03 - Komisja ds. Liturgii, Muzyki i Śpiewu Kościelnego

KOMISJA DS. LITURGII, MUZYKI I ŚPIEWU KOŚCIELNEGO
KOMISJA ds. SAKRAMENTÓW ŚWIĘTYCH I SAKRAMENTALIÓW
CZĘŚĆ III
MUZYKA I ŚPIEW KOŚCIELNY
1. Poznań przez wiele wieków pozostawał waŜnym ośrodkiem muzycznym. Tutaj,
począwszy od XV wieku, dzięki istniejącej Szkole Katedralnej i Akademii Lubrańskiego,
rozwijała się śpiew wielogłosowy i muzyka instrumentalna.
2. Kultywowanie polskiej kultury muzycznej nabrało szczególnego znaczenia w
okresie zaborów. Śpiew chóralny i ludowy słuŜył wówczas umocnieniu ducha patriotycznego
i religijnego.
3. Przed rokiem 1939 i zaraz po zakończeniu II wojny światowej znacznie rozwinęła
się działalność chórów parafialnych zrzeszonych w Związku Chórów Kościelnych. Niestety
władza komunistyczna zniszczyła szybko ten dorobek zakazując działalności organizacji i
stowarzyszeń kościelnych.
4. Współcześnie działające w parafiach Archidiecezji Poznańskiej liczne chóry, schole
liturgiczne i zespoły wokalno–instrumentalne, świadczą o chęci i potrzebie wspólnego
śpiewania i muzykowania. Dlatego pewnym zagroŜeniem, obserwowanym w ostatnich latach,
jest ciągle obniŜający się poziom kształcenia i wychowania muzycznego, szczególnie na
poziomie szkół podstawowych i średnich. Ma to wpływ na ogólny poziom Ŝycia muzycznego,
w tym takŜe na stan muzyki kościelnej.
I.
Aktualna sytuacja w Archidiecezji Poznańskiej
Referat Kurii Metropolitalnej
5. Arcybiskup Metropolita Poznański, który sprawuje opiekę nad Ŝyciem liturgicznym
Kościoła w Archidiecezji Poznańskiej, powierzył troskę o właściwy rozwój sakralnej kultury
muzycznej Referatowi Liturgicznemu Kurii Metropolitalnej. W strukturach tego Referatu
działają: referent do spraw muzyki kościelnej, referent do spraw organistów, referent do
spraw duszpasterstwa kantorów, scholi, dyrygentów i chórów kościelnych a takŜe
Archidiecezjalna Komisja Muzyki Kościelnej oraz Archidiecezjalne Studium Muzyki
Kościelnej.
Komisja Muzyki Kościelnej
6. Do zadań Archidiecezjalnej Komisji Muzyki Kościelnej naleŜy czuwanie nad
całokształtem Ŝycia muzycznego oraz stosowaniem przepisów dotyczących muzyki kościelnej
1
w Archidiecezji Poznańskiej. Komisja dba o formację organistów, kantorów, psałterzystów,
dyrygentów, chórów i scholi parafialnych poprzez organizowanie rekolekcji i warsztatów.
Archidiecezjalna Komisja Muzyki Kościelnej przygotowuje takŜe pomoce duszpasterskie dla
parafii.
Przygotowanie muzyczne
7. W Archidiecezji Poznańskiej istnieje kilka moŜliwości zdobycia odpowiednich
kwalifikacji uprawniających do podjęcia pracy muzyka kościelnego. Przygotowanie muzyczne
z moŜliwością zdobycia wymaganego wykształcenia prowadzi w pierwszym rzędzie
Archidiecezjalne Studium Muzyki Kościelnej. Studia zawodowe teologiczne z muzyką
kościelną na prawach licencjatu prowadzi takŜe Wydział Teologiczny UAM. Ponadto
kształceniem muzyków kościelnych zajmuje się Wydział Dyrygentury Chóralnej, Edukacji
Muzycznej i Muzyki Kościelnej Akademii Muzycznej w Poznaniu.
