Show publication content!

PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana Długosza w Cz stochowie
Technika, Informatyka, In ynieria Bezpiecze stwa
2015, t. III,
I, s. 163–175
163
http://dx.doi.org/10.16926/tiib.2015.03.
http://dx.doi.org/10.16926/tiib.2015.03.12
Tomasz Prauzner
Akademia im. Jana Długosza
al. Armii Krajowej 13/15, 42-200
42
Cz stochowa
e-mail:
mail: [email protected]
NEURODYDAKTYKA – INNOWACYJNY SPOSÓB
MY LENIA O NOWOCZESNEJ
NOWOCZESN EDUKACJI W
SPOŁECZE STWIE INFORMACYJNYM
Streszczenie. W pracy zaprezentowano rozwa ania oraz efekty bada naukowych,
naukowych
które dotycz innowacji dydaktycznych b d cych efektem prowadzonych bada naukowych w obszarze pedagogiki
edagogiki, w zakresie obserwowalnych zmian społecznych pod
wpływem rozwoju technologii informacyjnej. Głównym celem pracy jest odpowied na
podstawowe pytanie dotycz ce istotno ci wykorzystania nowoczesnej technologii oraz
rezultatów innych prowadzonych bada
ba
nad prac mózgu ze wzgl du na efektywno
procesu dydaktycznego.
Słowa kluczowe: neurodydaktyka, multimedia, symulacja komputerowa, dydaktyka.
dydaktyka
NEURODIDACTICS – AN INNOVATIVE CONCEPTION
TION
OF MODERN EDUCATION IN
IN INFORMATION SOCIETY
SOCIET
Abstract. The paper deals with didactic innovations based on research conducted
conducted withwit
in pedagogy on the observable social changes induced
induced by development in information
technology. The main objective of the paper is to address
address the issue how to apply modern
technology and research
ch findings on the functioning of the brain in order
order to improve the
effectiveness of the learning process.
Keywords: neurodidactics, multimedia, computer simulation, didactics.
di
168
T. Prauzner
Wst p
Nikt z nas nie został nauczony chodzenia, my nauczyli my si chodzi . Ale nikt
z nas nie nauczył si chodzi sam.
Anonim
Rozwa ania poruszanego tematu nale y rozpocz od stwierdzenia, i
rozwój cywilizacji jest procesem niezwykle dynamicznym [14, 24]. Co wi cej,
zachodz ce zmiany s niekiedy trudne do przewidzenia, a wi c w yciu nic nie
jest stałe i trwałe, a jedynie płynne. Ta metamorfoza jest powszechnie uznawana za innowacyjno w naszych poczynaniach. Przykładem mo e by chocia by
zmiana modelu wychowania i kształcenia, jak e odmiennego ni jeszcze dwadzie cia czy trzydzie ci lat temu. Obecny model wychowania1 oraz kształcenia
jest przede wszystkim efektem zmieniaj cych si warunków bytowych społecze stwa oraz zacierania si granic kulturowych na wiecie [4, 8, 12, 18]. W tej
ewolucji, najistotniejsz rol odgrywa rewolucja technologiczna, a dokładnie
informatyczna. Cyfrowi tubylcy czy dzieci sieci – to coraz cz ciej pojawiaj ce
si nowe okre lenia nowej subkultury pokolenia. Internet to obecnie najpot niejsze medium, a jeszcze do niedawna była nim prasa, telewizja czy radio.
