Odezwa Komitetu Honorowego Obchodów Święta Narodowego 3
Transkrypt
Odezwa Komitetu Honorowego Obchodów Święta Narodowego 3
Odezwa Komitetu Honorowego Obchodów Święta Narodowego 3 Maja 2008 roku w Województwie Lubelskim Mieszkańcy Województwa Lubelskiego! Rodacy! Zbliżające się Święto Narodowe kieruje nasze myśli ku wydarzeniu sprzed 217 lat, jakim było ustanowienie przez Sejm Czteroletni właśnie w dniu 3 maja Ustawy Rządowej. Do narodowej tradycji przeszła ona pod nazwą Konstytucji 3 Maja. Była jedną z trzech wielkich ustaw konstytucyjnych XVIII wieku – drugą po konstytucji amerykańskiej, pierwszą w Europie przed ustawą zasadniczą rewolucyjnej Francji. Konstytucję 3 Maja ustanowiono prawie w dwadzieścia lat po pierwszym rozbiorze Polski, w warunkach narastającego zagrożenia niepodległego bytu Rzeczypospolitej. Po dramacie rozbioru w oświeconych warstwach narodu, wśród znacznej części szlachty i mieszczaństwa, w pełni dojrzało przeświadczenie, że ratunkiem dla suwerenności Państwa Polskiego może być tylko jego zasadnicza reforma. Dzieło to zapoczątkowała Konstytucja przyjęta przez Sejm Czteroletni. Głosiła ona, że suwerenem jest naród. Porządkowała system rządzenia krajem. Potwierdzała Monteskiuszowy podział władzy na władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Naprawiała polskie ustawodawstwo, znosząc zgubne liberum veto i wprowadzając do Sejmu zasadę decydowania większością głosów posłów i senatorów. Ci zaś – zgodnie z nową Konstytucją – reprezentować mieli wolę narodu, a nie partykularnych sejmików. Konstytucja zapewniała istnienie władzy wykonawczej, powierzając ją Królowi i Straży Praw, czyli rządowi. Oznaczało to położenie kresu bezwładowi państwa, zniesienie stanu, o którym w XVIII wieku mówiono: „Polska nie rządem stoi”. Konstytucja reformowała również sądownictwo, uniezależniając je od pozostałych władz. Istotnymi zmianami było zniesienie instytucji wolnej elekcji i wprowadzenie dziedziczności tronu. Miało to chronić Polskę przed niebezpieczeństwami okresów bezkrólewia i intrygami obcych mocarstw zainteresowanych sukcesją polskiego tronu. Konstytucja gwarantowała narodowi szlacheckiemu wolność polityczną, osobistą i ochronę własności. Nadawała prawa miastom i szereg uprawnień mieszczanom, stwarzając miastom i mieszczanom możliwości rozwoju – przede wszystkim ekonomicznego, ale, z pewnymi ograniczeniami, również politycznego. Ustawa Rządowa brała pod opiekę prawną włościan, choć pańszczyzny i poddaństwa nie zniosła. Zapewniała tolerancję wyznaniową (przy ustanowieniu katolicyzmu jako religii panującej). Konstytucja rozwiązała również sprawę obronności kraju. Według jej postanowienia tworzono wojsko, będące częścią potencjału Rzeczypospolitej, przeznaczoną do obrony integralności państwa i suwerenności narodu. Nowoczesne sformułowanie zasady i celu istnienia siły zbrojnej stało się podstawą tradycji Wojska Polskiego, żywej po dzień dzisiejszy. Ogromna większość szlachty i mieszczaństwa z entuzjazmem przyjęła ustanowienie Konstytucji 3 Maja. Miano bowiem wtedy świadomość wielkich zmian, które ona wprowadzała. Słusznie odbierano ją jako zasadniczy zwrot w dziejach polskiej państwowości, jako sygnał odradzania się Rzeczypospolitej pod względem politycznym i moralnym; jako zwycięstwo sił patriotycznych, propaństwowych, nad siłami egoizmu, prywaty i anarchii. Była więc Ustawa Rządowa wyraźnym sygnałem zmian na lepsze, prawdziwą jutrzenką nadziei. Jako akt suwerennej woli narodu stanowiła dowód politycznej mądrości i powód do uzasadnionej dumy. Reformy Konstytucji 3 