info dla nauczycieli doc

Konkurs ekologiczny dla szkół:
Mistrz Recyklingu, Maks porządkuje odpady
Porządkujemy naszą wiedzę o odpadach
Informacje ogólne dla nauczycieli:
Jak zapewne zwróciliście Państwo uwagę w konkursie wykorzystamy dwie pomoce
dydaktyczne:
1. Komiks
2. Grę internetową.
Komiks ma za zadanie uzmysłowić, Ŝe droga odpadków z przydomowego pojemnika na
śmieci do recyklingu wcale nie jest prosta: Najpierw muszą one trafić do sortowni, a stąd
dopiero do dalszego przetwarzania. Z komiksu moŜna dowiedzieć się, Ŝe nie wszystko nadaje
się do recyklingu, a takŜe, Ŝe śmieci po drodze do sortowni czasem niestety znikają w rowach
i na dzikich wysypiskach, co nie jest dobrym przykładem, a zwykłym marnotrawstwem. Z
komiksu dowiadujemy się, Ŝe naszymi śmieciami zajmują się są róŜne zakłady: instalacje
sortowni, kompostowni, składowiska oraz instalacje odzysku i recyklingu energii, materiałów
i surowców, a wszystkie one są tak samo potrzebne.
Gra internetowa natomiast rozgrywa się w supernowoczesnej sortowni i jej zadaniem jest
pokazanie bogactwa współczesnych materiałów. Chcemy teŜ uchylić rąbka tajemnicy w
zakresie wiedzy i technik wykorzystywanej do rozdzielania rozmaitych materiałów na frakcje
nadające się do odzysku lub/i recyklingu z jakich korzystamy w sortowni.
Przyzwyczailiśmy się ucząc dzieci selektywnej zbiórki, Ŝe odpady dzielimy na cztery grupy
materiałowe: papier, szkło, metal, plastik. Taki podział odpadów jest prawidłowy, ale
zastanówmy się: do którego pojemnika wrzucimy opakowanie Tetra-Pack? Do papieru czy
1
plastiku? A moŜe naleŜy je wrzucić do pojemnika na metale? Zawiera przecieŜ takŜe
aluminium. Czy gwóźdź stalowy wrzucimy do tego samego pojemnika co puszkę
aluminiową?
Wiele szkół oddzielnie zbiera zuŜyte baterie wskazując dzieciom, Ŝe oprócz czterech grup
materiałowych surowców wtórnych w śmieciach mogą znajdować się odpady niebezpieczne;
do takich naleŜą teŜ zuŜyte lekarstwa oraz niektóre produkty chemii gospodarstwa
domowego, a takŜe zuŜyty sprzęt elektroniczny – to warto to wiedzieć.
Wiele szkół zbiera oddzielnie nakrętki polietylenowe od napojów, aby pomóc osobom
niepełnosprawnym. Oddzielne zbieranie tych nakrętek wskazuje, Ŝe w grupie materiałów
określanych jako „plastik” są one bardziej wartościowe. Zakrętki polietylenowe w prosty
sposób poddaje się 100% recyklingowi i tym samym zamienia w nowy produkt rynkowy. Ale
pośród kilku tysięcy znanych dziś tworzyw, wiele jest takich, których nie da się po prostu
rozpuścić, a następnie wtłoczyć w nową formę. Nie umiemy ich poddać recyklingowi – nie
znamy jeszcze technologii, czyli sposobu przetworzenia.
Wszyscy wiemy, Ŝe do recyklingu nadają się tylko czyste frakcje materiałowe. Na szczęście
dysponujemy naprawdę zaawansowaną techniką i technologią sortowania odpadów. Warto
moŜe powiedzieć dzieciom jaka jest róŜnica pomiędzy techniką i technologią - technika
oznacza rzemiosło i umiejętność, podczas gdy technologia to wiedza o uŜyciu urządzeń
technicznych. Są one dostępne równieŜ w Polsce, choć bardzo drogie: np. w sortowni firmy
BYŚ na warszawskich Bielanach.
Tak naprawdę, to co dzielimy zwyczajowo na papier, szkło, plastik i metal zanim trafi do
recyklingu musi zostać jeszcze raz przesortowane w sortowni z uŜyciem nowych technologii.
Urządzenia zamontowane na hali maszyn, nazwijmy robotami. Jest ich tutaj kilka, łączą się w
ciąg technologiczny za pomocą tzw. podajników taśmowych. Ruchome taśmy transportują
odpady z urządzenia do urządzenia, a po drodze, dzięki pracy robotów, do pojemników
zbieramy kolejne frakcje materiałowe. Zaproponowana gra internetowa odtwarza ciąg
technologiczny w sposób ogólny, w rzeczywistości jest on trochę bardziej skomplikowany.