Interaktywno pracy w sieci informatycznej zdominowała wszelkie inne warto ci pozostałych mediów. Zaobserwowano, i pod wpływem Internetu u cyfrowych tubylców obserwuje si zmiany w pracy mózgu. Wykształciły si dwa
gatunki człowieka: homo legens – człowiek czytaj cy, korzystaj cy z dobrodziejstw kultury opartej na no nikach tradycyjnych oraz człowiek sieci – homo
irretitus. Homo irretitus jest otoczony sieci nowych technologii daj cych mu
nowe znaczenie funkcjonalno ci w społecze stwie tzw. online [13]. W społecze stwie informacyjnym młody człowiek staje si aktywnym uczestnikiem
dwóch wiatów: realnego – wspomaganego przez technologie informatyczne
oraz wirtualnego – sztucznego, jednak dla osób online uznawalnego za ten najistotniejszy i warto ciowy. Model społecze stwa obywatelskiego, w którym
funkcjonuje homo irretitus, opiera si na kilku regułach:
− komunikacja i stosunki mi dzyludzkie s w ogromnym stopniu zdominowane przez nowe media;
− media masowe tworz wirtualn rzeczywisto i kultur medialn ;
− obieg informacji o ró nej skali odbywa si poprzez sie teleinformatyczn ;
Wychowanie w uj ciu tematyki pracy nale y przede wszystkim interpretowa jako nowy model
postawy młodego człowieka w stosunku do aktywno ci edukacyjnej, ze wzgl du na atrakcyjno komunikacyjn tzw. mass mediów.
Neurodydaktyka…
169
− wszystkie formy aktywno ci ludzkiej (w tym poznawczej, najistotniejszej
z punktu dydaktyki) s wspomagane przez formy medialno-teleinformatyczne;
− narz dzia medialne i teleinformatyczne staj si wa nym elementem
wpływaj cym na stan gospodarki i zatrudnienia. [32]
Dyskusja
Linda Gottfredson, ameryka ska psycholog, zauwa yła, e mamy obecnie do czynienia z tzw. przesuni ciem poznawczym. Klasyczna umiej tno
np. czytania oraz pisania r cznego zaczyna zanika , a w to miejsce wchodz
czynno ci operacyjne a mianowicie: szybko działania [27]. Przykładem skrajno ci tych zmian mo e by chocia by ostatnia zapowied Minny Harmanen
z Narodowej Rady ds. Edukacji: „ [...] w Finlandii od jesieni 2016 roku zniesiona zostanie w szkołach nauka pisania odr cznego i kaligrafii, a zamiast nich
wprowadzona zostanie technika maszynopisania. Jest ono bowiem coraz istotniejsze w codziennym yciu […]”. Konsekwencje tego typu zachowa s mi dzy innymi takie, i mamy drastyczny spadek znajomo ci j zyka, słów natomiast obecna forma prowadzonych zaj przez wykładowców czy nauczycieli
jest mało interesuj ca a wr cz niezrozumiała dla młodzie y. Nicholas Carr [1,
2], znany z ksi ki Płytki umysł. Jak internet wpływa na nasz mózg zauwa ył,
e pod wpływem Internetu co dziesi lat w krajach wysokorozwini tych inteligencja ro nie tylko o około trzy punkty w skali IQ i wykazuje tendencj spadkow . Według znanego ameryka skiego psychologa Raymonda Cattella, inteligencja ludzka składa si z dwóch składników: inteligencji płynnej (wrodzonej,
genetycznej) oraz inteligencji skrystalizowanej (wyuczonej, opartej na zdobytej
wiedzy i umiej tno ciach) [3]. Pomimo wi kszych nakładów finansowych na
edukacj , wydaje si , i obecnie u człowieka potencjał intelektualny maleje [8].
Dlatego, bior c pod uwag konsekwencje ci głej pracy w Internecie, nauczyciel
staje przed znacz cym problemem dotycz cym organizacji swojego warsztatu
pracy w odniesieniu do atrakcyjno ci jego formy przekazu młodemu odbiorcy.
Według bada przeprowadzonych w skali mi dzynarodowej w latach 2012–
2013 przez organizacj PISA2, a 79% uczniów badanych w Polsce uznało
szkoł za strat czasu, twierdz c, i nie daje ona wiedzy przydatnej do pracy
i nie przygotowuje do dorosłego ycia. Podobnie prezentuj si wyniki równie
w innych badanych krajach europejskich. W Polsce badania statystyczne
2
PISA (Programme for International Student Assessment) – badania koordynowane przez OECD
(Organization for Economic Co-operation and Development); celem przeprowadzonych wiatowych bada jest uzyskanie porównywalnych danych o umiej tno ciach uczniów, którzy uko czyli 15 rok ycia w celu poprawy jako ci nauczania i organizacji systemów edukacyjnych.
