Polityka 8 kor 2.indd

4. Program Innowacyjności (CSI) – celem tego programu
jest możliwość tworzenia przez poszczególne regiony elementów
polityki społecznej najbardziej im odpowiadających. Zgłaszać swoje
propozycje o grant mogą zarówno organizacja pozarządowe, jak
i jednostki rządowe (state governmetn bodies). Można ubiegać się
o finansowanie takiego programu z dwóch źródeł. Pierwsze ma
na celu poprawę zdrowia fizycznego. Można z niego finansować
układanie diety i odpowiednie odżywianie, a także treningi fizyczne. Wysokość współpłacenia wynosi od 10 tys. do 40 tys. KRW,
a subsydia rządowe od 50 tys. do 70 tys. KRW. Drugie źródło
dotyczy programów służących czytaniu książek z opiekunem,
wypożyczaniu książek dla dzieci czy warsztatów bądź edukacji
dla dorosłych. Wysokość współpłacenia wynosi od 8 tys. do
14 tys. KRW, a subsydia rządowe 30 tys. KRW. Jak podkreślono,
programy te wpasowują się dobrze w koncepcję polityki społecznej
jako formy inwestowania w przyszły kapitał ludzki.
2
3
4
5
6
ZAKOŃCZENIE
Przedstawione rozwiązania występujące w różnych krajach
pokazują, że w coraz większym stopniu zamiast lub obok świadczeń
pieniężnych w systemach pomocy społecznej oraz opieki długoterminowej wprowadza się rozmaite formy zastępcze świadczeń.
Warto je mieć na uwadze w związku toczącymi się w Polsce dyskusjami o kierunkach rozwoju opieki długoterminowej, a zwłaszcza
świadczeń z projektowanego ubezpieczenia opiekuńczego. Okazuje
się bowiem, że bony/talony mogą być jedną z form świadczeń tego
ubezpieczenia.
7
8
9
10
11
1
http: www.stm.fi/Resource.phx/publishing/documents/11722/summary_
en.htx
12
Law on the Promotion of Personal Autonomy and Care for Dependent
Persons. Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej (Ministerio de trabajo
y asuntos sociales).
Autorzy odwołują się również do art. 49 i art. 50 konstytucji Hiszpanii,
które to nakładają na państwo obowiązek opieki nad osobami niepełnosprawnymi i starymi oraz rozpowszechnianie usług społecznych, które
mogą prowadzić do powstania państwa dobrobytu.
Ustawa definiuje ją jako: możliwość podejmowania decyzji i kontrolowania ich przebiegu, podejmowania decyzji o swoim stylu życia oraz
przeprowadzania zwykłych czynności dnia codziennego.
Ustawa definiuje ją jako: permanentny stan, w którym osoba z powodu
wieku, choroby lub niepełnosprawności wymaga opieki lub pomocy
z strony innych osób w prowadzeniu zwykłych spraw życia codziennego
lub innego wsparcia ich osobistej autonomii (other support for personal
autonomy).
Ustawa wyróżnia stopnie niepełnosprawności w art. 26 ust. 3. Poziom
pierwszy oznacza się tym, że osoba potrzebuje pomocy w swoich
codziennych aktywnościach przynajmniej raz dziennie. Poziom drugi
oznacza, że osoba potrzebuje pomocy w swoich codziennych aktywnościach dwa–trzy razy dziennie. Nie potrzebuje ona jednak ciągłej pomocy z strony innych. Poziom trzeci oznacza, że osoba potrzebuje wsparcia
kilkanaście razy dziennie.
Jest to: promocja zdrowego stylu życia i programy rehabilitacyjne mające podnosić sprawność (art. 21).
Będzie on wykorzystywał głównie technologie w celu komunikacji i informacji. Ma on informować o sytuacjach kryzysowych, zagrożeniach,
samotności i izolacji (art. 22).
W Niemczech promesa/czek/voucher (tzw. Gutschein) ma bardzo szerokie znaczenie w różnych dziedzinach życia. Określa się nim wszystko, co
ma wartość wyrażoną w pieniądzach; czasem może być na nie wymienialne, ale zwykle jest zamieniane na wartość rzeczową lub usługę.
www.pflegebudget.de oraz http://www.integriertesbudget.de/
Na ogół jest to trzykrotny czynsz.
