Koncepcje modeli biznesowych organizacji działających w

Tomasz Sierotowicz*
Koncepcje modeli biznesowych organizacji
działających w wirtualnej przestrzeni
życia gospodarczego
Wstęp
Dynamicznie rozwijająca się od końca lat dziewięćdziesiątych wirtualizacja życia społeczno-gospodarczego, stanowi szanse na prowadzenie działalności gospodarczej w nowy sposób. Przestrzeń wirtualna
stwarza również możliwość poszerzenia działalności tych przedsiębiorstw, które nie korzystały dotychczas ze zdobyczy rozwoju technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ang. ICT – Information and
Communication Technologies). Dynamika rozwoju wirtualnej przestrzeni oraz poziom dostępu do niej, w szczególności poprzez korzystanie z Internetu przez przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe, podlegają regularnemu pomiarowi [ICT..., 2012]. Statystyki te świadczą
o ciągłym rozwoju Internetu oraz wzroście poziomu dostępu do wirtualnych zasobów sieciowych [Science..., 2011]. Znaczenie wirtualnej przestrzeni w działalności gospodarczej przedsiębiorstw wzrasta. W miarę,
jak rozwój ICT umożliwiał w większym stopniu wykorzystanie Internetu do działalności gospodarczej, powstawały również koncepcje modeli
biznesowych [Timmers, 1998]. Stąd zagadnienia dotyczące modeli biznesowych łączy się z działalnością e-biznesową, której istotnym składnikiem jest e-commerce [Timmers, 1998], [Canzer, 2005]. Na przestrzeni
ostatnich 2 dekad powstało szereg koncepcji modeli biznesowych. Literatura przedmiotu obejmuje obecnie ponad 1000 publikacji [Braccini,
2008], a największy wzrost ich liczby datuje się na ostatnią dekadę [Zott
i inni, 2011]. Bogata literatura przedmiotu zawiera kilkadziesiąt koncepcji modeli biznesowych. Czy wszystkie są oryginalne i wartościowe
z punktu widzenia praktyki zarządzania przedsiębiorstwem prowadzącym działalność gospodarczą w wirtualnej przestrzeni społecznogospodarczej?
Dr inż., Instytut Ekonomii i Zarządzania, Katedra Ekonomii, Wydział Zarządzania
i Komunikacji Społecznej, Uniwersytet Jagielloński, [email protected], 30348 Kraków, ul. Prof. Stanisława Łojasiewicza 4
*
456
Tomasz Sierotowicz
Celem tego artykułu jest próba syntetycznego przedstawienia koncepcji modeli biznesowych, uznawanych w literaturze przedmiotu za
wiodące pod względem ich oryginalności oraz przydatności do zastosowania w praktyce biznesowej przedsiębiorstw prowadzących działalność w wirtualnej przestrzeni społeczno-gospodarczej. W pracy nad
przygotowaniem artykułu przeprowadzono rozległą kwerendę piśmiennictwa w zakresie przedmiotowym, odnoszącym się do koncepcji
modeli biznesowych. Zebrane dane, informacje oraz wiedzę poddano
następnie przetworzeniu z wykorzystaniem metod komparatystycznych, analiz ramowych, retrospektywnych, operatywnych i innych.
