docPodsumowanie I-pierwszego roku działania Grupy roboczej ds
download 
Reklamacja Transkrypt
Podsumowanie I-pierwszego roku działania Grupy roboczej ds
Jak się poruszać w systemie wdrażania Funduszy Europejskich 2007-2015? Podpowiedzi dla członków komitetów monitorujących Nr 10/2010 V raport kohezyjny – krok bliżej do nowej polityki spójności 2014-2020 Paweł Sieczkowski 1) Wstęp Nowy raport kohezyjny i zawarte w nim rekomendacje zdają się ostatecznie wskazywad, że debata nad przyszłym kształtem polityki spójności (PS) została otwarta i będzie nabierad tempa. W poniższym tekście przedstawione zostaną wstępne i w dalszym ciągu bardzo ogólne założenia oraz kierunki ewolucji tejże polityki. Na bardziej konkretne projekty nowych rozwiązao, kształt programów operacyjnych (wszystko wskazuje na to, że w dalszym ciągu stanowid będą podstawowy instrument wsparcia rozwoju i wyrównywania różnic pomiędzy regionami) przyjdzie jeszcze poczekad, warto jednak na bieżąco śledzid postęp prac nad perspektywą 20142020, która w stopniu większym niż wcześniejsze ma byd rezultatem zaangażowania szerokiego spektrum podmiotów, także szczebla lokalnego i regionalnego, oraz partnerów społecznych i gospodarczych. Historia tworzenia raportów kohezyjnych (ang. cohesion – spójnośd) sięga roku 1996, kiedy po raz pierwszy opublikowano tego typu dokument. Zapis o konieczności opracowywania analiz dotyczących spójności ekonomicznospołecznej oraz skuteczności realizacji polityk unijnych znajduje się w Traktacie o Unii Europejskiej, pod postacią artykułu 159: Co trzy lata Komisja przedstawia Parlamentowi Europejskiemu, Radzie, Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu i Komitetowi Regionów sprawozdanie w sprawie postępów w urzeczywistnianiu spójności gospodarczej i społecznej oraz w sprawie sposobu, w jaki różne środki przewidziane w niniejszym artykule przyczyniły się do tego. Sprawozdanie to zawiera, w odpowiednim przypadku, stosowne propozycje. Pierwszy raport kohezyjny zawierał wnioski i rekomendacje, które poprzedziły późniejszą strategię AGENDA 2000. Tekst powstał w ramach finansowania ze środków Programu „Wspieranie organizacji Pozarządowych 2010 – ścieżka EURO-NGO+ działania rzecznicze” Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. Cykliczne analizy bieżących wyzwao i problemów stojących przed paostwami wspólnoty mają za zadanie odpowiadad na pytania „jaki postęp dokonał się w realizacji przyjętych założeo i co go spowalnia?”, „jak możemy poprawid skutecznośd działao UE w zakresie budowania spójności?” czy też „przed jakimi wyzwaniami staną kraje UE w najbliższych latach?”. Jest to więc zarówno diagnoza, jak i prognoza na przyszłośd. Opublikowany w listopadzie 2010 roku V raport kohezyjny1 szczególnie mocno eksponuje ostatni z powyższych obszarów tematycznych, nieprzypadkowo publikacja opatrzona została podtytułem „Inwestowanie w przyszłośd Europy”. 2) Wnioski z V raportu kohezyjnego – wyciąg W tekście nr 5/20102, poświęconym szerokiemu omówieniu problematyki polityki spójności kilkukrotnie pada pytanie – czy polityka ta będzie kontynuowana w dotychczasowym, opartym o programy operacyjne kształcie? Lektura V raportu o spójności pozwala odpowiedzied na to pytanie twierdząco – o ile za wcześnie jest mówid sprawach związanych z budżetem i obszarach interwencji, wszystko wskazuje, że nie powinniśmy spodziewad się rewolucji. Wartośd dodana polityki spójności – pomysły na przyszłośd Raport odpiera ataki krytyków aktualnego modelu polityki rozwoju UE. Zdaniem jego