Kod walutowy wg ISO 4217 w przypadku wona południowokoreańskiego to KRW.
¯
SUMMARY
The paper focuses on the area of social security schemes and presents the problems of diversity welfare benefits for example: coupon, vouchers.
Maria Jarosz, OBYŚ ŻYŁ W CIEKAWYCH CZASACH. FAKTY, WYDARZENIA, ANEGDOTY, Instytut Studiów Politycznych PAN, Oficyna
Naukowa, Warszawa 2009, stron 256.
Nakładem Oficyny Naukowej i Instytutu Studiów Politycznych
PAN została wydana kolejna książka Marii Jarosz pod frapującym tytułem Obyś żył w ciekawych czasach. Fakty, wydarzenia, anegdoty.
Maria Jarosz jest znanym i powszechnie uznawanym badaczem
polskich przemian, procesów i problemów rodzących się w różnych
okresach najnowszej historii naszego społeczeństwa, a zwłaszcza
„powojnia”, czyli czasów PRL i lat polskiej transformacji. Wyniki
tych badań znalazły swój wyraz w licznych książkach pisanych
bądź przez samą Marię Jarosz bądź pod jej naukowym kierownictwem. Tworzą one bogaty, oparty na bardzo rzetelnych badaniach
obraz naszej rzeczywistości i niedawnej historii. Ważne jest to, że
dotyczą one bardzo istotnych spraw, tych obszarów i zjawisk, które
pozwalają dobrze zrozumieć i ocenić niedawną historię, a w procesach polskiej transformacji jej podstawy, czynniki sprawcze, efekty
i koszty.
Na liście książek dotyczących niedawnej przeszłości trzeba
wymienić następujące tytuły: Samorząd robotniczy w przedsiębiorstwie przemysłowym (1967), Samorządność pracownicza.
Aspiracje i rzeczywistość (1986), Nierówności społeczne (1984),
Bariery życiowe młodzieży (1986), Samozniszczenie. Samobójstwo, alkoholizm, narkomania (1980).
30
Zwracam uwagę na te właśnie książki Marii Jarosz, pisane
przed wielką zmianą i dotyczące czasów minionych, gdyż odnoszą
się do dwóch bardzo ważnych zjawisk i problemów tamtego czasu.
Samorząd pracowniczy, jego powstanie, historia, ograniczanie i faktyczne eliminowanie oraz kolejne odradzanie w czasach „realnego
socjalizmu” to jeden z procesów społecznych, prób reformowania
dawnego systemu stanowiący jednocześnie przykład kierunku
tych reform, trwały element historii społeczeństwa i kraju sprzed
1989 r. Nierówności społeczne i będące ich rezultatem nierówne
szanse młodzieży oraz „samozniszczenie” to przykłady „produktów” tejże przeszłości, które w nowych warunkach nabrały nowego
wymiaru i ostrości.
Pozostają one przedmiotem obserwacji, badań i analiz Marii
Jarosz w latach polskiej transformacji. Ich wyniki zostały zaprezentowane w książkach poświęconych prywatyzacji, a zwłaszcza akcjonariatowi pracowniczemu oraz w tych, które dotyczą
szczególnie ważnych problemów współczesności. Są to: Wygrani
i przegrani polskiej transformacji (2005), Polska, ale jaka? (2006),
Transformacja. Elity. Społeczeństwo (2007), Wykluczeni. Wymiar
społeczny, materialny i etniczny (2008), Naznaczeni i napiętnowani.
O wykluczeniu politycznym (2008).
Ważne miejsce zajmuje w nich książka pt. Samobójstwa.
Ucieczka przegranych, tłumaczona na języki francuski i japoński.
Jej wydanie w ojczyźnie E. Durkheima, autora słynnych badań
i książki o samobójstwach, świadczy o wartości pracy Marii Jarosz.
Polityka Społeczna nr 8/2009
Jest ona najbardziej znanym w Polsce specjalistą w zakresie badań
społecznych uwarunkowań tego dramatycznego zjawiska.
Najnowsza książka Marii Jarosz Obyś żył w ciekawych czasach.