1. Synteza wyników badania piśmiennictwa w zakresie
koncepcji modeli biznesowych
Pierwsze publikacje koncepcji modeli biznesowych były prezentowane w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia, pomimo iż określenie „model biznesowy” było używane w literaturze znacznie wcześniej. W szczególności koncepcję P. Timmersa można uznać za jedną
z pierwszych ze względu na to, iż zawarto w niej klasyfikację 10 rodzajów modeli biznesowych [Timmers, 1998]. Korzystając z bazy Business
Source Premier, poddano analizie ponad 8000 czasopism naukowych
wydanych w okresie 1990-2008, na obecność określeń: „e-business model”, „business model”, „e-business models” oraz „business models”,
w wyniku której uzyskano 261 artykułów niepowtarzających z obecnością powyższych określeń [Braccini, 2008]. Natomiast na podstawie analizy czasopism, dostępnych w bazie EBSCO Host Publishing Source
Complete, wydanych do roku 2009 włącznie, określenie „business model” zidentyfikowano w 1202 czasopismach akademickich oraz 8062
czasopismach nieakademickich [Zott i inni, 2011]. Przedstawione wartości z jednej strony świadczą o wzrastającym zainteresowaniu zagadnieniami związanymi z modelem biznesowym, a z drugiej implikują potrzebę postawienia pytania: czy tak duża liczba publikacji świadczy
o wielości koncepcji modeli biznesowych? Stąd istotnym zagadnieniem
stało się zweryfikowanie i usystematyzowanie różnych koncepcji modeli
biznesowych. Jedną z propozycji usystematyzowania zagadnienia jest
wyszczególnienie składników wchodzących w skład poszczególnych
koncepcji modeli biznesowych. W propozycji tej wyszczególniono następujące składniki koncepcji modeli biznesowych [Pateli, Giaglis, 2003]:
Koncepcje modeli biznesowych organizacji działających w wirtualnej…
457
1) definicja – dotyczy określenia sensu, celu i zakresu modelu biznesowego;
2) komponenty – dotyczy określenia składników wyszczególnianych
w koncepcji modelu biznesowego, co umożliwia jego dekompozycję;
3) klasyfikacja – zawiera informację, czy podano propozycję klasyfikacji modeli biznesowych;
4) reprezentacja graficzna – określa czy w danej koncepcji modelu zaproponowano instrumenty służące wizualizacji podstawowych jego
składników oraz zależności między nimi;
5) zmiana modelu biznesowego – informuje o tym, czy w danej koncepcji możliwa jest zmiana modelu biznesowego;
6) ewaluacja – określa, czy w danej koncepcji przedstawiono kryteria
dla oceny wykonalności, opłacalności lub ewaluacji modelu w odniesieniu do dobrych praktyk biznesowych.
Zgodnie z przedstawionym szablonem poddano analizie 22 koncepcje modeli biznesowych na obecność każdego z wyszczególnionych
składników (tablica 1).
Tablica 1. Składniki wyszczególniane w koncepcjach modeli biznesowych
Autorzy koncepcji modelu biznesowego oraz rok
1
2
3
4
5
6
publikacji/zidentyfikowany składnik koncepcji
Timmers P. (1998)
*
*
Mahadevan B. (2000)
*
*
*
Kraemer K., Dedrick J., Yamashiro S. (2000)
*
Tapscott D., Lowi A., Ticoll D. (1998, 2000)
*
*
*
*
Hamel G. (2000)
*
*
Linder J., Cantrell S. (2000)
*
*
*
*
Kaplan S., Sawhney M. (2000)
*
Chesbrough H., Rosembloom R. (2001)
*
Methlie L. (2001)
*
Afuah A., Tucci C. (2001)
*
*
Alt R., Zimmermann H. (2001)
*
*
Gordijn J., Akkermanns J. (2001)
*
*
*
*
Weill P., Vitale M. (2001)
*
*
*
*
*
Rappa M. (2001)
*
*
Hawkins R. (2001)
*
Amit R., Zott C. (2001)
*
Applegate L. (2001)
*
*
Petrovic O. (2001), Auer C., Follack M. (2002)
*
*
*
458
Tomasz Sierotowicz
Papakiriakopoulos D., Poulymenakou A., Doukidis G. (2001)
Osterwalder A., Pigneur Y. (2002)
Magretta J. (2002)
Elliot S. (2002)
*
*
*
*
*
*
*
Źródło: [Pateli, Giaglis, 2003, s. 333].
Przedstawione zestawienie świadczy o tym, że nie wszystkie koncepcje modeli biznesowych zawierają taką samą ilość oraz takie same
składniki. Ponadto, należy zauważyć, że koncepcje modeli biznesowych
takich autorów jak: L. Applagate, M. Rappa, R. Amit i C. Zott oraz
A. Osterwalder, Y. Pigneur w kolejnych publikacjach podlegały uzupełnieniom [Applegate i inni, 2009], [Rappa, 2012], [Amit, Zott, 2011],
[Osterwalder, Pigneur, 2012]. Stąd przedstawione wyniki (tablica 4), należy uzupełnić w zakresie składnika 5 i 6 dla koncepcji modeli biznesowych: L. Applagate, M. Rappa, R. Amit i C. Zott oraz A. Osterwalder,
Y. Pigneur.
Po powyższym uzupełnieniu, ilościowe zestawienie poszczególnych składników koncepcji modeli biznesowych przedstawiono w tablicy 2 oraz graficznie na rysunku 1.
Tablica 2. Składniki wyszczególniane w koncepcjach modeli biznesowych
Liczba oraz udział składników w 22 koncepcjach mo1
2
3
4
5
6
deli biznesowych
Ogółem [liczba]
13
12
9
4
10
8
Udział [%]
59,09% 54,55% 40,91% 18,18% 45,45% 36,36%
Źródło: Opracowanie własne.
