Gazeta Wyborcza / Depesze Kraków. Wystawa "Na początku była

Gazeta Wyborcza / Depesze
Kraków. Wystawa "Na początku była szopka"
Małgorzata Wosion (PAP), 07.11.2014 , aktualizacja: 07.11.2014 06:35
Szopki krakowskie z przełomu XIX i XX wieku będą prezentowane na wystawie w Muzeum
Etnograficznym w Krakowie. Są wśród nich: szopka Michała Ezenekiera będąca
pierwowzorem współczesnych obiektów tego typu oraz szopka zbudowana dla dzieci
Stanisława Wyspiańskiego.
Wystawa zostanie otwarta w piątek i potrwa do 15 lutego. Dzięki niej można prześledzić
rozwój krakowskich szopek, które różnią się od wykonywanych w innych regionach, m.in.
nawiązują do architektury miasta.
Najstarsza pokazywana na wystawie szopka pochodzi z XVIII wieku i przedstawia świętą
rodzinę. Kolejne to szopki kukiełkowe, które trafiły do kościołów za sprawą braci zakonnych.
"Umieszczone na długich patykach kukiełki były używane do odgrywania scen nie tylko
związanych z Bożym Narodzeniem, ale też świeckich, humorystycznych. Ta nieprzystająca w
świątyniach wesołość została przez władze kościelne zakazana. Jak pisał prof. Roman
Reinfuss +szopka wyrzucona na bruk uliczny+ szukała swojego miejsca i przerodziła się w
przenośny teatrzyk bożonarodzeniowy" - mówiła kurator wystawy Małgorzata Oleszkiewicz.
W Muzeum Etnograficznym zachowały się najstarsze krakowskie szopki. Były one bardzo
skromne, jak choćby wykonana w Bieżanowie, w której są tylko dwie proste wieże, a między
nimi jest słomiany daszek. Przez otwory znajdujące się w wieżach na scenę wyprowadzane
były używane w przedstawieniu kukiełki. Z takimi szopkami ich twórcy - najczęściej murarze
z podkrakowskich wsi i przedmieść - odwiedzali domy.
Tuż po świętach Bożego Narodzenia szopkarze stawali na krakowskim Rynku między ulicami
Floriańską a Sławkowską, a mieszczanie wybierali u kogo zamówią domowe przedstawienie.
W szopce poza świętą rodziną umieszczano postacie: anioła budzącego pasterzy, trzech
królów, diabła, śmierci, a samo przedstawienie było nazywane puszczaniem lalek. "W szopce
nie mogło zabraknąć sceny z Herodem, w którym Śmierć ścinała mu głowę kosą. Każde
dziecko pamiętało kwestię «Królu Herodzie za twe zbytki, pójdź do piekła boś ty brzydki». Z
kolei twórcy szopek starali się zrobić takie kukiełki, żeby głowa Heroda łatwo spadała,
zwykle była umieszczona na sznurku" - przypomniała kurator wystawy.
Jedną z najcenniejszych szopek jest dzieło murarza z Krowodrzy Michała Ezenekiera z lat 90.
XIX w. i komplet figurek do niej. Nawiązał on w swojej budowli do wież Bazyliki
Mariackiej. "Na tej szopce wzorują się współcześni szopkarze, którzy nazywają ją «szopką
matką»" - mówiła Oleszkiewicz.
Na wystawie można zobaczyć szopkę zrobioną przez nieznanego z nazwiska murarza na
zamówienie, a być może pod kierunkiem Stanisława Wyspiańskiego. Po śmierci artysty,
przez kilka lat była ona w rękach rodziny, używana jako zabawka dziecięca. W 1911 roku
została przekazana do zbiorów muzealnych przez matkę chrzestną i opiekunkę
Wyspiańskiego - Janinę Stankiewiczową. Jest też XIX-wieczna szopka, która została
uwieczniona przez Leona Wyczółkowskiego w obrazie "Stańczyk".
W osobnej sali pokazywanych jest trzydzieści lalek bez szopki, których twórcą był
najprawdopodobniej Zdzisław Dudzik - rekwizytor w Teatrze Rozmaitości, twórca szopek,
który przez lata wcielał się w Krakowie w Lajkonika.
Zwiedzający wystawy usłyszą fragmenty "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego. "Chodziło
nam o pokazanie, jak szopka szukała swojej przestrzeni i jak wpływała na różne sfery życia" mówiła Oleszkiewicz.
Czasy świetności krakowskich szopek kukiełkowych przerwała I wojna światowa. Próby
odnowienia tradycji podjęto w latach 20. XX wieku w Miejskim Muzeum Przemysłowym,
gdzie wykonano szopkę z kukiełkami wzorowaną na dziele Ezenekiera, ale zainteresowanie
nią słabło. 21 grudnia 1937 r., dla podtrzymania tradycji, Zarząd Miejski z inicjatywy dr.
Jerzego Dobrzyckiego ogłosił konkurs na najpiękniejszą szopkę krakowską - są one
organizowane do tej pory. (PAP)
Źródło:
http://wyborcza.pl/1,91446,16928964,Krakow_Wystawa__Na_poczatku_byla_szopka_.html#
ixzz3INkCMZXv