Cedefop Publication

Program wizyt studyjnych dla specjalistów w
dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego oraz
decydentów 2013/14
Kategorie tematyczne
1.
Wspieranie współpracy pomiędzy obszarami
kształcenia, szkolenia i pracy
1.1.
Opis
Strategia Europa 2020 podkreśla znaczenie kształcenia i szkolenia w propagowaniu
„szybkiego, zrównoważonego i globalnego wzrostu” (Rada Unii Europejskiej, 2010e). W
ramach strategicznych programów współpracy europejskiej w zakresie kształcenia i szkolenia
po roku 2010, Rada Unii Europejskiej podkreśla istotność nawiązywania partnerstwa pomiędzy
podmiotami zapewniającymi kształcenie i szkolenie oraz przedsiębiorstwami, instytucjami
badawczymi, podmiotami działającymi w obszarze kultury oraz branżami kreatywnymi w celu
promowania innowacji i zwiększania zatrudnialności i potencjału przedsiębiorczości
wszystkich osób uczących się (Rada Unii Europejskiej, 2009a). W celu stworzenia klimatu
sprzyjającego kreatywności i lepszemu pogodzeniu potrzeb zawodowych i społecznych, jak
również indywidualnemu dobrobytowi, propagowane powinny być szersze modele
społeczności edukacyjnych, obejmujące przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego i innych
partnerów.
Kryzys gospodarczy, z jakim zmaga się obecnie Europa, wymaga podjęcia natychmiastowych i
skutecznych działań, które wspomogą długoterminowy rozwój gospodarczy i społeczny,
wzmocnią konkurencyjność, wspomogą zatrudnialność oraz umocnią spójność społeczną.
Komisja Europejska w swoim komunikacie, „Wspólne zaangażowanie UE na rzecz
zatrudnienia” (Komisja Europejska, 2009a), przedstawiła trzy główne priorytety, które
powinny pomóc Państwom Członkowskim w opracowaniu i wdrożeniu odpowiednich i
skutecznych polityk w zakresie zatrudnienia: utrzymanie zatrudnienia, tworzenie miejsc pracy i
promowanie mobilności; podnoszenie kwalifikacji i wychodzenie naprzeciw potrzebom rynku
pracy; i zwiększanie dostępu do zatrudnienia.
Wstępne kształcenie i szkolenie zapewnia podstawę dla budowania umiejętności. Wiedza,
umiejętności i kompetencje, które ludzie zdobywają na drodze kształcenia wstępnego mogą
pomóc im w udanym rozpoczęciu zatrudnienia, a następnie dopasowaniu się do zaistniałych
wymogów, metod pracy i możliwości zatrudnienia. Konkluzje Rady dotyczące nowych
kwalifikacji dla nowych miejsc pracy (Rada Unii Europejskiej, 2010d) zawierają
przemyślenia na temat tego, jak ludzie mogą być lepiej wykształceni i wyszkoleni, aby podjąć
zatrudnienie, które nie jest jeszcze dostępne. Aktualizacja prognozy Cedefop-u dotyczącej
umiejętności dla sektorów i zawodów z 2011 roku przewiduje, że zapotrzebowanie na
umiejętności mierzone kwalifikacjami formalnymi wzrośnie. Jednak wielu młodych
Europejczyków opuszcza edukację nie zdobywając kwalifikacji na poziomie szkoły średniej II
stopnia. przewiduje się, że w 2020 r. w 32 milionach ofert zatrudnienia wymagane będą
1
wysokie kwalifikacje, a w 36,5 milionach wyższe kwalifikacje, podczas gdy zapotrzebowanie
na niskie kwalifikacje wyniesie jedynie 6,7 miliona (Cedefop, 2011b). Umiejętności potrzebne
w wielu obecnych zawodach zmienią się i będą wymagały od pracowników ich ciągłego
uaktualniania, a część ludzi będzie musiała przystosować się do nowych możliwości
zatrudnienia.
Ważne jest, powiązanie kształcenia i szkolenia ze światem pracy. Aby to osiągnąć, istotne
jest wspieranie dialogu pomiędzy instytucjami zajmującymi się kształceniem i szkoleniem na
wszystkich poziomach – od szkół, poprzez instytucje zapewniające kształcenie zawodowe i
kształcenie dorosłych, do szkolnictwa wyższego – oraz partnerami na rynku pracy, a konkretnie
przedsiębiorstwami i pracodawcami (Rada Unii Europejskiej, 2009d). Jak podkreślono w
Bruges communiqué dotyczącym współpracy europejskiej w dziedzinie kształcenia i szkolenia
zawodowego (VET), partnerstwo pomiędzy instytucjami zapewniającymi kształcenie i
szkolenie, partnerami społecznymi, przedsiębiorstwami, ośrodkami świadczącymi usługi w
zakresie zatrudnienia i innymi stronami zainteresowanymi może stworzyć dla młodzieży
warunki do zdobywania wiedzy, umiejętności i kompetencji pomocnych w szybkiej integracji
na rynku pracy i dostosowaniu się do powstających wymagań zawodowych (Bruges
communiqué, 2010). Ten rodzaj współpracy może przybrać różne formy (Rada Unii
Europejskiej, 2009a), takie jak:

tworzenie programów kształcenia i szkolenia w oparciu o wyniki nauczania, które
odzwierciedlają potrzeby rynku pracy;

opracowywanie programów nauczania mających na celu rozwój kluczowych
kompetencji, uzupełnianie treści teoretycznych praktycznymi elementami ze świata
biznesu;

praktyki i staże zawodowe nauczycieli i uczniów, które zapoznają ich z prawdziwym
środowiskiem pracy;

uczestnictwo wykwalifikowanej kadry pracowniczej i przedsiębiorców w procesie
nauczania i uczenia się;
Europejscy partnerzy społeczni opracowali własny model działań mających na celu rozwój
kompetencji i kwalifikacji w zakresie uczenia się przez całe życie. Uczestniczą oni także w
wysiłkach Komisji i poszczególnych krajów mających na celu ulepszenie i uatrakcyjnienie
kształcenia i szkolenia zawodowego w Europie. Partnerzy społeczni powinni być wspierani
w pełnieniu swojej roli w organizacji, zapewnianiu finansowania i szkoleń, ale powinni oni
również promować naukę w miejscu pracy jako działanie podwyższające zatrudnialność
pracowników i poszerzać dostęp do uczenia się przez całe życie (Komisja Europejska, 2010a).