170
T. Prauzner
w obr bie poruszanej problematyki prowadzone s od wielu lat przez Instytut
Bada Edukacyjnych w Warszawie [5]. W zaistniałej sytuacji niezwykle wa na
wydaje si weryfikacja dotychczasowych, praktykowanych metod kształcenia
(ze wzgl du na ich atrakcyjn form przekazu) opartych na technologii informacyjno-komunikacyjnej (TIK) [10, 11]. Dotychczasowe badania naukowe
przeprowadzone w obr bie nowoczesnych form kształcenia wskazuj kierunek
innowacji, jakie musz zaj w szkolnictwie. Jednak e technologia informacyjna ma sta si nie tylko samym medium przekazu, zakłada si , i b dzie ona
tak e stymulowała powstanie unowocze nionych metod nauczania, uwzgl dniaj cych indywidualne zdolno ci poznawcze ucznia [17, 26, 28–31]. Dobra lekcja
ma budzi emocje, porusza , umo liwia nauk poprzez do wiadczanie wiata.
Trudno tego dokona , gdy uczniowie siedz w ławkach i poznaj nowe fenomeny jedynie za pomoc podr czników i zeszytów wicze . Powy sze przesłanki nie były równie obce dydaktyce klasycznej, niemniej jednak w obliczu
rozwoju TIK nabieraj szczególnego znaczenia [19, 22]. W realizacji tych zamierze maj pomóc najnowsze efekty bada naukowych z zakresu budowy
i pracy mózgu. Pomimo tego, e mózg nadal jest narz dem niezwykle zło onym
i mało poznanym, to najnowsze badania w tym temacie dostarczaj nam coraz
istotniejszych informacji. Pedagogika jako nauka o człowieku coraz cz ciej
korzysta z dobrodziejstw innych nauk, w tym medycyny i psychologii. Nowe
poj cia, takie jak neuropedagogika czy neurodydaktyka, staj si obiektem zainteresowa pedagogów [33]. Celem neurodydaktyki jest zbudowanie nowego
modelu nauczania – uczenia si , przyjaznego mózgowi. W odniesieniu do pracy
nauczyciela neurodydaktyka wydaje si poj ciem niezwykle atrakcyjnym i wartym bli szej analizy [9].
Zgodnie z przyj tym kierunkiem strategii polityki w zakresie edukacji
w Unii Europejskiej uznaje si , e edukacja (kształcenie i szkolenie) jest niezb dna dla rozwoju współczesnego społecze stwa i gospodarki opartej na wiedzy. Współpraca europejska w zakresie kształcenia i szkolenia zyskała impuls
od czasu przyj cia strategii lizbo skiej w 2000 r. i jest kontynuowana w ramach
strategii Europa 2020. Program nadrz dny UE koncentruje si na wzro cie gospodarczym, zatrudnienia oraz poprawie spójno ci społecznej. Współpraca europejska w zakresie kształcenia i szkolenia odgrywa w tym programie istotn
rol , daj c fundament wiedzy, umiej tno ci i innowacyjno ci jako najbardziej
warto ciowym aktywom Europy, zwłaszcza w wietle rosn cej konkurencji
wiatowej [7]. Szczególny nacisk kładzie si na rozpowszechnienie nowoczesnych form nauczania z wykorzystaniem nowoczesnej technologii informacyjnej.
Neurodydaktyka…
171
Metodologia bada
Powy sze przesłanki stały si inspiracj do dalszych bada naukowych,
prowadzonych w ramach bada własnych autora na Akademii im. Jana Długosza w Cz stochowie (Polska) [21]. Głównym ich celem jest okre lenie efektywno ci kształcenia w odniesieniu do nowoczesnych metod nauczania, opartych
na wykorzystaniu interaktywnych symulacji komputerowych w kształceniu
technicznym [15]. Dotychczasowe badania prowadzone były i s w oparciu
o klasyczn metodologi bada , polegaj c na analizie statystycznej efektów
kształcenia, np. ocen ucznia [16, 20, 25]. Neurodydaktyka dotyka nowej sfery
poznawczej, czerpi cej w du ej mierze z efektów bada nad prac układu nerwowego.