Formacja osób odpowiedzialnych za muzykę kościelną
Kapłani i alumni
8. Pierwszymi odpowiedzialnymi za kształt liturgii, w tym takŜe muzyki kościelnej, w
parafiach są pracujący tam kapłani. Stąd tak waŜną kwestią jest ich właściwa formacja
muzyczna.
9. Klerycy Arcybiskupiego Seminarium Duchownego w Poznaniu wszystkich
roczników mają wykłady z muzyki kościelnej, obejmujące zarówno zagadnienia teoretyczne
jak i ćwiczenia śpiewu.
10. W Archidiecezji Poznańskiej nie prowadzi się systematycznego muzycznego
dokształcania kapłanów w ramach formacji permanentnej. Jednak wśród materiałów
duszpasterskich przekazywanych duchownym od kilku lat znajdują się takŜe pomoce z
dziedziny muzyki (propozycje śpiewów, pieśni z nutami na odpowiednie okresy roku
liturgicznego).
11. ZauwaŜa się czasami brak ściślejszej współpracy kapłana z osobami
odpowiedzialnymi za przygotowanie liturgii (organista, psałterzysta, kantor), co pozwoliłoby
na poprawne przygotowanie liturgii Mszy św.
Organiści
12. W parafiach Archidiecezji Poznańskiej pracuje blisko 300 organistów. Ponad
połowa z nich posługuje w parafiach tylko w soboty i niedziele. W pozostałe dni tygodnia
wiele parafii pozostaje bez organisty. Około 80 organistów to pracownicy etatowi, pozostali
są zaangaŜowani na część etatu głównie z tego powodu, Ŝe parafii nie stać na ich pełne
finansowanie.
13. Jedynie około 1/3 zatrudnionych posiada wyŜsze wykształcenie muzyczne,
natomiast wielu organistów nie posiada wystarczających kwalifikacji muzycznych.
2
14. Organiści wykonują swoje funkcje w oparciu o ustanowiony w Archidiecezji
Poznańskiej Regulamin Organistów (21.02.2003).
15. Formacja duchowa organistów dokonuje się głównie podczas organizowanych dla
nich corocznie rekolekcji. Zgodnie z Regulaminem Organistów, kaŜdy organista winien wziąć
w nich udział co najmniej raz na trzy lata.
16. Podnoszenie kwalifikacji organistów dokonuje się przez organizowane dwa razy w
roku warsztaty dla organistów, które odbywają się w trzech ośrodkach Archidiecezji
Poznańskiej. Troska o formację duchową i podnoszenie kwalifikacji organistów wyraŜa się
równieŜ w organizowaniu dla nich rekolekcji. ZauwaŜa się poprawę stanu instrumentów
piszczałkowych w parafiach Archidiecezji Poznańskiej. Wiele jednak instrumentów
zabytkowych wymaga specjalistycznej ochrony oraz szybkiego kapitalnego remontu.
Psałterzyści i kantorzy
17. W wielu parafiach Archidiecezji Poznańskiej brak stałego psałterzysty i kantora.
Duszpasterstwo SłuŜby Liturgicznej Archidiecezji Poznańskiej dopiero od kilku lat, w
porozumieniu z Archidiecezjalną Komisją Muzyki Kościelnej, organizuje - w ramach zajęć
dla ministrantów - kursy psałterzystów i kantorów. Kursy przeprowadzane są zarówno w
poznańskiej siedzibie Duszpasterstwa SłuŜby Liturgicznej, jak i poza Poznaniem. Inną formą
prowadzenia kursów psałterzysty i kantora są letnie tygodniowe turnusy rekolekcyjne. Do tej
pory do pełnienia funkcji psałterzysty zostało przygotowanych około 60 osób.
Dyrygenci, chóry i schole
18. W Archidiecezji Poznańskiej działa kilkadziesiąt chórów parafialnych. Ilość
działających scholi jest zmienna, gdyŜ zespoły takie powstają dość łatwo i niespodziewanie
kończą swoją działalność. Około 30 chórów naleŜy do Związku Chórów Kościelnych
„Caecilianum”. Szczególne zadanie pośród zespołów śpiewaczych spoczywa na Poznańskim
Chórze Katedralnym, którego działalność została przedstawiona w osobnym dokumencie
synodalnym.