Aby uczenie się przez całe życie stało się rzeczywistością dla wszystkich, niezależnie od wieku
i poziomu kwalifikacji, zwyczajne miejsca pracy muszą stać się także miejscami nauki
(Cedefop 2011a).
Wizyty studyjne będą prezentować metody i przykłady dobrej praktyki w zakresie:
(a) wkładu kształcenia i szkolenia w udoskonalanie wiedzy, umiejętności i kompetencji na
rynku pracy;
(b) analiza pojawiających się potrzeb i luk w zakresie umiejętności na rynkach pracy Państw
Członkowskich UE oraz opracowywanie polityk odnoszących się do nich;
2
(c) opracowywanie i wdrażanie działań takich jak przejście od kształcenia i szkolenia do
pracy, doradztwo zawodowe i kształcenie w miejscu pracy w celu zwiększenia
zatrudnialności;
(d) bodźce i inicjatywy przygotowane na poziomie krajowym i regionalnym, aby rozwinąć
współpracę między instytucjami zajmującymi się kształceniem i szkoleniem, a partnerami
zewnętrznymi, w tym z rodzicami, samorządami, przedsiębiorstwami, partnerami
społecznymi, organizacjami pozarządowymi itd.;
(e) krajowe, regionalne i lokalne przykłady zarządzania partycypacyjnego.
1.2.
Lista tematów wizyt studyjnych
 Przejście od kształcenia i szkolenia do świata pracy
 Kształcenie w miejscu pracy
 Włączenie grup defaworyzowanych na rynek pracy
 Zwiększanie atrakcyjności VET
 Wkład partnerów społecznych w uczenie się przez całe życie
 Współpraca pomiędzy instytucjami zajmującymi
przedsiębiorstwami i społecznościami lokalnymi.
się kształceniem
 Nowe zawody dla nowych miejsc pracy
 Wspieranie przedsiębiorczości i szans zatrudnienia
1.3.
Słowa kluczowe
o kształcenie dorosłych,
o praktyki,
o przedsiębiorczość,
o finansowanie,
o kluczowe kompetencje,
o przywództwo i zarządzanie,
o doradztwo przez całe życie,
o starsi pracownicy,
o środowisko szkolne,
o zapotrzebowanie na umiejętności,
o włączenie społeczne,
o partnerzy społeczni,
o zrównoważony rozwój,
o potwierdzanie kształcenia pozaformalnego i nieformalnego,
o staż zawodowy.
3
i
szkoleniem,
2. 2. Wspieranie wstępnego i stałego szkolenia
nauczycieli, osób prowadzących szkolenia oraz kadry
kierowniczej instytucji zajmujących się kształceniem i
szkoleniem
2.1.
Opis
Ramy strategiczne współpracy europejskiej w dziedzinie kształcenia i szkolenia (Rada Unii
Europejskiej, 2009) po 2010 przypominają o potrzebie zapewnienia wysokiej jakości nauczania
poprzez odpowiednie kształcenie wstępne nauczycieli oraz stały rozwój zawodowy oraz
poprzez uczynienie nauczania atrakcyjną ścieżką kariery zawodowej. elastyczne świadczenie i
inwestowanie w szkolenia musi być zapewnione dla wstępnego i ustawicznego szkolenia
nauczycieli i osób prowadzących szkolenia w związku ze zmieniającymi się rynkami pracy i
środowiskami pracy (Bruges communiqué, 2010). Powinno się przykładać więcej uwagi do
programów wprowadzających i stażów w celu poradzenia sobie z problemem niedoboru
umiejętności nauczania i dużej ilości młodych nauczycieli odchodzących z zawodu. Spójne
programy wprowadzające powinny oferować zawodowe, społeczne i osobiste wsparcie dla
początkujących nauczycieli (Komisja Europejska, 2010, strony 16-18).
