Przebieg wydarzeń i walk powstańczych 1863 i 1864 W Małopolsce

Przebieg wydarzeń i walk powstańczych 1863 i 1864
W Małopolsce działały dwa doskonale zorganizowane obozy wojskowe. Jeden w Ojcowie
pod kierunkiem A. Kurowskiego, skąd broniono zwycięsko Pieskowej Skały i miasteczka
Skała. A wcześniej zdobywano broń i amunicję oraz fundusze na te cele atakując wprost z
pociągu rosyjskie stacje kolejowe, takie jak Sosnowiec, Zawiercie i inne przygraniczne
miejscowości. Drugi obóz to Wąchock Mariana Langiewicza, przeniesiony później bliŜej
Krakowa do Goszczy. Langiewiczowi szczęście sprzyjało i pod Słupią – 8.02, gdzie zdobył i
bron i działa i pod Małogoszczem 24.02., jak i pod Chrobnem - 17.03. oraz pod Grochowami
28.03. Natomiast A. Kurowski poniósł poraŜkę pod Miechowem juŜ 17.02. Zginęła tam duŜa
ilość młodzieŜy z Krakowa, takŜe studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dzielnie walczyły
oddziały tzw. Ŝuawów pod komendą Francuza, w charakterystycznych mundurach z
szerokimi białymi krzyŜami na piersiach. Po Miechowie, Kraków okrył się Ŝałobą i na czas
jakiś zatrzymały się wymarsze oddziałów z tej części Galicji. Natomiast w reszcie kraju rosło
zrozumienie dla konieczności prowadzenia walki o wolność. Wszędzie docierały odezwy i
manifesty, częstokroć głoszone z ambon kościelnych. Powoli włączała się ludność
włościańska, pod kierunkiem dworów. ChociaŜ dla tych ostatnich nakaz z manifestu o
uwłaszczeniu swoich poddanych nie był łatwy do przyjęcia. Szeregi powstańcze rosły od 20
tys. do 30 tys. a armia przeciwnika musiała na tę garstkę zapaleńców, słabo jeszcze
uzbrojonych, bo nieraz tylko w kosy, skierować z Cesarstwa od 300 tys. prawie do 350 tys. a
inne źródła podają jeszcze większe liczby. Trwała walka tragicznie nie równa. Protestowały
notami dyplomatycznymi rządy państw zachodnich, modły za Polskę ogłaszał w Rzymie
papieŜ Pius IX, szykował oddziały bohater Włoch Giuseppe Garibaldi. Cesarz Francji
Napoleon III nie mógł się zdecydować na atak na Rosję. Budził nadzieję tylko głoszonym
przez siebie hasłem: trwajcie! W Londynie wraz z Brytyjczykami postępowi emigranci
polityczni Hercen i Bakunin oraz inni, skądinąd słynni, organizowali meetingi na rzecz
Polski. Na polskie, bojowe igrzyska szły z pomocą małe oddziały z wielu państw Europy.
Walczyli i zginęli Włosi, Węgrzy, Francuzi , Rosjanie i Ukraińcy. Nasi wodzowie słynęli z
męstwa ale niestety i z wielu niepowodzeń, a nawet groźnych błędów. 11 marca został
ogłoszony drugi dyktator powstania – Marian Langiewicz, niestety w niejasnych
okolicznościach, powodujących nawet zamęt w relacjach z Rządem Narodowym. Intryga
skończyła się śmiercią Stefana Bobrowskiego – zastrzelono go w pojedynku pod Rawiczem,
zaś dyktatora w krótkim czasie zaaresztowali Austriacy, osadzając go najpierw w więzieniu
na Wawelu, potem w Tarnowie aŜ wywieziono go do twierdzy Josephstadt. Władzę na powrót
przejął Rząd Narodowy, wydając wszelkie rozporządzenia potwierdzane nie imiennie ale
tylko słynną pieczęcią z godłami Polski, Litwy i Rusi, czyli Orłem, Pogonią i św. Michałem
Archaniołem. Powstanie trwało nadal. Z Krakowa wkroczyło do walki jeszcze sześć kolumn z
4 – tysięcznymi oddziałami, z poznańskiego 3 kolumny, dwie pod wodzą Francuzów a
główna pod dowództwem Edmunda Taczanowskiego. Były zwycięstwa pod Pyzdrami –
4.05., 6.05 pod Kołem i Ignacewem – 9.05. Na Litwie pod kierownictwem naczelnym Józefa
Kalinowskiego ( przyszłego kanonizowanego brata Rafała Kalinowskiego), odnosił pierwsze
zwycięstwa Ludwik Narbutt pod Rudnikami 9.03. (warty przypomnienia jest fakt, Ŝe walczył
u niego malarz Michał Elwiro Andriolli, znany wszytskim jako ilustrator Pana Tadeusza. Do
walk dołączył Zygmunt Sierakowski idąc zwycięskim pochodem aŜ na śmudź do Medejek,
gdzie po 3 dniach walki ranny został wzięty do niewoli i rozstrzelany 27.06. w Wilnie. Ale
walczyli jeszcze ks. Antoni Mackiewicz aŜ siły ich pokonał okrutnymi metodami , tak
niegodnymi , Ŝe sami jego rodacy Rosjanie nazywali go Wieszatielem - Michaił Murawiew.
Uporczywe walki trwały przez lato i jesień 1863. Zmienił się teŜ co rusz skład Rządu
Narodowego – raz brali górę biali , bo dysponowali funduszami, głównie z kasy finansisty
Leopolda Kronenberga, raz czerwoni, bo potrzebne były radykalne posunięcia w opanowaniu
całości wydarzeń. WaŜnym posunięciem było zdobycie kompletu map sztabowych i ogromnej
sumy ze skarbca Królestwa w Warszawie przez Aleksandra Waszkowskiego 12.06. Lipiec
przyniósł sławę gen. Michałowi Heidenreichowi – Krukowi, który przygotował napad na
rosyjski konwój pocztowy 12.07. pod śyrzynem na Lubelszczyźnie. Głośno było o walkach
Borelowskiego – Lelewela, Antoniego Jeziorańskiego czy Zygmunta Jordana wyruszającego
w bój znowu z Krakowa a takŜe głośnych potyczkach Dionizego Czachowskiego w Puszczy
Kozienickiej czy Zygmunta Chmielewskiego w sandomierskim i lubelskim. 17 października
przyniósł nową dyktaturę Romualda Traugutta. Zreformował on całą strukturę oddziałów,
tworząc korpusy wojskowe, z podziałem na dywizje i terytorialne pułki. Do grudnia 1863
odniósł sukcesy na Podlasiu słynny ks. Stanisław Brzóska. Utrzymanie powstania przez zimę
1864 r. to zasługa R. Traugutta , najzdolniejszego ze wszystkich dyktatorów. Ale kraj juŜ się
wykrwawił, posłuszny jak w zaczarowanym kręgu hasłom cesarza Napoleona III : granice
Waszej wolności i granice Państwa wyznaczy rozlana krew. Jeszcze krzepiło zwycięstwo w
walkach pod IłŜą 17.01.64 roku a pod Opatowem było juŜ trudniej. Wiadomość o areszcie
ostatniego dyktatora zamknęła zryw styczniowy. 5.08.64 w Cytadeli warszawskiej
pieczętował moŜliwości strategiczne wschodnich sąsiadów. Powieszono pięciu wielkich
Polaków z Romualdem Trauguttem na czele.