PRAWO CYWILNE Zmiany w Kodeksie cywilnym – cz. I

PRAWO CYWILNE
Zmiany w Kodeksie cywilnym – cz. I
Przedsiębiorca, konsument, firma, prokura,
przedsiębiorstwo, gospodarstwo rolne
dr SŁAWOMIR KOROLUK*
(artykuł pochodzi z numeru 6 (51) marzec 03)
1.
I. Uwagi wstępne
Ważne dla obrotu gospodarczego
Dnia 9 stycznia br. Sejm uchwalił Ustawę o zmianie ustawy – Kodeks cywilny
oraz niektórych innych ustaw1. Uchwalona ustawa spotkała się z dużym
zainteresowaniem. Nie budzi to mojego zdziwienia, zważywszy na merytoryczną
doniosłość dokonanych zmian. Za oceną taką przemawia w szczególności
dokonanie modyfikacji w księdze pierwszej kodeksu – część ogólna. Chodzi tu
przede wszystkim o sformułowanie definicji przedsiębiorcy i konsumenta,
uregulowanie problematyki tzw. ułomnych osób prawnych, ponowne
zdefiniowanie pojęcia przedsiębiorstwa i gospodarstwa rolnego, a także
wprowadzenie do KC instytucji firmy i prokury, poprzednio funkcjonujących w
ramach KH. Zmodyfikowano także przepisy dotyczące czynności prawnych, w
szczególności regulację sposobów zawierania umów oraz formy czynności
prawnych. W mniejszym zakresie zmodyfikowano także przepisy pozostałych
ksiąg KC – prawa rzeczowego, zobowiązań i spadków. Wynika z tego, że zmiany
w istotny sposób dotykają tych instytucji prawnych, które są związane z obrotem
gospodarczym. Na uwagę zasługują w szczególności następujące instytucje:
przedsiębiorca, konsument, firma, prokura, przedsiębiorstwo, gospodarstwo
rolne. Stanowią one przedmiot poniższych rozważań.
2. II. Zmiany w KC ukoronowaniem „zasady jedności
prawa cywilnego”
Trochę historii
Przystępując do oceny wprowadzonych do KC zmian, w szczególności zaś tych,
które dotyczą przedsiębiorców, nie można pominąć perspektywy historycznej,
dotyczącej miejsca regulacji prawno-gospodarczej w systemie polskiego prawa
prywatnego2.
Ustawodawstwo międzywojenne stało na gruncie wyodrębnienia w obszarze
prawa prywatnego: prawa cywilnego (powszechnego) oraz prawa handlowego.
Znalazło to wyraz w odrębnej kodyfikacji regulującej stosunki handlowe –
kodeksie handlowym (KH)3.
Kodeks ten, będący odbiciem klasycznych wzorów zachodnioeuropejskich
(zwłaszcza ustawodawstwa niemieckiego), regulował pozycję kupca oraz
czynności handlowe. Kupcem w rozumieniu kodeksu był ten, kto we własnym
imieniu prowadził przedsiębiorstwo zarobkowe. Kupiec, który prowadził
przedsiębiorstwo zarobkowe „w większym rozmiarze”, był tzw. kupcem
rejestrowym, czyli takim, którego dotyczył obowiązek wpisania się do rejestru
handlowego (art. 4 § 1, art. 6 KH).
Pod pojęciem przedsiębiorstwa zarobkowego KH zasadniczo nie ujmował
prowadzenia gospodarstwa rolnego, a zatem podmioty prowadzące takie
gospodarstwa zasadniczo kupcami nie były. Jednak ten, kto prowadził
gospodarstwo rolne w większym rozmiarze mógł być na swe żądanie wpisany do
rejestru handlowego i przez to stawał się kupcem rejestrowym. Mógł on jednak w
każdym czasie żądać wykreślenia wpisu i w takim przypadku przestawał być
kupcem. Pojęcie przedsiębiorstwa zarobkowego nie obejmowało także
wykonywania wolnego zawodu (art. 3 KH).
Pojęcie kupca odgrywało w KH szczególną rolę, albowiem było podstawą do
uznania określonej czynności prawnej za czynność handlową. Za te ostatnie
uznawano bowiem „czynności prawne kupca, związane z prowadzeniem jego
przedsiębiorstwa” (art. 498 KH). Kodeks wprowadzał przy tym domniemanie
prawne, iż każda czynność prawna kupca jest czynnością handlową.
Domniemanie to miało charakter usuwalny (preasumptio iuris tantum), a zatem
dopuszczalny był dowód na okoliczność przeciwną.