Postrzeganie roli nauczyciela (lub też osoby prowadzącej szkolenia) zmieniło się w ciągu
ostatnich lat w tym sensie, że oczekiwania wobec nauczycieli oraz ogólnie wobec szkół
wzrosły. Główne podmioty wspierające doświadczenie uczniów, nauczycieli i osób
prowadzących szkolenia w zakresie kształcenia muszą podjąć większą odpowiedzialność za
uaktualnianie i rozwijanie swojej wiedzy i umiejętności (Rada Unii Europejskiej, 2009c) oraz
dostosowywanie umiejętności i praktyk pracowniczych do zmieniających się warunków.
Występuje zbieżność ról nauczycieli i osób prowadzących szkolenia: osoba prowadząca
szkolenia w środowisku pracy będzie potrzebować więcej kompetencji pedagogicznych i musi
pełnić funkcję osoby wspierającej i mentora, a nauczyciel w szkole będzie potrzebował,
podobnie jak osoba prowadząca szkolenia, dobrego zrozumienia praktyk zawodowych (komisja
Europejska, 2010a).
Nauczyciele muszą pracować z bardziej różnorodnymi grupami uczniów oraz pracować nad
włączaniem uczniów defaworyzowanych w ogólnodostępne struktury kształcenia i szkolenia.
Nauczyciele i osoby prowadzące szkolenia muszą opanowywać, opracowywać i stosować
nowe metody kształcenia i szkolenia oraz myślenie refleksyjne. Dotyczy to również bardziej
zindywidualizowanych metod nauczania i uczenia się, dobrych umiejętności komunikacyjnych,
metod pracy w zespole, demokratycznego kierowania edukacją oraz mechanizmów
wspierających ocenę uczniów oraz szkoły. Nauczyciele powinni być bardziej zaangażowani i
aktywni, jeśli chodzi o procesy podnoszenia jakości swoich szkół.
Nowe wymagania sprawiły, że decydenci i kierownictwo instytucji zajmujących się
kształceniem i szkoleniem myślą bardziej długoterminowo, niż kiedyś oraz zmieniły rolę
kierownictwa szkół w całej Europie. Kierownictwo szkół w dzisiejszych czasach znajduje się
na czele i w centrum starań na rzecz podnoszenia jakości szkolnictwa. Istnieje zapotrzebowanie
na skuteczne umiejętności i kompetencje przywódcze (łącznie z zarządzaniem finansowym,
umiejętnościami w zakresie TIK, motywacją pracowników, zapewnianiem jakości,
4
komunikacją, itd.), pozwalające na pomyślne przyjęcie zmian i nowych ról. Podczas
nieoficjalnego spotkania Ministrów Edukacji w Göteborgu we wrześniu 2009, podkreślono, że
wraz z uczniami i nauczycielami, kierownicy szkół powinni korzystać z „możliwości dzielenia
się dobrymi praktykami i rozwojem zawodowym ponad granicami narodowymi” (Prezydencja
Szwecji w Unii Europejskiej, 2009).
Podwyższanie jakości i skuteczności kształcenia i szkolenia to nadal
współpracy europejskiej w zakresie kształcenia i szkolenia. Konkluzje
strategicznych ram współpracy (Rada Unii Europejskiej, 2009) podkreśliły
zarządzania i kierowania instytucjami prowadzącymi kształcenie i
opracowywania skutecznych systemów zapewniania jakości.
cel strategiczny
Rady na temat
wagę ulepszania
szkolenia oraz
W skład budowania jakości wchodzi budowanie możliwości nauczycieli, kierowników szkół,
osób prowadzących szkolenia i kierowników szkoleń, polityk mających na celu budowanie
pomostów między szkołą a rodzicami, unowocześnianie programów nauczania oraz
poszerzanie oferty zajęć pozalekcyjnych, udoskonalanie infrastruktury oraz tworzenie
środowiska pełnego szacunku. Mechanizmy zapewniania jakości są ważne na wszystkich
etapach kształcenia, łącznie z oceną kompetencji uczniów, samooceną instytucji, oceną
zewnętrzną i wewnętrzną, przejrzystością i potwierdzaniem wyników. Angażowanie, na
przykład, partnerów społecznych i podmiotów z rynku pracy („społeczności edukacyjnych”) w
ocenę oraz zatwierdzanie wyników staje się coraz częstsze.
W Bruges communiqué podkreśla się potrzebę nadania wysokiego priorytetu zapewnianiu
jakości współpracy europejskiej w zakresie kształcenia i szkolenia zawodowego w okresie od
2011 do 2020 roku (Bruges communiqué, 2010). Zapewnianie jakości jest konieczne, aby
zbudować wzajemne zaufanie, które ułatwi mobilność oraz rozpoznawanie umiejętności i
kompetencji między systemami VET. Kraje członkowskie powinny do 2015 roku utworzyć
ramy zapewniania jakości dla instytucji prowadzących kształcenie i szkolenie zawodowe,
co odnosi się również do nauki w stowarzyszonym miejscu pracy zgodnie z rekomendacją
EQAVET (Parlament Europejski; Rada Unii Europejskiej, 2009b).
Wizyty studyjne będą przedstawiać osiągnięcia i działania sprawiające, że nauczanie i
szkolenie jest bardziej atrakcyjne, ulepszając przywództwo i podnosząc jakość kształcenia
poprzez podkreślanie znaczenia:
(a) programów zaprojektowanych w celu rekrutacji i zachowywania wysoko
wykwalifikowanej kadry we wszystkich zawodach związanych z kształceniem i
szkoleniem;
(b) jakości i kompetencji kierownictwa instytucji zajmujących się kształceniem oraz
szkoleniem;
(c) stałego rozwoju zawodowego nauczycieli i osób prowadzących szkolenia;
(d) inicjatyw ułatwiających mobilność nauczycieli i osób prowadzących szkolenia;
(e) działań mających na celu podwyższenie jakości świadczenia usług w zakresie kształcenia i
szkolenia.