Badania dotycz ce oceny efektywno ci kształcenia poprzez wykorzystanie nowoczesnych programów komputerowych opartych na symulacji
interaktywnej przeprowadzono w latach 2013/2014 przy współudziale aparatury
medycznej słu cej do analizy fal mózgowych na podstawie bada EEG3 [6].
Nale y wspomnie , i prowadzone badania s badaniami pilota owymi do dalszych prac naukowych i wymagaj gł bszej interpretacji [23]. Niemniej jednak
dotychczasowe wyniki s na tyle istotne, i wydaje si , e mog one dostarczy
nowych danych, szczególnie interesuj cych dla pedagogów. Obecno rytmu
EEG u osoby badanej wskazuje na lokalizacj aktywno ci komórek nerwowych
oraz z tym zwi zanych charakterystycznych dla danej aktywno ci generowanych impulsów elektrycznych odczytywanych jako cykliczno pojawiaj cych
si fal mózgowych. W wyniku pojawienia si w mózgu okre lonych fal mózgowych powstaj w organizmie pewne substancje chemiczne tzw. neurotransmitery, które odpowiadaj za stan naszego organizmu. Do najistotniejszych
zaliczy mo na: adrenalin , noradrenalin , dopamin , serotonin i endorfin .
Poprzez odpowiednie wiczenia oraz ukierunkowane działanie naszego zachowania mo na wpłyn na dominacj okre lonych cz stotliwo ci fal co skutkuje
wydzieleniem po danych neurotransmiterów, a w konsekwencji pobudza aktywno tych obszarów mózgu, które maj najistotniejsze znaczenie w procesie
dydaktycznym. Wst pne badania EEG przeprowadzono na grupie reprezentatywnej licz cej pi tna cie osób w przedziale wieku 23–30 lat. Dobór osób był
przypadkowy, a badani dobrowolnie poddali si eksperymentowi. Nale y podkre li , i badania te s nieinwazyjne i nie wpływaj w jakikolwiek negatywny
sposób na zdrowie i ich bezpiecze stwo. Badania przeprowadzono w Laboratorium Bada Eksperymentalnych Biofeedback Akademii im. Jana Długosza
3
Elektroencefalografia (EEG) to badanie, którego celem jest ocena bioelektrycznej czynno ci
mózgu, a co za tym idzie – stanu czynno ciowego o rodkowego układu nerwowego. Elektroencefalografia to badanie elektrofizjologiczne, które wykorzystuje fakt, e komórki mózgowe komunikuj si ze sob przy pomocy impulsów elektrycznych o niewielkim napi ciu i nat eniu.
172
T. Prauzner
w Cz stochowie w dwóch etapach. Pierwszy ich etap polegał na obserwacji
pracy mózgu i ocenie ju istniej cych indywidualnych predyspozycji badanych
w stanie spoczynku. Drugi etap bada polegał na analizie pracy mózgu tych
samych osób w okre lonych warunkach podczas aktywnej pracy na stanowisku
komputerowym podczas pracy z programem multimedialnym wykorzystuj cym
efekty symulacji działania układów cyfrowych.
Analizie poddane zostały nast puj ce zarejestrowane przebiegi fal:
a) THETA (fala wolna o cz stotliwo ci 6 Hz). Jest nazywana bram do
nauki i pami ci. Towarzyszy zwi kszaniu kreatywno ci, procesom uczenia si . Redukuje stres, budzi intuicj i inne pozazmysłowe percepcje
i umiej tno ci. Subiektywne stany emocjonalne: intuicyjny, twórczy, fantazjuj cy, obrazowy, twórczy.
b) BETA1 (z grupy BETA, fala szybka o cz stotliwo ci 16 Hz). Sprzyja
inspiruj cej energii, towarzyszy działaniu, charakteryzuje logiczne
i analityczne my lenie, zaanga owanie intelektualne, werbaln komunikacj . Wy sze cz stotliwo ci fal Beta obrazuj stres, agresj , strach. Subiektywne stany emocjonalne: pobudzenie i czujno , umysł jest skupiony. Zadania wykonywane s szybko, łatwo, pracuje z pełn uwag .