Najbardziej dobitnym wyrazem wyodrębnienia stosunków handlowych od
pozostałych stosunków prywatnoprawnych było postanowienie KH, zgodnie z
którym do stosunków handlowych przepisy prawa cywilnego stosowano dopiero
wtedy, gdy materia nie była regulowana przez kodeks handlowy, ustawy
szczególne oraz prawo zwyczajowe (art. 1 KH). Wzajemne relacje pomiędzy
prawem handlowym a prawem cywilnym w tym okresie można zilustrować
następującym schematem:
Prawo cywilne i handlowe do 1964 roku
PRAWO PRYWATNE
PRAWO CYWILNE
(POWSZECHNE)
PRAWO
HANDLOWE
Istotną zmianą w powyższym stanie rzeczy było uchwalenie kodeksu
cywilnego (KC)4. Ustawa wprowadzająca KC5 uchyliła KH, aczkolwiek na
zasadzie wyjątku od reguły pozostawiono przepisy dotyczące spółek handlowych
(art. VI PWKC). Uchylono jednak te przepisy KH, które dotyczyły czynności
handlowych. Od tego momentu prywatnoprawne instytucje regulujące czynności
osób prowadzących działalność gospodarczą były umieszczane w KC –
„wmontowane” w ogólne instytucje prawa cywilnego. Kodeks cywilny regulował
stosunki cywilnoprawne między wszystkimi podmiotami prawa cywilnego, a w
szczególności między jednostkami gospodarki uspołecznionej. Szereg norm było
przystosowanych wyłącznie do stosunków między jednostkami gospodarki
uspołecznionej. Dodatkowo ułatwiono rozwój tej regulacji normami
podustawowymi (np. art. 2 i 384 pierwotnego brzmienia KC). Zabieg ten
spowodował, iż ustało normatywne uzasadnienie dla koncepcji wyróżnienia w
ramach obowiązującego prawa polskiego odrębnej gałęzi prawa handlowego, do
której jedynie subsydiarnie stosować należy instytucje prawa cywilnego6.
Zamiast tego priorytet nadano zasadzie „jedności prawa cywilnego”.
Istotę rzeczy trafnie oddał K. Kruczalak, który napisał, iż biorąc pod uwagę
powyższe względy, można stwierdzić, iż KC pełni w pewnym sensie funkcje
kodeksu handlowego7.
Nowsze czasy
Miejsce regulacji obrotu gospodarczego po wejściu w życie Kodeksu cywilnego
Przyjęcie takiego rozwiązania stanowiło dogodne oparcie dla późniejszym reform
polskiego prawa cywilnego, związanych z przemianami rynkowymi. Zasadnicze
znaczenie miała tu Ustawa z 28.7.1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny9,
która weszła w życie 1 października 1990 r. Ustawa ta usunęła z KC akcenty
„ideologiczno-gospodarcze”, jak na przykład socjalistyczną typologię własności
wraz z uprzywilejowaniem własności uspołecznionej, prowadzącą do nierównego
traktowania podmiotów prawa cywilnego, a także konstrukcję tzw. jednolitej
własności państwowej. Z punktu widzenia przedmiotu niniejszych rozważań
najważniejsze jest to, że zniesiono szczególne reguły obrotu między jednostkami
gospodarki uspołecznionej wraz z uregulowaniem wpływu decyzji planowych na
stosunki zobowiązaniowe11. Przywrócono przy tym niektóre te instytucje prawne,
które były już przedmiotem regulacji przedwojennej, lecz zostały zniesione w
okresie Polski Ludowej jako zbędne i nieprzystające do gospodarki nakazoworozdzielczej oraz wprowadzono pewne nowe regulacje prawne (np. przekaz,
papiery wartościowe, klauzula rebus sic stantibus i inne).
Można zatem stwierdzić, iż nowelizacja KC dokonana ustawą z 9 stycznia 2003 r.
stanowi zwieńczenie ważnego etapu we wprowadzaniu do KC szczególnych reguł
związanych z obrotem gospodarczym.
3.
III. Pojęcie przedsiębiorcy
Jedno pojęcie – wiele definicji
Najbardziej symbolicznym wyrazem prawno-gospodarczych akcentów omawianej
noweli jest wprowadzenie do KC definicji „przedsiębiorcy”. Pojęcie to jest bowiem
jednym z podstawowych w prawie gospodarczym10. Dodany do kodeksu przepis
art. 431 stanowi, iż:
„przedsiębiorcą” jest osoba fizyczna,
osoba prawna i taka jednostka
organizacyjna niebędąca osobą prawną,
której ustawa przyznaje zdolność
prawną – prowadząca we własnym
imieniu działalność gospodarczą lub
zawodową.