2.2.
Lista tematów wizyt studyjnych
 Mechanizmy zapewniania jakości w szkołach i instytucjach szkoleniowych
5
 Szkolenie wstępne, rekrutacja i ocena nauczycieli i osób prowadzących szkolenia
 Ustawiczny rozwój zawodowy i szanse zawodowe nauczycieli i osób prowadzących
szkolenia
 Przywództwo i zarządzanie w szkołach oraz instytucjach szkoleniowych
2.3.
Słowa kluczowe
o Autonomia (szkoły lub instytucji),
o ocena (szkoły lub instytucji),
o przywództwo i zarządzanie,
o zapewnianie jakości,
o status nauczycieli i osób prowadzących szkolenia,
o kompetencje nauczycieli i osób prowadzących szkolenia,
o mobilność nauczycieli i osób prowadzących szkolenia,
o kwalifikacje nauczycieli i osób prowadzących szkolenia.
6
3.
Promowanie przyswajania kluczowych
kompetencji za pośrednictwem systemu
kształcenia i szkolenia
3.1.
Opis
Rekomendacja Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczące kluczowych kompetencji w
procesie uczenia się przez całe życie (2006) zdefiniowała ramy łączące wiedzę, umiejętności i
postawy, których wszyscy potrzebują do osobistego spełnienia, aktywnego obywatelstwa,
włączenia społecznego oraz zatrudnienia. Jest to narzędzie odniesienia stanowiące wsparcie dla
decydentów, instytucji zapewniających kształcenie i szkolenie, pracodawców i uczniów.
Kluczowe kompetencje to priorytet dla wszystkich grup wiekowych. Młodzież powinna
przyswoić kluczowe kompetencje do końca kształcenia wstępnego i szkolenia na poziomie,
który pozwoli im wejść w dorosłe życie i zapewni podstawę dla dalszego kształcenia i życia
zawodowego. Dorośli muszą rozwijać i uaktualniać swoje kluczowe kompetencje przez całe
życie, aby elastycznie przystosować się do błyskawicznie zmieniającego się świata.
Kluczowe kompetencje to: porozumiewanie się w języku ojczystym, porozumiewanie się w
językach obcych, kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne,
kompetencje informatyczne, zdolność uczenia się, kompetencje społeczne i obywatelskie,
wykazywanie się inicjatywą i przedsiębiorczość oraz świadomość i ekspresja kulturowa.
Ramy strategiczne współpracy europejskiej w zakresie kształcenia i szkolenia (ET 2020) (Rada
Unii Europejskiej, 2009b) podkreśliły potrzebę wszystkich osób w zakresie przyswajania
kluczowych kompetencji, umiejscawiając ją wśród celów strategicznych dla doskonalenia
kreatywności i innowacji, łącznie z przedsiębiorczością na wszystkich poziomach
kształcenia i szkolenia. Kształcenie w zakresie przedsiębiorczości, w znaczeniu poczucia
inicjatywy, zdolności do wcielania pomysłów w życie, kreatywności i pewności siebie,
powinno być promowane i dostępne dla wszystkich uczniów VET niezależnie od programu
nauczania i kierunku kształcenia, umożliwiając praktyczne doświadczenia w
przedsiębiorstwach i angażując ekspertów z dziedziny biznesu (Rada Unii Europejskiej, 2010f).
Powinno ono budować świadomość na temat samozatrudnienia jako możliwości zawodowej
oraz szkolić, jak założyć własną działalność gospodarczą. Przedsiębiorczość musi stać się
normalną częścią modelu kompetencji nauczycieli i osób prowadzących szkolenia (komisja
Europejska, 2010a).
Ostatnie badania wskazują, że w krajach UE występuje tendencja prowadzenia nauczania i
uczenia się opartego na kompetencjach oraz podejścia opartego na wynikach nauczania
(Rada Unii Europejskiej, 2010a), która stanowi część innowacyjnego podejścia do nauczania i
uczenia się. Kraje europejskie dokonały znacznych postępów w opracowywaniu programów
szkolnych kładących większy nacisk na podejścia interdyscyplinarne oraz zastosowania
praktyczne, które wspierają rozwój u uczniów kluczowych kompetencji koniecznych dla
osobistego spełnienia, aktywnego obywatelstwa i zatrudnialności. Chociaż poprawa
umiejętności czytania i umiejętności podstawowych wciąż wymaga pracy, kompetencje
przekrojowe (kompetencje informatyczne, umiejętności społeczne oraz zdolność uczenia się)
uzyskują coraz więcej uwagi. Są one kluczowe ze względu na umożliwianie dostosowania się
7
do różnych środowisk pracy i aktywnego obywatelstwa. Występuje również rosnące
zapotrzebowanie na te kompetencje wśród pracodawców (Rada Unii Europejskiej, 2010b).
