Etyka i estetyka wypowiedzi - Instytut Języka Polskiego

Instytut Języka Polskiego UMK
Nazwa jednostki
Prowadzący
dr Iwona Kaproń-Charzyńska
1. Nazwa przedmiotu
Etyka i estetyka wypowiedzi
2. Rodzaj studiów
(tryb, rok, semestr)
Studia drugiego stopnia, specjalność językoznawcza – I rok, 2. semestr.
3. Rodzaj zajęć/liczba godzin
konwersatorium, 30 godzin
4 Przedmioty wprowadzające Kultura języka i wypowiedzi, stylistyka praktyczna.
5 Punkty ECTS
3
6. Opis treści programowych
Cel zajęć:
Zapoznanie studentów z zasadami etycznej komunikacji, z przykładami naruszania
etyki wypowiedzi oraz z elementami decydującymi o walorach estetycznych tekstów
mówionych i pisanych.
Treści:
1. Co to jest etyka wypowiedzi? Zasady etyczne w komunikacji międzyludzkiej.
Wartościowanie w języku; perswazyjne i ekspresywne akty mowy.
2. Jak oddziaływać na odbiorcę, przestrzegając zasad etyki słowa? Różnica
między perswazją a manipulacją językową.
3. Perswazja i manipulacja w reklamie i w języku polityki. Nowomowa jako
przykład manipulacji językowej. Funkcje i właściwości nowomowy, typowe
środki i zabiegi językowe.
4. Przejawy agresji językowej: obelga, obraza, zniewaga, zniesławienie,
wymyślanie, wyzywanie.
5. Zagadnienie magii i klątwy językowej.
6. Proces wulgaryzacji języka. Używanie wulgaryzmów a łamanie etyki i
estetyki wypowiedzi. Eufemizmy i ich funkcje.
7. Etykieta językowa: grzeczność językowa w rozmowach bezpośrednich, w
komunikowaniu publicznym. Poprawność użycia wyrażeń o funkcji
grzecznościowej. Cechy polskiej grzeczności językowej.
8. Elementy wpływające na estetykę wypowiedzi ustnej i pisemnej.
9. Cechy komunikacji internetowej. Zasady etyki słowa w Sieci.
7. Wybrana literatura
przedmiotu
Bralczyk J., O języku polskiej propagandy politycznej, [w:] Współczesna
polszczyzna, red. H. Kurkowska, Warszawa 1981, s. 336-354.
Bralczyk J., O używaniu języka w polskiej polityce w latach dziewięćdziesiątych,
[w:] Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, red. W.
Pisarek, Kraków 1999.
Bralczyk J., Język na sprzedaż, Gdańsk 2004.
Cegieła A., Etyka – umiejętność cnoty czy wiedza o sztuce bycia wśród ludzi?,
Poradnik Językowy 2006, z. 10, s. 31-38.
Dąbrowska A., Język magii - magia języka. Zarys problematyki, Literatura Ludowa
1995, z. 1.
Nazwa jednostki
Prowadzący
Instytut Języka Polskiego UMK
dr Iwona Kaproń-Charzyńska
Dąbrowska A., Słownik eufemizmów polskich, czyli w rzeczy mocno, w sposobie
łagodnie, Warszawa 2005.
Głowiński M., Nowomowa, [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin
2001, s. 173-182.
Grodziński E., Język jako narzędzie manipulacji, Poradnik Językowy 1983, z. 7, s.
397-401.
Grochowski M., Słownik polskich przekleństw i wulgaryzmów, Warszawa 1996.
Grzegorczykowa R., Problem funkcji języka i tekstu w świetle teorii aktów mowy,
[w:] Język a kultura 4, Wrocław 1991, s. 11-28.
Grybosiowa A, 2006, Polaryzacja opinii o wulgaryzmach współczesnej polszczyzny,
Poradnik Językowy, z. 6, s. 57-63.
Grzenia J., Komunikacja językowa w Internecie, Warszawa 2006.
Habrajska G. Wykorzystanie ironii do walki politycznej, [w:] Język a kultura 11,
Wrocław 1994, s.57-68.
Jadacka H., 2002, Wulgaryzmy, [w:] Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN,
red. A. Markowski, Warszawa, s. 1769.
Kamińska-Szmaj I., Agresja językowa w życiu publicznym. Leksykon inwektyw
politycznych 1918-2000, Wrocław 2007.
Kopczyńska D., 2007, Wulgaryzmy w mediach i literaturze z lat 2000-2001, [w:]
Polszczyzna publiczna początku XXI wieku, red. E. Wolańska, Warszawa, s.
191-218.
Kowalikowa J., 1994, Znaczenie i funkcja tzw. wyrazów brzydkich we współczesnej
polszczyźnie mówionej, [w:] Współczesna polszczyzna mówiona w odmianie
opracowanej (oficjalnej), Kraków, s. 107-114.
Marcjanik M., Grzeczność w komunikacji językowej, Warszawa 2007.
Markowski A, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa
2005.
Peisert M., Funkcje agresywnych działań językowych, w tejże: Formy i funkcje
agresji werbalnej. Próba typologii, Wrocław 2004, s. 154-166.
Pisarek W., Perswazja – jak ją widzą, jak ją piszą, [w:] Język perswazji publicznej,
red. K. Mosiołek-Kłosińska, T. Ziółka, Poznań 2003, s. 9-17.
Praktyczna stylistyka nie tylko dla polonistów, red. E. Bańkowska, A. Mikołajczuk,
Warszawa 2003.
Ożóg K., Polszczyzna przełomu XX i XXI wieku. Wybrane zagadnienia, Rzeszów
2001.
Puzynina J., Problemy wartościowania w języku i w tekście, Etnolingwistyka 2004,
nr 16, s. 179-189.
Walczak B., Magia językowa dawniej i dziś, w: Język zwierciadłem kultury, czyli
nasza codzienna polszczyzna, Poznań 1988.
Warchoł-Schlottmann M., Ekspansja wyrażeń potocznych do języka oficjalnego,
Poradnik Językowy 2004, z. 5, s. 31-42.
Wojtak M., Potoczność w tekstach prasowych, w: Język trzeciego tysiąclecia II.
Zbiór referatów z konferencji (Kraków, 28 lutego – 2 marca 2002), t. 1: Nowe
oblicza komunikacji we współczesnej polszczyźnie, Seria „Język a
komunikacja” 4, pod red. G. Szpili, Kraków 2002, s. 323-334.
Zielińska H., Kształcenie głosu, Lublin 2002.
8. Forma i warunki zaliczenia
Warunkiem zaliczenia jest uczestnictwo w zajęciach (dopuszczalne 3
nieobecności) i zaliczenie pisemnego sprawdzianu.