Jak wynika z przedstawionych danych, 13 koncepcji na 22 zawiera
definicje modelu biznesowego, co stanowi 59,09% wszystkich koncepcji
poddanych analizie.
Koncepcje modeli biznesowych organizacji działających w wirtualnej…
459
Rysunek 1. Udział składników wyszczególnianych w koncepcjach modeli
biznesowych
ewaluacja: 36,36%
definicja: 59,09%
zmiana modelu
biznesowego:
45,45%
reprezentacja
graficzna: 18,18%
komponenty:
54,55%
klasyfikacja:
40,91%
Źródło: Opracowanie własne.
W poddanych analizie koncepcjach modeli biznesowych na szczególną uwagę zasługują trzy zagadnienia:
 oryginalność,
 ciągłość rozwoju,
 możliwości zastosowania w praktyce biznesowej.
Wyszczególnione zagadnienia stanowią treść kolejnych rozdziałów.
2. Oryginalność koncepcji modeli biznesowych
Duża liczba publikacji dotycząca modeli biznesowych prowadzi do
postawienia pytania o oryginalność prezentowanych koncepcji. Jednym
z kryteriów oryginalności koncepcji może być odnotowanie cytowania
i przyjmowania definicji modelu biznesowego innych autorów. Przyjmując tego rodzaju kryterium oryginalności, możliwym jest wykazanie
wkładu, jaki poszczególni autorzy wnieśli do koncepcji modeli biznesowych. Analizie poddano 9 koncepcji tych modeli (tablica 3) [Zott
i inni, 2011].
460
Tomasz Sierotowicz
Tablica 3. Oryginalność koncepcji modelu biznesowego
Autorzy, rok
publikacji,
strona
Timmers,
1998, s. 2
Amit, Zott,
2001, s. 511
Amit, Zott,
2010, s. 216
Chesbrough,
Rosenbloom,
2002, s. 529
Magretta,
2002, s. 4
Definicja
Jest to architektura przepływu produktu,
usługi oraz informacji, włącznie z opisem
różnych aktorów biznesowych (ang. business actors) oraz ich ról; opis dotyczący potencjalnych korzyści różnych aktorów biznesowych; opis źródeł dochodów (ang. revenues)
Model biznesowy przedstawia zawartość,
strukturę oraz zarządzanie transakcjami
zaprojektowanymi tak, aby tworzyć wartość
poprzez wykorzystanie możliwości biznesowych
W oparciu o fakt, że transakcje łączą działania, Autorzy zmodyfikowali definicję, która
brzmi następująco:
„konceptualizujemy model biznesowy firmy, jako system współzależnych działań,
które wykraczają poza firmę i przekraczają
jej granice. System działań umożliwia firmie,
w porozumieniu z jej partnerami, tworzenie
wartości oraz w odpowiedni sposób udostępnianie tej wartości”
Definicja cytowana w innych
koncepcjach
modeli biznesowych
Hedman, Kalling, 2003
Hedman,
Kalling, 2003;
Morris,
Schindehutte,
Allen, 2005;
Zott, Amit,
2007, 2008;
Santos, Spector,
Van Der Heyden, 2009;
Bock, Opsahl,
George, 2010
Chesbrough,
Ahern, Finn,
Model biznesowy jest to „heurystyczna logiGuerraz, 2006;
ka, która łączy potencjał techniczny z realiChesbrough,
zacją ekonomicznej wartości”
2007; Teece,
2007, 2010
Modele biznesowe to „opowiadania (narraSeddon, Lewis,
cje), które wyjaśniają, w jaki sposób przedFreeman,
siębiorstwa działają. Dobry model biznesoShanks, 2004;
wy odpowiada na stare pytania Petera
Ojala,
Druckera:
Tyrväinene,
Kim jest klient?
2006; Demil,
Co jest wartością dla klienta?
Lecocq, 2010
Odpowiada również na fundamentalne py-
Koncepcje modeli biznesowych organizacji działających w wirtualnej…
Morris,
Schindehutte,
Allen, 2005,
s. 727
461
tania, które każdy menedżer musi zadać:
W jaki sposób zarabiamy pieniądze w tym
biznesie?
Jak jest zasadnicza ekonomiczna logika (gospodarcze uzasadnienie), która wyjaśnia, w
jaki sposób możemy dostarczać wartość dla
klientów po odpowiedniej cenie?”