W tym stanie neurony przemieszczaj si w błyskawicznym tempie.
Mo na realizowa ambitne cele, osi ga szczyty. Towarzyszy błyskawicznemu rodzeniu si nowych pomysłów. S te pomocne w przygotowywaniu si do egzaminu, uprawianiu sportu, prezentacji. Umo liwiaj
prezentacj , szybk analiz i organizowanie informacji i ka d inn działalno , gdzie potrzebny jest wie y, szybko działaj cy mózg, kluczowe
narz dzie dla uzyskania sukcesu.
c) GAMMA (fale szybkie o cz stotliwo ci 40 Hz). Obrazuje subiektywne
stany emocjonalne: my lenie, integracyjne my lenie, procesy skojarzeniowe. Czynno ci i zachowania: przetwarzanie informacji o najwy szym
stopniu trudno ci, wi ce ró ne modalno ci i skojarzenia. Uwa a si , i
prezentuj najbardziej wydajn prac umysłow i twórcz . Jak wykazały
badania, ich amplituda wzrasta, gdy osoba badana koncentruje uwag na
ródle bod ca. Funkcjonalna rola tych oscylacji wydaje sie zwi zana
z ł czeniem cech obiektu w jego spójna reprezentacje.4
Sygnały elektromagnetyczne zostały odczytane z czujników umieszczonych w wybranych miejscach ciała i głowy, które w uj ciu poruszanego problemu wykazuj najwi ksz aktywno pracy w:
− płacie potylicznym (m.in. odpowiedzialnym za analiz koloru, ruchu,
kształtu, gł bi, skojarzenia wzrokowe, ocena, wybór decyzyjny);
4
Na postawie http://www.neurobiofeedback.pl
Neurodydaktyka…
173
− płacie skroniowym (m.in. odpowiedzialnym za słuch muzyczny, fonematyczny, wra enia d wi kowe, rozumienie mowy, rozpoznawanie obiektów, kategoryzacj obiektów, pami werbaln , zapami tywanie);
− płacie ciemieniowym (m.in. odpowiedzialnym za rozumienie j zyka
symbolicznego, poj abstrakcyjnych, geometrycznych);
− płacie czołowym (m.in. odpowiedzialnym za kojarzenie znaczenia i symboliki słów, kojarzenie sytuacji, pami robocz , wol działania, relacje
czasowe, kontrol sekwencji zdarze , planowanie i inicjacj działania
w odpowiedzi na zdarzenia zewn trzne, symulacje w modelu wiata).
Efekty bada
Rys. 1. Zdj cie pogl dowe rozmieszczenia czujników podczas badania EEG (kolor: czerwony –
płat czołowy, zielony – płat ciemieniowy, niebieski – płat skroniowy, ółty – płat potyliczny)
174
T. Prauzner
Rys. 2. Przykład odczytanych warto ci sygnałów z poszczególnych czujników dla stanu spoczynku
Rys. 3. Przykładowa charakterystyka cz stotliwo ciowa sygnałów odczytanych z poszczególnych
sond w stanie aktywnej pracy mózgu
175
Neurodydaktyka…
Rys. 4. Badanie EEG w Laboratorium Bada Eksperymentalnych Biofeedback
Tabela 1. Przykładowa mapa mocy (elektroencefalogram) widma EEG wyra ona w V dla okrelonych pasm cz stotliwo ci
Rodzaj fali
THETA
BETA1
GAMMA
W stanie spoczynku
badanego
W stanie aktywno ci (pracy)
badanego
176
T. Prauzner
Wnioski
W stanie aktywnym obserwujemy wzmo on aktywno pracy mózgu
w ró nych jego miejscach i dla wszystkich obserwowanych cz stotliwo ci.
Obecno rytmu EEG wskazuje, e mózg wykonuje jak działalno , anga uj c jednocze nie miliony komórek, które działaj w synchronicznym trybie.
Wyniki pomiarów zostały przedstawione dla wybranego momentu rejestracji i przyjmuj oczywi cie zmienne warto ci w funkcji czasu.