Europejski Rok Działań Wolontariatu Propagujący Aktywność Obywatelską 2011 wspierał
wysiłki Wspólnoty, Państw Członkowskich, władz lokalnych i regionalnych w celu tworzenia
warunków w społeczeństwie obywatelskim sprzyjających wolontariatowi w UE.
W roku 2010 Rada po raz pierwszy zajęła się sprawą kształcenia dla zrównoważonego
rozwoju (ESD), łączącą perspektywy ekonomiczne, społeczne i środowiskowe. W swoich
konkluzjach Rada nawołuje kraje członkowskie do udostępnienia ogółowi społeczeństwa
zrównoważonego wzrostu we wszystkich obszarach kształcenia i szkolenia i do wspierania
ESD w ramach krajowych strategii uczenia się przez całe życie (Rada Unii Europejskiej,
2010g).
Osoby uczestniczące w wizytach studyjnych dotyczących tych tematów zapoznają się z
działaniami podjętymi przez kraje uczestniczące w celu rozwoju kompetencji kluczowych u
młodzieży i dorosłych oraz promowania kreatywnych i innowacyjnych podejść do kształcenia i
szkolenia, np.:
(a) krajowymi, regionalnymi i lokalnymi politykami mającymi na celu zwiększenie poziomu
kluczowych kompetencji oraz wspieranie kreatywności i innowacji;
(b) krajowymi reformami programów nauczania lub regionalnymi i lokalnymi opracowaniami
szkolnych programów nauczania;
(c) konkretnymi inicjatywami i projektami, które propagują rozwój kluczowych kompetencji,
kreatywności i innowacyjności;
(d) nowymi podejściami do organizacji uczenia się i nauczania;
(e) innowacyjnymi metodami, środowiskami uczenia się, materiałami dydaktycznymi lub
technikami oceny.
3.2.
Lista tematów wizyt studyjnych
 Podnoszenie poziomu umiejętności czytania i liczenia
 Nauczanie i uczenie się języków obcych
 Wykorzystanie TIK w uczeniu się
 Rozwój przedsiębiorczości
 Kształcenie wspierające aktywne obywatelstwo i zrównoważony rozwój
 Zwiększanie kreatywności w uczeniu się i nauczaniu
 Uczenie się matematyki i przedmiotów ścisłych
3.3.
Słowa kluczowe
o kształcenie dorosłych,
o porozumiewanie się w językach obcych,
o porozumiewanie się w języku ojczystym,
o kompetencje naukowo-techniczne,
o zintegrowane kształcenie przedmiotowo-językowe (CLIL),
8
o świadomość i ekspresja kulturowa,
o program nauczania,
o kompetencje informatyczne,
o zajęcia pozalekcyjne,
o kształcenie zdrowotne,
o innowacyjne podejścia,
o kształcenie międzykulturowe,
o zdolność uczenia się,
o kompetencje matematyczne,
o zaangażowanie rodziców,
o nauczanie zindywidualizowane,
o zapotrzebowanie na umiejętności,
o kompetencje społeczne i obywatelskie,
o włączenie społeczne,
o ocenianie uczniów,
o zrównoważony rozwój
o wolontariat,
o młodzież.
9
4.
Propagowanie włączenia społecznego i równości
płci w obszarze kształcenia i szkolenia, łącznie z
integracją migrantów
4.1.
Opis
Ramy strategiczne współpracy europejskiej w zakresie kształcenia i szkolenia (ET2020) (Rada
Unii Europejskiej, 2009b) ustanawiają propagowanie sprawiedliwości, spójności społecznej i
aktywnego obywatelstwa jako priorytet strategiczny dla Państw Członkowskich do roku 2020.
Systemy kształcenia i szkolenia powinny dążyć do zapewniania, aby wszyscy uczniowie –
łącznie z tymi ze środowisk defaworyzowanych, uczniami o specjalnych potrzebach oraz
migrantami – ukończyli kształcenie, w tym, jeśli jest taka potrzeba, za pośrednictwem edukacji
drugiej szansy oraz bardziej zindywidualizowanej nauki. Poprzez tego typu działania systemy
kształcenia i szkolenia przyczyniają się do zmniejszania nierówności społecznych i
umożliwiają obywatelom
wykorzystywanie swojego pełnego potencjału (Rada Unii
Europejskiej, 2011b).
Zmniejszenie udziału uczniów przedwcześnie kończących edukację do 10% z obecnego
poziomu 14,4% zarówno w zakresie kształcenia ogólnego, jak i VET to jeden z głównych
celów Strategii Europa 2020. Komisja zaakceptowała w 2011 roku plan działań mający pomóc
krajom członkowskim osiągnięcie tego nadrzędnego celu przed końcem dekady (Rada Unii
Europejskiej, 2011a). w szczególności VET może przyczynić się do zmniejszenia odsetka
uczniów przedwcześnie kończących edukację poprzez połączenei zarówno zaradczych, jak i
naprawczych środków, na przykład poprzez dostosowanie się VET do potrzeb rynku pracy,
zwiększoną ilość nauki w miejscu pracy i praktyk zawodowych, elastyczne ścieżki nauczania,
skuteczne doradztwo i poradnictwo oraz poprzez treści i metody nauczania uznające style życia
i zainteresowania młodzieży przy jednoczesnym zachowaniu wysokiej jakości standardów
(Bruges communiqué, 2010).
