Nowe zarządzanie ryzykiem płynności
Transkrypt
Nowe zarządzanie ryzykiem płynności
RYNEK FINANSOWY | REKOMENDACJA P Nowe zarządzanie ryzykiem płynności Trwają prace nad nowelizacją Rekomendacji P – pod koniec lipca Komisja Nadzoru Finansowego przesłała Związkowi Banków Polskich projekt nowelizacji dokumentu, regulującego zasady monitorowania płynności finansowej banków. Czy może pan przypomnieć, jakie inicjatywy podejmowały organy nadzoru w ciągu ostatniego ćwierćwiecza w celu zapewnienia właściwego zarządzania ryzykiem płynności w placówkach bankowych? – Ryzyko płynności było i jest jednym z ważniejszych obszarów zainteresowania nadzoru bankowego. Obowiązek utrzymania przez bank płynności płatniczej wynika wprost z art. 8 ustawy Prawo bankowe. Nadzór bankowy monitorował i monitoruje ryzyko płynności przy wykorzystaniu następujących regulacji i narzędzi: Zalecenia Prezesa NBP nr 5 z 1990 r. (nieobowiązującego od lipca 1996 r.), Rekomendacji P dla banków w sprawie monitorowania płynności finansowej (wydana w lipcu 1996 r., a następnie znowelizowana w 2002 r.), Uchwały nr 386/2008 KNF z 17 grudnia 2008 r. w sprawie ustalenia wiążących banki norm płynności (zastąpiła uchwałę nr 9/2007 KNB z 13 marca 2007 r. w tej sprawie). Rekomendacja dla banków dotycząca systemu monitorowania płynności finansowej zajmuje ważne miejsce w polityce nadzoru bankowego, w kształtowaniu świadomości i potrzeby zarządzania płynnością w bankach. Jako regulacja o charakterze jakościowym, wskazuje dobre praktyki w zakresie zarządzania płynnością. Oczywiście wiemy, jaki charakter prawny mają rekomendacje wydawane przez nadzór bankowy, zatem nie ma potrzeby rozwodzić się na ten temat. Faktem jest to, że rekomendacje są narzędziem niezwykle pomocnym w pre- Fot. KNF Z Robertem Wiśniewskim, zastępcą dyrektora Departamentu Regulacji Bankowych, Instytucji Płatniczych i Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Kredytowych, rozmawiał Karol Jerzy Mórawski. zentowaniu przez nadzorcę standardów, jakie powinny towarzyszyć prowadzeniu działalności bankowej. Stopień dostosowania się banków do postanowień rekomendacji, więc także Rekomendacji P, jest badany przez inspektorów nadzoru bankowego podczas inspekcji w bankach. Obowiązuje przy tym reguła „dostosuj się lub wyjaśnij”, która oznacza, że bank stosujący rozwiązania odbiegające od wskazanych w rekomendacji, powinien potrafić uzasadnić swoje podejście. W 2005 r. The European Banking Committee (EBC – Komitet ds. Sektora Bankowego działający przy Komisji Europejskiej) planował rozpocząć prace konsultacyjne, które miały zakończyć się opracowaniem rekomendacji 14 dotyczącej monitorowania płynności w bankach. Większość państw poparła omawianą inicjatywę i ustalony harmonogram prac został przyjęty. Zgodnie z pierwotnym harmonogramem w czerwcu/lipcu 2005 r. miał zostać opublikowany przez EBC stosowny raport na temat zarządzania płynnością przez banki. Niemniej jednak z uwagi na inne pilne zadania, m.in. wprowadzenie w życie dyrektywy bankowej CRD, prace nad przygotowaniem ujednoliconych zasad zarządzania płynnością zostały wstrzymane. W tym czasie Komitet Bazylejski ds. Nadzoru Bankowego opracował ilościowe normy płynności: krótkoterminowej (LCR) i długoterminowej (NSFR), których metodologia kalkulacji została zawarta w unijnym pakiecie CRDIV/CRR. Wróćmy jednak do kraju. Uchwała nr 386/ 2008 KNF określa ilościowe normy płynności, przewiduje obowiązek pomiaru poziomu płynności, monitorowania przyszłego poziomu płynności, jak też stosowne obowiązki sprawozdawcze. Projekt nowej Rekomendacji P porusza problemy aktualne już w 2002 r., jednak zawiera