D - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

Sygn. akt: I C 628/16
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 grudnia 2016 r.
Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny
w składzie następującym: Przewodniczący SSO Rafał Kubicki
Protokolant st. sekr. A. G.
po rozpoznaniu w dniu 20 grudnia 2016 r. w Olsztynie
na rozprawie
sprawy z powództwa M. T.
przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Aresztu Śledczego w O.
o zapłatę i ochronę dóbr osobistych
I. oddala powództwo,
II. zasądza od powoda M. T. na rzecz pozwanego Skarbowi Państwa - Dyrektora Aresztu Śledczego w O. kwotę 1.817
(tysiąc osiemset siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.
SSO Rafał Kubicki
Sygn. akt I C 628/16
UZASADNIENIE
M. T. i L. W. wnieśli przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Aresztu Śledczego w O. o zapłatę po 5.000 zł
zadośćuczynienia za przebywanie
w niewłaściwych warunkach socjalno-bytowych: w brudnych i zagrzybionych celach, a w jednej z nich (nr (...))
doszło do zakażenia powodów świerzbem. Zakażenie to spowodowało, że współwięźniowie traktowali powodów jak
trędowatych, a personel Aresztu podchodził do nich bez zrozumienia i szacunku. M. T. wyjaśnił, że przybył do Aresztu
w dniu 18 maja 2015 r. zdrowy. Powodowie wnieśli też o nakazanie pozwanemu przystosowania się do zwalczania
grzyba, świerzbu i insektów oraz humanitarnego traktowania więźniów.
Zarządzeniem z 26.05.2015 r. (k. 1) w Sądzie Rejonowym w (...) rozdzielono pozew podmiotowo. Ta sprawa dotyczy
tylko M. T..
W piśmie procesowym z 24.05.2015 r. (k. 10) M. T. podwyższył żądanie zadośćuczynienia do 10.000 zł i dodał w
wyjaśnieniach, że z powodu inwalidztwa nie mógł się sam wykąpać ani posmarować maścią, nie miał do dyspozycji
środków czystości, kran nad umywalką podaje wodę w sposób utrudniający korzystanie z niej. W dalszych pismach
(k. 11
i 13) stwierdził, że poniżanie polegało też na tym, że w magazynie (...) okradziono go
z nowych pantofli, musiał zniszczyć prywatne ubrania (spodnie dresowe, 2 bluzy, 2 podkoszulki, skarpety, buty,
bielizna), bo były dotknięte świerzbem. Do zakażenia powoda doszło w celi nr (...)w dniu 19 maja 2015 r. Opieka
lekarska była niewystarczająca. W celach panowały wszy. Lekarz zakwestionował niepełnosprawność powoda,
sugerując, że symuluje.
Zarządzeniem z 6.08.2015 r. (k. 32) pozew zwrócono w części dotyczącej roszczenia
o nakazanie.
Pozwany Skarb Państwa wniósł o oddalenie powództwa i zwrot kosztów procesu wg norm przepisanych. W
uzasadnieniu podniósł, że powód miał zapewnione warunki bytowe wynikające z obowiązujących przepisów i że nie
udowodnił swoich roszczeń.
W toku sprawy, już reprezentowany przez radcę prawnego, powód zażądał w piśmie procesowym (k. 99-101)
dodatkowo przeproszenia go za dokonane naruszenia dóbr osobistych, których skutków nie da się już usunąć, poprzez
zamieszczenie na stronie internetowej Fundacji (...) (www.(...)) w dziale „Ogłoszenia
i komunikaty” czcionką V. rozmiar „small” z pojedynczą interlinią tekstu: „Wyrażam ubolewanie, że (...) dopuścił
do naruszenia dóbr osobistych Pana M. T. poprzez umieszczenie go w jednostkach penitencjarnych niespełniających
standardów cywilizowanego państwa i za wszystkie wyrządzone Panu M. T. szkody niematerialne szczerze
przepraszam”, dostępnego na stronie przez 30 dni. Zażądał też dodatkowo kwoty 5.000 zł na cel społeczny – na
rzecz Fundacji (...), Organizacji (...). Sprecyzował, że powód borykał się z niedostatkiem środków czystości, z
całkowitym brakiem dostępu do ciepłej wody, co było problemem szczególnie w okresie zimowym. Opieka medyczna
była nieprofesjonalna, lekarze ignorowali pacjentów, stawiali niefachowe diagnozy, byli opieszali, nie podchodzili
indywidualnie, zachodziły braki personalne w opiece, nie leczono schorzeń, nie udzielano pomocy. Powód przybył
do pozwanej jednostki jako osoba zdrowa psychicznie i fizycznie. Traktowany był w sposób nieludzki i poniżający.
