Pan Marek Jurek Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

Warszawa, dnia 18 października 2006 r.
Pan
Marek Jurek
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej
ul. Wiejska 4/6/8
Warszawa
Szanowny Panie Marszałku!
Izba Wydawców Prasy po zapoznaniu się z poselskim projektem ustawy o ochronie małoletnich przed szkodliwymi treściami prezentowanymi w środkach masowego komunikowania
(druk sejmowy nr 859 wraz z autopoprawką) podziela pogląd projektodawców, zgodnie
z którym istnieje potrzeba funkcjonowania skutecznych mechanizmów ochrony dzieci
i młodzieży przed szkodliwymi treściami wpływającymi negatywnie na ich rozwój fizyczny,
psychiczny i moralny.
Projekt ten został przygotowany, jak należy rozumieć, w oparciu o art. 72 Konstytucji RP,
ale też o właściwe dyrektywy i decyzje Rady i Parlamentu Europejskiego. Wspomniane dyrektywy odnoszą się jednak do branży usług audiowizualnych, filmów, gier video, internetu
i reklamy. Projekt poselski poszerza też grupę środków przekazu o prasę drukowaną, radio,
komiksy itp., czyli zgodnie z art. 2 ust. 4 obejmuje każdy środek materialny i niematerialny
(np. książki, muzyka, plastyka).
Łączenie różnych rodzajów „środków masowego komunikowania”, o różnych i niejednokrotnie przeciwstawnych formach wyrazu powoduje, że projekt ten nie jest czytelny i budzi
wątpliwości prawne. Może to świadczyć o niewykonalności ustawy i próbę jej egzekwowania
sprowadzić ad absurdum.
Szczególnie istotne jest także to, iż projekt ustawy preferuje rozwiązania ustawowe
w miejsce zalecanych przez Unię Europejską rozwiązań samoregulacyjnych i –
w niezbędnym zakresie – koregulacyjnych. Dokumenty Unii Europejskiej, dostrzegając potrzebę ochrony wychowania dzieci i młodzieży przed szkodliwymi treściami, jednoznacznie
wskazują, że właściwym sposobem rozwiązywania tych problemów są środowiskowe samoregulacje, skuteczniejsze także dzięki temu, że mogą uwzględniać specyfikę każdego środka
przekazu (branży). Wspomnieć tu można choćby stanowisko Komisji Wspólnot Europejskich
z 21.09.2006 roku, zalecające podjęcie działań w zakresie alfabetyzacji medialnej, czy też
propozycje Komisji Kultury i Edukacji Parlamentu Europejskiego z 1.08.2006 r. w sprawie
nowelizacji Dyrektywy „Telewizja bez granic”.
1
Projekt ten w zamierzeniu jego autorów ma zapewne służyć realizacji konstytucyjnego
obowiązku ochrony małoletnich, ich zdrowia psychicznego i wartości moralnych. Jednocześnie jednak w obecnym swym kształcie ingeruje w takie konstytucyjne swobody i prawa jak:
wolność słowa, w tym swoboda wypowiedzi i wolność prasy oraz wolność działalności gospodarczej.
Przewidziana w projekcie powszechna klasyfikacji przekazów medialnych (szeroko rozumianych) wydaje się być sprzeczna z ust. 2 art. 54 Konstytucji, zgodnie z którym cenzura
prewencyjna środków społecznego przekazu jest zakazana. Chodzi tu oczywiście o zakaz
wstępnej instytucjonalnej kontroli treści w zakresie „środków społecznego przekazu”, czy –
jak to nazywa projekt ustawy - „środków masowego komunikowania”.
Wady i błędy projektu, w tym niejasność wielu jego sformułowań, powodują też, że nakłada on na wydawców, nadawców, producentów, reklamodawców, czy też szeroko pojęte
instytucje związane z rynkiem kultury, a także na organa państwa, obowiązki w istocie niewykonalne, mogące spowodować poważne zakłócenia w upowszechnianiu kultury i prasy,
a tym samym naruszać prawo obywateli do dostępu do informacji.
Zgadzając się z ideą ochrony małoletnich przed treściami zagrażającymi ich prawidłowemu rozwojowi, stoimy na stanowisku, że dla osiągnięcia tego celu nie jest konieczne sięganie
po tak drastyczne i skomplikowane środki, jakie przewiduje projekt ustawy.
Dla osiągnięcia celu przyświecającego autorom projektu ustawy, a nieobcego także wydawcom prasy, zupełnie wystarczające są działania samoregulacyjne, jakie podjęli już
w ostatnich latach i jakie nadal prowadzą wydawcy prasy i nadawcy w mediach elektronicznych oraz pewien zakres działań koregulacyjnych.