Fakty, wydarzenia, anegdoty ma nieco inny charakter. Jest ona nie
tylko prezentacją, opisem i analizą, w której występują również wymienione wyżej problemy, ale ma przede wszystkim silne akcenty
osobiste. Bardzo trafnie prezentuje to krótka wydawnicza charakterystyka książki. Czytamy w niej: „Obyś żył w ciekawych czasach.
Fakty, wydarzenia, opinie” to fascynująca analiza doświadczeń
życiowych Polaków minionego sześćdziesięciolecia pisana przez
świadka i uczestnika. Jest to zawierająca wątki biograficzne socjologiczna analiza przypadku naszkicowana w formie obrazków z lat
wojny, peerelowskiej rzeczywistości i czasów dzisiejszych.
Dzięki tym właśnie cechom książka stanowi z jednej strony
analizę przypadku, obejmującego 60 lat dramatycznych zdarzeń,
nadziei i działań, wiary i zawodów, przypadku, który ma wymiar
historycznego procesu, a z drugiej jest autobiografią autorki zaangażowanej, osobiście doświadczającej wiele złego i dobrego
z tamtego czasu, uczestnika i obserwatora. Czynione to jest zawsze
„okiem socjologa”, skupiającego się na społecznych uwarunkowaniach dziejów zbiorowych i indywidualnych, osobistych zdarzeń.
O tym łączeniu opisu społecznych wydarzeń procesów z własnym doświadczeniem i uczestnictwem świadczą już same tytuły
kolejnych rozdziałów książki. Mają one kolejność historyczno-problemową, jednocześnie pozwalają bliżej zrozumieć przyczyny zainteresowania się przez autorkę tymi właśnie problemami.
Dotyczy to zwłaszcza problemów i mechanizmów wykluczenia
społecznego, towarzyszącym mu zawsze naznaczeniu, powstawania groźnego i dramatycznego syndromu, splotu między wykluczeniem społeczno-ekonomicznym, etnicznym, kulturalnym
i politycznym.
Rozdział pierwszy, stanowiący swego rodzaju motto całej
książki i jej filozofię, nosi tytuł Piętno czasów z dodatkiem: W roli
socjologa i świadka historii. Dotyczy on dramatycznego 1939 r.,
dwa następne okupacyjnych losów autorki w łódzkim i warszawskim getcie, a następnie ucieczki z miejsc dla skazanych na śmierć
dzięki pomocy ludzi z Armii Krajowej. Rozdział drugi opisujący getto
łódzkie został opatrzony podtytułem: Wykluczeni z życia.
Kolejne rozdziały dotyczą już czasów PRL i noszą tytuły:
– Pierwsza dekada Polski Ludowej;
– Rok 1956. Rady robotnicze. Goździk. Gomułka;
– Jugosławia samorządna. Dziwactwa i zauroczenia;
– Rok 1968 i jego następstwa z dodatkiem Wykluczenie
z narodu;
– Niechciany GUS i wymarzone badania;
– Stan wojenny. Wskaźniki dezintegracji społecznej;
– Polska Akademia Nauk i przygody z badaniem rzeczywistości;
– Wygrani i przegrani w wolnej Polsce;
– Korupcja w świetle osobistych doświadczeń.
Następne rozdziały mają bardziej osobisty charakter, ale obserwacje poczynione podczas pobytów we Francji, na Ukrainie,
w Chinach, Wietnamie, Japonii, na Kubie, w Izraelu, we Włoszech,
w Niemczech i Ameryce zawierają wiele ogólnych ocen i spostrzeżeń. Szczególnie interesujące są opisy ludzi opozycji na Ukrainie
i w Chinach oraz wątek: W Izraelu – o Polsce. Przedostatni rozdział
nosi tytuł Etniczny galimatias z podtytułem: O rodzinie poprawnej
politycznie.
Całość kończą uwagi zatytułowane Garść końcowych refleksji.
Nawiązują one do myśli zaprezentowanych na początku książki.