19. W Archidiecezji Poznańskiej, corocznie na Świętej Górze w Gostyniu, odbywają
się spotkanie formacyjne dla dyrygentów chórów i prowadzących schole i zespoły parafialne.
Natomiast dwa razy w roku organizowane są dla nich warsztaty muzyczne. Ponadto waŜnymi
wydarzeniami są organizowane kaŜdego roku: Archidiecezjalny Przegląd Chórów
Kościelnych oraz spotkanie chórów w poznańskiej katedrze z okazji liturgicznego
wspomnienia św. Cecylii; a takŜe rejonowe spotkaniach chórów parafialnych.
20. Kilka parafii Archidiecezji Poznańskiej od wielu lat współpracuje z chórami i
orkiestrami, które w swoich środowiskach biorą udział w najwaŜniejszych uroczystościach
religijnych i świeckich.
Muzyka religijna
21. Obok muzyki liturgicznej funkcjonuje szeroko rozumiana muzyka religijna, która
w Archidiecezji Poznańskiej jest na róŜne sposoby kultywowana i promowana przez wiele
towarzystw muzyczno-społecznych, takich jak np.: Związek Chórów Kościelnych
„Caecilianum”, Towarzystwo Przyjaciół Poznańskiej Fary, Towarzystwo im. Feliksa
Nowowiejskiego.
3
22. W wielu miejscowościach na terenie Archidiecezji Poznańskiej organizowane są
koncerty i festiwale muzyki religijnej, m.in. Katedralne koncerty z cyklu Musica Sacra,
Festiwal Pieśni Pasyjnej i Paschalnej, Staromiejskie Koncerty Organowe przy Farze
poznańskiej, Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej w Wolsztynie, Festiwal Muzyki
Organowej F. Nowowiejskiego, Wronieckie Koncerty Muzyki Organowej i Kameralnej oraz
liczne spotkania kolędowe.
23. W Archidiecezji Poznańskiej organizowane są takŜe przeglądy i festiwale piosenki
religijnej: Wielkopolski Przegląd Piosenki Religijnej Śremsong, Festiwal Piosenki Religijnej
na Świętej Górze w Gostyniu, oraz parafialne przeglądy i koncerty.
24. Nową inicjatywą ewangelizacyjną jest działalność muzyków chrześcijan w
Poznaniu w ramach programu „Bogu Jedynemu Chwała” oraz Przegląd piosenki osób
niepełnosprawnych w Gostyniu.
25. Muzyka religijna obecna jest takŜe w archidiecezjalnym radiu Emaus, w którym
nadawanych jest wiele audycji o muzyce klasycznej, chóralnej, organowej, jak równieŜ o
współczesnej piosence religijnej.
II. Nauczanie Kościoła
26. Podstawowymi dokumentami warunkującymi późniejsze normy w zakresie
prawodawstwa muzyczno-liturgicznego jest Konstytucja o liturgii świętej Sacrosanctum
Concilium Soboru Watykańskiego II (KL), którą uszczegółowiła Instrukcja Świętej
Kongregacji Obrzędów Musicam sacram o muzyce w Świętej Liturgii (MS) z 5 marca 1967 r.
27. Natomiast Episkopat Polski dnia 8 lutego 1979 r. wydał Instrukcję o muzyce
liturgicznej po Soborze Watykańskim II, w której podał normy ogólne dla Kościoła w Polsce
dotyczące prawodawstwa muzycznego. Tę instrukcję konkretyzuje Nowe Ogólne
wprowadzenie do Mszału Rzymskiego z 25 lutego 2004 r.
28. Kościół jako Lud BoŜy jest społecznością nadprzyrodzoną, hierarchicznie
zróŜnicowaną w swej strukturze widzialnej. Tak więc w liturgii inną rolę ma do spełniania
celebrans, inną diakon, a jeszcze inną psałterzysta, kantor, schola, chór, organista czy wierni
(por. KL n. 26 i n 28; MS n. 13; EMi 3d). WaŜną sprawą jest ścisła współpraca między
celebransem a osobami współodpowiedzialnymi za kształt liturgii.