twórców polityka spójności w istotny sposób przełożyła się na rozwój społeczno-gospodarczy regionów i wzrost dobrobytu ich mieszkaoców. Odpowiedź Komisji Europejskiej na głosy sceptyków w pierwszej kolejności koncentruje się na kwestiach stosunkowo oczywistych – ukierunkowaniu polityki na wyniki, zmniejszeniu biurokracji oraz uproszczeniu zarządzania systemem wsparcia rozwoju. Realizacja tych założeo ma się opierad na dostosowaniu przyszłego kształtu polityki spójności do założeo strategii Europa 2020. Efektem ma byd nowa strategia planowania polityki rozwoju, oparta o następujące elementy: Wspólne Ramy Strategiczne (WRS), przekładające cele Europy 2020 na priorytetowe inwestycje i obszary interwencji, ramy te objęłyby m.in. Fundusz Spójności, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i Europejski Fundusz Społeczny; Umowę o partnerstwie w dziedzinie rozwoju i inwestycji, podpisywaną z danym paostwem członkowskim – beneficjentem PS, definiującą priorytety inwestycyjne, podział środków unijnych i krajowych oraz zamierzone cele; Programy operacyjne (jak w obecnej perspektywie) stanowiłyby podstawowe narzędzie zarządzania i wdrażania PS oraz przekładały dokumenty strategiczne na konkretne priorytety. Dalsza integracja ze strategią Europa 2020 mogłaby zostad osiągnięta poprzez zobligowanie krajów członkowskich UE do składania rocznych sprawozdao z realizacji zamierzonych celów PS. Sprawozdania te miałyby byd prezentowane na posiedzeniach Rady Unii Europejskiej oraz w komisjach Parlamentu Europejskiego. Zamierzony efekt to wzrost przejrzystości PS, a także, co szczególnie ważne w kontekście dzisiejszych zarzutów wobec tejże polityki – wzrost odpowiedzialności za jej efekty. 1 Fifth report on economic, social and territorial cohesion – investing in Europe`s future, Komisja Europejska, listopad 2010. Paweł Sieczkowski, Polityka spójności po 2013 roku – kluczowe narzędzie rozwoju UE czy instrument pomocowy dla najuboższych?, art. 5/2010. http://ofop.eu/images/stories/Art_z_serii_2010/art_5_przyszl_polit_spojn_P_Sieczkowski.pdf 2 Tekst powstał w ramach finansowania ze środków Programu „Wspieranie organizacji Pozarządowych 2010 – ścieżka EURO-NGO+ działania rzecznicze” Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. Dokonany już przegląd budżetu UE wskazuje na trzy szczególnie ważne dla przyszłości polityki spójności rekomendacje: I. Większa koncentracja tematyczna Dlaczego na pewnych obszarach, pomimo zastosowania narzędzi PS, rezultaty interwencji okazały się nie spełniad oczekiwao? Komisja Europejska wskazuje winowajcę – zbyt niska koncentracja zasobów. Aby wywoład rzeczywiste skutki, konieczne jest osiągnięcie „masy krytycznej”, która wywoła dalsze zmiany. Jak przy przewidywanych mniejszych nakładach uzyskad ową „masę krytyczną”? Konieczne będzie ograniczenie liczby priorytetów oraz ich koncentracja na bardzo konkretnych wyzwaniach. II. System warunków i zachęt Paostwa członkowskie mogą zostad zobowiązane do przeprowadzenia konkretnych reform w tych obszarach, które mają wpływ na efektywnośd wykorzystania wsparcia UE. Za przykład podano sfery ochrony środowiska, uelastycznienia rynku pracy czy bezpieczeostwa socjalnego (flexicurity3). Wspomniane Wspólne Ramy Strategiczne powinny byd na tyle elastyczne, by zapewnid możliwośd dostosowania metod interwencji do warunków krajowych i regionalnych. Tutaj wprowadzono by element warunkowości i kontroli – dane paostwo podpisuje dokumenty programowe określające zasady korzystania ze środków w ramach