Życie spółek z RHB przedłużono o dwa lata

10.12.2013
Życie spółek z RHB przedł
Życie spółek z RHB przedłużono o dwa lata
Sejm przedłużył właśnie do 31 grudnia 2015 r. moc wpisów w dotychczasowych
rejestrach. W praktyce chodzi tu przede wszystkim o Rejestr Handlowy B (RHB), do
którego przed wprowadzeniem rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru
Sądowego (KRS) wpisywane były m.in. spółki handlowe. Chodzi o to, aby podmioty,
które widnieją jeszcze w RHB, nie straciły osobowości prawnej i mogły dalej
funkcjonować. W RHB na chwilę obecną jest ponad 100 tys. spółek handlowych oraz
80 tys. innych podmiotów – fundacji, stowarzyszeń itp. Jest tak, mimo iż KRS istnieje
od ponad 12 lat, więc czasu na przerejestrowanie było dostatecznie wiele. Wydaje
się więc, iż jeśli właściciele lub członkowie organów wskazanych podmiotów nie
zadbali dotychczas o ich wpisanie do KRS, to nie zależy im na tym. Zasadne byłoby
więc pozbawienie owych podmiotów osobowości prawnej, aby nie utrzymywać
konfuzji wśród uczestników obrotu prawnego.
Sprawa nie jest jednak tak prosta. Spółki widniejące w RHB to bowiem nie tylko
wydmuszki od wielu już lat (niektóre nawet od II wojny światowej) nieprowadzące
jakiejkolwiek działalności. Część z nich, w tym te założone w latach 90., posiada
nawet majątek trwały, inne zaś (w szczególności przedwojenne) majątku wprawdzie
nie mają, jednak trudno im odmówić roszczeń o jego zwrot, przez co ostatnio stają
się przedmiotem reaktywacji (po dokonaniu zakupu akcji takich spółek np. w
antykwariatach).
Co stałoby się ze spółkami wpisanymi do RHB, gdyby omawiana nowelizacja nie
weszła w życie? Teoretycznie można by przyjąć, iż utrata mocy wpisu dotyczącego
spółki wpisanej do tego rejestru prowadzi do automatycznego ustania jej bytu
prawnego. Artykuł 37 par. 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr
16, poz. 93 z późn. zm.) wiąże uzyskanie osobowości prawnej z wpisem do rejestru.
W takim przypadku nasuwa się jednak pytanie – co z ich majątkiem? Zasadą jest
bowiem, iż osoby prawne wpisane do rejestru tracą osobowość w wyniku wykreślenia
z rejestru, a nie w wyniku utraty mocy przez ich wpis, przed ich wykreśleniem
przeprowadzane jest zaś postępowanie likwidacyjne, w ramach którego zaspokajane
są roszczenia wierzycieli. Przepisy regulujące postępowanie likwidacyjne wskazują
także na sposób postępowania z majątkiem spółki, który pozostanie po zaspokojeniu
jej wierzycieli.
Brak analogicznych regulacji dotyczących sposobu postępowania z majątkiem
podmiotów figurujących w RHB w razie utraty mocy ich wpisów może stać w
sprzeczności z gwarantowanym przez konstytucję prawem własności oraz zasadą
pewności obrotu. Co więcej, po 31 grudnia 2013 r. mogłaby nastąpić sytuacja
paradoksalna, gdyż okazałoby się, iż pojawił się majątek bezpański, tj. bez
właściciela, a wierzytelności (szczególnie w przypadku spółek przedwojennych)
straciłyby w jeden dzień wierzyciela. Są wprawdzie poglądy, iż utrata mocy przez
wpisy w RHB nie spowodowałaby utraty bytu prawnego przez podmioty tam wpisane,
lecz jedynie ich zdolności prawnej i procesowej, jednakże takie konstrukcje prawne
nie przekonują. Nie sposób bowiem wskazać, jak w praktyce miałyby funkcjonować
podmioty wprawdzie obdarzone osobowością prawną, ale niezdolne do bycia stronami
praw i obowiązków.
Jak wynika z powyższych rozważań, nowelizacja uchwalona przez Sejm to jedynie
doraźne
rozwiązanie
rozlicznych
problemów
wiążących
się
z
dalszym
funkcjonowaniem podmiotów wpisanych do RHB. Kluczowe jest bowiem uregulowanie
skutków prawnych utraty mocy wpisów do RHB, przede wszystkim zaś dalszego losu
majątku podmiotów wpisanych do tego rejestru. W przeciwnym razie za dwa lata
edgp.gazetaprawna.pl/index.php?act=popups&sub=article_print&id=468480&mode=html
1/2
10.12.2013
Życie spółek z RHB przedł
staniemy przed identycznym problemem jak dziś, a potencjalne zaniedbanie w tym
zakresie może skończyć się koniecznością zapłacenia znacznych kwot odszkodowań
za „wywłaszczenie” (w cudzysłowie, bo nie wiadomo na czyją rzecz) związane z
usunięciem z obrotu prawnego podmiotów wpisanych do RHB.
DR RADOSŁAW L. KWAŚNICKI
radca prawny, partner zarządzający w Kancelarii RKKW
edgp.gazetaprawna.pl/index.php?act=popups&sub=article_print&id=468480&mode=html
2/2