Śpiew celebransa
29. W liturgii mszalnej do celebransa naleŜą: modlitwy dnia, prefacja wraz z modlitwą
eucharystyczną, embolizm po Modlitwie Pańskiej oraz modlitwa o pokój, a takŜe wszystkie
wezwania kierowane do ludu (dialogi i aklamacje). W wykonywaniu tych modlitw nikt
celebransa nie moŜe zastąpić. Nie moŜna ich teŜ wspólnie recytować czy śpiewać ani do nich
akompaniować na instrumentach Celebrans powinien mądrze korzystać z dopuszczonej i
zaleconej przez przepisy moŜliwości kształtowania liturgii i dostosowania jej do potrzeb
wspólnoty. Sztuka przewodniczenia wymaga od kapłana szacunku dla sacrum oraz wierności
jej zasadom. Kapłan nie powinien zmieniać melodii poszczególnych śpiewów mszalnych.
Wszystkie śpiewy do niego naleŜące winien teŜ starannie przygotowywać.
4
30. Do najbliŜszych pomocników celebransa w liturgii mszalnej naleŜy diakon. Funkcją
diakona związaną ze śpiewem jest: proklamacja Ewangelii, podawanie intencji modlitwy
wiernych, wezwanie do obrzędu pokoju i rozesłanie.
Śpiew wiernych w liturgii
31. Instrukcja „Musicam sacram” z 1967 r. w p. 16 podaje, Ŝe nie ma nic
podnioślejszego w świętych czynnościach, jak wyraŜanie swojej wiary przez śpiew z całym
zgromadzeniem. Natomiast w Nowym Ogólnym wprowadzeniu do Mszału Rzymskiego
zapisano, Ŝe „NaleŜy bardzo starannie dobierać i łączyć te formy i elementy przez Kościół
zaproponowane, które (...) bardziej sprzyjają czynnemu i pełnemu uczestnictwu wiernych”
(OWMR n. 20).
32. Śpiewy ludu BoŜego.
a) NajwaŜniejsze w liturgii są modlitwy i aklamacje kapłana oraz odpowiedzi wiernych:
Amen – uznanie modlitwy kapłana za swoją własną; Kyrie eleison – jako oddanie czci Bogu i
błaganie o miłosierdzie; Śpiew przed Ewangelią – jako przygotowanie do przyjęcia Słowa;
Sanctus – uwielbienie Boga jako zwieńczenie dziękczynnej prefacji (OWMR n. 35)
b) Do śpiewów, które stanowią same w sobie akty liturgiczne naleŜą takŜe: Psalm
responsoryjny – jako odpowiedź i medytacja nad Słowem BoŜym; Symbol czyli wyznanie
wiary – moŜe być śpiewany na przemian z chórem lub recytowany; Hymn Gloria – w którym
zgromadzony Kościół uwielbia Boga w Trójcy Jedynego (poza Adwentem i Wielkim
Postem); Modlitwa Pańska – moŜe być śpiewana przez wszystkich (nie przez chór) według
melodii umieszczonych w mszale; Uwielbienie po Komunii świętej – jako śpiew medytacji
uwielbienia Boga. MoŜe być zastąpiony medytacyjnym utworem organowym (OWMR n. 37).
c) Śpiewy towarzyszące innym obrzędom: śpiew Na wejście rozpoczyna akcję
liturgiczną, pogłębia jedność, wprowadza myśl przewodnią, towarzyszy procesji; Na
przygotowanie darów - towarzyszy procesji, wyraŜa braterską miłość; Agnus Dei: towarzyszy
obrzędowi łamania chleba przed Komunią św.; Na Komunię św. - wyraŜa duchową jedność
komunikujących; Śpiew po zakończeniu - nie jest ujęty w dokumentach Kościoła, ale
praktykowany jako wyraz dziękczynienia i radości Dzieci BoŜych ze wspólnego przeŜycia
zbawczej ofiary Chrystusa, w jedności ze wszystkimi świętym (OWMR n. 37).
