Transakcje zagraniczne z VAT na nowych zasadach Część regulacji

Transakcje zagraniczne z VAT na nowych zasadach
Część regulacji weszła w życie od 1 stycznia, część – od 1 kwietnia. Większość ma
praktyczny wymiar i duże znaczenie dla obrotu
Przepisy w nowym brzmieniu zmodyfikowały dotychczasową formę niektórych rozliczeń oraz
doprecyzowały wiele kwestii poprzez m.in. usunięcie niezgodności polskich regulacji z
unijnymi czy uwzględnienie dorobku orzeczniczego Trybunału Sprawiedliwości UE oraz
polskich sądów administracyjnych.
Obowiązek podatkowy
W odniesieniu do transakcji wewnątrzwspólnotowych (wewnątrzwspólnotowe nabycie
towarów – WNT – lub wewnątrzwspólnotowa dostawa – WDT) pierwsze zmiany weszły w
życie już 1 stycznia 2013 r. Porządkując art. 20 ustawy o VAT (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177,
poz. 1054 z późn. zm.), ustawodawca wprost wskazał, że obowiązek podatkowy w WNT i
WDT powstaje z chwilą wystawienia faktury przez podatnika/podatnika podatku od wartości
dodanej, nie później niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano
ww. transakcji. Istotną nowością jest to, że otrzymanie całości lub części zapłaty przed
dokonaniem WNT czy WDT nie powoduje już powstania obowiązku podatkowego. Kolejny
pakiet zmian (które zaczęły obowiązywać z początkiem kwietnia tego roku) uprościł warunki
zastosowania stawki 0 proc. w transakcji WDT poprzez m.in. uchylenie obowiązku
posiadania kopii faktury i podawania numeru NIP kontrahenta unijnego na wystawionej
fakturze. Ponadto pojawiła się możliwość zastosowania stawki 0 proc. w WDT, nawet jeśli w
chwili dokonywania unijnej dostawy podatnik nie był jeszcze zarejestrowany dla celów
transakcji wewnątrz- wspólnotowych – o ile uzyskał status podatnika VAT UE najpóźniej
przed złożeniem deklaracji podatkowej.
W zakresie WNT poprzez wprowadzenie, począwszy od 1 kwietnia 2013 r., przepisu art. 88
ust. 6 ustawy o VAT wyłączono prawo do odliczenia podatku naliczonego (którym jest
podatek należny z tytułu tej transakcji naliczany przez nabywcę w ramach odwrotnego
obciążenia), jeżeli wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów zostało opodatkowane na
terytorium kraju z powodu wskazania polskiego NIP dla celów transakcji
wewnątrzwspólnotowych, lecz towary w momencie zakończenia wysyłki lub transportu
znajdują się w innym kraju. W rezultacie podatnicy dokonujący WNT poniosą faktyczny
ciężar opodatkowania tej transakcji, jeśli zakupione przez nich towary nie zostały
przetransportowane na terytorium naszego kraju, a tym samym nie zostaną tu wykorzystane
do czynności opodatkowanych.
Import i eksport
Z początkiem kwietnia tego roku zaczęły obowiązywać również nowe regulacje poświęcone
transakcjom z kontrahentami z państw trzecich. Zmodyfikowano definicję zarówno importu,
jak i eksportu towarów. Obecnie importem jest przywóz z terytorium państwa trzeciego na
terytorium Unii Europejskiej, a opodatkowaniu VAT podlega import na terytorium kraju.
Konsekwencją wprowadzenia nowych regulacji było zastąpienie dotychczasowego przepisu
art. 36 ustawy o VAT nowym art. 26a dotyczącym miejsca świadczenia przy imporcie.
Z kolei obecnie eksportem jest dostawa towarów wysyłanych lub transportowanych z
terytorium kraju poza terytorium UE, jeżeli wywóz jest potwierdzony przez urząd celny
określony w przepisach celnych. Dzięki zmianie objęcie towarów określoną procedurą celną
w innym państwie członkowskim, przy spełnieniu pozostałych warunków wskazanych w ww.
przepisie, również będzie mieściło się w zakresie tej definicji. Wprowadzony został również –
poprzez dodanie nowego ust. 6a do art. 41 ustawy o VAT – przykładowy katalog
dokumentów uprawniających do zastosowania stawki 0 proc. zarówno w eksporcie
bezpośrednim, jak i pośrednim.
Odwrotne obciążenie
Z początkiem kwietnia weszła w życie nowelizacja art. 17 ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy o VAT
wprowadzająca dodatkowe wymogi, których spełnienie zarówno przez polskiego podatnika,
jak i zagranicznego kontrahenta umożliwia rozliczenie podatku z tytułu nabycia towarów oraz
usług w ramach mechanizmu odwrotnego obciążenia. W art. 17 ust. 1 pkt 4 (dot. importu
usług) doprecyzowano m.in., że podatek VAT w ramach reverse charge rozlicza
usługobiorca, jeśli posiada on siedzibę działalności gospodarczej lub stałe miejsce
prowadzenia działalności na terytorium kraju (a w przypadku osób prawnych niebędących
podatnikami, o których mowa w art. 15 – te, które posiadają siedzibę na terytorium kraju i są
zarejestrowane lub obowiązane do zarejestrowania dla potrzeb VAT UE).
Znaczące zmiany objęły kolejną kategorię transakcji, tj. dostawę, dla której podatnikiem jest
co do zasady nabywca. Obecne brzmienie przepisu art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy o VAT nie
pozostawia wątpliwości, że nabycie towarów (innych niż gaz w systemie gazowym czy
określonych postaci energii) od zagranicznego podatnika zarejestrowanego dla celów VAT w
Polsce będzie oznaczało dla tego podatnika obowiązek rozliczenia na zasadach ogólnych.
To oznacza, że sprzedawca (a nie nabywca) będzie zobowiązany do rozliczenia podatku w
Polsce z tytułu dokonanej dostawy.
Bez znaczenia pozostanie okoliczność, że nie posiada na terytorium kraju ani siedziby
działalności gospodarczej, ani stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej. Sam
fakt rejestracji dla celów VAT powoduje już obowiązek opodatkowania sprzedaży towarów
przez dokonującego dostawy.
Nowe przepisy usuwają niezgodności polskich regulacji z unijnymi
Anna Zaleska
specjalista ds. podatkowych, Sendero Tax & Legal