Jednocześnie wprowadzono w KC art. 331 o brzmieniu „§ 1. Do jednostek
organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje
zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych. § 2.
Jeżeli przepis odrębny nie stanowi inaczej, za zobowiązania jednostki, o której
mowa w § 1, odpowiedzialność subsydiarną ponoszą jej członkowie;
odpowiedzialność ta powstaje z chwilą, gdy jednostka organizacyjna stała się
niewypłacalna.” Regulacja ta w istocie sankcjonuje na gruncie KC istnienie tzw.
ułomnych osób prawnych. Regulacja ta zostanie omówiona w części poświęconej
elementowi podmiotowemu definicji przedsiębiorcy w KC.
Zanim jednak przystąpimy do analizy tej definicji, musimy poczynić kilka uwag
porządkujących. Przede wszystkim należy spostrzec, że wprowadzona do KC
definicja przedsiębiorcy nie jest ani pierwszą, ani – co ważniejsze – jedyną
funkcjonującą na gruncie systemu prawa definicją tego pojęcia. Definicję
przedsiębiorcy zawiera w szczególności PDG11 – ustawa o szczególnym znaczeniu
z punktu widzenia prawnej regulacji obrotu gospodarczego12. Jest to –
historycznie rzecz ujmując – trzecia polska regulacja o takim stopniu doniosłości
w zakresie problematyki podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej.
Pierwszym takim aktem było Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z
7.6.1927 r. o prawie przemysłowym (Dz.U. Nr 53, poz. 468 ze zm.), kolejnym
zaś ustawa z 23.12.1988 r. o działalności gospodarczej. Określa ona zasady
podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej oraz zadania organów administracji rządowej i organów
jednostek samorządu terytorialnego w zakresie działalności gospodarczej (art.
1). Zważyć jednak należy, iż PDG nie znajduje zastosowania do działalności
wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt,
ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, a także
wynajmowania przez rolników pokoi i miejsc na ustawienie namiotów, sprzedaży
posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług
związanych z pobytem turystów (art. 3).
W świetle PDG punktem wyjścia do zdefiniowania „przedsiębiorcy” jest prawna
definicja „działalności gospodarczej”, rozumianej tu jako:
zarobkowa działalność wytwórcza,
handlowa, budowlana, usługowa oraz
poszukiwanie, rozpoznawanie i
eksploatacja zasobów naturalnych,
wykonywana w sposób zorganizowany i
ciągły (art. 2 ust. 1).
Przedsiębiorcą jest bowiem:
osoba fizyczna, osoba prawna,
niemająca osobowości prawnej spółka
prawa handlowego, a także wspólnicy
spółki cywilnej – zawodowo i we
własnym imieniu podejmujący i
wykonujący działalność gospodarczą
(art. 2 ust. 2 i 3).
Definicję omawianego pojęcia zawierają także inne ustawy, a czynią to –
najogólniej biorąc – na dwa sposoby. Część ustaw definiuje pojęcie
przedsiębiorcy, wprost i bez żadnych zastrzeżeń odsyłając do definicji zawartej w
PDG. Czyni tak ustawa o finansowym wspieraniu inwestycji13 oraz ustawa o
Inspekcji Handlowej14. Do tego momentu poruszamy się zatem w obrębie
jednolitej definicji, wywodzonej z PDG i bez modyfikacji powtarzanej we
wskazanych wyżej ustawach. Ustawodawca po raz kolejny „nie zapomniał”
jednak o problemach. Stworzył bowiem takie ustawy, które definiują pojęcie
przedsiębiorcy odmiennie, aniżeli czyni to PDG (choć niekiedy modyfikacje takie
następują po uprzednim odwołaniu się odpowiedniej ustawy do definicji zawartej
w PDG). Wskazać należy w tym miejscu na następujące ustawy: o ochronie
konkurencji i konsumentów15, o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji16, o
warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla
przedsiębiorców17, o cenach18, o usługach turystycznych19, Prawo własności
przemysłowej20 oraz o rolniczych badaniach rynkowych21. Swoistą definicję
„przedsiębiorców” zawiera także KPC22.
I w tym właśnie momencie została wprowadzona do KC definicja przedsiębiorcy.
Dla jasności – odmienna od wszystkich dotychczas funkcjonujących.
