w nowych landach

Banki Raiffeisena
w nowych landach
Prof. dr hab. Eugeniusz Gostomski
Volks- und Raiffeisenbank Güstrow
w okresie NRD funkcjonował jako niewiele
znaczący oddział banku BNL, prowadził
rachunki bankowe „socjalistycznych
spółdzielni i gospodarstw rolnych”
z obszaru trzech powiatów.
W
Fot. www.sxc.hu
Güstrow obrotem pieniężnym przedsiębiorstw zajmował się oddział banku centralnego, a operacjami pieniężnymi ludności miejscowa kasa oszczędnościowa. W 1992 r. na bazie dawnego
oddziału banku BLN powstał Raiffeisenbank Güstrow.
W ciągu następnych 10 lat przejął on 6 banków ludowych
i banków Raiffeisena i zmienił nazwę na Volks- und Raiffeisenbank Güstrow. Dzisiaj jest to nowoczesny bank spółdzielczy liczący 6200 członków. Udział członkowski wynosi 160 euro, z czego należy
wpłacić przynajmniej
50 euro. Jeden członek maksymalnie może objąć
36
Nowoczesny B a n k S p ó ł d z i e l c z y
5 udziałów. Suma bilansowa banku to 460 mln
euro, kapitał podstawowy – 17 mln euro, a kapitał
uzupełniający – 8,3 mln euro. Na koniec 2008 r.
współczynnik wypłacalności wynosił 10,90 proc.
Bank posiada 13 placówek, w których pracuje
109 osób, za pośrednictwem stacjonarnych oddziałów i elektronicznych kanałów dystrybucji
obsługuje ponad 40 tys. klientów.
Finansowe kołchozy
Nowe landy niemieckie (kraje związkowe)
obejmują obszar dawnej NRD, który po upadku
muru berlińskiego w listopadzie 1989 r. włączony został do Republiki Federalnej Niemiec. W byłej NRD
istniał system monobanku, wprawdzie formalnie działały
tam kasy oszczędnościowe, banki spółdzielcze i specjalistyczne banki państwowe, ale ich rola sprowadzała się do
funkcji okienek kasowych banku centralnego.
Wkrótce po zajęciu w maju 1945 r. Wschodnich Niemiec przez Armię Czerwoną zamknięto tam wszystkie banki. Zezwolono jednak spółdzielczym bankom Raiffeisena
na wznowienie działalności, widząc w nich wehikuł mogący
przyczynić się do kolektywizacji rolnictwa. Banki te zostały
podporządkowane zorganizowanym na wzór sowiecki komitetom chłopskim, a w 1950 r. przekształcone w Chłopskie Spółdzielnie Handlowe (Bäuerliche Handelsgenossenschaften – BHG). Pod koniec istnienia NRD było ich 272.
BHG zajmowały się głównie przyjmowaniem wkładów
oszczędnościowych i realizację płatności, natomiast wszelkie transakcje kredytowe w obszarze rolnictwa realizował
utworzony w 1950 r. Niemiecki Bank Chłopski, który
w 1968 r. przekształcony został w Bank Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.
Drugi filar spółdzielczości kredytowej w NRD
stanowiły banki ludowe (Volksbanken), których
działalność opierała się na jednolitym statucie wzorcowym. Ukierunkowane były na obsługę bankową kupców
i rzemieślników, straciły jednakże spółdzielczy charakter
i całkowicie poddały się reżimowi państwa. W wyniku fu-
Banki spółdzielcze w Niemczech
zji ich liczba zmniejszyła się z ponad 200 do 95. W 1974 r.
banki ludowe przemianowano na spółdzielcze kasy rzemieślnicze. W latach 80. w miejscowościach, w których
istniały kasy oszczędnościowe, placówki spółdzielczych kas
rzemieślniczych zostały przeniesione do pomieszczeń oddziałów lokalnych kas oszczędności.