Dostęp do kształcenia przedszkolnego jest kluczowy dla zapewnienia dobrego startu
życiowego, ponieważ wspiera on uspołecznienie dzieci oraz stanowi podstawę dalszej edukacji.
Jest ono szczególnie istotne dla dzieci z rodzin o niskim dochodzie, mniejszości etnicznych
oraz migrantów.
Państwa Członkowskie wprowadziły alternatywne (bardziej elastyczne) formy kształcenia i
szkolenia, programy drugiej szansy, mechanizmy informowania rodziców o nieobecnościach
oraz zmniejszyły koszty poprzez zapewnienie bezpłatnych materiałów do zajęć i transportu.
Bliska współpraca pomiędzy sektorami kształcenia ogólnego i zawodowego oraz szkołami
„drugiej szansy” dla dorosłych jest istotna. Jeśli chodzi o dzieci o specjalnych potrzebach,
coraz częściej kwestia dostępu [do kształcenia; przyp. tłum.] rozumiana jest coraz częściej jako
zapewnienie możliwości pobierania kształcenia ogólnego lub specjalnego w oparciu o to, co
stanowi optymalną ścieżkę kształcenia dla danego dziecka. Na poziomie szkolnictwa
wyższego, bezpłatne kształcenie jest kluczowe, ponieważ czesne może zmniejszyć dostęp.
Państwa Członkowskie powinny opracowywać różne ścieżki prowadzące poprzez VET do
dalszego kształcenia i zatrudnienia. Powinny one również ulepszyć publiczne programy
szkoleń dla osób bezrobotnych i uczniów defaworyzowanych. Jakość i trafność takich
programów można ulepszyć poprzez wspieranie partnerstw stron zainteresowanych na
10
poziomie regionalnym i lokalnym oraz poprzez promowanie zaangażowania sektora
prywatnego.
Wszyscy uczniowie muszą mieć równe szanse na odniesienie sukcesu. Sukces nie powinien
zależeć od okoliczności będących poza kontrolą ucznia, takich jak sytuacja finansowa rodziny,
wykształcenie rodziców, status zawodowy rodziców, lokalizacja geograficzna, tożsamość
etniczna i rasowa, płeć i niepełnosprawność. Na poziomie obowiązkowej edukacji szkolnej,
możliwość otrzymania „drugiej szansy” przez uczniów, którzy porzucili naukę w szkole,
również była przedmiotem dużego zainteresowania. Rola wstępnego kształcenia zawodowego
w wyposażaniu tych uczniów w umiejętności, wiedzę i kwalifikacje jest istotna dla ich
integracji ze społeczeństwem. W większości Państw Członkowskich nadal potrzeba większej
ilości inicjatyw w celu ograniczenia liczby osób przedwcześnie porzucających naukę w szkole
oraz zwalczania nierówności powstałych w wyniku niekorzystnej sytuacji społecznoekonomicznej. Zindywidualizowane wsparcie dla uczniów zagrożonych może być związane z
zapewnianiem zindywidualizowanego kształcenia, doradztwa, systemów opieki i nauczania,
wsparcia socjalnego oraz zajęć pozalekcyjnych wspierających uczenie się (Rada Unii
Europejskiej, 2010c).
Wizyty studyjne będą prezentować osiągnięcia i działania w zakresie:
(a) opracowywania i wdrażania środków mających na celu zwiększenie dostępu grup
defaworyzowanych do kształcenia i szkolenia;
(b) projektowanie i przeprowadzanie działań w celu osiągnięcia równości.
4.2.
Lista tematów wizyt studyjnych
 Możliwości wczesnego uczenia się.
 Zindywidualizowane podejścia do uczenia się.
 Działania zapobiegające przedwczesnemu opuszczaniu szkoły.
 Równe możliwości dla defaworyzowanych grup.
4.3.
Słowa kluczowe
o kształcenie dorosłych,
o osoby przedwcześnie opuszczające edukację,
o osiągnięcia w obszarze kształcenia i szkolenia,
o równość płci,
o doradztwo przez całe życie,
o migranci i mniejszości,
o starsi pracownicy,
o kształcenie przedszkolne,
o włączenie społeczne,
o specjalne potrzeby,
o wolontariat.
11
5.
Opracowywanie strategii uczenia się przez całe
życie i mobilności
5.1.
Opis
Urzeczywistnianie idei uczenia się przez całe życie i mobilności to jeden z celów
strategicznych współpracy europejskiej w dziedzinie kształcenia i szkolenia po roku 2010
(Rada Unii Europejskiej, 2009b). Większość krajów poczyniło postępy w definiowaniu
ujednoliconych i nadrzędnych strategii uczenia się przez całe życie. Współpraca powinna
dotyczyć uczenia się we wszystkich kontekstach - formalnym, pozaformalnym i nieformalnym
– na wszystkich poziomach, od kształcenia we wczesnym dzieciństwie, w tym szkolnego,
poprzez kształcenie na poziomie wyższym, kształcenie i szkolenie zawodowe oraz kształcenie
dorosłych. Bruges communiqué na temat wzmocnionej kooperacji europejskiej w obszarze
kształcenia i szkolenia zawodowego nawołuje do podjęcia większej ilości działań w celu
zapewnienia maksymalnego dostępu do uczenia się przez całe życie tak, by ludzie mieli
większe możliwości nauki na każdym etapie życia, a także do stworzenia bardziej otwartych i
elastycznych dróg dostępu do kształcenia i szkolenia (Bruges communiqué, 2010).