Naruszono cześć wewnętrzną powoda, jego prawo do prywatności i intymności, wywołano poczucie przygnębienia
i poniżenia. Na rozprawie powód dodał, że adresowana do niego paczka została przez personel Aresztu złośliwie
odesłana.
Sąd ustalił, co następuje:
Powód przebywał w Areszcie Śledczym w O. 18 - 27 maja 2015 r. w Oddziale (...)cela (...) (18-21.05), (...) cela (...)
(21-25.05) i (...) cela (...) (25-27.05).
(bezsporne - twierdzenie powoda przyznane w odpowiedzi na pozew)
W dniu 8.04.2015 r. w toku postępowania w sprawie (...)SR(...)P.
w G. powód został przez biegłych sądowych uznany w opinii za osobę trwale niepełnosprawną w stopniu
umiarkowanym od 1.03.2014 r. z powodu schorzenia neurologicznego (poudarowy niedowład lewostronny), ze
znacznym ograniczeniem możliwości samodzielnego poruszania (za pomocą kuli łokciowej). Wymaga okresowej
pomocy innych osób w wykonywaniu czynności samoobsługowych. Nastąpiło to w wyniku wypadku, do którego doszło
w celi w trakcie wykonywania przez powoda kary pozbawienia wolności – w dniu 27.08.2010 r., kiedy powód upadł i
stracił przytomność, doznając tłuczonej rany głowy. Wyrokiem z 16.02.2016 r. ww. Sąd zaliczył powoda do osób trwale
niepełnosprawnych
w stopniu umiarkowanym ze znacznym ograniczeniem możliwości samodzielnego poruszania.
(bezsporne – opinia sądowa k. 18-19, zaświadczenie lekarskie z 6.05.2016 r. k 94, odpis wyroku k. 132)
Cele w Areszcie Śledczym w O. były w spornym okresie podobne we wszystkich oddziałach. Jeśli któraś zostaje
zniszczona, jest remontowana. Ciepła woda była dostępna dla powoda w celach przez 3 godziny na dobę – w godzinach:
8-9, 13-14 i 18-19. Środki czystości wydawane są co miesiąc zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości
z 28 stycznia 2014 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych.
Osadzeni mają zapewnioną darmową diagnostykę, terapię i leczenie.
(dowód: zeznania świadków T. C. i J. P. - k. 119)
Postanowieniem z 13.05.2016 r. (II K (...)) Sąd Rejonowy w (...) uchylił swoje wcześniejsze postanowienie z 29.03.2010
r. o orzeczeniu powodowi zastępczej kary pozbawienia wolności w zamian za nieuiszczoną grzywnę, wskazując w
uzasadnieniu, że aktualny stan zdrowia powoda uległ pogorszeniu i że powód nie jest zdolny do odbywania kary
pozbawienia wolności z warunkach zakładu karnego.
(dowód: odpis postanowienia k. 132)
Sąd zważył, co następuje:
W świetle poczynionych w sprawie ustaleń roszczenie powoda nie zasługuje na uwzględnienie jako nieudowodnione.
Sąd pominął dowód z zeznań świadka M. S., ponieważ powód, wezwany zarządzeniem z 24.03.2016 r. (k.
56) do wskazania właściwego adresu tego świadka nie wykonał tego zobowiązania w wyznaczonym terminie.