Przeprowadzone pomiary pr dów czynno ciowych wytwarzanych przez
komórki nerwowe dla fazy odpoczynku wskazuj na zró nicowany rozkład ich
warto ci dla ka dej z badanych osób przed przyst pieniem do eksperymentu, co
mo e wiadczy o indywidualnych, wcze niej nabytych zdolno ciach (jak i patologiach) i preferencjach (amplituda jest traktowana jako wska nik stanu
wzbudzenia).
Wzrost amplitudy pr dów czynno ciowych wytwarzanych przez komórki
nerwowe dla poszczególnych cz stotliwo ci mierzonych fal w okre lonych
umiejscowieniach sond jest efektem pobudzenia okre lonych płatów mózgu,
które zgodnie z dotychczasow wiedz medyczn s odpowiedzialne za okrelone wzorce zachowania i post powanie człowieka.
Wykorzystanie czynnika eksperymentalnego w postaci oprogramowania
symulacyjnego znacz co wpłyn ło na wzrost aktywno ci pracy poszczególnych
obszarów mózgu.
Zastosowanie metody bada EEG umo liwia ocen predyspozycji wejciowych osoby badanej, wskazuj c na indywidualne mo liwo ci poznawcze
badanej osoby, czego efektem mog by wcze niej nabyte umiej tno ci i rozwini te zdolno ci.
Zauwa ono, i mózg jest nieustannie aktywny, zarówno w fazie odpoczynku, jak i wzmo onej pracy, dlatego te wszelkie bod ce docieraj ce do
niego w postaci chocia by zmiennych zakłócaj cych maj istotny wpływ na
jego prac . Dlatego te w uj ciu efektywno ci uczenia si istotne s odpowiednie, sprzyjaj ce warunki zewn trzne do nauki, ka dy zb dny i niepo dany
sygnał dochodz cy z zewn trz ma wpływ na przebieg pracy.
Efektywno nauczania zale y nie tylko od czasu, ale równie od gł boko ci przetwarzania informacji, a to oznacza, e proces uczenia si zale y w du ej
mierze od jako ci materiałów edukacyjnych i rodzaju uczniowskiej aktywno ci.
Program symulacyjny ze wzgl du na własne cechy dydaktyczne pobudza
praktycznie wszystkie obszary pracy mózgu, co dostrze ono u wi kszo ci badanych osób.
Podczas bada zaobserwowano równie , i nie u wszystkich badanych
osób aktywno pracy mózgu była identyczna i przewidywalna, a wi c nale y
przyj , i programy symulacyjne s ró nie postrzegane przez ka d z nich.
Neurodydaktyka…
177
rodki dydaktyczne mog optymalizowa rodowiskowe i intrapsychiczne zmienne wpływaj ce bezpo rednio na proces zdobywania wiedzy.
Na podstawie bada EEG mo na, metod psychoterapii ł cz cej w sobie
najnowsze osi gni cia z dziedziny neurologii, neuropsychologii i neuropsychiatrii, z równoczesnym wykorzystywaniem nowoczesnych technik komputerowych (tzw. Biofeedback), przeprowadzi specjalistycznie uwarunkowany trening prowadz cy do wzrostu walorów funkcji poznawczych mózgu oraz jakociowego poprawienia pracy mózgu. Podstaw tej metody jest wykorzystywanie
„plastyczno ci mózgu” polegaj cej na zdolno ci neuronów do trwałych przekształce funkcjonalnych.
W elektroencefalografii mo emy analizowa bezpo rednie zmiany potencjału, generowane przez komórki w mózgu – czyli aktywno spontaniczn oraz
fale pozostaj ce w cisłym zwi zku z okre lonymi zdarzeniami – tzw. potencjały wywołane. Mog by one egzogenne (ich cechy zale od wła ciwo ci fizycznych bod ca) lub endogenne (zale od aktywno ci własnej podmiotu).
Literatura
[1] Carr N., The Shallows: How the Internet is Changing the Way We Think,
Read and Remember, Publ. Atlantic Books, 2011.
[2] Carr N., The Shallows: What the Internet Is Doing to Our Brains,
(tł. Płytki umysł. Jak internet wpływa na nasz mózg), Wydawnictwo Helion, Gliwice 2012.