Model biznesowy jest to „zwięzłe przedstawienie, w jaki sposób zestaw powiązanych
między sobą zmiennych decyzyjnych w obCalia, Guerrini,
szarach strategii przedsięwzięcia, architektuMoura, 2007
ry, ekonomii, skierowanych na tworzenie
trwałej przewagi konkurencyjnej na określonym rynku”
Johnson, ChriModel biznesowy „zawiera cztery zależne
stensen, Kaelementy, wzięte razem pozwalają na twogermann,
rzenie i dostarczanie wartości”
2008, s. 52
Casadesu –
Masanell,
Model biznesowy stanowi „odbicie strategii
Ricart, 2010,
firmy”.
s. 195
„Model biznesowy wraża logikę, dane oraz
inną ewidencję, które wspomagają propozyTeece, 2010,
cję wartości dla klienta oraz realną strukturę
s. 179
dochodów przedsiębiorstwa, które dostarcza
tę wartość”
Johnson, Suskewicz,
2009
Hurt, 2008;
Baden – Fuller,
Morgan, 2010
Gambardella,
McGahan, 2010
Źródło: [Zott i inni, 2011, s. 1024].
Jak wynika z przedstawionego w tablicy 3 zestawienia, definicja
R. Amit i C. Zotta podlegała weryfikacji i ulegała zmianie w wyniku
nowych odnotowanych faktów związanych z modelami biznesowymi.
Fakt ten potwierdza, że koncepcja ta, rozwijana w dłuższym okresie
przedstawia autorską definicję modelu biznesowego, która jest weryfikowana i udoskonalana. W przedstawionym porównaniu nie uwzględniono definicji następujących autorów: L. Applegate, A. Osterwalder
oraz M. Rappa. Stąd istotnym jest uzupełnienie powyższego porównania o te definicje. Definicja zaproponowana w koncepcji L. Applegate
jest następująca: „model biznesowy definiuje powiązania pomiędzy kluczową (główną) strategią, możliwościami oraz wartościami, które stanowią wiodące czynniki (siły napędzające) wyników biznesowych”
462
Tomasz Sierotowicz
[Applegate i inni, 2009]. Definicja zaproponowana w koncepcji M. Rappa jest następująca: „w najbardziej podstawowym sensie, model biznesowy jest to metoda prowadzenia biznesu (działalności gospodarczej),
dzięki której przedsiębiorstwo możne się utrzymywać – to znaczy generować dochód. Model biznesowy wyjaśnia (czyni jasnym), w jaki sposób
przedsiębiorstwo zarabia pieniądze poprzez sprecyzowanie (określenie),
w którym miejscu łańcucha wartości metoda ta się znajduje” [Rappa,
2012]. Natomiast w koncepcji A. Osterwaldera odnotowano dwie definicje. „Model biznesowy jest narzędziem koncepcyjnym, które zawiera
zestaw elementów i ich zależności oraz pozwala na wyrażanie logiki
biznesowej konkretnej firmy. Jest to opis wartości, jaką przedsiębiorstwo
oferuje jednemu lub kilku segmentom klientów. Jest to opis architektury
firmy oraz sieci jej partnerów (uczestniczących) w tworzeniu, marketingu i dostarczaniu tej wartości i kapitału relacji, w celu wygenerowania
opłacalnego i zrównoważonego strumienia dochodów” [Osterwalder
i inni, 2005]. W późniejszym okresie odnotowano skoncentrowanie na
zagadnieniu generowania wartości przez przedsiębiorstwo: „model biznesowy opisuje racjonalność (sens) tego, w jaki sposób organizacja tworzy, dostarcza i pojmuje wartość” [Osterwalder, Pigneur, 2009]. Wyszczególnione trzy definicje modelu biznesowego uznać należy za oryginalne, ponieważ stanowią one odzwierciedlenie koncepcji, w których
nie opierano się na definicjach zaczerpniętych z innych koncepcji.
3. Ciągłość rozwoju koncepcji modeli biznesowych
Rozwój koncepcji modeli biznesowych na przestrzeni dekady,
świadczy o tym, że Autorzy weryfikowali prezentowane koncepcje
w miarę, jak uwarunkowania prowadzenia działalności gospodarczej
w wirtualnej przestrzeni społeczno-gospodarczej tego wymagały.
W tym kontekście można mówić o ciągłości rozwoju koncepcji modeli
biznesowych.