Ponadto wszelkie oświadczenia pisemne współwięźniów nie mogą zastąpić dowodu z ich zeznań składanych w
charakterze świadka. Sąd pominął wniosek pełnomocnika powoda (pkt 10 pisma procesowego z 31.08.2016 r.) o
zobowiązanie pozwanego do udzielenia informacji dotyczącej dostępu powoda do opieki zdrowotnej w warunkach
więziennych, ponieważ zobowiązanie przeciwnika do złożenia dowodu powinno dotyczyć tylko dowodu(dokumentu)
już istniejącego, a nie mającego powstać na zamówienie wnioskodawcy.
Zacząć trzeba od stwierdzenia, że we własnych pismach i w zeznaniach złożonych
w ramach przesłuchania stron (a te należy traktować jako definitywne stanowisko powoda) stwierdzał, że podstawą
faktyczną powództwa jest pobyt w Areszcie Śledczym w O.
– a więc okres 18 - 27 maja 2015 r. Za oderwane od tego stanowiska należy więc uznać zarzuty sformułowane w
piśmie pełnomocnika powoda, dotyczące braku ciepłej wody w okresie zimowym. Za oczywiście błędne należy też
uznać twierdzenia, że powód przybył do pozwanej jednostki jako osoba zdrowa psychicznie i fizycznie, skoro bezsporne
jest, że już w wyniku upadku z 2010 r. (z którego powód nie czyni zarzutów pozwanemu w tej sprawie) był osobą trwale
niepełnosprawną. Powód skupił się w trakcie przesłuchania stron wyraźnie i tylko na okresie: 18 - 27 maja 2015 r.
Pozwany nie kwestionował faktu, że powód został przyjęty bez oznak zakażenia świerzbowcem, więc fakt ten należy
uznać za bezsporny, podobnie jak fakt, że objawy zakażenia (świąd) pojawiły się właśnie w trakcie tego pobytu i że były
zwalczane przez personel medyczny Aresztu lekiem przeciwświerzbowym (C. F.). Jednak nie można wyprowadzać z
tego wniosku, że zakażenie powstało w Areszcie. Powszechnie wiadomym jest, że świąd w takich przypadkach zaczyna
się zwykle w okolicach 3-4 tygodni od zakażenia. Ponadto nawet gdyby przyjąć, że do zakażenia doszło w Areszcie,
wymagałoby to wykazania przez powoda (zgodnie z art. 6 k.c.), że nastąpiło to w wyniku zaniedbań personelu.
Naruszenie dobra, jakim jest zdrowie, uprawnia do domagania się zadośćuczynienia na odrębnej, szczególnej
podstawie prawnej, którą stanowi art. 445 § 1 k.c. Pomimo sporów co do wzajemnego stosunku art. 448 i art. 445
k.c. przyjąć można jako nie budzące poważniejszych wątpliwości stanowisko, że w zakresie unormowanym w art.
445 k.c. wyłączona zostaje możliwość oparcia rozstrzygnięcia na unormowaniu ogólnym wynikającym z art. 448 k.c.
Oznacza to, że roszczenie o zadośćuczynienie za krzywdę wynikłą z zakażenia powoda należało rozpoznać według zasad
przewidzianym w art. 445 § 1 k.c., na bazie przesłanek odpowiedzialności deliktowej określonych w art. 417 §1 w zw. z
art. 415 k.c. Zgodnie z nimi przesłanką dochodzenia od podmiotów władzy publicznej naprawienia wyrządzonej przez
nie szkody jest sam fakt niezgodnego z prawem działania, a nie wina bezpośredniego sprawcy szkody (funkcjonariusza
publicznego). Dla ustalenia odpowiedzialności Skarbu Państwa konieczne jest wystąpienie następujących przesłanek:
1) niezgodnego z prawem działania (zaniechania) przy wykonywaniu władzy publicznej, 2) wystąpienie szkody oraz 3)
adekwatny związek przyczynowy pomiędzy tak określoną przyczyną sprawczą a szkodą. Przesłanki te nie zostały w tej
sprawie wykazane. Sąd Okręgowy wskazuje, powołując się na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia
2001 roku (SK 18/00 OTK 2001/8/256), że pod pojęciem „działania niezgodnego z prawem” należy rozumieć jako
zaprzeczenie zachowania uwzględniającego nakazy i zakazy wynikające z normy prawnej. „Niezgodność z prawem"
w świetle art. 77 ust. l Konstytucji musi być rozumiana ściśle, zgodnie z konstytucyjnym ujęciem źródeł prawa. Pojęcie
to jest więc węższe niż tradycyjne ujęcie bezprawności na gruncie prawa cywilnego, które obejmuje obok naruszenia
przepisów prawa również naruszenie norm moralnych i obyczajowych, określanych terminem "zasad współżycia
społecznego" lub "dobrych obyczajów". Pogląd ten zyskał również poparcie wśród przedstawicieli doktryny. W ocenie
Sądu Okręgowego, powód nie udowodnił faktu zakażenia go świerzbem podczas pobytu w Areszcie Śledczym w O..