polityki spójności. Warunkowośd w PS oznaczałaby, że niewypełnienie zasad paktu skutkowałoby zawieszeniem lub anulowaniem płatności z budżetu UE. Zmiany czekają także zasadę dodatkowości (jakie dokładnie, jeszcze nie wiadomo), raport wskazuje tylko na koniecznośd podjęcia dyskusji nad reformą dotychczasowych regulacji w tym zakresie. III. Podejście ukierunkowane na wyniki Komisja rekomenduje silniejsze skoncentrowanie polityki spójności na konkretnych, mierzalnych rezultatach interwencji. Nie będzie to możliwe bez zrewidowania dotychczasowego zestawu wskaźników. Ocena postępu realizacji programów powinna w jeszcze większym stopniu odnosid się do ich oddziaływania. Jako jedną z metod wskazuje się tzw. ocenę ciągłą, której atutem jest, zdaniem KE, poprawa przejrzystości i ogólnej jakości procesu ewaluacji. IV. Nowe instrumenty finansowe Wprowadzane w obecnym okresie programowania alternatywne metody finansowania inwestycji prawdopodobnie znacznie mocniej zaznaczą swoją obecnośd po roku 2013. Dotychczasowy „efekt dźwigni” budżetu UE uznawany jest za wciąż niewystarczający, system wsparcia łączący elementy dotacji i pożyczki ma w założeniu wzmocnid ten efekt. Stosowane instrumenty finansowe mają w maksymalnym stopniu przyczyniad się do tworzenia odnawialnych i długotrwałych form finansowania. 3 Trudno o ścisłą definicję tego pojęcia. Zakłada ono zapewnienie poczucia bezpieczeostwa socjalnego i „pewności zatrudnienia” dzięki uelastycznieniu dostępnych form zatrudnienia. Celem jest możliwie skuteczne ograniczenie ryzyka utraty pracy i stabilności finansowej obywateli. Paostwem, które jako pierwsze rozwinęło i w praktyce zastosowało w początku lat 90 XX wieku flexicurity jest Dania. Tekst powstał w ramach finansowania ze środków Programu „Wspieranie organizacji Pozarządowych 2010 – ścieżka EURO-NGO+ działania rzecznicze” Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. Polityka spójności po 2013 roku a organizacje pozarządowe Co szczególnie interesujące z punktu widzenia III sektora, wśród rekomendacji pojawia się zapis dotyczący wzmacniania partnerstwa w realizacji założeo polityki spójności. Podobnie jak w przypadku poprzednich zaleceo KE, nie możemy jeszcze mówid o konkretnych rozwiązaniach, jednak sam fakt odnotowania konieczności silniejszego włączenia partnerów społecznych i organizacji pozarządowych do debaty nad kształtem nowej polityki spójności może napawad pewnym optymizmem. 3) Podsumowanie V raport kohezyjny nie przynosi przełomu w sposobie i kierunkach myślenia o przyszłości polityki spójności. Proponowane kierunki zmian są w zasadzie pogłębieniem dotychczas stosowanych mechanizmów i metod jej realizacji. Zauważalne jest natomiast, że w obliczu kryzysu gospodarczego Unia Europejska będzie jak nigdy wcześniej liczyd każdy grosz i z pewnością w nowej perspektywie finansowej fundusze nie będą pieniędzmi „łatwymi”. Wniosek ten można wysnud chociażby na podstawie znacznej rozbudowy roli oceny i ewaluacji oraz koncentracji najpierw na konkretnych, mierzalnych wskaźnikach, a w dalszej kolejności na równie wymiernych i pragmatycznie uzasadnionych efektach interwencji. Naturalnie sama idea oparcia programów operacyjnych na podejściu „wskaźnikowo-efektywnym” nie jest niczym nowym, ale wszystko wskazuje na to, że w latach 2014-2020 będzie ono akcentowane szczególnie silnie. Na negatywne efekty recesji nakładają się także głosy krytyków polityki spójności. Może to oznaczad, że przed Polską jako beneficjentem tej polityki postawione zostaną szczególnie