali dokonały wartościowania 27
przyczyn. W analizie posłużono się rozkładami odpowiedzi i wskaźnikami statystycznymi – średnią odpowiedzi, odchyleniem standardowym i współczynnikiem zmienności.
Wcześniej przeprowadzono ocenę rzetelności pomiaru wykorzystując jako
miernik współczynnik Alfa Cronbacha [Ferguson,Takano, 2004, s. 496]. Pokazuje on poziom zgodności respondentów w odpowiedziach na poszczególne
pytania, czyli określa stopień podobieństwa odpowiedzi na pytania zawarte w
skali, przyjmując wartości od 0 do 1. Im jest większy, tym odpowiedzi lepiej
mierzą zjawisko będące przedmiotem badania. Uzyskana w badaniu wartość
współczynnika Alfa Cronbacha w wysokości 0,884 oznacza, że pomiar był w
bardzo wysokim stopniu rzetelny a uzyskane wyniki mogą być poddane analizie
statystycznej.
(1)
Gdzie:
α – współczynnik Alfa Cronbacha,
k – liczba pytań,
δ2i – wariancja odpowiedzi na pytanie i
δ2 – wariancja sumy odpowiedzi na poszczególne pytania.
Wśród odpowiedzi przeważały opinie pozytywne i neutralne. Te ostatnie,
określające dany czynnik jako „niemający znaczenia” pokazują, że nie był on
brany pod uwagę w podejmowaniu decyzji o lokalizacji inwestycji. Odpowiedzi
negatywnych wskazujących, że zniechęcał było stosunkowo niedużo.
2.Analiza wpływu grup czynników na umiejscowienie podmiotów
BIZ w województwie łódzkim
Przyczyny wpływające na lokalizację podmiotów BIZ w województwie
łódzkim podzielono na następujące grupy:
196
Tomasz Dorożyński, Wojciech Urbaniak
1) koszty produkcji, koszty płac i zatrudnienie,
2) potencjał gospodarczy,
3) relacje z administracją,
4) infrastruktura,
5) inne.
Inwestorów zagranicznych do decyzji lokalizacyjnych w województwie łódzkim najbardziej zachęcały czynniki związane z kosztami i zatrudnieniem:
1) stosunkowo niskie płace,
2) niewysoki poziom kosztów całkowitych działalności,
3) możliwości znalezienia siły roboczej o odpowiednich kwalifikacjach,
4) możliwości znalezienia kadr o odpowiednich kwalifikacjach.
Czynnik określany jako „mentalność ludzi” (czyli stosunek do cudzoziemców i kapitału zagranicznego) przeciętnie oddziaływał także zachęcająco, choć
w mniejszym stopniu. Nie miał znaczenia w opinii jednej trzeciej respondentów. Oceny czynników płacowego i kosztowego były dość zgodne. Nie wystąpiły większe różnice w opiniach wśród przedsiębiorstw z różnych sektorów
działalności i o różnym zaangażowaniu w eksport. Jeżeli chodzi o zachęty
w postaci możliwości znalezienia odpowiednich pracowników (siły roboczej
i kadr), to zróżnicowanie odpowiedzi nie było zbyt duże przy podziale podmiotów na sekcje i sektory gospodarki. Czynniki te stanowiły nieco większą zachętę do inwestowania w sektorze przetwórstwa przemysłowego, zwłaszcza w stosunku do sekcji handlowej.
Większe różnice w ocenie znaczenia czynnika ludzkiego wystąpiły pomiędzy przedsiębiorstwami podzielonymi ze względu na zaangażowanie w zbyt za
granicą. Podmioty o większym udziale eksportu w sprzedaży (już od 25%) zdecydowanie bardziej ceniły sobie możliwość znalezienia wykwalifikowanych
pracowników niż te, które nie eksportują bądź, dla których sprzedaż za granicę
stanowi jedynie uzupełniającą formę zbytu. W polskich warunkach działalność
eksportowa nadal wymaga przygotowania oferty na wyższym poziomie jakościowym niż na rynek krajowy. Sprzedaż za granicę wiąże się także z dużym
wysiłkiem organizacyjnym. W związku z tym przedsiębiorstwa zorientowane
na rynki zagraniczne kładą nacisk na zatrudnianie pracowników o stosunkowo
wysokich kwalifikacjach i bardzo cenią sobie możliwość ich znalezienia.
