PDFotwiera się w nowym oknie

Sygn. akt VI ACa 385/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 października 2011 r.
Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący - Sędzia SA– Ksenia Sobolewska – Filcek
Sędzia SA
– Marek Podogrodzki
Sędzia SA
– Ewa Klimowicz – Przygódzka (spr.)
Protokolant:
– sekr. sądowy Ewelina Murawska
po rozpoznaniu w dniu 12 października 2011r. w Warszawie
na rozprawie
sprawy z powództwa […] "[…]" – J. K. Sp. jawna w L.
przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
przy udziale […] S.A. z siedzibą w P.
o ochronę konkurencji
na skutek apelacji powoda i uczestnika
od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony
Konkurencji
i Konsumentów
z dnia 27 października 2010 r.
sygn. akt XVII AmA 70/09
2
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę w zakresie nim objętym przekazuje
Sądowi Okręgowemu w Warszawie - Sądowi Ochrony Konkurencji
i Konsumentów do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.
Sygn. Akt VI ACa 385/11
UZASADNIENIE
W dniu […] XII 2008 r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów wydał decyzję w której uznał za praktykę ograniczającą
konkurencję zawarcie przez […] „[…]" – J. K. spółka jawna w L. oraz
„[…]"
S.A.
w
P.
niedozwolonego
porozumienia
ograniczającego
konkurencję na krajowym rynku sprzedaży hurtowej lodów przeznaczonych
do bezpośredniego spożycia, polegającego na ustalaniu pomiędzy ww.
przedsiębiorcami
cen
sprzedaży
przez
„[…]"
S.A.
w
P.
lodów
produkowanych i sprzedawanych przez […] „[…]"- J. K. spółka jawna w L.,
co stanowiło w jego ocenie naruszenie art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentów . Organ administracyjny stwierdził jednocześnie
zaniechanie stosowania tej praktyki z dniem 1 I 2008r. oraz
w pkt II
przedmiotowej decyzji , na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 1 ustawy o.k.i k.
nałożył na […] „[…]"- J. K. spółka jawna w L. karę pieniężną w wysokości
269.598 zł , a na „[…]" S.A. w P. w karę pieniężną w wysokości 829.462 zł.
3
Odwołanie od powyższej decyzji wniosło […] „[…]” J. K. sp. jawna w L.,
które podało, że zaskarża decyzję Prezesa UOKiK w całości, tym niemniej
jednak wnosiło o uchylenie przedmiotowej decyzji w stosunku do własnej
osoby,
a w razie nieuwzględnienia powyższego wniosku - o zmianę
zaskarżonej decyzji w części, w której nałożono na to przedsiębiorstwo karę
pieniężną, poprzez zmniejszenie wysokości tej kary do kwoty 50 000 zł. W
odwołaniu podniesione zostały następujące zarzuty:
-naruszenie art. 9 k.p.a. w zw. z art. 83 i art. 12 ust. 1 ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentów przez brak pouczenia […] „[…]" – J. K. sp.
jawna z siedzibą w L. o dopuszczalności złożenia wniosku, o którym mowa
w art. 12 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, co
wykluczyło możliwość uzyskania przez stronę powodową tzw. decyzji
zobowiązującej oraz skorzystanie z dobrodziejstwa art. 12 ust. 4;
-naruszenie art. 111 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów przez:
nieuwzględnienie przy ustaleniu wysokości kary pieniężnej: braku
uprzedniego naruszenia przez […] „[…]" – J. K. sp. jawna przepisów ustawy
o ochronie konkurencji i konsumentów oraz przez niezasadne uwzględnienie
przy ustaleniu wysokości kary pieniężnej: umyślności naruszenia przepisów
ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, faktycznego stosowania
zawartego porozumienia, w zakresie szerszym niż można to przyjąć na
podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego.