33. Organista jest przede wszystkim muzykiem – instrumentalistą: musi on umieć
„biegle grać” na instrumencie. Jako muzyk – instrumentalista organista jest zobowiązany
nade wszystko podnosić swoje kwalifikacje muzyczne. Warunkiem koniecznym jest
ukończenie odpowiedniej szkoły i zyskanie stosownego dyplomu. Przygotowanie repertuaru
muzycznego czy to samodzielnego czy teŜ akompaniamentu, ma stanowić jedno z głównych
zajęć organisty. Akompaniament obejmuje towarzyszenie do śpiewom ludu, scholi, kantora,
chóru oraz psałterzysty. Trosce organisty powierza się teŜ śpiew wspólnoty wiernych. Jego
zadaniem jest, w porozumieniu z duszpasterzem, nauczanie ludu niezbędnych w sprawowaniu
liturgii śpiewów, dlatego organista musi posiąść znajomość podstawowego repertuaru
śpiewów liturgicznych, w tym takŜe chorału gregoriańskiego. Misja organisty wymaga
pogłębiania wiedzy liturgicznej, znajomość ducha świętej liturgii i permanentna formacja
duchowa. Dlatego organista winien zapoznawać się z księgami liturgicznymi, śpiewnikami i
innymi pomocami.
34. Psałterzysta jest śpiewakiem, który wykonuje psalm między czytaniami. MoŜe takŜe
wykonywać śpiew przed Ewangelią. Poleca się dwojakie wykonywanie psalmu: z refrenem,
lub bez refrenu. W tym drugim przypadku psałterzysta śpiewa psalm w sposób ciągły, a
5
zgromadzeni na Eucharystii nie dopowiadają niczego. Miejscem wykonywania psalmu jest
miejsce, z którego proklamuje się Słowo BoŜe. Psałterzysta, aby mógł dobrze spełniać swoją
funkcję, powinien być do niej fachowo przygotowany – pod względem muzycznym i
liturgicznym. (por. OWMR n 102, n. 61).
35. Kantor wykonuje proste melodie, kieruje wiernymi i podtrzymuje ich śpiew. Spełnia
zatem rolę kierownika śpiewu wiernych i ich dyrygenta. MoŜe śpiewać razem ze scholą, ale
moŜe takŜe wykonywać pewne partie samodzielnie (OWMR n. 104).
36. Schola oznacza zespół śpiewaków, który intonuje i podtrzymuje śpiew ludu lub teŜ
wykonuje śpiew samodzielnie. Grupa ta głównie uprawia muzykę monodyczną i w tym m.in.
naleŜy upatrywać róŜnicę pomiędzy scholą a chórem. (por. MS n. 19, 24; OWMR n. 103).
37. Chór jest zespołem śpiewaczym, który zasadniczo wykonuje muzykę wielogłosową.
Zadaniem chóru, jak i scholi, jest pielęgnowanie muzycznej tradycji Kościoła. Ich śpiew w
liturgii ma dąŜyć do artystycznego piękna. Chór poprzez śpiew uczestniczy w przepowiadaniu
orędzia zbawienia. Aby zespół mógł przewodzić ludowi, powinien dobrze znać śpiewy
wykonywane przez lud: dialogi, aklamacje, msze jednogłosowe, śpiewy kościelne. Dopiero
wówczas chór moŜna uwaŜać za nauczyciela i przewodnika w liturgii. Chórzyści, podobnie
jak i członkowie scholi, powinni otrzymywać stałą formację muzyczną i liturgiczną, aby w
sposób prawidłowy mogli wywiązywać się z nałoŜonych na nich obowiązków. (por. MS n.
23).