Tablica 1. Wpływ wybranych czynników z grupy kosztów, kosztów płac i zatrudnienia, na decyzję o lokalizacji podmiotów BIZ w województwie łódzkim – średnie
odpowiedzi w podziale na przedziały udziałów eksportu w sprzedaży*
Czynnik
Udział eksportu w
Możliwość znalezienia siły
Możliwość znalezienia kasprzedaży, w %
roboczej o odpowiednich kwa- dry o odpowiednich kwalifilifikacjach
kacjach
Średnia
Brak eksportu
5,314
5,373
1 – 24,99
5,591
5,796
25 – 49,99
6,167
6,333
Motywy lokalizacji inwestycji zagranicznych w regionie łódzkim
197
50 – 74,99
6,130
6,043
75 – 100
6,326
6,348
Razem
5,812
5,887
* Skala odpowiedzi, wpływ: bardzo duży (7), duży (6), dość duży (5), ani duży ani mały
(4), mały (3), bardzo mały (2), żaden (1)
Źródło: opracowanie własne.
Wpływ potencjału gospodarczego województwa na decyzję lokalizacyjną
przedsiębiorstwa oceniły w sposób zróżnicowany. Połowa wskazała, że takie
czynniki jak:
1) możliwości sprzedaży na rynku województwa,
2) wizerunek gospodarczy województwa,
3) stan konkurencji,
4) obecność instytucji otoczenia biznesu,
„nie miały znaczenia”, czyli uznano, że były nieistotne i że nie brano ich pod
uwagę przy podejmowaniu decyzji o umiejscowieniu inwestycji. Oceny takie
przeważały wśród podmiotów, które nie sprzedają na rynku województwa i jego
stan najwyraźniej ich nie interesował. Pozostałe wskazania były w zdecydowanej większości pozytywne.
Profil kształcenia szkół wyższych i zawodowych jako czynnik zachęcający
do lokalizacji, przedsiębiorstwa oceniły zdecydowanie lepiej, podobnie jak
możliwą bliskość (geograficzną) dostawców i kooperantów. Opinii neutralnych
jest mniej. Średnie są wyższe. Należy sądzić, że dobra ocena szkolnictwa jest
konsekwencją pozytywnych opinii o możliwościach znalezienia w regionie pracowników o odpowiednich kwalifikacjach. W przypadku bliskości od dostawców i kooperantów przyczyną jest bardzo wysoka ocena jego znaczenia dla powstawania podmiotów BIZ w działalności handlowej (zobacz tablica 4).
Tablica 2. Wpływ bliskości od dostawców i kooperantów na decyzję o lokalizacji
podmiotów BIZ w województwie łódzkim – średnie odpowiedzi w podziale na sektory i sekcje gospodarki*
Sektor lub sekcja działalności
Średnia
Sektor przemysłowy, w tym:
przetwórstwo przemysłowe
Sektor usługowy, w tym:
Handel
Razem
5,489
5,536
5,837
6,547
5,661
*Skala odpowiedzi jak dla tablicy 1
Źródło: badanie własne.
Wpływ relacji z administracją na decyzję o lokalizacji podmiotu BIZ
przedsiębiorstwa oceniły poprzez odniesienie się do następujących czynników:
1) stosunku władz gminnych do inwestorów zagranicznych,
2) stosunku władz powiatowych do inwestorów zagranicznych,
3) stosunku władz wojewódzkich do inwestorów zagranicznych,
198
Tomasz Dorożyński, Wojciech Urbaniak
4) szybkości i elastyczności administracji różnych szczebli w województwie
łódzkim,
5) stabilności przepisów wydawanych przez władze różnych szczebli w województwie łódzkim,
6) wsparcia dla inwestorów zagranicznych ze strony gminy, powiatu lub województwa.