Dodać należy , że jako uczestnik postępowania wskazana została druga
strona postępowania administracyjnego […] S.A. w P., która w dniu […] VII
2009 r. złożyła pismo procesowe zatytułowane „ Interwencja uboczna” ( k
4
49), w którym w całości popierała odwołanie powoda i wnosiła o uchylenie
zaskarżonej decyzji oraz orzeczenie, że strony
nie zawarły zakazanego
porozumienia, ewentualnie o uchylenie decyzji w części dotyczącej
nałożonych kar.
[…] S.A. podniosła jednocześnie własne zarzuty dotyczące decyzji Prezesa
UOKiK , a mianowicie dotyczące naruszenia:
- art. 11 ust 2 ustawy o o.k. i k. przez błędne przyjęcie, iż strony
dopuściły się praktyki ograniczającej konkurencję, o której mowa w
art. 6 ust 1 tej ustawy,
- art. 1 ustawy o o.k. i k. poprzez brak ustalenia istnienia interesu
publicznoprawnego i błędne przyjęcie, iż taki interes w niniejszej
sprawie istnieje,
- naruszenia art. 6 ust 1 pkt 1 w/w ustawy poprzez brak ustalenia
antykonkurencyjnego celu lub skutku zarzucanego porozumienia,
- naruszenia art. 7,77, 78 k.p.a. w zw. z art. 83 ustawy o o.k. i k. poprzez
zaniechanie dokonania niezbędnych ustaleń faktycznych,
- naruszenia art. 111 ustawy jw. w zw. z art. 106 ust 1 pkt 1 poprzez
brak ustalenia okoliczności umożliwiających określenie wysokości
kary
oraz
tym
samym
wymierzenie
kary
nieproporcjonalnej do stopnia naruszenia konkurencji.
w
wysokości
5
Zgłoszone zostały wnioski o przeprowadzenie dowodów z zeznań świadków
wnioskowanych w postępowaniu przed Prezesem UOKiK, z opinii biegłego
z dziedziny
ekonomii w zakresie charakterystyki sklepów typu
„convienience" oraz sposobu ustalania cen przez takie sklepy oraz o
przeprowadzenie
dowodów
z
dokumentów
przedłożonych
w
toku
postępowania antymonopolowego.
Na rozprawie w dniu 29 VII 2009 r. SOKiK oddalił interwencję uboczną
[…] S.A. w P. i zgłoszone przez nią wnioski dowodowe i w tym samym dniu
wydał z udziałem tego podmiotu wyrok, w którego pkt I zmienił decyzję
Prezesa UOKiK z dnia […] XII 2008 r. w ten sposób, że wymierzoną w nim
karę […] –J. K. sp. jawna w L. obniżył do kwoty 100 000 zł., w pkt II
zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 360 zł tytułem kosztów
zastępstwa procesowego ( k 90).
Apelację od powyższego wyroku wniósł powód jak i […] S.A. w P.
W dniu 27 X 2010 r. SOKiK na skutek wniosku powoda uzupełnił swój
wyrok z dnia 29 lipca 2010 r., w ten sposób, że „ w pozostałym zakresie
odwołanie oddala”. ( k 224).
Z uzasadnienia powyższego orzeczenia wynikało tylko tyle, że sąd ten
oddalił powództwo w zakresie żądania zmniejszenia wysokości kary
nałożonej na powoda do kwoty 50 000 zł. mając na uwadze następujące
okoliczności:
- że ustalanie w umowach handlowych cen odsprzedaży towarów należy
do najcięższych naruszeń konkurencji, wywołujących niekorzystne
działanie na rynku poprzez ograniczenie lub eliminację konkurencji,
- że Prezes UOKiK nałożył na powoda karę w minimalnej wysokości w
stosunku do jego przychodu.
Poza tym wyrażone zostało stanowisko, że wymierzenie powodowi kary w
sugerowanej przez niego wysokości byłoby nieadekwatne do stwierdzonych
6
naruszeń prawa ani nie byłaby dla niego wystarczającą dolegliwością tj. nie
spełniałaby swojej funkcji represyjnej. Zdaniem SOKiK nałożona w sprawie
niniejszej
kara, jest realnie odczuwalna dla przedsiębiorcy oraz jest
ostrzeżeniem na przyszłość, mającym zapobiegać powtórzeniu się
sprzecznych z prawem zachowań. Z drugiej strony sąd stwierdził także, iż
postanowił wymierzyć powodowi karę w symbolicznej wysokości, mając
przede wszystkim na uwadze jej prewencyjny charakter.
