Lekcja 21. Temat: Szlachcic

Lekcja 21.
Temat: Szlachcic - rycerz i obywatel.
1. Pochodzenie szlachty (drużynnik – rycerz - szlachcic).
a) Drużynnik – członek zbrojnej drużyny w czasach pierwszych Piastów, będący na całkowitym utrzymaniu
władcy.
b) Rycerz (od XI wieku) – drużynnicy otrzymują od władców ziemię wraz z poddanymi, z której sami się
utrzymują. W zamian za to stawiają się do walki na każde wezwanie władcy i są podporządkowani jego
prawom (system lenny)
c) Szlachcic – potomek rycerza w czasach nowożytnych. Nie stanowi już głównej siły zbrojnej w państwie,
która przejmują wojska zawodowe (zaciężne). Zajmuje się sprawami politycznymi i prowadzeniem
majątków ziemskich.
2. Podział szlachty pod względem majątkowym:
a) Magnaci
b) Szlachta średnia
c) Szlachta zagrodowa (zaściankowa)
d) Gołota szlachecka
e) Bez względu na wielkość majątku cała szlachta ma takie sama prawa i przywileje.
3. Przywileje szlacheckie – uprawnienia szlachty nadawane przez władców w zamian za poparcie w różnych
sprawach. Dzięki licznym przywilejom szlachta z czasem uzyskała największy wpływ na sprawy państwowe.
4. Ważniejsze przywileje szlachty:
 Zwolnienie z większości podatków i wyrażania zgody na nakładanie nowych.
 Nietykalność osobista i majątkowa
 Wyrażanie zgody na udział w pospolitym ruszeniu (wojsku szlacheckim) i na ustanawianie nowych
praw.
5. Obowiązki szlachty.
a) Obrona Ojczyzny w razie zagrożenia, poprzez udział w pospolitym ruszeniu.
b) Pospolite ruszenie – wojsko szlacheckie, w którym każdy szlachcic musiał uczestniczyć, jeśli tak
zadecydowały sejmiki szlacheckie.
c) Husaria – prestiżowa formacja zbrojna (ciężkozbrojna jazda), do której chętnie zaciągali się
przedstawiciele szlachty (zwłaszcza bogatszej). Wojska zawodowe w Rzeczpospolitej szlacheckiej były
nieliczne.
6. Organy władzy szlacheckiej.
a) Sejm walny (ogólny, nadrzędny, najważniejszy)
 Król – zwoływał obrady sejmu, przewodniczył senatowi.
 Senat – dostojnicy świeccy i duchowni (dawna rada królewska)
 Izba poselska – najważniejsza część sejmu walnego. Przedstawiciele szlachty, wybierani na
sejmikach ziemskich. Izba ustanawiała prawa, decydowała o wojnie i pokoju, wpływała na
decyzje króla.
b) Sejmiki ziemskie – wybierały posłów do izby poselskiej (sejm walny), decydowały o sprawach danej
ziemi.
c) Trybunał Koronny – niezależny od króla, najwyższy sąd szlachecki.
d) Demokracja szlachecka – ustrój państwa polsko – litewskiego czasów nowożytnych, w którym
największy wpływ na władzę posiadał szlachta.
7. Sejm szlachecki, a sejm współczesny – porównanie.