W pierwszej kolejności wyrażono opinie na temat stosunku władz różnych
szczebli do inwestorów zagranicznych. Zdaniem połowy podmiotów był on bez
znaczenia. Wskazuje to, że władze administracyjne, w ich opinii, nie zniechęcały, ale też i nie wspierały przedsiębiorców zagranicznych rozważających decyzję o lokalizacji inwestycji. Połowa przedsiębiorstw uznała, że możliwość uzyskania wsparcia od władz nie miała znaczenia dla decyzji. Może to oznaczać, że
ewentualna pomoc była mało atrakcyjna. Uzyskano bardzo zbliżone rozkłady
opinii o stosunku administracji na różnych szczeblach – gminnym, powiatowym
i wojewódzkim. Nie wystąpiły też większe różnice w rozkładach odpowiedzi
wśród przedsiębiorstw z różnych działów gospodarki i o zróżnicowanym zaangażowaniu w eksport.
Zdecydowanie krytycznie oceniono szybkość i elastyczność podejmowania
decyzji przez władze administracyjne różnych szczebli w województwie oraz
stabilność wydawanych przepisów. Uzyskane średnie, poniżej 4, wskazują na
przewagę opinii negatywnych. Należą do najniższych w całym badaniu wpływu
różnych czynników na decyzję lokalizacyjną w regionie. Oceny takie przeważały wśród przedsiębiorstw ze wszystkich sekcji i sektorów gospodarki.
Tablica 3. Wpływ wybranych czynników z grupy relacji z administracją na decyzję o lokalizacji podmiotów BIZ w województwie łódzkim – średnie odpowiedzi
w podziale na sektory i sekcje gospodarki*
Czynnik
Sektor lub sekcja
Szybkość działania i elastyczStabilność przepisów wydziałalności
ność administracji różnych
dawanych przez władze
szczebli w woj. łódzkim
różnych szczebli w woj.
łódzkim
Średnia
Sektor przemysłowy,
3,947
3,979
w tym przetwórstwo
3,940
3,881
przemysłowe
Sektor usługowy,
3,793
3,742
w tym handel
3,792
3,596
Razem
3,871
3,863
*Skala odpowiedzi jak dla tabeli 1
Źródło: opracowanie własne.
Do czynników infrastrukturalnych zaliczono:
1) istnienie Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej,
2) ofertę terenów uzbrojonych, powierzchni produkcyjnych, biurowych itd.,
3) dostęp do informacji o województwie,
Motywy lokalizacji inwestycji zagranicznych w regionie łódzkim
199
4)
5)
6)
7)
8)
stan infrastruktury drogowej,
stan infrastruktury kolejowej,
stan infrastruktury lotniczej,
stan infrastruktury społecznej (hotele, gastronomia, kultura itd.),
stan środowiska naturalnego.
Negatywnie oceniono stan infrastruktury transportowej. Uzyskane średnie
są tu najniższe w całym badaniu. Krytyczne opinie odnoszą się do wszystkich
typów tej infrastruktury – drogowej, kolejowej i lotniczej. Są też oceny pozytywne, ale znacznie mniej liczne niż w przypadku innych czynników. Rozkłady
ocen, w podziale na sekcje i sektory gospodarcze oraz klasy udziału eksportu
w sprzedaży, cechuje dość duża zbieżność. Nieco lepiej oceniono stan infrastruktury społecznej. Dla 72% inwestorów stan środowiska naturalnego w regionie nie miał znaczenia. Zdecydowana większość wskazała także, że istnienie
Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej nie wpływało na utworzenie podmiotu BIZ w regionie. Część przedsiębiorstw powstała wcześniej, inne nie prowadzą działalności na jej terenie. Natomiast za czynnik mocno zachęcający do
inwestycji zagranicznej w regionie większość uznała stan terenów uzbrojonych.
Na uwagę zasługuje jeszcze czynnik określany w badaniu jako „inne”. Stanowi on sumę różnych motywów lokalizacji, niewyodrębnionych w pytaniu. Są
to: chęć przejęcia konkretnego zakładu z województwa łódzkiego, kontakty
biznesowe z podmiotami w regionie, kontakty osobiste, pochodzenie inwestora
zagranicznego z Łodzi, czy nawet sentymenty historyczne sprzed II Wojny
Światowej. Ponad dwie trzecie (najwięcej) przedsiębiorstw nie określiło tej pozycji na skali. Należy przypuszczać, że większość uznała, że lista czynników
podana w pytaniu zamkniętym jest kompletna. Co ciekawe, te które podawały
czynnik „inne”, z reguły uznawały, że był on najważniejszy i przesądzał o lokalizacji przedsiębiorstwa w regionie łódzkim.