dodatkowe i szerzej ujęte zagadnienia jakościowe. Odzwierciedla aktualny stan wiedzy na temat zarządzania ryzykiem płynności. W jakim stopniu konieczność nowelizacji rekomendacji stanowi wynik kryzysu gospodarczego 2007–2010 i związanych z nim nowych instrumentów prawa międzynarodowego (pakiet CRDIV/CRR, ustalenia Komitetu Bazylejskiego), a w jakiej to odpowiedź na specyficzne problemy polskiego sektora finansowego? – Kryzys zaufania dotyczył w największym stopniu sektorów bankowych krajów, w których banki były zaangażowane w tzw. miesięcznik finansowy BANK | listopad | 2014 RYNEK FINANSOWY | REKOMENDACJA P toksyczne aktywa, obarczone wysokim ryzykiem. Pozycja polskich banków była znacznie lepsza niż banków amerykańskich czy w innych krajach europejskich, ponieważ polskie banki nie posiadały w swoich portfelach tych aktywów. Jednak po upadku banku Lehman Brothers we wrześniu 2008 r. doszło do utraty zaufania na rynku międzybankowym w Polsce. Problemem specyficznym dla rynku polskiego było także finansowanie kredytów hipotecznych. Banki prowadziły we wcześniejszych latach bardzo dużą akcję sprzedaży kredytów hipotecznych, osiągając wielomiliardowe wolumeny. Duża część tych kredytów była denominowana w CHF, przy czym polskie banki generalnie nie miały dostępu do źródeł finansowania w tej walucie. W tej sytuacji odpowiednie finansowanie było podstawiane za pomocą pozabilansowych instrumentów finansowych. W czasie kryzysu odnowienie tych transakcji okazało się bardzo utrudnione. Sytuację uratowała interwencja banku centralnego. Banki w Polsce doświadczyły trudności w obszarze zarządzania ryzykiem płynności w czasie ostatniego kryzysu finansowego po części również z powodu wystąpienia tzw. efektu zarażania. Biorąc pod uwagę aspekt międzynarodowy, trzeba wspomnieć, że pod względem poruszanej tematyki Rekomendacja P w dużej mierze pokrywa się z dokumentem Komitetu Bazylejskiego Sound Practices for Managing Liquidity in Banking Organisations z lutego 2000 r. oraz wydanym w 2008 r. kolejnym dokumentem stanowiącym niejako suplement powstały w wyniku przeglądu dokumentu z 2000 r., dokonanego przez Komitet Bazylejski ze względu na intensywny rozwój rynków finansowych i doświadczenia początkowego okresu kryzysu. Dokument ten, Principles for Sound Liquidity Risk Management and Supervision, odnosi się bezpośrednio do nowych zagadnień, a także zwraca szczególną uwagę na te obszary, w których dotychczasowe rozwiązania były niewystarczające. Można zatem powiedzieć, że przeprowadzenie kompleksowego przeglądu postanowień Rekomendacji P było konieczne zarówno ze względu na specyficzne problemy polskiego sektora bankowego, jak i ze względu na to, że Komitet Bazylejski w formie osobnych rekomendacji wskazał wiele nowych obszarów zarządzania ryzykiem płynności banku, dotyczących zagadnień mających znaczenie również dla polskiego sektora bankowego. lona w 1997 r. i pierwsze banki hipoteczne rozpoczęły działalność wkrótce po jej uchwaleniu. Trudno zatem zgodzić się ze stwierdzeniem, że w Polsce „właśnie powstaje bankowość hipoteczna”. Ale wróćmy do istoty pytania. Rekomendacja P zawiera ogólne postanowienia, które odnoszą się do wszystkich banków, w tym tzw. banków specjalistycznych, czyli w tym przypadku hipotecznych. Każdy z banków powinien przeanalizować poszczególne postanowienia rekomendacji i dostosować się do nich w stopniu wynikającym ze skomplikowania i uzasadnionym rozmiarami i charakterem prowadzonej działalności oraz profilem ryzyka. Pewne postanowienia Rekomendacji P nie będą odpowiadały specyfice działalności banków hipotecznych i jako oczywiste należy przyjąć, że nie będą