Podstawowym zatem zagadnieniem jest odpowiednie umiejscowienie definicji
przedsiębiorcy zawartej w KC w kontekście innych, dotychczas funkcjonujących.
Rodzi się w szczególności problem odnalezienia wzajemnej relacji omawianej
definicji oraz definicji zawartej w PDG – jako ustawie o szczególnym znaczeniu
systemowym.
Ważny artykuł 1 KC
Najprostszą metodą rozwiązania powyższego problemu jest odwołanie się do
typu stosunków prawnych, do jakich poszczególne ustawy, w tym KC i inne
ustawy definiujące przedsiębiorcę, znajdują zastosowanie. W odniesieniu do KC
uwzględnić należy w szczególności art. 1, stanowiący, że ustawa ta reguluje
stosunki cywilnoprawne między osobami fizycznymi i osobami prawnymi. A
zatem usytuowanie omawianej definicji w części ogólnej KC wskazuje, iż jest ona
właściwa we wszystkich stosunkach prawnych opartych na zasadzie równości
podmiotów oraz autonomii woli każdego z nich (co jest najbardziej ogólną
charakterystyką stosunków cywilnoprawnych). Nawet wtedy, jeżeli stosunki te
będą regulowane ustawami mającymi wobec KC charakter ustaw specjalnych (co
wynika z nadrzędności KC na gruncie stosunków cywilnoprawnych). Definicja w
KC znajdzie na przykład zastosowanie w odniesieniu do regulacji upadłościowej i
układowej, które posługują się pojęciem przedsiębiorcy23.
Można zatem stwierdzić, iż wprowadzona do KC definicja przedsiębiorcy ma mieć
w stosunku do innych obowiązujących definicji legalnych tego pojęcia charakter
autonomiczny, ograniczony do stosunków cywilnoprawnych. W uzasadnieniu do
projektu ustawy, która wprowadzała do KC definicję przedsiębiorcy, stwierdzono
wprost, iż wprawdzie pojęcie to zostało już zdefiniowane w PDG, jednak definicja
zawarta w tej ostatniej ustawie jest ograniczona jedynie do zakresu działania tej
ustawy, „o charakterze zresztą administracyjno-prawnym”.24
Potrzebne zmiany w definicji z KPC
Przyjęcie powyższego stanowiska nie rozstrzyga jednak wszystkich mogących
powstać problemów. Stanowisko to opiera się bowiem na koncepcji rozdziału
prawa prywatnego (gospodarczego) od prawa publicznego. Tymczasem rozdział
taki – że zacytuję w tym miejscu M. Zdyba – nie jest zagadnieniem łatwym.
Autor ten stwierdza – powołując się przy tym na A. Chełmońskiego – iż już dziś
trudno byłoby jakąś konkretną problematykę prawną jednoznacznie
zaszeregować do jednej albo drugiej z tradycyjnych dziedzin prawa
gospodarczego, ponieważ z reguły jest tak, iż dana problematyka w jakimś
aspekcie ma wymiar prywatnoprawny, a w innym – publicznoprawny. W
dzisiejszych, bardzo złożonych stosunkach gospodarczych normy prawa
prywatnego i publicznego ciągle obok siebie współistnieją, oddziałują na siebie i
zachodzą. Stan taki z pewnością będzie miał miejsce w przyszłości25. Pogląd ten
należy podzielić. Najlepszym dowodem, że pozostaje on aktualny także na
gruncie definicji przedsiębiorcy, jest okoliczność, że definicja przedsiębiorcy
zawarta w KPC, a zatem w ustawie prawa cywilnego formalnego, wyraźnie
nawiązuje do regulacji o charakterze – posługując się językiem cytowanego
wyżej uzasadnienia do projektu ustawy zmieniającej KC – „administracyjnoprawnym”26. Postulować należy taką zmianę definicji przedsiębiorcy w
omawianych przepisach KPC, która nawiązywałaby do definicji zawartej
w KC.
Tak więc problem wzajemnej relacji obydwu definicji „przedsiębiorcy” (tj. definicji
w KC i PDG) stanie się przedmiotem rozważań toczonych na różnych
płaszczyznach, co jest szczególnie istotne z tego powodu, że definicje te nie są
jednakowe.
Struktura nowej definicji z KC
Odchodząc od kwestii ogólnych, należy przejść do treści omawianej definicji.