Tablica 4. Czynniki zachęcające lub zniechęcające do zlokalizowania podmiotów
BIZ na terenie województwa łódzkiego – ranking w oparciu o średnie odpowiedzi*
Wyszczególnienie
Średnia
OdchyleWspółczynnik
odpowienie stan- zmienności
dzi
dardowe
w % **
Możliwość znalezienia kadry o odpowiednich kwalifikacjach
5,887
1,240
21,1
Wysokość płac
5,816
1,078
18,5
Możliwość znalezienia siły roboczej o
odpowiednich kwalifikacjach
5,812
1,308
22,5
Koszty produkcji (świadczenia usług)
5,737
1,208
21,1
Bliskość (geograficzna) od dostawców
i kooperantów
5,339
1,335
25,0
200
Tomasz Dorożyński, Wojciech Urbaniak
Oferta terenów uzbrojonych, po- 5,049
wierzchni produkcyjnych, biurowych,
magazynowych itd.
Mentalność ludzi
4,995
Profil szkół zawodowych i wyższych
4,984
Możliwości sprzedaży na rynku woje- 4,866
wództwa
Wizerunek gospodarczy województwa
4,720
Obecność instytucji otoczenia biznesu 4,640
Stosunek władz gminnych do inwesto- 4,627
rów zagranicznych
Istniejący stan konkurencji na rynku 4,602
województwa
Istnienie Łódzkiej Specjalnej Strefy 4,529
Ekonomicznej
Stosunek władz powiatowych do in- 4,489
westorów zagranicznych
Poziom bezpieczeństwa publicznego
4,443
Stosunek władz wojewódzkich do 4,435
inwestorów zagranicznych
Dostęp do informacji o województwie 4,435
Wsparcie dla inwestorów zagranicz- 4,321
nych ze strony gminy, powiatu lub
województwa
Stan środowiska naturalnego
4,258
Stan infrastruktury społecznej (hotele, 4,151
gastronomia, kultura, itd.)
Stan infrastruktury kolejowej
3,941
Szybkość działania i elastyczność ad- 3,871
ministracji różnych szczebli w woj.
łódzkim
Stabilność przepisów wydawanych 3,863
przez władze różnych szczebli w woj.
Łódzkim
Stan infrastruktury drogowej
3,763
Stan komunikacji lotniczej
3,753
*Skala odpowiedzi jak dla tablicy 1
**Relacja odchylenia standardowego do średniej
Źródło: opracowanie własne.
1,461
28,9
1,389
1,270
1,152
27,8
25,5
23,7
1,079
1,000
1,358
22,9
21,6
29,3
1,077
23,4
1,035
22,9
1,250
27,8
1,314
1,190
29,6
1,064
1,327
24,0
30,7
0,952
1,470
22,4
35,4
1,356
1,619
34,4
41,8
1,248
32,3
1,958
1,687
52,0
45,0
3.Czynniki najbardziej zachęcające i zniechęcające do lokalizacji
podmiotu BIZ w województwie łódzkim
W drugiej części analizy przyczyn wyboru regionu łódzkiego jako miejsca
lokalizacji podmiotu BIZ wyodrębniono czynniki, które najbardziej do tego
zachęcały i zniechęcały.
Motywy lokalizacji inwestycji zagranicznych w regionie łódzkim
201
W tym celu przedstawioną powyżej analizę opartą o skalę, uzupełniono
i zweryfikowano pytaniem, w którym przedsiębiorstwa określiły trzy kolejno
najważniejsze czynniki zachęcające i zniechęcające, na podstawie wykazu zawartego w pytaniu skalowanym (zobacz tablica 4 ). Przedstawione poniżej zestawienia zawierają trzy rankingi:
1) czynników uznawanych przez przedsiębiorstwa za najbardziej zachęcające,
2) czynników wskazywanych przez przedsiębiorstwa najczęściej jako zachęcające - na pierwszym, drugim lub trzecim miejscu,
3) czynników, które uzyskały najwyższe średnie w pytaniu skalowanym (według tablicy 4).