38. W nauczaniu Kościoła podkreśla się, Ŝe w doborze śpiewów wykonywanych
podczas liturgii naleŜy uwzględnić tradycję oraz nowy repertuar, zatwierdzony przez Biskupa,
czy nawet Konferencję Episkopatu. W wyborze tradycyjnych śpiewów trzeba wziąć pod
uwagę zgodność tekstu z aktualną wykładnią teologiczną wiary, natomiast w nowych
pieśniach treści nie mogą skupiać się tylko na uczuciach poszczególnego człowieka, ale na
wspólnym dziękczynieniu, uwielbieniu i miłosierdziu Boga. Powinny więc wywodzić się z
Pisma Świętego, z prawd wiary, a warstwa muzyczna nie moŜe posiadać cech muzyki
świeckiej.
39. Kongregacja Kultu BoŜego wydała 5 września 1987 r. instrukcję „Koncerty w
kościołach”, w której podkreśla, Ŝe „kościołów nie moŜna uwaŜać za zwyczajne miejsce
publiczne dla wszelkiego rodzaju zgromadzeń. Są to bowiem miejsca święte przeznaczone do
sprawowania kultu BoŜego. Kościół jest uwaŜany jako dom BoŜy, czyli znak zamieszkania
Boga wśród ludzi. Pozostaje on miejscem świętym równieŜ wtedy, gdy nie odbywają się w
nim obrzędy liturgiczne” (KwK, 5). UŜytkowanie kościołów reguluje kanon 1210 Kodeksu
Prawa Kanonicznego, w którym czytamy: „W miejscu świętym dopuszcza się tylko to, co
słuŜy sprawowaniu i szerzeniu kultu, poboŜności i religii, a zabrania się tego, co jest obce
świętości miejsca”. Świątynia moŜe być wykorzystywana do celów, które nie sprzeciwiają się
świętości miejsca, a więc takŜe dla koncertów muzyki religijnej. „Jest niezgodne z prawem
wykonywanie w kościele muzyki, która nie zrodziła się z inspiracji religijnej i została
skomponowana z myślą o określonych środowiskach świeckich, niezaleŜnie od tego, czy jest
to muzyka dawna, czy współczesna, czy stanowi dzieło reprezentujące najwyŜszy poziom,
czy teŜ posiada charakter sztuki ludowej” (KwK, 8). Instrukcja daje wskazania praktyczne,
które określają sposób, zakres, warunki udostępniania kościołów na potrzeby koncertów
muzycznych.
6
III. Zadania stojące przed Archidiecezją Poznańską
40. Piękno liturgii (wyraŜające się m. in. w starannie przygotowanym i wykonanym
repertuarze muzyki kościelnej) powinno być troską wszystkich jej uczestników. Pieśni i
muzyka mają wyraŜać uwielbienie Boga oraz przekazywać prawdy objawione.
Formacja kapłanów i alumnów
41. Przez wszystkie lata formacji seminaryjnej naleŜy podkreślać wagę śpiewu w liturgii
- dotyczy to zarówno roli śpiewu kapłana, jak i śpiewu wiernych. NaleŜy kłaść nacisk na
uświadomienie alumnom kerygmatycznej funkcji śpiewu ludu. Potrzeba takŜe uświadomienia
niebezpieczeństwa zeświecczenia śpiewu wykonywanego podczas liturgii.
42. KsięŜa powinni kształtować swoją osobistą wraŜliwość w zakresie muzyki w liturgii
i przestrzegać wskazania i zasady liturgiczne. Nie powinni teŜ pomijać okazji do śpiewu
podczas liturgii (szczególnie modlitw mszalnych, prefacji) W śpiewie liturgicznym naleŜy
wykorzystywać melodie, które są zawarte w Mszale. WaŜna jest takŜe potrzeba dokształcania
muzycznego kapłanów w ramach formacji permanentnej.
43. Odpowiedzialny za liturgię parafialną kapłan powinien raz w tygodniu organizować
spotkanie wszystkich osób wykonujących róŜne funkcje liturgiczne celem właściwego
przygotowania celebracji niedzielnej Mszy św. Szczególnej uwagi wymaga przygotowanie
liturgii Triduum Paschalnego oraz innych uroczystości kościelnych.
44. Kapłani winni troszczyć się o podnoszenie na wyŜszy poziom śpiewu ludu oraz o
właściwe wypełnianie swych funkcji przez organistę, kantorów, psałterzystów oraz schole,
chóry i zespoły muzyczne.