miały do nich zastosowania. Podobnie sprawa wygląda w odniesieniu do banków spółdzielczych o nieskomplikowanej działalności. W przypadku banków spółdzielczych, przewidziana jest Po objęciu kas nadzorem KNF, Urząd Komisji zidentyfikował problemy dodatkowo aktywna rola banków zrzeszających, które powinny występujące w sektorze kas i obszary, dla których w pierwszej kolejności powinny zostać określone oczekiwania nadzoru: ład korpo- wspierać zrzeszone banki spółdzielcze chociażby w przygotowywaniu racyjny, zarządzanie ryzykiem kredytowym oraz rachunkowość. niektórych regulacji wewnętrznych dotyczących zarządzania ryzykiem płynności, narzędzi analitycznych Powstały trzy grupy robocze: ds. emisji obligana potrzeby pomiaru poziomu ryzyka płyncji, ds. sekurytyzacji wierzytelności i ds. rozności czy opracowywaniu i przeprowadzaniu woju rynku listów zastawnych. Raporty z prac testów warunków skrajnych. grup są dostępne na stronie KNF. Zawarte w nich wnioski są wykorzystywane w pracach Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe UKNF. Projekt Rekomendacji P zawiera stosowne zostały objęte nadzorem KNF. Czy zatem nowe postanowienia dotyczące ograniczania nadrekomendacje odnosić się będą również do miernego polegania przez banki na krótkoternich – a jeśli tak, to w jakim stopniu? minowym finansowaniu długoterminowych – Rekomendacja P dotyczy zasad zarządzania kredytów. W wielu miejscach, np. w obszarze ryzykiem płynności banków, kasy oszczędnoidentyfikacji, pomiaru i oceny ryzyka, projekt ściowo-kredytowe nie będą objęte jej postaodnosi się do potrzeb zarządzania ryzykiem nowieniami. SKOK-i stanowią odrębną część płynności w różnych horyzontach czasowych, sektora finansowego, działającego na podstaw tym w perspektywie długoterminowej. wie odrębnej ustawy, która także daje komisji Trzeba jednak podkreślić, że ciągle mówimy uprawnienie do wydawania rekomendacji nado projekcie, ponieważ komisja jeszcze nie zazorczych. Po objęciu kas nadzorem KNF, Urząd twierdziła ostatecznego tekstu Rekomendacji P. Komisji zidentyfikował problemy występujące w sektorze kas i obszary, dla których w pierwCzy i w jaki sposób komisja zamierza uwzględszej kolejności powinny zostać określone oczenić w rekomendacji specyfikę bankowości kiwania nadzoru: ład korporacyjny, zarządzanie spółdzielczej? Z drugiej strony, w jakim stopniu ryzykiem kredytowym oraz rachunkowość. znajdzie ona zastosowanie w odniesieniu do Generalnie można powiedzieć, że w odniesieniu powstającej właśnie bankowości hipotecznej? do sektora SKOK rekomendacje będą przedsta– Zwracam uwagę, że ustawa regulująca dziawiane stosownie do potrzeb, podobnie jak to się łalność banków hipotecznych została uchwadzieje w przypadku sektora bankowego. Problemem polskiej bankowości jest finansowanie akcji kredytowej z krótkoterminowych depozytów. W jaki sposób komisja ma zamiar uwzględnić ten aspekt w nowej Rekomendacji P, tak by uregulowania o charakterze ostrożnościowym nie wpłynęły ujemnie na kredytowanie polskiej gospodarki? – Finansowanie akcji kredytowej krótkoterminowymi depozytami nie jest tylko specyfiką polskiej bankowości. Problem ten w większym lub mniejszym stopniu występuje we wszystkich krajach. Oczywiście, jak wiadomo, nadzór bankowy dostrzega to zjawisko i podejmuje działania zmierzające do zmiany struktury finansowania. W 2012 r. pod patronatem przewodniczącego KNF został powołany zespół, którego zadaniem była analiza stanu faktycznego i zaproponowanie możliwych rozwiązań. W jego skład weszli przedstawiciele zarówno urzędów centralnych, jak i organizacji reprezentujących podmioty rynku finansowego. 15 www.aleBank.pl