Wymiana informacji na temat różnych opcji polityki może pomóc w przyspieszeniu reform w
ramach krajowych systemów edukacji i szkoleń oraz, wraz z innymi wspólnymi działaniami w
zakresie kształcenia, dalszych postępów w kierunku wspólnych celów i benchmarków dla
uczenia się przez całe życie. Nadal istnieje konieczność wdrożenia spójnych i
wszechstronnych strategii uczenia się przez całe życie łączących kształcenie, szkolnictwo
wyższe, uczenie się dorosłych oraz VET. Kluczowe znaczenie ma całościowe podejście łączące
uczenie się przez całe życie i VET z innymi obszarami polityki takimi jak makroekonomia,
zatrudnienie, konkurencja, przedsiębiorczość, badania i innowacje oraz polityka społeczna.
Mobilność obywateli, w szczególności w ramach kształcenia i szkolenia, pomaga w
umacnianiu poczucia przynależności do Europy, rozwijaniu świadomości europejskiej oraz
wyłonieniu obywatelstwa europejskiego. W bardziej praktycznym ujęciu, mobilność daje
młodzieży możliwość podwyższenia swoich osobistych umiejętności i zatrudnialności, a
nauczycielom i osobom prowadzącym szkolenia – poszerzania doświadczeń oraz doskonalenia
umiejętności. Wreszcie, w gospodarce międzynarodowej, możliwość samokształcenia i pracy w
środowisku wielojęzykowym jest istotne dla konkurencyjności gospodarki europejskiej.
Program uczenie się przez całe życie wspiera wymiany i relacje pomiędzy osobami,
instytucjami i krajami.
Inicjatywa Youth on the Move (Rada Unii Europejskiej, 2010h) podkreśla wartość
mobilności edukacyjnej oraz proponuje, aby korzyści z niej płynące były bardziej dostępne dla
wszystkich młodych ludzi. W związku z tym należy zbadać nowe innowacyjne podejścia
dotyczące wzmacniania mobilności w ramach VET, w szczególności w przypadku
praktykantów. Europejska karta na rzecz jakości mobilności z 2006 roku (Parlament
Europejski; Rada Unii Europejskiej 2006b) stanowi przewodnik w dziedzinie organizacji
mobilności związanej z kształceniem lub innymi celami, np. doskonaleniem zawodowym,
zarówno dla młodzieży jak i osób dorosłych, podczas gdy Zielona Księga Komisji Europejskiej
dotycząca promowania mobilności edukacyjnej młodych ludzi (Komisja Europejska, 2009b)
porusza tematy od przygotowania do działań następujących po okresie mobilności. Odnosi się
12
ona także do głównych barier i przeszkód dotyczących mobilności oraz zawiera prośbę o
sugestie i przykłady dobrych praktyk w celu pokonania tych barier.
Aby promować mobilność obywateli europejskich oraz ich kwalifikacje i osiągnięcia w
zakresie nauki, kilka wspólnych narzędzi, zasad i ram zostało opracowanych lub jest w trakcie
opracowywania na poziomie europejskim. Wszystkie one mają one na celu wzmocnienie
współpracy europejskiej oraz zwiększenie przejrzystości, uznawalności i zapewniania jakości
we wszystkich sektorach kształcenia i szkolenia.
Europejskie ramy kwalifikacji (EQF, 2011) to wspólne europejskie ramy odniesienia, które
łączą kwalifikacje w poszczególnych krajach i czynią je bardziej przejrzystymi i zrozumiałymi
w różnych krajach i systemach w Europie. Mają one dwa podstawowe cele: promowanie
mobilności obywateli pomiędzy krajami oraz uczenie się przez całe życie. EQF pełnią również
funkcję wspólnego europejskiego punktu odniesienia dla organizacji sektora
międzynarodowego, które chcą opracować swoje własne kwalifikacje w poszczególnych
krajach. Coraz więcej państw europejskich opracowuje i wdraża krajowe struktury
kwalifikacji (NQF) które są ściśle - jednak nie wyłącznie - związane z EQF. NQF to
narzędzie wspierające spójność rozwoju polityki i uczenia się przez całe życie w celu
zwiększenia dostępu, ogólnej poprawy i uznawania wyników nauki.
Europass (2010) jest narzędziem służącym łatwemu zrozumieniu wiedzy, umiejętności i
kwalifikacji obywateli oraz tworzeniu warunków sprzyjających dla mobilności w Europie.
Składa się ono z pięciu dokumentów: curriculum vitae, paszportu językowego, mobilności
Europass, suplementu do dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe oraz suplementu
do dyplomu potwierdzającego wyższe wykształcenie. Zgodnie z Bruges communiqué, w
ramach Europass w 2012 roku wprowadzony zostanie Europejski Paszport Umiejętności
mający pomóc obywatelom zapisanie swoich umiejętności nabytych drogą uczących
doświadczeń formalnych bądź pozaformalnych.