Śpiew ludu
45. W duszpasterskim nauczaniu trzeba przekazywać wiernym właściwe rozumienie
liturgii w tym takŜe znaczenia śpiewu. Wierni (przy pomocy odpowiednich osób organistów, dyrygentów, kantorów) winni być przygotowywani do uczestniczenia we
wspólnym śpiewie. Szczególnym miejscem tego przygotowania winien być czas
poprzedzający rozpoczęcie liturgii Mszy św. Dzieci i młodzieŜ naleŜy uczyć takŜe pieśni
tradycyjnych, aby zachować ciągłość tradycji i nie zagubić korzeni polskiego skarbca kultury
religijnej.
Organiści i organy
46.Szczególną uwagę naleŜy zwracać na formację duchową organistów, organizując dla
nich odpowiednie rekolekcje. W tym zakresie Synod zobowiązuje organistów do
przestrzegania postanowień Regulaminu Organisty.
47. KaŜdy organista posiadający nawet wyŜsze wykształcenie muzyczne winien
nieustannie rozwijać posiadaną wiedzę liturgiczną oraz doskonalić swoje umiejętności
muzyczne.
7
48. Organista nie powinien zastępować śpiewu ludu. Organista nie powinien pełnić
funkcji psałterzysty, natomiast do jego obowiązków, zgodnie z Regulaminem Organisty,
naleŜy przygotowanie kandydatów do posługi kantora i psałterzysty.
49. Organista powinien uczestniczyć w cotygodniowych spotkaniach dotyczących
przygotowania uroczystej liturgii niedzielnej organizowanych przez proboszcza parafii.
50. W liturgii winien umiejętnie wykorzystywać czas przewidziany przez przepisy
liturgiczne na wykonywanie utworów organowych.
51. NaleŜy rozwaŜyć moŜliwość wprowadzenia konkursów na stanowisko organisty w
największych parafiach Archidiecezji Poznańskiej.
52. Organy piszczałkowe są instrumentem od wieków ściśle związanym z liturgią
Kościoła i nadal są podstawowym instrumentem liturgicznym. NaleŜy ograniczać do
minimum instalowanie w świątyniach organów elektronicznych. Trzeba dbać o stan
instrumentów, a szczególnie organów piszczałkowych, powierzając regularne ich przeglądy
osobom i firmom posiadającym odpowiednie uprawnienia. Dobrze jest, gdy organista zna
tajniki budowy organów, aby w razie potrzeby umiał naprawić drobne usterki instrumentu.
Psałterzyści i kantorzy
53. Konsekwentnie naleŜy wprowadzać do liturgii posługę psałterzysty i kantora.
Funkcji tych nie moŜna traktować jako przejściowych. Mają to być urzędy stałe, podobnie jak
urząd lektora. Dlatego kantor czy kantorzy powinni śpiewać w kaŜdym kościele, nawet
wówczas, gdy istnieje schola. W Ŝadnym jednak przypadku nie oznacza to łączenia tego
urzędu z jedną konkretną osobą. Chodzi bowiem o instytucję, która powinna działać w sposób
ciągły, choćby zmieniał się skład osobowy kantorów. Przygotowanie kantora winno być
permanentne i powinno obejmować jego formację liturgiczną oraz kształcenie do
wykonywania muzyki sakralnej.
Chóry, schole i zespoły muzyczne
54. KsięŜa proboszczowie winni troszczyć się o istniejące w parafii zespoły muzyczne,
a tam gdzie takich brakuje powoływać je.
55. Repertuar zespołów śpiewaczych powinien być podporządkowany wymogom
liturgii. Winien teŜ uwzględniać moŜliwości wykonawcze zespołu.
56. NaleŜy zabiegać o to by chóry miały zabezpieczony ciągły napływ nowych głosów.
W statutach chórów naleŜy roztropnie wyznaczyć granicę wieku chórzystów, nie wykluczając
starszych z innych form Ŝycia wspólnoty śpiewaczej, np. tworząc stowarzyszenia,
towarzystwa, itp.