Istotnym elementem tych działań jest m.in. przyjęcie w roku 2005 Kodeksu Etyki Reklamy, w którym osobny rozdział poświęcono ochronie zdrowia i rozwoju młodzieży. Specjalnie
dla wdrożenia tego Kodeksu i nadzoru nad przestrzeganiem jego postanowień powstał Związek Stowarzyszeń „Rada Reklamy”, reprezentujący środowisko nadawców, wydawców, reklamodawców i agencji reklamowych. Dla środowiska prasowego szczególne znaczenie ma
przyjęty w ubiegłym roku Kodeks Dobrych Praktyk Wydawców Prasy. Jak zapisano
w Kodeksie: „wolna i niezależna prasa jako jedna z najważniejszych instytucji społeczeństwa
obywatelskiego jest istotnym środkiem komunikacji społecznej, demokratycznej kontroli,
edukacji, upowszechniania kultury, budowania poczucia wspólnoty i tożsamości narodowej,
kształtowania opinii oraz wzorów zachowań i postaw obywatelskich. Wydawcy muszą zatem być świadomi, że pełnią związaną z tym misję publiczną”. Właśnie świadomość spełniania tej misji powoduje, że wydawcy zorganizowani w Izbie Wydawców Prasy od dawna
podejmowali i nadal podejmują prace nad własnymi środowiskowymi uregulowaniami, służącymi ochronie interesów czytelników, w tym także ochronie rozwoju małoletnich.
W tym miejscu należy wspomnieć podjęcie w roku 1999 przez wydawców z inicjatywy
IWP i RUCH S.A. działań służących ograniczeniu dostępu do wydawnictw o tematyce erotycznej. Przyjęte wówczas przez wydawców uzgodnienia – nie wymagane żadnymi przepisami – zaowocowały niemal powszechnym foliowaniem tego typu wydawnictw, ograniczeniem
treści okładkowych, rozprowadzaniem z opisem „tylko dla dorosłych” i ograniczeniem ich
ekspozycji. Działania te stanowią również przykład skutecznej samoregulacji środowiskowej,
służącej przede wszystkim właśnie ochronie nieletnich.
Należy podkreślić, że wydawcy podjęli działania na rzecz sformułowania zasad publikacji
treści w prasie dziecięcej i młodzieżowej oraz sposobów kontroli ich realizacji. Prace te są
częścią omówionych wyżej działań samoregulacyjnych, podjętych w ostatnich latach przez
organizacje środowiskowe, zgodnie z zaleceniami i unormowaniami Unii Europejskiej.
2
Szanowny Panie Marszałku!
Z omówionych wyżej powodów Izba Wydawców Prasy uważa, że w obecnym kształcie
projekt ustawy o ochronie małoletnich przed szkodliwymi treściami prezentowanymi
w środkach masowego komunikowania z powodu jego wad, uchybień formalnych
i niejasności sformułowań nie powinien być uchwalony. Powinien natomiast stać się powodem do głębokiego zastanowienia nad sensem tak rygorystycznej regulacji ustawowej. Zastrzeżenia budzą bowiem podstawy aksjologiczne i psychologiczne regulacji, sposób ochrony
i użyte środki prawne, sens powołania nowej instytucji państwowej - Centrum Dobrych Mediów- i jej budżet (a pamiętać należy o zamiarze powołania Narodowego Instytutu Wychowania), niejasność i brak precyzji regulacji, nieadekwatność proponowanych przepisów do
zjawisk w dziedzinie mediów, różniących się używanymi środkami wyrazu, formami prezentacji i rodzajami nośników, czy też sposobami ich rozpowszechniania.
Przedstawiając powyższe ogólne uwagi do projektu ustawy przesyłamy w załączeniu
uwagi szczegółowe, odnoszące się do konkretnych zapisów ustawy. Jednocześnie pragniemy
poinformować, że Zarząd IWP, reprezentujący środowisko wydawców, jest gotów w każdej
chwili spotkać się z właściwą komisją sejmową dla dyskusji i wypracowania właściwych
rozwiązań, służących skutecznej realizacji celów, jakie przyświecają autorom projektu ustawy, czyli ochronie małoletnich przed szkodliwymi treściami w środkach przekazu.
Z wyrazami szacunku
W imieniu Zarządu IWP
/-/ Wiesław Podkański
Prezes
Załącznik:
Uwagi Izby Wydawców Prasy do treści poselskiego projektu ustawy o ochronie małoletnich
przed szkodliwymi treściami prezentowanymi w środkach masowego komunikowania
Do wiadomości:
Pan Jan Ołdakowski, przewodniczący Komisji Kultury i Środków Przekazu
Pan Cezary Grabarczyk, przewodniczący Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka
Pan Marek Kuchciński, Przewodniczący Klubu Poselskiego Prawo i Sprawiedliwość
Pan Donald Tusk, Przewodniczący Klubu Poselskiego Platforma Obywatelska
Pan Andrzej Lepper, Przewodniczący Klubu Poselskiego Samoobrona RP
Pan Jerzy Szmajdziński, Przewodniczący Klubu Poselskiego Sojusz Lewicy Demokratycznej
Pan Janusz Dobrosz, Przewodniczący Klubu Poselskiego Liga Polskich Rodzin
Pan Waldemar Pawlak, Przewodniczący Klubu Poselskiego Polskie Stronnictwo Ludowe
Pan Jan Bestry, Przewodniczący Klubu Poselskiego Ruch Ludowo-Narodowy
3