Można stwierdzić, iż wprowadzona do KC definicja przedsiębiorcy przyjmuje
konstrukcję podobną do tych, jakie ustawodawca zastosował zarówno w
nieobowiązującej już DzGospU27, jak i w PDG. Przedsiębiorcą jest bowiem taki
podmiot28, który podejmuje określony rodzaj działalności, to jest
działalność gospodarczą lub zawodową29.
Zauważyć należy, iż ujęcie takie było zasadniczo odmienne od tego, jakie
statuował KH. Ten akt prawny za punkt wyjścia stawiał pojęcie „kupca”. To
pojęcie decydowało o uzyskaniu przez określone czynności prawne statusu
„czynności handlowych”: o tym, czy dana czynność prawna uzyskiwała status
„czynności handlowej”, rozstrzygało bowiem to, czy była ona podjęta przez
„kupca” (istniało przy tym domniemanie prawne, że czynność „kupca” jest
„czynnością handlową”).
Dwa kryteria
Omawiana definicja opiera się zatem na dwóch kryteriach: podmiotowym oraz
funkcjonalnym. Pierwsze z nich ogranicza zakres tego pojęcia do określonego
kręgu typów podmiotów; drugie zaś odwołuje się do pojęcia działalności
gospodarczej oraz działalności zawodowej. Działalności te, o ile są prowadzone
przez powyższe podmioty „we własnym imieniu”, decydują o uzyskaniu przez
dane podmioty statusu przedsiębiorcy. Zauważyć jednak należy, iż w
przeciwieństwie do DzGospU i PDG KC nie definiuje pojęcia działalności
gospodarczej. Nie definiuje także pojęcia działalności zawodowej, którym PDG,
ani wcześniej DzGospU, nie posługiwały się w porównywanych definicjach.
W kwietniu dalsza część artykułu.
1
W chwili oddawania niniejszego numeru do druku ustawa znajduje się w fazie
legislacyjnej po zgłoszeniu poprawek przez Senat, lecz przed ich rozpatrzeniem
przez Sejm. Poprawki te nie dotyczą jednak definicji „przedsiębiorcy”.
2
Bliżej na ten temat: J. Ciechanowicz-McLean, A. Powałowski, Prawo
gospodarcze publiczne. Zarys wykładu, Warszawa 2001; J. Jacyszyn, C.
Kosikowski, Podstawy prawa gospodarczego, Warszawa 2001; C. Kosikowski,
Polskie publiczne prawo gospodarcze, Warszawa 2000; M. Zdyb, Publiczne prawo
gospodarcze, Kraków- Lublin 1997.
3
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27.6.1934 r. – Kodeks Handlowy
(Dz.U. Nr 57, poz. 502).
4
Ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.).
5
Ustawa z 23.4.1964 r. Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16,
poz. 94).
6
Z. Radwański, Prawo cywilne. Część ogólna, Warszawa 1997, s. 13.
7
K. Kruczalak, Prawo handlowe. Zarys wykładu, Warszawa 1994, s. 20. Trzeba
jednak pamiętać o tym, iż KC nigdy nie zastępował KH w regulacji ustroju spółek
handlowych. Cytowane zdanie odnosi się bowiem do tych przepisów KH, które
zostały uchylone wraz z wejściem w życie KC, a dotyczyły „czynności
handlowych”. KC wypełniło lukę po tym właśnie fragmencie regulacji KH.
8
Dz.U. Nr 55, poz. 321.
9
Z. Radwański, op. cit., s. 30.
10
Przez co jego treść ma znaczenie nie tylko dla regulacji prawa wewnętrznego,
lecz także w kontekście „międzynarodowym”, w tym „wspólnotowym”.
Występujące na tej ostatniej płaszczyźnie relacje wnikliwie omawia J. Kolczyński
(Twórcy, wynalazcy, wykonawcy. Kim jest przedsiębiorca w Unii Europejskiej, a
kim w Polsce, „Rzeczpospolita” z 10.3.2000 r.).
11
Ustawa z 19.11.1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 101, poz.
1178 ze zm.).
12
Dz.U. Nr 41, poz. 324 ze zm.
13
Dz.U. Nr 41, poz. 363 ze zm.
14
Dz.U. z 2001 r., Nr 4, poz. 25 ze zm.