Apelacje od powyższego wyroku uzupełniającego wniósł powód i uczestnik
postępowania […] S.A.
Powód w swojej apelacji zgłosił zarzut:
- naruszenia art. 328§ 2 k.p.c. polegającego na niewskazaniu podstawy
faktycznej rozstrzygnięcia oraz braku wyjaśnienia podstawy prawnej
wyroku, w szczególności nie odniesienie się przez SOKiK w uzasadnieniu
orzeczenia do najdalej idącego żądania odwołania tj. uchylenia zaskarżonej
decyzji w stosunku do […] „[…]” –J. K. sp. jawna, a tym samym w
konsekwencji nierozpoznania istoty sprawy ( art. 386§ 4 k.p.c.),
-naruszenia art. 111 ustawy o o.k.i k. poprzez jego niezastosowanie,
nieuwzględnienie przy ocenie wysokości kary pieniężnej okresu, stopnia
oraz okoliczności naruszenia przez powoda przepisów ustawy, braku
korzyści ekonomicznych dla strony powodowej z dokonanego naruszenia,
postawę powoda w postępowaniu antymonopolowym itp.
Tym samym powód wnosił o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy SOKiK do ponownego rozpoznania, ewentualnie zmianę
wyroku poprzez zmianę decyzji Prezesa UOKiK poprzez jej uchylenie w
stosunku do jego osoby ewentualnie zamianę wyroku w części poprzez
obniżenie nałożonej na powoda kary pieniężnej do kwoty 50 000 zł. ( k 267).
7
Apelacja […] S.A. w P. zawierała powtórzenie zarzutów zawartych w
apelacji wniesionej od wyroku z dnia 29 VII 2010 r. tj.
- naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. poprzez nie wskazanie w uzasadnieniu
wyroku jakie fakty sąd uznał za udowodnione, jakie dowody uznał za
wiarygodne , a którym odmówił mocy dowodowej i dlaczego oraz nie
wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku,
- naruszenia art. 325 w zw. z art. . 479 31a § 3 w zw. z art. 47929 § 1 w
zw. z art. 73 § 2 w zw. z art. 72§ 1 pkt 1 i § 2 k.p.c. przejawiające się
w
nierozpoznaniu
wniesionego
odwołania
przez
jednego
ze
współuczestników koniecznych w pełnym zakresie zgodnie ze
złożonym przez niego pozwem, w tym także na rzecz drugiego
współuczestnika tj. […], który odwołania nie złożył,
- naruszenia art. 235 § 1 w zw. z art. 227 w zw. z art. . 479 29 § 1 w zw.
z art. 210 § 3 k.p.c. poprzez nieprzeprowadzenia przez SOKiK na
wniosek uczestnika postępowania dowodowego mającego na celu
ustalenie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy,
- naruszenia art. 233§ 1 k.p.c. poprzez dokonanie oceny materiału
dowodowego sprawy w sposób sprzeczny z zasadami logiki, wiedzy i
doświadczenia życiowego,
-
błędu
w
ustaleniach
faktycznych
stanowiących
podstawę
rozstrzygnięcia.
Tym samym uczestnik w swojej apelacji wnosił o zmianę zaskarżonego
wyroku i uwzględnienie powództwa w całości, uchylenie decyzji Prezesa
UOKiK z […] XII 2008 r. i stwierdzenie, że „powodowie” nie dopuścili się
zakazanego porozumienia cenowego, ewentualnie o zmianę wyroku poprzez
zmianę decyzji administracyjnej w części i orzeczenie co do istoty sprawy
poprzez zmniejszenie kary pieniężnej nałożonej na […] do kwoty 100 000
8
zł. ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania.