W dwóch pierwszych ujęciach wyniki są bardzo podobne (zobacz tablice
5 i 6). Zawierają wykazy tych samych czynników, różnice występują jedynie
w zajmowanych miejscach. Wyniki te wykazują dużą zbieżność z zestawem
najważniejszych czynników lokalizacji podmiotów BIZ w województwie łódzkim, opartym na średnich wyliczonych z odpowiedzi na pytanie skalowane (zobacz tablica 4). Jego pierwsze cztery pozycje to czynniki, które znalazły się
wśród najważniejszych także w dwóch poprzednich rankingach. Różnice występują na dalszych pozycjach.
Reasumując, w oparciu o trzy listy, zawarte w tablicach 5, 6, 7, wskazać
można najważniejsze czynniki skłaniające przedsiębiorców zagranicznych do
inwestowania w regionie łódzkim. Są to:
1) koszty produkcji (świadczenia usług),
2) wysokość płac,
3) możliwość znalezienia kadry o odpowiednich kwalifikacjach,
4) możliwość znalezienia siły roboczej o odpowiednich kwalifikacjach.
Na podstawie przedstawionej analizy określić można drugą grupę równie
istotnych czynników, ale mających prawdopodobnie nieco mniejsze znaczenie.
Są to:
1) bliskość (geograficzna) od dostawców i kooperantów,
2) możliwości sprzedaży na rynku województwa,
3) oferta terenów uzbrojonych, powierzchni produkcyjnych, biurowych, magazynowych itd.,
4) mentalność ludzi,
5) profil szkół zawodowych i wyższych.
Tablica 5. Czynniki wskazywane przez respondentów jako najbardziej zachęcające
dla zlokalizowania podmiotów BIZ w województwie łódzkim
L.p. Wyszczególnienie
Liczba
wskazań
1
Koszty produkcji (świadczenia usług)
62
2
Bliskość (geograficzna) od dostawców i kooperantów
57
3
Możliwość znalezienia kadry o odpowiednich kwalifikacjach
51
4
Możliwość znalezienia siły roboczej o odpowiednich kwalifika49
cjach
5
Wysokość płac
44
202
Tomasz Dorożyński, Wojciech Urbaniak
Możliwości sprzedaży na rynku województwa
Oferta terenów uzbrojonych, powierzchni produkcyjnych, biurowych, magazynowych itd.
Źródło: opracowanie własne.
6
7
33
27
Tablica 6. Czynnik, który respondenci wskazali jako zachęcający do zlokalizowania podmiotów BIZ w województwie łódzkim w największym stopniu
L.p Wyszczególnienie
Liczba
.
wskazań
1
Bliskość (geograficzna) od dostawców i kooperantów
30
2
Koszty produkcji (świadczenia usług)
22
3
Możliwości sprzedaży na rynku województwa
21
4
Możliwość znalezienia siły roboczej o odpowiednich kwalifika19
cjach
5
Możliwość znalezienia kadry o odpowiednich kwalifikacjach
15
6
Oferta terenów uzbrojonych, powierzchni produkcyjnych, biu11
rowych, magazynowych itd.
7
Wysokość płac
8
Źródło: opracowanie własne.
Tablica 7. Czynniki zachęcające do zlokalizowania podmiotów BIZ na terenie województwa łódzkiego – ranking w oparciu o średnie odpowiedzi obliczone w pytaniu skalowanym*
L.p. Wyszczególnienie
Średnia
odpowiedzi
1
Możliwość znalezienia kadry o odpowiednich kwalifikacjach
5,887
2
Wysokość płac
5,816
3
Możliwość znalezienia siły roboczej o odpowiednich kwalifika5,812
cjach
4
Koszty produkcji (świadczenia usług)
5,737
5
Oferta terenów uzbrojonych, powierzchni produkcyjnych, biu5,049
rowych, magazynowych itd.
6
Mentalność ludzi
4,995
7
Profil szkół zawodowych i wyższych
4,984
8
Możliwości sprzedaży na rynku województwa
4,866
*według tablicy 4
Źródło: opracowanie własne.