57. Pracę dyrygenta scholi i chóru naleŜy powierzyć osobie posiadającej odpowiednie
kwalifikacje. Byłoby wskazane, by dyrygent chóru parafialnego posiadał wyŜsze
wykształcenie muzyczne.
58. Zespoły muzyczne, a przede wszystkim zespoły młodzieŜowe i dziecięce nie mogą
podczas liturgii wykonywać muzyki mającej charakter świecki. Dotyczy to instrumentarium,
tekstu, melodii, rytmiki, itp. Tego rodzaju muzykę moŜna wykonywać poza liturgią. Celem
8
podnoszenia poziomu zespołów muzycznych naleŜy troszczyć się o organizowanie dla nich
przeglądów, festiwali i koncertów piosenki religijnej.
Twórczość muzyczna
59. Wobec narastającego problemu samorodnej „twórczości” liturgicznej organistów i
zespołów młodzieŜowych naleŜy pamiętać, Ŝe do Archidiecezjalnej Komisji Muzyki
Kościelnej naleŜy zatwierdzanie nowych pieśni tworzonych dla potrzeb liturgii.
Koncerty w kościołach
60. Rosnąca ilość koncertów muzycznych sprawiła, Ŝe często odbywają się one w
kościołach. Świątynia moŜe być wykorzystywana do celów, które nie sprzeciwiają się
świętości miejsca, a więc takŜe dla koncertów muzyki religijnej. Jednak w tej kwestii
niezbędne jest wprowadzanie w Ŝycie przepisów, które umieszczone są w instrukcji
„Koncerty w Kościołach”. Tam bowiem znajdują się wskazania praktyczne, które określają
sposób, zakres, warunki udostępniania kościołów dla pozaliturgicznych zgromadzeń (KwK
n.8, 9 i 10). Trzeba zatem, aŜeby organizatorzy koncertów w kościołach nie tylko zapoznali
się z treścią tego dokumentu ale go respektowali.
Wykaz dokumentów:
EMi
Instrukcja Świętej Kongregacji Obrzędów Eucharisticum misterium, 27 maja
1967, AAS 59 (1967)
Jan Paweł II
List apostolski Vicesimus quintus annus z okazji 25-lecia Konstytucji o
Liturgii, 4 grudnia 1988 r., AAS 81 (1989)
Jan Paweł II
List apostolski z okazji 40. rocznicy ogłoszenia Konstytucji o liturgii świętej
Sacrosanctum Concilium, 4 grudnia 2003 roku, L`Osservatore Romano
wyd. pol.(4/2004)
Jan Paweł II
List do artystów, 4 kwietnia1999, L`Osservatore Romano wyd. pol. (5-6/1999)
KL
Sobór Watykański II, Konstytucja o liturgii świętej, Sacrosanctum Concilium
W: Sobór Watykański II. Konstytucje, dekrety, deklaracje. Poznań
1968.
Konferencja Episkopatu Polski Instrukcja o muzyce liturgicznej po Soborze Watykańskim II,
z dnia 8 lutego 1979 r. w: M. Szczepankiewicz, Organista liturgiczny,
Poznań – Szczecin 2003
Kongregacja ds. Kultu BoŜego Pismo skierowane do biskupów dotyczące śpiewu
gregoriańskiego w języku łacińskim. Wielkanoc 1974 w: A. Filaber,
Prawodawstwo muzyki liturgicznej, Warszawa 1997.
KwK
Kongregacja ds. Kultu BoŜego Instrukcja Koncerty w kościołach,
9
z dnia 5 listopada 1987 w: A. Filaber, Prawodawstwo muzyki
liturgicznej, Warszawa 1997, równieŜ “Miesięcznik Kościelny” nr
3/1989, s. 73-79.
Muzyka Liturgiczna po Soborze Watykańskim II w świetle dokumentów Kościoła,
ks. Ireneusz Pawlak, Lublin 2000.
MS
Kongregacja Obrzędów Instrukcja Musicam sacram o muzyce w świętej
Liturgii, 5 III 1967
OWMR
Nowe Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, Pallottinum, Poznań
2004.
10