15
Dz.U. Nr 122, poz. 1319 ze zm. W ustawie tej pod pojęciem przedsiębiorcy
rozumie się przedsiębiorcę w rozumieniu PDG, a także: a) osobę fizyczną, osobę
prawną, a także jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej,
organizującą lub świadczącą usługi o charakterze użyteczności publicznej, które
nie są działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów o działalności
gospodarczej, b) osobę fizyczną wykonującą zawód we własnym imieniu i na
własny rachunek lub prowadzącą działalność w ramach wykonywania takiego
zawodu, c) osobę fizyczną posiadającą akcje lub udziały zapewniające jej co
najmniej 25% głosów w organach co najmniej jednego przedsiębiorcy lub
posiadającą kontrolę (w rozumieniu tej ustawy) nad co najmniej jednym
przedsiębiorcą, choćby nie prowadziła działalności gospodarczej w rozumieniu
przepisów o działalności gospodarczej, jeżeli podejmuje dalsze działania
podlegające kontroli koncentracji (art. 4 pkt 1).
16
Dz.U. Nr 47, poz. 211 ze zm. Zgodnie z tą regulacją pod pojęciem
przedsiębiorcy rozumie się osobę fizyczną, osobę prawną oraz jednostkę
organizacyjną niemającą osobowości prawnej, która prowadząc, chociażby
ubocznie, działalność zarobkową lub zawodową, uczestniczy w działalności
gospodarczej (art. 2).
17
Dz.U. Nr 141, poz. 177. W ustawie tej pod pojęciem przedsiębiorcy należy
rozumieć przedsiębiorcę w rozumieniu PDG, a także spółkę cywilną (art. 7 pkt 9).
18
Dz.U. Nr 97 poz. 1050. Zgodnie z tą regulacją pojęcie przedsiębiorcy oznacza
przedsiębiorcę w rozumieniu PDG, a także osoby prowadzące działalność
wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt,
ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego (art. 3 ust. 1 pkt
8).
19
Dz.U z 2001 r., Nr 55, poz. 578. Zgodnie z tą ustawą pojęcie przedsiębiorcy
obejmuje łącznie objęte w PDG pojęcia „przedsiębiorcy” oraz „przedsiębiorcy
zagranicznego” (art. 1).
20
Dz.U. z 2001 r., Nr 49, poz. 508 ze zm. Ustawa ta pod pojęciem przedsiębiorcy
ujmuje osobę prowadzącą w celach zarobkowych działalność wytwórczą,
budowlaną, handlową lub usługową, zwaną dalej „działalnością gospodarczą”
(art. 3 ust. 1 pkt 3).
21
Dz.U. Nr 42, poz. 471 ze zm. Użyte w tej ustawie pojęcie „przedsiębiorca”
oznacza „przedsiębiorcę” w rozumieniu PDG, a także osoby fizyczne lub prawne
prowadzące działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz
chowu, hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa oraz rybactwa
śródlądowego (art. 2 pkt 3).
22
Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm. Ustawa ta w przepisach o odrębnym
postępowaniu w sprawach gospodarczych stanowi, iż „przedsiębiorcami” są w
szczególności podmioty określone w przepisach o działalności gospodarczej, w
przepisach o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych oraz
o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne
osoby prawne i fizyczne, a także banki (art. 4792 § 1).
23
Por. odpowiednio: Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 24.10.1934 r.
Prawo upadłościowe (tj.: Dz.U. z 1991 r., Nr 118, poz. 512 ze zm.) oraz
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 24.10.1934 r. Prawo o
postępowaniu układowym (Dz.U. z 1934 r., Nr 93, poz. 836 ze zm.).
24
Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych
ustaw, Druk Sejmowy Nr 666, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej IV Kadencji, s. 21.
25
M. Zdyb, Prawo działalności gospodarczej. Komentarz do ustawy z dnia 19
listopada 1999 r., Kraków 2000, s. 34–35.
26
Por.: uwagi powyższe.
27
Ustawa z 23.12.1988 r. o działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 41, poz. 324)
początkowo operowała pojęciem „podmiotu gospodarczego”, które następnie od
dnia 22 października 1997 r. zostało zastąpiona pojęciem „przedsiębiorcy”.
Zmiana ta została wprowadzona przez Ustawę z 20.8.1997 r. Przepisy
wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U.97.121.770).
28
W świetle KC. Inaczej jednak krąg typów podmiotów „mogących być
przedsiębiorcami” zakreślały DzGospU i PDG. (Por. uwagi dotyczące zakresu
podmiotowego definicji przedsiębiorcy, jakie zostaną zawarte w dalszych
częściach niniejszego artykułu).
29
Zrównanie działalności zawodowej z prowadzeniem działalności gospodarczej
jako przesłanką uzyskania statusu przedsiębiorcy jest zabiegiem zastosowanym
dopiero w KC.