Przejrzystość kwalifikacji i uznawanie efektów kształcenia jest wspierane również przez
narzędzia pomagające osobom uczącym się w transferze punktów zdobytych podczas okresów
nauki w ich ojczystym kraju lub zagranicą. Są to: Europejski system transferu punktów w
kształceniu i szkoleniu zawodowym (ECVET) (Parlament Europejski; Rada Unii
Europejskiej, 2009a) dla kształcenia i szkolenia zawodowego (VET) oraz Europejski system
transferu punktów (ECTS) dla szkolnictwa wyższego. W 2009 roku, Parlament Europejski i
Rada przyjęły rekomendacje dotyczące ustanawiania europejskiego systemu transferu punktów
dla kształcenia i szkolenia zawodowego (ECVET). Europejskie ramy odniesienia na rzecz
zapewniania jakości w dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego (Parlament
Europejski; Rada Unii Europejskiej, 2009b) zostały przyjęte przez Parlament Europejski i Radę
w 2009 roku jako instrument referencyjny mający pomóc władzom krajów członkowskich w
promowaniu i monitorowaniu ciągłego ulepszania swoich systemów VET.
Wysokiej jakości usługi w zakresie doradztwa i poradnictwa wspierają uczenie się przez całe
życie obywateli, zarządzanie karierą zawodową i osiąganie osobistych celów. Doradztwo przez
całe życie przyczynia się do osiągania szerzej zakrojonych celów pełnego zatrudnienia,
wysokich osiągnięć edukacyjnych i wzrostu gospodarczego. W 2008 roku Rada Unii
Europejskiej przyjęła uchwałę dotyczącą lepszej integracji doradztwa przez całe życie ze
strategiami uczenia się przez całe życie (Rada Unii Europejskiej, 2008d), która wzmocniła rolę
doradztwa przez całe życie w edukacji w Europie, opracowywaniu i wdrażaniu polityki w
zakresie kształcenia, szkolenia i zatrudnienia.
13
mimo, że kraje członkowskie osiągnęły duży postęp w budowaniu strategii uczenia się przez
całe życie, istnieją bardzo silne nierówności w uczestnictwie dorosłych w przeznaczonych dla
nich programach kształcenia (Rada Unii Europejskiej, 2008a). Jedno z poważnych wyzwań do
2020 roku to zwiększenie uczestnictwa w programach nauczania słabo wykwalifikowanych
dorosłych, a w szczególności starszych pracowników. Parlament Europejski uchwalił rok 2012
europejskim rokiem aktywnego starzenia się i solidarności międzypokoleniowej w celu
utworzenia lepszych możliwości i warunków pracy dla rosnącej liczby osób starszych w
Europie. Kraje członkowskie powinny wprowadzać wydajne systemy uczenia się dla
dorosłych, dzięki którym będą oni mogli nabyć kluczowe kompetencje i zwiększyć swój dostęp
do rynku pracy.
Podczas wizyt studyjnych prezentowane będą osiągnięcia w zakresie:
(a) reform w zakresie kształcenia i szkolenia, działań podejmowanych w ramach polityki
wdrażania zintegrowanych strategii uczenia się przez całe życie;
(b) działań podejmowanych w ramach polityki zwiększania uczestnictwa dorosłych w uczeniu
się przez całe życie;
(c) wdrażania elastycznych ścieżek uczenia się oraz przejścia pomiędzy elementami
systemów krajowych;
(d) inicjatyw i projektów dotyczących mobilności edukacyjnej w różnych kontekstach
edukacyjnych;
(e) inicjatyw i projektów promujących jak najszerszy dostęp do mobilności dla osób
indywidualnych;
(f) rozwijania i wdrażania ram kwalifikacji z odniesieniem do EQF;
(g) rozpoznawania wiedzy, umiejętności i kompetencji zdobytych poza formalnymi
systemami kształcenia, na przykład w pracy, podczas wolontariatu lub życia rodzinnego.
5.2.
Lista tematów wizyt studyjnych
 Krajowe i sektorowe struktury kwalifikacji powiązane z EQF
 Narzędzia promujące przejrzystość kwalifikacji i mobilność obywateli
 Potwierdzanie kształcenia pozaformalnego i nieformalnego
 Reformy krajowych systemów edukacji i szkolenia
 Tworzenie powiązań pomiędzy VET a szkolnictwem wyższym
 Wdrażanie elastycznych ścieżek uczenia się
 Zwiększanie uczestnictwa osób dorosłych w edukacji i szkoleniach
 Doradztwo przez całe życie w zakresie uczenia się i pracy
 Mobilność w kształceniu i szkoleniu
5.3.
Słowa kluczowe
o Kształcenie dorosłych,
o grupy defaworyzowane,
o Europass,
14
o europejski system transferu punktów w kształceniu i szkoleniu zawodowym
(ECVET),
o europejski system transferu punktów (ECTS),
o Europejskie Ramy Kwalifikacji (EQF),
o mobilność uczniów,
o wyniki nauczania,
o doradztwo przez całe życie,
o program „Uczenie się przez całe życie”,
o nisko wykwalifikowani,
o migranci i mniejszości,
o krajowe ramy kwalifikacji,
o starsi pracownicy,
o zapotrzebowanie na umiejętności,
o partnerzy społeczni,
o mobilność nauczycieli i osób prowadzących szkolenia,
o przejrzystość kwalifikacji,
o zatwierdzanie kształcenia pozaformalnego i nieformalnego,
o mobilność pracowników.
15