Przedstawicieli przedsiębiorstw spytano także o czynniki, które w największym stopniu zniechęcały do lokalizacji w województwie łódzkim. Pytanie to,
w przeciwieństwie do poprzedniego (dotyczącego czynników zachęcających),
wielu przedsiębiorstwom sprawiało trudności. Nie były często w stanie wskazać
żadnego czynnika. Stąd też odsetek uzyskanych odpowiedzi wyniósł jedynie
70%. Analogicznie jak w pytaniu o czynniki zachęcające zestawiono je w trzech
wariantach:
Motywy lokalizacji inwestycji zagranicznych w regionie łódzkim
203
1) czynników uznawanych przez przedsiębiorstwa za najbardziej zniechęcające,
2) czynników wskazywanych przez przedsiębiorstwa najczęściej jako zniechęcające - na pierwszym, drugim lub trzecim miejscu,
3) czynników, które uzyskały najniższe średnie w pytaniu skalowanym (według tablicy 4).
Wyniki przedstawiono poniżej. Kolejność w obydwu rankingach, sporządzonych na podstawie pytania nieskalowanego, jest identyczna. Zawarte w nich
czynniki występują także w zestawieniu najbardziej zniechęcających sporządzonym na podstawie średnich z pytania skalowanego (zobacz tablica 10). Wyniki są spójne. Za czynniki najbardziej zniechęcające inwestorów zagranicznych
do lokalizacji przedsiębiorstwa w regionie należy uznać te, które zawiera tablica
8.
Tablica 8. Czynnik, który zdaniem respondentów zniechęcał do zlokalizowania
podmiotów BIZ w województwie łódzkim w największym stopniu
L.p. Wyszczególnienie
Liczba
wskazań
1
Stan infrastruktury drogowej
39
2
Szybkość działania i elastyczność administracji różnych szczebli w
22
woj. Łódzkim
3
Stabilność przepisów wydawanych przez władze różnych szczebli
13
w woj. Łódzkim
4
Stan komunikacji lotniczej
11
5
Stan infrastruktury społecznej
5
Źródło: opracowanie własne.
Tablica 9. Czynniki wymieniane przez respondentów jako najbardziej zniechęcające dla zlokalizowania podmiotów BIZ w województwie łódzkim
L.p. Wyszczególnienie
Liczba
wskazań
1
Stan infrastruktury drogowej
51
2
Szybkość działania i elastyczność administracji różnych szczebli w
39
woj. Łódzkim
3
Stabilność przepisów wydawanych przez władze różnych szczebli
38
w woj. Łódzkim
4
Stan komunikacji lotniczej
34
5
Stan infrastruktury społecznej
26
Źródło: opracowanie własne.
Tablica 10. Czynniki zniechęcające do zlokalizowania podmiotów BIZ na terenie
województwa łódzkiego – ranking w oparciu o średnie odpowiedzi obliczone
w pytaniu skalowanym
L.p. Wyszczególnienie
Średnia odpowiedzi
1
Stan komunikacji lotniczej
3,753
204
2
3
Tomasz Dorożyński, Wojciech Urbaniak
Stan infrastruktury drogowej
Stabilność przepisów wydawanych przez władze różnych szczebli w woj. łódzkim
4
Szybkość działania i elastyczność administracji różnych szczebli w woj. łódzkim
5
Stan infrastruktury kolejowej
6
Stan infrastruktury społecznej
* według tablicy 4
Źródło: opracowanie własne.
3,763
3,863
3,871
3,941
4,151
Zakończenie
Badaniem objęto podmioty BIZ w województwie łódzkim. Były to przedsiębiorstwa zróżnicowane pod względem wielkości, stopnia zaangażowania kapitału
zagranicznego, rodzaju prowadzonej działalności i struktury geograficznej sprzedaży.
Wśród przyczyn umiejscowienia podmiotów BIZ w województwie łódzkim
najważniejszymi były niskie koszty i płace oraz możliwość znalezienia pracowników o odpowiednich kwalifikacjach. Położenie geograficzne w centrum Polski
motywowało silnie inwestorów zamierzających osiągać przychody ze sprzedaży na
rynku wewnętrznym. Czynnikami w największym stopniu zniechęcającymi do
lokalizacji były stan infrastruktury transportowej i społecznej oraz biurokracja, powolność działania i niekompetencja urzędników. Problemy z administracją nie
stwarzały jednak dla przedsiębiorców zagranicznych utrudnień, które przesądzałyby o nieinwestowaniu w regionie.