Maja nie przetrwały, nie uratowały suwerenności Polski. Zniszczone zostały rosyjskimi wojskami carycy Katarzyny II i, niestety, zdradą Polaków skupionych wokół Targowicy. Pozostała jednak pamięć i tradycja Konstytucji 3 Maja, odczytywane jako wielkie dokonanie polskiej myśli prawniczej i politycznej. Konstytucja stała się wartością kulturową, swoistym katechizmem narodowym Polaków. Okazała się też trwałym składnikiem europejskiej tradycji konstytucyjnej. Do dzieła Konstytucji, do patriotyzmu jej twórców nawiązywały pokolenia Polaków, zarówno te, które walczyły o wolność w XVIII, XIX i początkach XX stulecia, jak i te, które budowały II Rzeczypospolitą. Właśnie w dwudziestoleciu międzywojennym dzień 3 maja, rocznica ustanowienia Konstytucji, ogłoszony został świętem narodowym i religijnym. Tradycja Konstytucji 3 Maja żywa była na Lubelszczyźnie. W 125. rocznicę ustanowienia wzniesiono w Lublinie pomnik jej poświęcony. Celowo pomijany w okresie PRL-u, przywrócony został miastu w dobie „Solidarności”. Towarzyszyła temu aktowi wielka manifestacja patriotyczna. Pod ten pomnik społeczeństwo Lublina i województwa przychodziło w czasie stanu wojennego, by – mimo represji – świadczyć o swym pragnieniu wolności i suwerenności, których symbolem było wtedy dzieło Sejmu Czteroletniego. Dziś obchodzimy 217. rocznicę ustanowienia Konstytucji 3 Maja jako święto narodowe, znak widoczny naszej tożsamości. Dla nas, podobnie jak dla pokoleń, które poprzedziły nas w dziejach, pamięć o dziele Konstytucji stanowi istotny element polskiego dziedzictwa, wyrażający stale wielkie społeczne pragnienie, by żyć w państwie dobrze rządzonym, mądrym, sprawiedliwym i suwerennym. Przeżywając od 1989 roku proces transformacji ustrojowej, wiemy, jak trudne bywa reformowanie struktur państwa. Dlatego z tym większym uznaniem patrzymy na pokolenie Sejmu Czteroletniego, które w niesprzyjających warunkach zagrożenia niepodległości Polski podjęło ten trud z odwagą i wyobraźnią. Czujemy się dziś i jesteśmy spadkobiercami ich dzieła. Dlatego chronimy pamięć o nim i apelujemy o kultywowanie tej pamięci. Służy temu Święto Narodowe 3 Maja. Jako Komitet Honorowy Obchodów Święta 3 Maja apelujemy o liczny udział w uroczystościach, które będą się odbywać w tym dniu w Lublinie i w Województwie Lubelskim. Zwracamy się z takim apelem do wszystkich grup społecznych, zawodowych i politycznych. Nasze zaproszenie do udziału w obchodach kierujemy w sposób szczególny do młodzieży szkolnej i akademickiej. Apelujemy o organizowanie obchodów Święta 3 Maja w stolicach powiatów i w siedzibach gmin Województwa Lubelskiego. Pragniemy przypomnieć mieszkańcom województwa, że poprzedzający trzeciomajowe święto dzień 2. maja został ustanowiony świętem polskich barw narodowych – świętem polskiej flagi, znaku naszej narodowej tożsamości. Tym usilniej więc kierujemy do mieszkańców Lubelszczyzny prośbę – niech nasze miasta, osiedla i wsie przybiorą w tym czasie odświętny wygląd. Niech flagi o biało-czerwonych barwach pojawią się nad budynkami państwowymi i samorządowymi, nad instytucjami i przedsiębiorstwami. Niech ozdobią witryny centrów i galerii handlowych, place i ulice. Niech załopoczą nad każdym polskim domem. Otaczajmy symbole i znaki naszej narodowej tożsamości szacunkiem i miłością. Niech te uczucia towarzyszą nam w obchodach Święta 3 Maja, obchodach 217. rocznicy uchwalenia Konstytucji, która pozostaje do dziś przedmiotem naszej narodowej dumy. Za Komitet Honorowy Genowefa Tokarska Wojewoda Lubelski Przewodnicząca Komitetu Lublin, maj 2008 roku