Sąd Apelacyjny zważył co następuje:
Zaskarżony wyrok uzupełniający SOKiK podlegał uchyleniu, gdyż nie
poddawał się kontroli instancyjnej. Zabrakło w nim jakichkolwiek ustaleń
faktycznych jak i rozważań prawnych na temat głównego roszczenia strony
powodowej zgłoszonego w odwołaniu jakim było żądanie
uchylenia
zaskarżonej decyzji Prezesa UOKiK z dnia […] XII 2008 r. Konstrukcja
zgłoszonych w pozwie roszczeń miała charakter żądań ewentualnych. Powód
domagał się w pierwszej kolejności uchylenia w stosunku do jego osoby
zaskarżonej decyzji, a w razie nieuwzględnienia powyższego wniosku o
zmianę decyzji poprzez obniżenie kary pieniężnej do kwoty 50 000 zł.
Słusznie podnosił powód w swojej apelacji, iż oddalając odwołanie w
pozostałym zakresie tj ponad żądanie zmniejszenia kary pieniężnej ponad
kwotę 100 000 zł , SOKiK oddalił również roszczenie zgłoszone w pierwszej
kolejności tj. uchylenia zaskarżonej decyzji , co nie znalazło jakiegokolwiek
odzwierciedlenia w uzasadnieniu wyroku z dnia 27 X 2010 r. , aczkolwiek
przy żądaniu ewentualnym pozwu warunkiem rozpoznania żądania
zgłoszonego w drugiej
kolejności jest nieuwzględnienie roszczenia
przedstawianego przez powoda na pierwszym miejscu.
Nie można było zgodzić się z pozwanym, że skoro sąd I instancji odniósł się
do powyższych kwestii w pierwszym wyroku wydanym w przedmiotowej
sprawie w dniu 29 VII 2010 r. to brak było podstaw aby ponownie
uzasadniać je w wyroku uzupełniającym. Wyrokiem z dnia 29 VII 2010 r.
powództwo spółki […] zostało częściowo uwzględnione i w żadnym stopniu
nie zostało oddalone. Nie można zatem z uzasadnienia innego wydanego w
sprawie wyroku, rozstrzygającego o innym zakresie roszczeń wybierać tych
fragmentów, które pasują do uzasadnienia wyroku będącego przedmiotem
9
apelacji rozpoznawanych w niniejszej sprawie. Wyrok wydany na skutek
uwzględnienia wniosku o uzupełnienie wyroku , o jakim mowa w art. 351§ 3
k.p.c. ma swój samodzielny byt prawny , podlega ogłoszeniu, uzasadnieniu,
zaskarżeniu na zasadach ogólnych. Oznacza to, iż jego uzasadnienie
powinno
wyjaśniać
podstawę
faktyczną
i
prawną
uzupełnionego
rozstrzygnięcia, w niniejszym przypadku oddalającego roszczenie zgłoszone
w pierwszej kolejności o uchylenie decyzji organu administracyjnego i
oddalające żądanie obniżenia kary pieniężnej do kwoty z przedziału 99 999
-50 000 zł.
Tak jak już zostało to zaznaczone wyrok SOKiK z dnia 27 X 2010 r. nie
wskazuje żadnej podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, w ogóle nie wyjaśnia
przyczyn oddalenia żądania zgłoszonego w pierwszej kolejności jak i nie
można z niego wywnioskować dlaczego zdaniem tego sądu niezasadne było
obniżenie wymierzonej powodowi kary pieniężnej w kwocie niższej niż
100 000 zł i wyższej niż 50 000 zł. Podsumowując można powiedzieć, iż
uzasadnienie tego orzeczenia nie wyjaśnia istoty sprawy.
