Odrodzenie pobudziło zainteresowanie historią, geografią i

Odrodzenie pobudziło zainteresowanie historią, geografią i

modlitewnik, Raj duszny, opublikowano w 1513 r. Pierwszym z wiodących
poetów Odrodzenia był Klemens Janicki (1516-1543). Syn chłopski, pisał po
łacinie poezję patriotyczną o Polsce. Po jego śmierci, jego wiersze zostały
przetłumaczone na język polski (1563) i zyskały dużą popularność. Janicki był
autorem pierwszego wiarygodnego poematu autobiograficznego w historii
polskiej poezji.
Polska Reformacja bynajmniej nie była w głównej mierze ruchem spirytualnym.
Była wykorzystywana do pogłębiania dawno już rozpoczętych procesów
emancypacji intelektualnej i politycznej. Rzesze polskiej szlachty, która odniosła
tak znaczne sukcesy w ograniczaniu władzy królewskiej, były przyciągane przez
idee Reformacji. Łamały one władzę kościelną. Reformacja pomagała
skrystalizować absolutny prymat wolności osobistej w Rzeczypospolitej Polskiej.
Stąd, ani korona, ani Kościół nie mogły mieć pierwszeństwa przed świętym
prawem do wolności osobistej obywateli. Hetman Jan Tarnowski zwykł mówić,
że nie w religii rzecz, lecz w wolności. Znakomita biografię hetmana Jana
Tarnowskiego napisał Stanisław Orzechowski, autor pism politycznych i
religijnych.
W kalwinizmie, szlachta odnalazła potwierdzenie swojej wyższości nad koroną i
jej administracją, gdyż kalwinizm przypisywał wiodącą rolę w sprawach kościoła
świeckiej starszyźnie, a nie panującemu monarsze. Polska szlachta traktowała
pastorów kalwińskich jako narzędzie, nigdy zaś jako równych sobie partnerów w
sprawach kościelnych. Natomiast luteranizm, ze względu na swój obcy
narodowo charakter i jego poddaństwo w stosunku do monarchy, nie znalazł u
polskiej szlachty uznania. W Polsce, luteranizm pozostał przede wszystkim
religią mieszczan. Reformacja nie polepszyła sytuacji chłopstwa i tylko niewielu
przystąpiło do nowej wiary.
Odrodzenie pobudziło zainteresowanie
historią, geografią i obyczajami.
Odrodzenia mialo wpływ na wydaną w roku 1551 przez Marcina Bielskiego
(1495-1575) Kronikę wszystkyego swyata, która była pierwszym podręcznikiem
historii napisanym po polsku w Polsce. W czasach Odrodzenia i Oświecenia,
głównym ośrodkiem drukarstwa w Polsce był Kraków, zarówno pod względem
jakości, jak i ilości. Mikołaj Szarffenberg wynalazł przenośną „drukarnię
polową” do doraźnej publikacji odezw i statutów podczas podróży króla.
W 1551 r. Andrzej Frycz Modrzewski (1503-1572), ojciec polskiej myśli
demokratycznej, opublikował manifest polityczny, republikański w naturze i
40