wymagające wyzwania, takie jak zapewnienie dalece bardziej niż obecnie racjonalnego sposobu gospodarowania środkami UE. Wiąże się to z usprawnieniem systemu zarządzania i wdrażania funduszy na wszystkich jego szczeblach, ze szczególnym uwzględnieniem rzetelnej ewaluacji na etapach programowania, wdrażania, monitorowania i, co oczywiste, oceny koocowej. Jakie nadzieje w związku z nowym budżetem UE mogą wiązad organizacje pozarządowe? Trudno jednoznacznie odpowiedzied na to pytanie. Na pewno cieszy fakt podkreślenia przez Komisję Europejską roli partnerstwa już na etapie programowania, co może budzid nadzieję na szersze niż dotychczas otwarcie się paostwa na głos tzw. strony społecznej. Jednocześnie wiemy, że bez autentycznej woli takiego działania nawet najbardziej jednoznaczne rekomendacje KE mogą zostad sprowadzone do formalności i fasady. Prawdopodobnie więc nie po raz pierwszy konieczne będzie upominanie się ze strony różnych środowisk, w tym III sektora, o zapewnienie dostępu do procesu projektowania przyszłej perspektywy. Trudno spodziewad się, że w podejściu administracji do angażowania szerszych grup partnerów ekonomicznospołecznych nastąpi z dnia na dzieo jakiś przełom, natomiast zapisane czarno na białym wytyczne KE mogą posłużyd jako argument i klucz do współdecydowania. Wzrost dyscypliny finansowej oznacza także, że organizacje pozarządowe będą musiały działad coraz bardziej profesjonalnie, ponieważ ubieganie się o kolejne środki może byd formalnie trudniejsze niż kiedykolwiek. Pytanie, w jakim stopniu zyskają na tym i tak już dzisiaj silne firmy, które wyspecjalizowały się w pisaniu wniosków o dotacje (lub też, przywołując nowo wymieniane formy wsparcia – pożyczki)? Tak więc V raport kohezyjny z pewnością ostatecznie otwiera dyskusję nad kształtem perspektywy finansowej 2014-2020, ale wciąż bardzo daleko jesteśmy od projektu konkretnych rozwiązao, Tekst powstał w ramach finansowania ze środków Programu „Wspieranie organizacji Pozarządowych 2010 – ścieżka EURO-NGO+ działania rzecznicze” Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. pozostajemy raczej w sferze życzeo i rekomendacji. OFOP będzie na bieżąco śledzid i angażowad się w przebieg debaty nad nową polityką spójności, zapraszamy więc do kontaktu z nami oraz odwiedzania naszej strony internetowej www.ofop.eu *** Paweł Sieczkowski – pracuje w Programie Europejskim OFOP, absolwent Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych na Wydziale Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego. Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych jest jedynym w Polsce ponadbranżowym zrzeszeniem NGO, skupiającym ponad 90 organizacji z całej Polski, niezależnie od ich zasięgu działania, wielkości i przedmiotu działalności. Ponieważ członkami stowarzyszenia są m.in. regionalne i branżowe związki stowarzyszeń, na poziomie podstawowym, tj. uwzględniającym członków naszych organizacji członkowskich, jest to kilkaset organizacji i ponad milion osób. OFOP jest niezależną i stabilną platformą dyskusji, uzgadniania i upowszechniania stanowisk szerokiego grona organizacji pozarządowych. Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych tel. (22) 828 91 28, wew. 135 faks (22) 828 91 28 e-mail: [email protected] [email protected] www.ofop.eu ul. Szpitalna 5/5 00-031 Warszawa Tekst powstał w ramach finansowania ze środków Programu „Wspieranie organizacji Pozarządowych 2010 – ścieżka EURO-NGO+ działania rzecznicze” Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności.