2
Pierwszy z naszych robotów ma zdolność przyciągania metali Ŝelaznych, a więc identyfikuje
zdolności magnetyczne przedmiotów: uzbrojony jest w najzwyklejszy magnes. Kolejna
maszyna oddziela materiały o róŜnym cięŜarze właściwym, wykorzystując przy tym fakt, Ŝe
podczas obracania przedmiotów w ogromnym sicie, na cięŜsze przedmioty działa większa siła
odśrodkowa, a więc łatwo wypychane są na zewnątrz. Mamy teŜ do dyspozycji skaner
optyczny zsynchronizowany z nadmuchem powietrza. Skaner bada długości fal jakie emitują
wszystkie przedmioty w świetle podczerwonym. W ten sposób je rozpoznaje: aluminium,
PET, Polietylen, papier itd…Naświetlając kolejno przedmioty przesuwające się na podajniku
taśmowym i - zgodnie tym jak został zaprogramowany - decyduje, w które przedmioty ma
strzelić powietrzem, tak aby wyrzucić je z taśmy.
Wreszcie mamy teŜ urządzenie do
wytwarzania pola elektromagnetycznego: kiedy uruchomimy to pole, będziemy odpychać
ściśle określone przedmioty, tak aby wpadły do osobnego pojemnika.
Nawet tak nowoczesna sortownia, jak ta, na Bielanach nie podzieli 100% odpadów
przywiezionych tu z gospodarstw domowych na konkretne przydatne do odzysku lub
recyklingu frakcje. 20% z przywiezionych odpadów trzeba będzie zawieźć na składowisko
odpadów. Pozostałe 80% materiałów zostanie ponownie wykorzystanych.
NajwaŜniejsze grupy surowców otrzymywane w sortowni na Bielanach i przeznaczone do
recyklingu to:
Szkło
Makulatura
PET
Metale
Folie białe
Folie kolorowe
3
Co to jest system gospodarki odpadami komunalnymi?
Wg definicji system to sieć relacji. Mamy róŜne systemy. Jak wytłumaczyć dziecku pojęcie
systemu?
Organizacja systemu to jego struktura w formie sieci, relacji między elementami oraz
własności tych relacji.
Najprostszym przykładem jest ekosystem:
sieć wzajemnych zaleŜności pomiędzy
producentami i reducentami. Rośliny produkują poŜywienie, niektóre zwierzęta są
roślinoŜercami inne drapieŜnikami, ale generalnie kaŜde ma specjalizację i korzysta z
dobrodziejstw przyrody w taki sposób, aby wszystko zostało wykorzystane racjonalnie i jak
najmniej zmarnować. Rośliny są poŜywieniem dla gąsienic, ślimaków i gryzoni, a te z kolei
są pokarmem dla ptaków i
ssaków drapieŜnych. KaŜde z tych stworzeń spełnia ściśle
określone funkcje w systemie.
Podobnie jest z systemem zagospodarowania odpadów, choć jest on o wiele prostszy, a
strukturę tworzą podmioty gospodarcze. W Polsce mamy 16 systemów regionalnych, w
których skład wchodzą: firmy transportowe, sortownie, kompostownie, zakłady przetwarzania
odpadów, zakłady recyklingu, zakłady odzysku energetycznego i wreszcie składowiska.
Trzymając w ręku jakikolwiek przedmiot nie da się jednoznacznie stwierdzić, co się z nim
stanie po wrzuceniu go do śmietnika. Weźmy kartonik po napoju, kaŜde dziecko to zna.
Kartonik po napoju moŜna rozdzielić na trzy frakcje materiałowe a więc papier, folię
polietylenową i aluminium, a następnie: papier wysłać do fabryki papieru, folię do firmy
produkującej granulaty polietylenowe, a aluminium do huty. Jest to sytuacja idealna, ale
moŜliwa
tylko
wtedy,
gdy
dysponujemy
w
systemie
technologią
„oddzielania”
poszczególnych materiałów od siebie, czyli konkretną instalacją, a takŜe znamy i
współpracujemy z papiernią, recyklerem tworzyw i hutą aluminium. Ręcznie nie rozdzielimy
kartonika na poszczególne frakcje. Co wtedy, gdy nie mamy potrzebnych maszyn?
Mamy dwie inne moŜliwości:
4
1. Odzysk energetyczny czyli kartonik trafi do spalarni ( lub cementowni)
2. Wyrzucimy go na pobliskie składowisko odpadów ( zgodnie z prawem powinniśmy unikać
takiego rozwiązania)
Przetwarzanie odpadów organizujemy w zaleŜności od tego jakie mamy w zasięgu ręki
dostępne rozwiązania techniczne. Oddzielamy tzw. frakcje materiałowe: butelki PET, metale
Ŝelazne i nieŜelazne, tworzywa polietylenowe i inne tworzywa, odpady niebezpieczne i
odpady organiczne czyli resztki z naszych kuchni i kaŜdą z tych frakcji oddzielnie kierujemy
w inne miejsce systemu do dalszego przetwarzania.
Niestety jak Państwo wiedzą w Polsce nadal 90% odpadów wyrzucamy marnotrawiąc zawarte
w nich surowce i materiały. Niniejszy projekt edukacji ekologicznej ma za zadanie w prosty
sposób przedstawić sposób w jaki powinniśmy postępować z odpadami i zachęcić do
selektywnej zbiórki w zgodzie i poszanowaniu środowiska naturalnego.
5