[3] Cattell R.B., The Scientific Use of Factor Analysis in Behavioral and Life
Sciences, Publ. Springer, 2012.
[4] Depesova J., Vargova M., Noga H., Edukacja techniczno-informatyczna
w opinii nauczycieli, Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków 2008, 149–157.
[5] Instytut Bada Edukacyjnych, http://www.ibe.edu.pl.
[6] Majewska M., Elektroencefalografia (EEG) to badanie rozpoznaj ce choroby mózgu. Na czym polega EEG?, http://www.poradnikzdrowie.pl.
[7] Ministerstwo Edukacji Narodowej, http://www.men.gov.pl.
[8] Morbitzer J., O nowej kulturze uczenia si , 23 Sympozjum Człowiek –
Media – Edukacja, Kraków 2013, http://youtu.be/Py72ODtZeSg.
[9] Noga H., Piaskowska-Silarska M., Depešová J., Pytel K., Migo P. (2014).
Neurodidactic perspective of creative attitude towards education in the
third millennium examination of individual cases, Emerging eLearning
Technologies and Applications (ICETA), 2014 IEEE 12th International
Conference on. 355 360.
[10] Prauzner T., Blended learning: nowa metoda nauczania, Prace Naukowe
Akademii im. Jana Długosza w Cz stochowie. Edukacja Techniczna i Informatyczna, Wydawnictwo Akademii im. Jana Długosza w Cz stochowie, red. A. Gil, Cz stochowa 2010, s. 109–114.
178
T. Prauzner
[11] Prauzner T., Applications of multimedia devices as teaching aids,
Annales UMCS Informatica AI X, 1(2010), red. R. Szczygieł, Wydawnictwo Maria Curie-Skłodowska University in Lublin 2010, s. 167–175,
DOI: http://dx.doi.org/10.2478/v10065-010-0046-4
[12] Prauzner T., Bezpiecze stwo kulturowe a globalizm, Edukacja XXI wieku, nr 22, nt. Jako wobec wyzwa i zagro e XXI wieku, red.
A. Zduniak, R. Reclik, Wydawnictwo Wy szej Szkoły Bezpiecze stwa,
Pozna 2010, s. 340–344.
[13] Prauzner T., Edukacja i wychowanie w wirtualnej przestrzeni, IKT
vo vzdelani, red. M. Vargova, Wyd. Uniwersytet Konstantyna Filozofa
w Nitra 2014, s. 34–45.
[14] Prauzner T., Edukacja medialna w aspekcie przemian cywilizacyjnych, Edukacja XXI wieku nt.: Podmiotowo w edukacji wobec odmienno ci kulturowych oraz społecznych zró nicowa , red. M. Walachowska, A. Zduniak,
Wydawnictwo Wy szej Szkoły Bezpiecze stwa, Pozna 2013, s. 137–143.
[15] Prauzner T., Funkcja nowoczesnych aplikacji informatycznych w realizacji projektu in ynierskiego na przykładzie dydaktyki szkoły wy szej,
Edukacja – Technika – Informatyka, Wybrane problemy edukacji informatycznej i informatycznej, Rocznik Naukowy, nr 5/2014, cz. 2, Rzeszów 2014, s. 134–140.
[16] Prauzner T., ICT education in practice, Edukacja ustawiczna dorosłych,
red. H. Bednarczyk, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – Pa stwowego Instytutu Badawczego, Radom, 2012, s. 130–140.
[17] Prauzner T., Information Technology in Contemporary Education – Individuals’ Researche American Journal of Educational Research, 2013,
Vol. 1, No. 10, 430–435, ISSN (Print): 2327-6126, ISSN (Online): 23276150 online http://www.sciepub.com/journal/education/CurrentIssue.
[18] Prauzner T., LifeLong Learning – edukacja przez całe ycie, Prace Naukowe AJD, Edukacja Techniczna i Informatyczna, t. 6, red. A. Gil,
Wyd. AJD, Cz stochowa 2011, s. 163–170.