Tablica 4. Ciągłość rozwoju koncepcji modelu biznesowego
Autorzy koncepcji modelu
Lata, w których publikowano koncepcję
biznesowego
Rappa M.
Publikacja Internetowa od 2000 roku – obecnie
Applegate L.
2000, 2001, 2002, 2003, 2005, 2006, 2009, 2011, 2012
Amit R., Zott C.
2001, 2002, 2007, 2008, 2010, 2011
Osterwalder A., Pingeur Y. 2002, 2004, 2005, 2009, 2010, 2011, 2012
Źródło: Opracowanie własne.
Koncepcje modeli biznesowych organizacji działających w wirtualnej…
463
Daną koncepcje modelu biznesowego uznano za ciągłą, jeżeli jej
rozwój był możliwy do odnotowania na podstawie publikacji w okresie
przekraczającym 10 lat, co stanowi ponad 50% długości okresu, w którym odnotowywano publikacje koncepcji modeli biznesowych. Przyjmując okres przekraczający 10 lat, jako kryterium ciągłości rozwoju koncepcji modeli biznesowych, uzyskano wyniki przedstawione w tablicy 4.
4. Możliwości zastosowania koncepcji modeli biznesowych
w praktyce
Ostatnim zagadnieniem jest możliwość zastosowania koncepcji
modelu w praktyce biznesowej przedsiębiorstw działających w wirtualnej przestrzeni. Jak powszechnie wiadomo, na gruncie teorii zarządzania, „nie można zarządzać czymś, czego nie można zmierzyć” [Davila
i inni, 2006], [Kaplan, Norton, 2004]. A jeśli tak, to oczywistym jest, że
nie można zarządzać czymś, czego nie można zmienić. W tym kontekście istotnymi składnikami modeli biznesowych są (tablica 4):
 zmiana modelu biznesowego (składnik 5),
 ewaluacja modelu biznesowego (składnik 6).
Uwzględniając składniki koncepcji nr 5 i 6 w tablicy 4, uzyskano
koncepcje modeli biznesowych, które mogą znaleźć praktyczne zastosowanie w zarządzaniu przedsiębiorstwami działającymi w wirtualnej
przestrzeni społeczno-gospodarczej, wyszczególnione według ich Autorów:
 L. Applegate,
 M. Rappa,
 A. Osterwalder, Y. Pingeur,
 R. Amit, C. Zott,
 J. Gordijn, J. Akkermanns.
Zakończenie
Tematem tego artykułu było przedstawienie koncepcji modeli biznesowych w aspekcie ich użyteczności dla przedsiębiorstw prowadzących działalność gospodarczą w wirtualnej przestrzeni społecznogospodarczej. Na podstawie przeprowadzonej kwerendy literatury
przedmiotu stwierdzono, że:
1) koncepcje modeli biznesowych rozwijane są od około dwóch dekad;
2) spośród 22 koncepcji modeli biznesowych, cztery są rozwijane systematycznie w okresie dłuższym niż 10 lat. Są to koncepcje:
464
Tomasz Sierotowicz
M. Rappy, L. Applegate, R. Amita i C. Zotta, A. Osterwaldera,
Y. Pingeura;
3) ze względu na zastosowanie w praktyce biznesowej, uwzględniając
fundamentalne założenia w zakresie teorii zarządzania przedsiębiorstwem stwierdzono, że koncepcje: M. Rappy, L. Applegate,
R. Amita i C. Zotta, A. Osterwaldera, Y. Pingeura oraz J. Gordijna,
J. Akkermannsa umożliwiają zmianę modelu biznesowego oraz jego
ewaluację, co stwarza możliwość ich zastosowania w praktyce zarządzania przedsiębiorstwem działającym w wirtualnej przestrzeni
społeczno-biznesowej;
4) koncepcje wyszczególnione w punkcie 2 spełniają zarówno kryterium oryginalności koncepcji, jak również umożliwiają zastosowanie
w praktyce biznesowej (punkt 3).