Wobec przedstawionych powyżej wniosków Sąd Apelacyjny już tylko na
marginesie chciałby zauważyć, że uzasadnienie wyroku SOKiK z dnia 29
VII 2010 r. także nie spełnia wymogów z art. 328§ 2 k.p.c. gdyż brak jest w
nim
jakichkolwiek
zrelacjonowany
ustaleń
został
faktycznych
przebieg
sądu.
postępowania
W
uzasadnieniu
administracyjnego,
przywołano ustalenia poczynione przez Prezesa UOKiK
Za ugruntowane natomiast w doktrynie jak i judykaturze uznać należy
stanowisko, że postępowanie
prowadzone przez Sądem Ochrony
Konkurencji i Konsumentów na skutek odwołania od decyzji organu
regulacyjnego ma charakter postępowania pierwszo instancyjnego . W
wyroku z dnia 19 VIII 2009 r. wydanym w sprawie III SK 5/09 Sąd
Najwyższy wyraził nawet stanowisko, że skoro dopiero odwołanie wszczyna
10
kontradyktoryjne
postępowanie
cywilne
postępowanie administracyjne warunkuje
(gdyż
poprzedzające
je
jedynie dopuszczalność drogi
sądowej) to niewątpliwie SOKiK powinien osądzić sprawę od początku.
„Charakter postępowania administracyjnego wyklucza możliwość oparcia
orzeczenia na ustaleniach organu administracyjnego. Sąd Okręgowy
powinien więc w ramach realizacji swojego zadania , rozważając całokształt
materiału dowodowego, dokonać własnych ustaleń
z powołaniem
dowodów, na których się opiera i omówić także dowody przeciwstawne”.
Nie oznacza to jednak, iż
SOKiK nie może oprzeć swoich ustaleń
faktycznych na materiale dowodowym zgromadzonym w toku postępowania
administracyjnego, w którym została wydana zaskarżona decyzja. W tym
samym orzeczeniu Sąd Najwyższy stwierdził , że podstawę rozstrzygnięcia
sądu stanowi materiał dowodowy zebrany w toku postępowania przed tym
sądem, przy czym może na niego składać się materiał zebrany w toku
postępowania przed Prezesem Urzędu , za wyjątkiem tych dowodów, które
zostały zebrane przez organ regulacyjny z naruszeniem prawa. Materiał
dowodowy z postępowania administracyjnego musi jednak zostać przez
SOKiK oceniony samodzielnie według reguł wynikających z art. 233§ 1
k.p.c. , SOKiK musi także dokonać własnych ustaleń, chociażby były one
identyczne z ustaleniami zawartymi w zaskarżonej decyzji.
Z uwagi na fakt, iż na skutek naruszenia w sposób oczywisty przez SOKiK
art. 328§ 2 k.p.c. zaskarżone orzeczenie w ogóle nie poddaje się kontroli
instancyjnej, na podstawie art. 386§ 4 k.p.c. należało wyrok sądu I instancji
uchylić i przekazać sprawę temu sądowi do ponownego rozpoznania celem
wyjaśnienia istoty rzeczy tj. podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia
o żądaniu powoda uchylenia zaskarżonej decyzji jak i o żądaniu obniżenia
kary pieniężnej do kwoty 50 000 zł.
11
Jeżeli chodzi o apelację uczestnika (a nie powoda, gdyż powodem jest strona
postępowania administracyjnego, która wniosła odwołanie) […] S.A. to nie
sposób jest również ustosunkować się do podnoszonych w niej zarzutów
wobec braku jakiegokolwiek uzasadnienia SOKiK , które poruszałoby
podnoszone w apelacji uczestnika kwestie.
Dodać jeszcze należy, w żadne sposób nie przesądzając jednak
o
ponownym rozstrzygnięciu oddalonych roszczeń, że na przeszkodzie ich
ewentualnego uwzględnienia nie stoi fakt uprawomocnienia się wyroku z
dnia 29 VII 2010 r., na skutek odrzucenia wniesionych od niego apelacji. W
szczególności ewentualne uwzględnienie żądania głównego odwołania tj.
uchylenia decyzji Prezesa UOKiK , jako orzeczenie dalej idące zniweczy
skutki orzeczenia rozstrzygającego o węższym zakresie roszczeń.
Z powyższych względów orzeczono jak w sentencji.