W wypowiedziach krytycznych na temat atrakcyjności inwestycyjnej regionu
najczęściej przewija się problematyka złego stanu infrastruktury i konieczności jej
poprawy, zwłaszcza drogowej, kolejowej i lotniczej. Warto jednak podkreślić, że
inwestorzy oczekują również poprawy jakości życia w regionie poprzez rozwój
i modernizację infrastruktury społecznej, kulturalnej i biznesowej, ze szczególnym
naciskiem na bazę hotelową, konferencyjną i restauracyjną.
Drugim, najczęściej wskazywanym przez respondentów problemem jest funkcjonowanie administracji publicznej oraz prawo i procedury. Część oczekiwań inwestorów leży poza możliwościami samorządu terytorialnego. Jednak żądania uproszczenia procedur, przepisów wydawanych przez władze regionalne i lokalne i ich stabilności, przyspieszenia prac administracji i poprawy jakości obsługi mogą zostać
wdrożone stosunkowo szybko i bez konieczności ponoszenia znaczących nakładów
finansowych.
Literatura
1. Churchill G. A. (2002), Badania marketingowe. Podstawy metodologiczne,
WN PWN, Warszawa.
2. Ferguson G.A., Takano Y. (2004), Analiza statystyczna w psychologii
i pedagogice, WN PWN, Warszawa.
3. Golejewska A. (2008), Bezpośrednie inwestycje zagraniczne a proces restrukturyzacji gospodarki, WUG, Gdańsk.
Motywy lokalizacji inwestycji zagranicznych w regionie łódzkim
205
4. Kłysik-Uryszek A. (2010), Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w gospodarce regionu. Teoria i praktyka, CeDeWu, Warszawa.
5. Orłowski W. (2010), W pogoni za straconym czasem. Wzrost gospodarczy
w Europie Środkowo-Wschodniej 1950–2030, PWE, Warszawa.
6. Pietrzyk I. (2004), Globalizacja, integracja europejska a rozwój regionalny,
w: Jewtuchowicz A. (red.), Wiedza, innowacyjność, przedsiębiorczość
a rozwój regionów, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
7. Różański J. (2010), Przedsiębiorstwa zagraniczne w Polsce. Rozwój. Finansowanie. Ocena, PWE, Warszawa.
8. Świerkocki J. (2004), Zarys międzynarodowych stosunków gospodarczych,
PWE, Warszawa.
9. Świerkocki J. (red.) (2011), Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych
w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa łódzkiego, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź.
Streszczenie
Artykuł powstał na podstawie wyników projektu badawczego „Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa łódzkiego”. Celem badania była ocena działalności inwestorów
zagranicznych w regionie łódzkim. Jego przedmiotem były m.in. rodzaje bezpośrednich
inwestycji zagranicznych, motywy ich lokalizacji w Polsce i województwie łódzkim,
czynniki zachęcające i zniechęcające do kontynuowania działalności w regionie, zarządzanie zasobami ludzkimi, efekty inwestycji oraz czynniki zwiększające atrakcyjność
inwestycyjną regionu łódzkiego. Głównym celem artykułu jest identyfikacja i ocena
przesłanek lokalizacji bezpośrednich inwestycji zagranicznych w regionie łódzkim.
Słowa kluczowe:
bezpośrednie inwestycje zagraniczne, rozwój regionalny
Motives of location of FDI companies in the voivodeship of Lodz (Summary)
This article was drafted on the basis of results of a direct study. Its aim was to
assess the activity of foreign investors in the region of Lodz. The study, among others,
focused on: the structure of FDI, motives of its location in Poland and in the voivodeship of Lodz, factors encouraging and discouraging from the continuation of operations
in the region, human resources management and effects of investment. The main aim of
this article is to identify and evaluate the motives of location of FDI companies in Lodz
region.
Key words
regional development, Foreign Direct Investement