Uniwersytet Jagielloński

UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI
COLLEGIUM MEDICUM
WYDZIAŁ LEKARSKI
lek. med. Monika Buziak-Bereza
BADANIE NAD NIEDOBOREM JODU I JEGO SKUTKAMI
W POPULACJI LUDZI DOROSŁYCH MIASTA KRAKOWA
Praca doktorska
Promotor: Prof. dr hab. Zbigniew Szybiński
Katedra i Klinika Endokrynologii
Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego
Kierownik: Prof. dr hab. Bohdan Huszno
Kraków 2004
Panu Profesorowi Zbigniewowi Szybińskiemu dziękuję za pomoc w trakcie prowadzenia
badań i pisania niniejszej pracy
Panu Profesorowi Bohdanowi Huszno dziękuję za stworzenie warunków do wykonania
badań i pomoc w ich przeprowadzeniu.
2
SPIS TREŚCI
1. Wstęp
1.1.Podaż jodu i jego przemiana w tarczycy
1.2.Skutki niedoboru jodu
1.3.Epidemiologia wola i profilaktyka jodowa
2. Cel pracy
3. Materiał i metody
3.1.Badani chorzy
3.2.Metody
str.
5
5
12
15
22
22
22
23
3.2.1.Wywiad.
23
3.2.2.Badanie przedmiotowe
23
3.2.3.Badanie ultrasonograficzne gruczołu tarczowego
24
3.2.4.Ocena stężenia jodu w porannej porcji moczu.
24
3.2.5.Oznaczenie TSH i FT4
25
3.2.6.Oznaczenie przeciwciał przeciwtarczycowych
25
3.2.7.Analiza statystyczna wyników
4. Wyniki
4.1.Wywiad
26
27
28
4.2.Ogólnolekarskie badanie przedmiotowe
32
4.3.Badanie fizykalne gruczołu tarczowego
33
4.4.Badanie ultrasonograficzne gruczołu tarczowego
35
4.5.Joduria
47
4.6.Badania hormonalne
49
4.7.Przeciwciała przeciwko antygenowi mikrosomalnemu tarczycy
51
4.8.Porównanie uzyskanych wyników badań w latach 1998-99 do wyników badań tej 55
samej grupy przeprowadzonych w latach 1989-90
4.8.1.Porównanie częstości wola rozpoznanego w badaniu palpacyjnym.
55
4.8.2.Porównanie częstości wola rozpoznanego na podstawie badania USG
55
gruczołu tarczycowego
4.8.3.Porównanie częstości wola miąższowego i guzkowego
56
4.8.4.Porównanie median jodurii w grupach płci i wieku
57
4.8.5.Porównanie średnich wartości tyreotropinemii
59
4.8.6.Porównanie częstości nadczynności tarczycy
60
4.8.7.Porównanie częstości niedoczynności tarczycy
61
4.8.8.Porównanie wyników podwyższonych mian poziomu ATMA
62
3
5. Omówienie wyników
5.1.Ocena wielkości tarczycy
5.2.Porównanie uzyskanych wyników z badaniami z I fazy programu
5.3.Ocena zaburzeń funkcji tarczycy
6. Podsumowanie
7. Wnioski
8. Streszczenie
9. Summary
10. Wykaz skrótów używanych w tekście
11. Piśmiennictwo
12. Spis rycin i tabel
13. Załączniki
13.1. Załącznik 1. Dejodynazy jodotyroninowe.
63
64
66
72
77
78
79
83
87
89
108
112
112
13.2. Załącznik 2. Zespół Zaburzeń z Niedoboru Jodu.
113
13.3. Załącznik 3. Wskaźniki określające stopień ciężkości zaburzeń z
114
niedoboru jodu w populacji dzieci.
13.4. Załącznik 4. Uproszczona klasyfikacja wola ocenianego w badaniu
115
palpacyjnym.
13.5. Załącznik 5. Górne granice referencyjne objętości tarczycy mierzonych
116
ultrasonograficznie (w ml) w grupach wieku.
13.6. Załącznik 6. Kryteria monitorujące postęp eliminacji niedoboru jodu
117
wg WHO/ICCIDD.
13.7. Załącznik 7. Ankieta.
118
4