Maria Jarosz wyjaśnia w słowie Od autorki, że: Czytelnicy moich
wcześniejszych, około trzydziestu książek – o nierównościach
społecznych i materialnych, o barierach edukacyjnych, o patologii
instytucji i władzy, o wygranych i przegranych transformacji, o samozniszczeniu, samobójstwach i wykluczeniu politycznym – będą
zapewne zaskoczeni treścią tej książki. Nie jest ona bowiem, jak
wcześniejsze, oparta na wieloźródłowych, interdyscyplinarnych
analizach rzeczywistości, ale ukazuje ją przez pryzmat rozmaitych,
często przełomowych wydarzeń. Przybliżam je jako świadek historii
i – jako socjolog biorący udział w wielkich eksperymentach społecznych, jakim były wojna, PRL i wreszcie wolna, niepodległa Polska.
W końcowych refleksjach autorka podkreśla, że przyszła już
pora na to, by zastanowić się nad tragiczną złożonością polskich
losów, o których szczęśliwie urodzeni nie mają pojęcia. Myślę,
że fragmenty owych kilkupokoleniowych doświadczeń (…) przemawiają za ostrożnością sądów o niepodległej rzeczywistości.
Uwagi te odnoszą się do dwóch wielkich dylematów – wygranych
i przegranych polskiej transformacji oraz społecznego, materialnego, etnicznego i politycznego wykluczenia.
Charakteryzując to ostatnie zjawisko, a właściwie cały kompleks
zjawisk tworzących wykluczenie i marginalizację, autorka stwierdza:
Mechanizm społecznej degradacji ma charakter strukturalny, a próby wydostania się spod jego działania są hamowane nie tylko przez
cechy osobowościowe ludzi zdegradowanych, ale i przez wpływy
otoczenia.
W dalszych charakterystykach, podkreślając często współwystępowanie różnych rodzajów marginalizacji i wykluczenia społecznego, materialnego, etnicznego, edukacyjnego i politycznego, Maria
Jarosz konkluduje: każda z tych cech, często łączących się ze sobą,
oznacza życie poza nawiasem praw i przywilejów społeczeństwa,
ukształtowane przez miejsce w strukturze społecznej, pochodzenie
etniczne, czy przeszłe doświadczenia życiowe.
Takie ujęcie stanowi swego rodzaju propozycję metodologiczną,
postrzeganie wykluczenia i marginalizacji jako zjawiska wielowymiarowego, w którego tworzeniu uczestniczy świat zewnętrzny
wobec degradowanych, w tym nader często władza.
Dla polityki społecznej takie właśnie wielowymiarowe traktowanie wykluczenia i marginalizacji posiada bardzo duże znaczenie,
zwłaszcza obecnie w świecie globalizującym się coraz bardziej,
z jego zwiększającymi się stale ruchami migracyjnymi, ostrymi
napięciami o podłożu etnicznym i utrwalaniem się starych bądź
powstawaniem nowych stereotypów.
Obecny kryzys, którego dalsza dynamika nie jest jak na razie
nieprzewidywalna, ponownie zaostrzył dylemat degradacji, marginalizacji i wykluczenia oraz postawił nowe wyzwania dla rozwiązywania stałego dylematu konfliktów, zderzenia pomiędzy międzyludzką
wrażliwością, solidarnością i rywalizacją a bezwzględną konkurencją. Nowych wymiarów także nabiera wzrost napięć i konfliktów,
których źródłem jest po prostu bieda i degradacja społeczna.
Wielowymiarowe traktowanie wykluczenia i marginalizacji stanowi ważne przesłanie wynikające z książki Marii Jarosz. Ma ono
bardzo aktualny charakter.
LESZEK KAZIMIERZ GILEJKO
Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora
w Pułtusku
NOWE KSIĄŻKI
STATYSTYKA SPOŁECZNA – DOKONANIA, SZANSE PERSPEKTYWY, GUS, WARSZAWA 2008, stron 174.
PRACA SOCJALNA W ŚRODOWISKU LOKALNYM pod redakcją Marcina Bąkiewicza i Mirosława Grewińskiego, WSP TWP w Warszawie, Warszawa
2009, stron 280.
WYMIARY POLITYKI SPOŁECZNEJ pod redakcją Olgi Kowalczyk i Stanisława Kamińskiego, Wyd. Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu,
Wrocław 2009, stron 230.
Polityka Społeczna nr 8/2009
31