Banki spółdzielcze we wschodniej części Niemiec
w okresie realnego socjalizmu nie zostały więc całkowicie
zlikwidowane. W kadłubowej postaci, to znaczy pozbawione samodzielności i samorządności, mogły nadal istnieć,
do czego niewątpliwie przyczyniły się poglądy głównych
ideologów socjalizmu: Marksa i Engelsa. Uważali oni mianowicie, że własność spółdzielcza stanowi łatwiejszą do zaakceptowania przez obywateli formę przejściową w procesie przechodzenia od własności prywatnej do społecznej.
Po zjednoczeniu Niemiec w pierwszej kolejności wydzielono z BHG obrót towarowy i wrócono do starej
nazwy banku Raiffeisena. Natomiast banki spółdzielcze
obsługujące drobnych przedsiębiorców znowu zaczęły
nazywać się bankami ludowymi. W procesie gruntownej
restrukturyzacji wschodnioniemieckie banki spółdzielcze
uzyskały duże wsparcie z Federalnego Związku Banków
Ludowych i Raiffeisena. Bardzo pomocne okazały się również indywidualne umowy partnerskie podpisywane z bankami spółdzielczymi z zachodniej części kraju.
Krajowy DZ Bank zorganizował wiele seminariów podnoszących kwalifikacje pracowników banków z nowych
landów niemieckich. Federalny Związek Banków Ludowych i Raiffeisena utworzył w 1990 r. specjalny fundusz
solidarnościowy złożony ze środków wpłacanych przez
zachodnioniemieckie banki spółdzielcze w wysokości 0,1
promille sumy bilansowej. Drugi fundusz na inwestycje
o wartości 280 mln marek utworzyły centralne banki zrzeszające (WGZ Bank i DZ Bank).
Bankiem krajowym dla wszystkich spółdzielni kredytowych w nowych landach niemieckich stał się DZ Bank.
Stworzył on specjalny system pomocy i doradztwa dla
zrzeszonych banków, który umożliwia pracownikom tych
banków „przez naciśnięcie guzika” błyskawicznie kontaktować się z doradcami w celu rozwiązywania bieżących
problemów prawnych, marketingowych, dotyczących zarządzania ryzykiem itp.
Spółdzielców „życie od nowa”
Bankom spółdzielczym ze wschodnich Niemiec umożliwiono przystąpienie do organizacji samorządowych, związków lustracyjnych i funduszu gwarancyjnego. Przeciętny
bank spółdzielczy we wschodniej części Niemiec zrzeszał
Fot. www.sxc.hu
Powrót Raiffeisena
395 członków, podczas gdy bank w dawnej RFN posiadał ich prawie 10 razy więcej. Podobnie suma bilansowa,
fundusze własne i liczba obsługiwanych klientów były kilkakrotnie niższe, jednocześnie wschodnioniemieckie banki spółdzielcze wymagały dużych nakładów na urządzenia
techniczne i oprogramowane komputerowe. W tej sytuacji
nieunikniona stała się konsolidacja. W efekcie procesów
łączeniowych w nowych landach w ciągu 10 lat ich liczba
zmniejszyła się o ponad 50 proc. do 148. W tym samym
czasie sieć placówek spadła z 1971 do 1648.
Dzisiaj wschodnioniemieckie banki spółdzielcze dysponują dużym potencjałem, zajmując pod względem
sumy bilansowej trzecie miejsce po prywatnych bankach
handlowych i komunalnych kasach oszczędności. Dzięki
przynależności do silnej grupy oferują wszystkie produkty
typowe dla banku uniwersalnego, zapewniając kompleksową obsługę finansową osób prywatnych, rolników i drobnych przedsiębiorców. Mają one dobre perspektywy wynikające ze zmniejszających się różnic w poziomach rozwoju
gospodarczego i dobrobytu pomiędzy wschodnią i zachodnią częścią Niemiec oraz ze słabszej penetracji rynku przez
®
silne kapitałowo prywatne banki handlowe. Autor jest pracownikiem naukowym Uniwersytetu Gdańskiego.
11/2009
37