Podsumowując powyższe rozważania stwierdzić należy, że cztery
koncepcje modeli biznesowych, wyszczególnione w punkcie 2, w najpełniejszy sposób mogą znaleźć zastosowanie w praktyce biznesowej
przedsiębiorstw działających w wirtualnej przestrzeni społecznobiznesowej. Ponadto, w koncepcjach M. Rappy oraz P. Timmersa,
przedstawiono klasyfikacje modeli biznesowych podkreślając, że stanowią one zbiory otwarte [Timmers, 1998], [Rappa, 2012]. Jak to zostało
podkreślone w koncepcji M. Rappy, współczesne przedsiębiorstwa opierają swoją działalność na połączeniu różnych rodzajów modeli biznesowych, wyszczególnianych w proponowanych klasyfikacjach [Rappa,
2012]. Stąd współcześnie należy raczej mówić o potrzebie budowy modelu biznesowego indywidualnie dla przedsiębiorstwa, które zamierza
prowadzić działalność gospodarczą w wirtualnej przestrzeni społecznogospodarczej, w oparciu o rozwiązanie business model mix.
Literatura
1. Applegate L., Austin R., Soule D. (2009), Corporate Information Strategy and Management: Text and Cases, McGraw – Hill.
2. Braccini A. (2008), Business Model Definition Methodologies for Telecommunication Services, Research Center in Information Systems of
the LUISS University, Rome (Italy).
3. Canzer B. (2005), E-Business: Strategic Thinking and Practice, Houghton Mifflin Company, Boston, USA.
4. Currie W. (2004) (red.), Value Creation from E – Business Models, Elsevier Butterworth – Heinemann, Oxford.
Koncepcje modeli biznesowych organizacji działających w wirtualnej…
465
5. Davila T., Epstein M., Shelton R. (2006), Making Innovation Work: How
to Manage It, Measure It and Profit from It, Wharton School Publishing,
Upper Saddle River, NJ, USA.
6. ICT Usage in Enterprises, Eurostat (2011), Luxemburg.
7. Kaplan R., Norton D. (2004), Strategy Maps: Converting Intangible Assets Into Tangible Outcomes, Harvard Business School Press, Boston.
8. Osterwalder A. (2004), The business model ontology – A proposition in
a design science approach, Dissertation, University of Lausanne, Switzerland.
9. Osterwalder A., Clark T., Pingeur Y. (2012), Business model, Wiley
& Sons, Hoboken, NJ.
10. Osterwalder A., Pigneur Y. (2002), An eBusiness Model Ontology for
Modeling eBusiness, Proceedings of the 15th Bled Electronic Commerce Conference – eReality: Constructing the eEconomy, (Bled)
Slovenia.
11. Osterwalder A., Pigneur Y., Tucci C. (2005), Clarifying business models: Origins, present and future of the concept, Communications of the
Association for Information Science (CAIS), Vol. 16.
12. Pateli A., Giaglis G. (2003), A Framework for Understanding and Analysing eBusiness Models, 16th Bled Conference eTransformation,
(Bled) Slovenia.
13. Rappa M. (2012), Business Models, http://digitalenterprise.org/models
/models.html, dostęp dnia 18.01.2013.
14. Science, Technology and Industry Scoreboard 2011, OECD (2011), Paris.
15. Timmers P. (1998), Business Models for Electronic Markets, Electronic
Markets, European Commission, Directorate – General, Vol. 8.
16. Zott C., Amit R. (2009), The business model as the engine of network –
based strategies, w: The network challenge, Kleindorfer P., Wind Y.
(red.), Wharton School Publishing, Upper Saddle River, NJ.
17. Zott C., Amit R. (2010), Designing your future business model: An activity system perspective, „Long Range Planning” Vol 43.
18. Zott C., Amit R., Massa L. (2011), The Business Model: Recent Developments and Future Research, „Journal of Management” Vol 37.
Streszczenie
Celem tego artykułu jest próba syntetycznego przedstawienia koncepcji
modeli biznesowych, oraz identyfikacja tych spośród nich, które można uznać
za wiodące pod względem ich oryginalności oraz przydatności do zastosowania w praktyce biznesowej przedsiębiorstw prowadzących działalność w wirtu-
466
Tomasz Sierotowicz
alnej przestrzeni społeczno-gospodarczej. W pracy nad przygotowaniem artykułu przeprowadzono rozległą kwerendę piśmiennictwa w zakresie przedmiotowym, odnoszącym się do koncepcji modeli biznesowych.
Słowa kluczowe
rozwój biznesu, planowanie modeli biznesowych
The concepts of business models of organizations operating in the
virtual space of economy (Summary)
The purpose of this article is to present in synthetic manner various concepts of business models and identify those, which can be considered as leading
in terms of originality and suitability for use in business practice of companies
operating in the virtual space of the socio-economic environment. The study
was carried out based on the extensive reference to the literature of business
model subject.
Keywords
business development, business model planning