[19] Prauzner T., Nowoczesna szkoła – technologie cyfrowe a rozwój my li
o przekazywaniu wiedzy, Edukacja XXI wieku, nt. Podmiotowo
w edukacji wobec odmienno ci kulturowych oraz społecznych zró nicowa , red. N. Starik, A. Zduniak, Wydawnictwo Wy szej Szkoły Bezpiecze stwa, Pozna 2012, s. 241–245.
[20] Prauzner T., Nowoczesne pomoce multimedialne w nauczaniu ustawicznym, Kształcenie Zawodowe: Pedagogika i Psychologia, r. XII 2010,
Wydawnictwo Akademii im. Jana Długosza w Cz stochowie, red. T. Lewowicki, Cz stochowa 2010, s. 231–240.
[21] Prauzner T., Praktyczne wykorzystanie symulacji d wi ku w kształceniu
technicznym studentów, Edukacja – Technika – Informatyka, red.
W. Walat, Wydawnictwo O wiatowe FOSZE, Rzeszów 2013, s. 314–319.
Neurodydaktyka…
179
[22] Prauzner T., Ptak P., Rola i miejsce multimedialnych pomocy naukowych
w edukacji technicznej. Edukacja. Studia, Badania, Innowacje, nr 2/2010,
s. 34–39.
[23] Prauzner T., Symulacja w komputerowym wspomaganiu nauczania, Informatyka w dobie XXI wieku, nt. Nauka, technika, edukacja a nowoczesne technologie informatyczne, Wydawnictwo Politechniki Radomskiej
im. Kazimierza Pułaskiego oraz Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – Pa stwowego Instytutu Badawczego, red. A. Jastriebowa, M. Raczy ska, s. 272–280, 2011.
[24] Prauzner T., Technologia informacyjna – wybrane problemy społeczne,
Edukacja – Technika – Informatyka, nt. Wybrane problemy edukacji informatycznej i informacyjnej, Rocznik Naukowy, nr 3/2012, cz. 2, red.
W. Walat, Wyd. FOSZE, Rzeszów 2012, s.39–45.
[25] Prauzner T., Technologie informacyjne w edukacji ustawicznej, Edukacja
nieustaj ca wyzwaniem społecze stwa informacyjnego, red. M. Gawro ska-Garstka, A. Zduniak, Wydawnictwo Wy szej Szkoły Bezpiecze stwa, Pozna 2010, s. 279–285.
[26] Prauzner T., Tworzenie tre ci dydaktycznych w kształceniu e-learningowym w aspekcie prawnym, EduAkcja. Magazyn edukacji elektronicznej
nr 2 (6)/2013, s. 38–43, http://www.eduakcja.eu/.
[27] Prauzner T., Wpływ nowoczesnych mass mediów na osobowo człowieka, Edukacja – Technika – Informatyka, Wyd. FOSZE, red. W. Walat,
2010, s. 46–51.
[28] Ptak P., Aplikacje pakietów programowych w dydaktyce przedmiotów
technicznych. Edukacja–Technika–Informatyka, 2014, 2, s. 141–146,
ISSN 2080-9069.
[29] Ptak P., Prauzner T., Zastosowanie programów komputerowych w dydaktyce przedmiotów technicznych, Journal of Technology and Information
Education, nr 1/2011, s. 300–307.
[30] Ptak P., Programowalne systemy pomiarowe w wirtualnym rodowisku
badawczym. E-Technologies in Engineering Education eTEE’2014, Zeszyty Naukowe Wydziału Elektrotechniki i Automatyki PG, nr 37/2014,
Gda sk, s. 67–69, ISSN 2353-1290.
[31] Ptak P., Software package dasylab supporting research and teaching.
E-Technologies in Engineering Education eTEE’2014, Zeszyty Naukowe
Wydziału Elektrotechniki i Automatyki PG, nr 37/2014, Gda sk, s. 71–74,
ISSN 2353-1290.
[32] Sadlok M., Homo irretitus – indywidualista czy członek społecze stwa
obywatelskiego? http://www.racjonalista.pl, 2.12.2014.
[33] yli ska M., Neurodydaktyka. Nauczanie i uczenie si przyjazne mózgowi, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2013.