dra Krzysztofa Wojciechowskiego z Collegium Polonicum UAM

dr Krzysztof Wojciechowski
Praca, biznes, a kultura
w relacjach polsko-niemieckich
Otwarcie niemieckiego rynku pracy dla obywateli polskich
od 1 maja 2011 roku
Konferencja Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Zielonej Górze,
21.03.2011
1. Kultura a relacje gospodarcze
• Negatywne stereotypy „polnische Wirtschaft” i
in. w kulturze niemieckiej XVIII-XX w. (Hubert Orłowski,
Polnische Wirtschaft. Nowoczesny niemiecki dyskurs o Polsce. Olsztyn 1998)
Przyczyny:
• Przewaga cywilizacyjna Niemiec
• Specyfika ustroju społecznego i gospodarczego
Rzeczpospolitej Szlacheckiej
• Konflikt protestantyzm – katolicyzm
• W doświadczeniu codziennym Niemców, Polak to
robotnik sezonowy lub imigrant bez kwalifikacji
2. Realne konsekwencje gospodarcze
stereotypu
• Opóźnienie fali inwestycji niemieckich w
Polsce w latach 90.-tych
– Przebieg inwestycji
– Struktura zagranicznych inwestycji 1995 i 2005
• Zamknięcie rynku pracy na lata 2004-2011
(jako jeden z motywów)
Stan skumulowany niemieckich inwestycji w Polsce
1993-2009
25000
20000
15000
10000
5000
0
Quellen: PAIZ (2005): Polen als Standort für deutsche Investitionen. Gdansk
GTAI (2010): Wirtschaftsdaten Kompakt: Polen (Mai und Oktober).
Mio. USD
3. Zmiana stereotypu Polaka w
latach 1990-2010
3. Zmiana stereotypu Polaka w latach
1990-2010
zięć/synowa
sąsiad
zięć/synowa
sąsiad
4. Kłopoty obecnej polsko-niemieckiej
komunikacji międzykulturowej
•
•
•
•
•
•
•
Komunikacja
Socjalizacja
Rozwiązywanie konfliktów
Negocjowanie
Ciągłość
Pojmowanie czasu
Poprawność polityczna
5. Komunikacja
• Płaszczyzna personalna vs. płaszczyzna
rzeczowa
– Niemcy widzą komunikację przez pryzmat problemów i
zagadnień, Polacy przez pryzmat osób
• Kultura oralna vs. kultura skryptualna
– Niemcy piszą list, Polacy dzwonią (mówią)
• Styl szlachecki vs. styl mieszczański
– Polacy używają tytułów, Niemcy nazwisk
Uwaga:
80% prób nawiązania
pierwszym podejściu
międzykulturowe
kontaktów zawodzi przy
ze względu na różnice
6. Socjalizacja
• Płaszczyzna wartości miękkich vs. płaszczyzna
wartości twardych
– Polacy biorą „na litość”, Niemcy „na otwartość”
• Prymat ról prywatnych vs. prymat ról
zawodowych
– Polacy widzą w partnerze „człowieka”, Niemcy „pracownika”
• Kod niedoskonałości vs. kod perfekcyjny
– Polacy przyznają się do słabości, Niemcy do sukcesów
7. Rozwiązywanie konfliktów
• Negatywna vs. pozytywna kultura konfliktu
– Dla Polaka konflikt to zło, dla Niemca „ważna rzecz”
– Polacy spychają konflikty w ciemną strefę, Niemcy
namierzają i oświetlają
– Polacy konfliktów unikają, Niemcy konflikty tematyzują
– Polacy wychodzą z konfliktów poranieni, Niemcy znoszą je
dobrze
8. Negocjowanie
• Negocjacje jako baza współpracy vs. negocjacje jako
pole walki
– Polacy zasiadają do stołu, by się socjalizować, Niemcy by
przeforsować własne zdanie
• „Negocjacje miękkie” vs. „negocjacje twarde”
– Polacy unikają spraw spornych, podkreślają wspólne, Niemcy
stawiają sprawy sporne w centrum
• Kultura „aneksowania” vs. kultura solidnej umowy
– Polacy ustępują, by potem nadrobić stracony teren poza stołem
negocjacji, Niemcy trzymają się sztywno ustaleń
– Polacy lubią uzupełnienia i renegocjacje, Niemcy chcą umów
nienaruszalnych
9. Ciągłość
• Kultura fluktuacji vs. kultura trwałości
– Po polskiej stronie wszystko płynne, po niemieckiej trwałe i
długofalowe
• Kultura elastyczności vs. kultura
bezpieczeństwa
10. Pojmowanie czasu
Poniższe wyrażenie oznacza,
że do zamknięcia sprawy zostało
zdaniem Polaka
zdaniem Niemca
Jeszcze dużo czasu
4 miesiące
12 miesięcy
Jest jeszcze czas
3 miesiące
9 miesięcy
Właściwie wszystko powinno być wyjaśnione
2 miesiące
6 miesięcy
Jest już późno
1 miesiąc
3-4 miesiące
Ostatni dzwonek
1-2 tygodnie
2 miesiące
Jest już niestety za późno
mniej niż
1 tydzień
3-4 tygodnie
11. Poprawność polityczna
• Kultura sceptycyzmu vs. kultura ideologicznej
powagi
– Polacy do światopoglądów podchodzą z dystansem i lekko
ironicznie, Niemcy z pełnym zaangażowaniem, wręcz
„zachłystnięciem”
• Kultura „my Polacy, inne ptacy” vs. kultura
„political correctness”
– Polacy demonstrują przywiązanie do tradycyjnych wzorców
myślenia w odróżnieniu od nowinek z zachodu, Niemcy
zwracają silną uwagę na poprawność w mówieniu i myśleniu o
pewnych tematach (rasa, naród, orientacja seks., religia, itp.)
12. Uwagi końcowe
• Kwestie interkulturowe to tendencje, a nie reguły
(prawdopodobieństwo, wielkości statystyczne, a nie przypadki
indywidualne)
• Problemy interkulturowe można rozwiązywać! (istnieją
opracowane techniki, wydawane poradniki)
• Kwestie interkulturowe jako czynniki „miękkie” („twarde” to
cena, stawka godzinowa, jakość, termin dostawy, itd.) są w
stanie zadecydować o niewielkiej części sukcesu. Ale nawet
jeśli jest to 5%, to w warunkach dużej homogenizacji
gospodarek i rynków pracy, owe 5% może zadecydować o
sukcesie!
• Niemiecki rynek zbytu i pracy to od stuleci najbardziej
naturalny rynek dla Polaków (bliskość kulturowa mimo różnic,
niski stopień obcości, mała odległość, socjalna otoczka)
12. Uwagi końcowe
Jeśli nie rozsypie się Europa, to globalizacja dalej
przebiegać będzie w tej części świata tak:
12. Uwagi końcowe
• Dla Polski długofalowo nie ma innego wyjścia, niż:
– włączyć się w proces
– emigrantów zastępować imigrantami
– pracować nad nowymi formami migracji (np. „praca tam,
życie tu”)
– prowadzić politykę otwartości kulturowej
– koncentrować się na pozytywach zjawiska (uzupełnienie
braków demograficznych, dynamizacja gospodarki, napływ
żywej gotówki, silniejsza integracja z Europą), , a nie na
negatywach (odpływ fachowców w pewnych grupach,
wzrost napięć społecznych i ksenofobii, konieczność zmian
legislacyjnych, wzrost przestępczości)