Same zeznania powoda, złożone w ramach przesłuchania stron, są niewystarczające w tym zakresie i muszą być uznane
za gołosłowne (niewiarygodne). Ponadto z tej samej przyczyny powód nie udowodnił, aby opieka medyczna była
świadczona powodowi podczas pobytu w Areszcie w sposób niewłaściwy. Aktem normatywnym, który w okresie, kiedy
powód odbywał karę pozbawienia wolności regulował obowiązki zakładów karnych
w przedmiocie zapewnienia osobom osadzonym świadczeń zdrowotnych, był Kodeks karny wykonawczy. Zgodnie z
art. 115 §1 k.k.w. skazanemu zapewnia się bezpłatne świadczenia zdrowotne, leki i artykuły sanitarne.
Zgodnie z art. 6 Kodeksu cywilnego (k.c.) ciężar udowodnienia faktów spoczywa na tej stronie procesu, która z
faktów tych wywodzi określone skutki prawne. Na gruncie niniejszej sprawy oznacza to, że powód - domagając się
roszczeń, które wywodził z faktów mających świadczyć o naruszeniu jego dóbr osobistych wskutek niezapewnienia
mu właściwych
i godnych warunków odbywania kary pozbawienia wolności - miał obowiązek przedstawienia przed Sądem dowodów
na poparcie swoich twierdzeń w zakresie objętym w pozwie. W ocenie Sądu, przedstawiony przez strony materiał
dowodowy nie daje podstaw do uznania twierdzeń powoda za udowodnione w stopniu uzasadniającym uwzględnienie
powództwa w jakiejkolwiek części.
Powód nie udowodnił, by personel Aresztu podchodził do niego bez zrozumienia
i szacunku. Nie trafił do przekonania Sądu argument, że z powodu inwalidztwa nie mógł się sam wykąpać ani
posmarować maścią, nie miał do dyspozycji środków czystości, a kran nad umywalką podaje wodę w sposób
utrudniający korzystanie z niej. Z powołanego przez powoda postanowienia Sądu z 13.05.2016 r. wynika, że to
na ten dzień stan zdrowia powoda pogorszył się na tyle, że uniemożliwił odbywanie kary pozbawienia wolności w
warunkach zakładu karnego. Powód nie udowodnił kradzieży butów, złośliwego odesłania paczki, niewystarczającej
opieki lekarskiej, panowania wesz w celach (wszy doklejone do pisma procesowego są niewiadomego dla Sądu
pochodzenia) oraz że lekarz zakwestionował niepełnosprawność powoda, sugerując, że symuluje. Przeciwnie, z zeznań
świadków wynika, że powód miał dostęp do ciepłej wody i zapewnioną darmową opiekę medyczną.
Powód nie wykazał, aby takie naruszenia wystąpiły w niniejszej sprawie, co skutkowało koniecznością oddalenia
powództwa zarówno w części dotyczącej zadośćuczynienia, jak
i przeprosin oraz zasądzenia sumy na cel społeczny (pkt I sentencji wyroku).
Podstawę materialnoprawną żądań powoda stanowiły przepisy art. 417 k.c., art. 23 k.c., art. 24 k.c., art. 445 i art. 448
k.c.
O kosztach procesu (stawki minimalne wynagrodzenia radcowskiego: 1.200 zł i 600 zł oraz opłata od pełnomocnictwa
17 zł) orzeczono zgodnie z art. 98 k.p.c.
Sędzia R. K.